Kibela – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Red 88:
==== Manje svetkovine ====
Od početka su možda održavani manji lokalni ili privatni obredi u [[Ostia Antica|Ostiji]], Rimu i kod hrama [[Viktorija (mitologija)|Viktorije]] kojima su obeležavane značajne godišnjice, događaji i učesnici u organizovanju Kibelina dolaska 204. pne., uključujući i brod kojim je preneta, a koji se verovatno smatrao svetim predmetom. Verovatno je postojao kult Klaudije Kvinte, posebno u carsko doba, koja je služila kao herojski primer rimske ženstvenosti.<ref>Roller, 1999, str. 314.</ref> Čini se da je u Kibelinu rimsku ikonografiju uvedena zimzelena šišarka (bora ili jele), bar delimično utemeljena na rimskom mitu o trojanskom poreklu, u kome je boginja dala Eneji svoje sveto drvo za izgradnju brodova. Šišarle su se verovatno prvo pojavile kao simboli Atisove smrti i ponovnog rođenja,<ref>Roller, 1999, str. 279; Takacs, u: Lane (ed), str. 373.</ref> no premda arheološki nalazi ukazuju na to da je njegov kult već rano postojao u okviru Kibelina hrama na Palatinu, u [[Rimska književnost|rimskim književnim]] i [[Epigrafija|epigrafskim]] izvorima njegovo se ime prvi put pojavljuje tek u [[Katul|Katulovoj]] pesmi 63, gde je on jasno smešten u okvir mita o Velikoj majcii prikazan kao nesrećni vođa i preteča Kibelinih sveštenika, Gala.<ref>Summers, K., u: Lane (ed), 1996, str. 377 sqq; za Katula, v. Takacs, u: Lane (ed), 1996, str. 367 sqq. Latinski tekst i engleski prevod Katulove pesme 63, v. [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:latinLit:phi0472.phi001.perseus-lat1:63 C. Valerius Catullus, ''Carmina'', E. T. Merrill (ed).]</ref>
==== Taurobolij i Kriobolij ====
[[Datoteka:Lyon-Autel-CIL-XIII-1756.jpg|thumb|Erodirani natpis iz [[Lugdunum|Lugduna]] (današnjeg [[Lyon]]a u Francuskoj), postavljen u čast taurobolija održanog za Majku bogovapod naslovom ''Augusta'' <ref>''Taurobolium Matris Deum Augustae'': ''CIL'' 13. 1756.</ref>]]
Rimska zabrana kastracije i učesšća građana u kultu Velike majke ograničila je i brojnost i vrstu posvećenika u kult. Od 160-ih godina naše ere građani koji su želeli da budu posvećeni u njene misterije mogli su umesto kastracije ponuditi dva druga oblika krvne životinjske [[Žrtvovanje|žrtve]]. [[Taurobolij]] je predstavljao žrtvovanje bika, najmoćnije i najskuplje žrtvene životinje u rimskoj religiji, dok je [[Kriobolij]] predstavljao žrtvovanje neke manje životinje, obično ovna.<ref>V. Duthoy, str. 1 sqq. Moguće grčke preteče taurobolija osvedočene su oko 150. pne. u Maloj Aziji, uključujući [[Pergam]] i oblast [[Troja|Troje]], koju su neki Rimljani smatrali Kibelinim i vlastitim "zavičajem". Obred Taurobolija kakav opisuju kasniji rimski pisci verovatno se razvio tokom dužeg vremenskog perioda i nije bio ograničen samo na Veliku majku ― jedan takav obred priređen je u [[Puteoli|Puteolima]] 124. naše ere u čast [[Venera (mitologija)|Venere Nebeske]] (C.I.L. X.1596) ― no antipaganski polemički spisi vezuju taj obred za Kibelu. Neki naučnici smatraju Kriobolij Atisovim obredom; no na nekim zavetnim pločama prikazana je ovenčana glava bika (Taurobolij) s glavom ovna (Kriobolij), bez spomena Atisa.</ref><ref>V. i Vecihi Özkay, "The Shaft Monuments and the 'Taurobolium' among the Phrygians", ''Anatolian Studies'', Vol. 47, (1997), str. 89‒103, British Institute at Ankara, za spekulacije o tome da neki izdubljeni spomenici iz Frigije anticipiraju jamu koja se pojavljuje u Tauroboliju.</ref> Jedan pozni prikaz, pun melodramatike i antagonizma, dao je [[Hrišćanska apologetika|hrišćanski apologet]] Prudencije; tu se opisuje kako jedan sveštenik stoji u jami ispod rešetkastog poda od drveta; njegovi pomoćnici ubijaju bika jednim svetim kopljem; sveštenik izlazi iz jame, natopljen bikovom krvlju, uz pljesak okupljenih gledalaca. Ako je ovaj opis tačan, to bi značilo da je Taurobolij bio izuzetak u odnosu na uobičajenu rimsku žrtvenu praksu;<ref>Prudencije je jedini antički izvor za ovu verziju Taurobolija. Beard, str. 172, u vezi s tim opisom kaže: "[ovo je] sasvim suprotno od tradicionalne gradske prakse prinošenja žrtvi u Rimu, u kojoj je krv bila pažljivo prikupljana, a sveštenik nikad njome nije bio poprskan". Duthoy, str. 1 sqq, veruje da je u starijim verzijama ovih žrtvenih obreda životinjska krv jednostavno prikupljana u neku posudu i da se odatle razvila praksa koju Prudencije više-manje tačno opisuje. Cameron, str. 163, u potpunosti odbacuje Prudencijev opis smatrajući ga antipaganskim blebetanjem, čistom izmišljotinom i polemički usmerenim kićenjem običnog žrtovanja bika.</ref> a možda se tu radilo jednostavno o žrtvovanju bika kod koga je krv bila pažljivo prikupljena i predata božanstvu, zajedno s bikovim testisima kao organima za reprodukciju.<ref>Cameron, str. 163. Cf. samokastraciju Atisa i Gala.</ref>
Taurobolij i Kriobolij nisu bili vezani za neki određeni datum ili festival, ali verovatno su se temeljili na istim teološkim principima kao i ciklus života, smrti i ponovnog rođenja karakterističan za "svetu sedmicu" u martu. Prinositelj žrtve lično je simbolički zauzimao Atisovo mesto i, kao i Atis, bio je očišćen, obnovljen ili, kad je izlazio iz jame ili groba, "ponovo rođen".<ref>Duthoy, str. 119.</ref> Smatralo se da ovi regenerativni efekti vremenom slabe, ali da se mogu obnoviti novim žrtovanjem. Na nekim zavetnim natpisima regenerativna moć ove žrtve prenosi se i na one koji joj nisu prisustvovali, uključujući [[Carski kult (drevni Rim)|cara, njegovu porodicu i celu rimsku državu]]; na nekim natpisima zabeležen je ''dies natalis'' (rođendan ili godišnjica) nekog posvećenika ili učesnika obreda. Posvećenici i učesnici mogli su biti i muškarci i žene.<ref>Duthoy, str. 61 sqq, 107, 101‒104, 115. Neki natpisi u vezi s Taurobolijem i Kriobolijem pokazuju da je obred ponovljen nekoliko godina, pa i više od dve decenije nakon inicijalnog žrtvovanja.</ref>
Veliki troškovi koje je Taurobolij iziskivao značili su da su posvećenici dolazili iz najvišeg društvenog sloja, a čak je i manja žrtva u okviru Kriobolija bila nedostižna za siromašne ljude. Ima indicija da su među rimskom svetinom pojedinci poštovali Atisa, ali nema nikakvih indicija da su neki od njih bili zvanično posvećeni u kult Velike majke.<ref>Fear, u: Lane, 1996, str. 41, 45.</ref> U doba verske obnovo u doba kasnijeg Rimskog carstva mežu značajnim posvećenicima u kult Velike majke bili su duboko religiozni, bogati i obrazovani [[pretorijanski prefekt]] [[Vetije Agorije Pretekstat]], ''[[Quindecimviri sacris faciundis|quindecimvir]]'' [[Gaj Cejonije Rufije Voluzijan]], koji je dvaput bio konzul, a možda i [[Julijan Apostata|car Julijan]].<ref>Duthoy, str. 1.</ref> Taurobolijska posvećenja bila su, kako se čini, česta pojava u zapadnim [[Rimske provincije|provincijama]] Carstva nego bilo gde drugde, na šta ukazuju i natpisi pronađeni, pored drugih lokaliteta, u Rimu i Ostiji u [[Italija (Rimsko Carstvo)|Italiji]], [[Lugdunum|Lugdunu]] u [[Galija (regija)|Galiji]], te u [[Kartagina|Kartagini]] u [[Afrika (provincija)|Africi]].<ref>Duthoy, str 1 sqq, gde je dat popis relevantnih natpisa.</ref>
{{u začetku}}
| |||