Prizren – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Vraćene izmjene SRBghost (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika 78.30.178.249 |
|||
Red 15:
U vreme [[Vizantijsko carstvo|Vizantije]], Prizren je bio značajnije regionalno sedište i u to vreme u njemu su izgrađena utvrđenja Drvengrad i Višegrad, poznat kao prizrenski Gornji grad. U njemu je bilo sedište Vizantijske episkopije. Poveljom cara [[Vasilije II Bugaroubica|Vasilija]] iz [[1019]]. godine, [[Ohridska arhiepiskopija|Ohridskoj arhiepiskopiji]] se poklanja prizrenska episkopija i ovo je prvi pisani dokument u kome se pominje Prizren tada pod imenom ''Prizdrijana''. Za vreme vizantijske vlasti nad Prizrenom, u njemu je podignut ustanak protiv cara [[Mihailo VII Duka|Mihaila VII Duke]] i na saboru koji je tu organizovan [[1072]], učesnici ustanka, vlastelini i skopski boljari proglasili su [[Konstantin Bodin|kneza Bodina]] za vladara i krunisali su ga za bugarskog cara. Ustanak je nedugo zatim bio krvavo ugušen.
Od [[1275]]. godine Prizren pripada [[Istorija Srbije u srednjem veku|srpskoj srednjovekovnoj državi]] i postaje privredno i duhovno središte. Grad na Bistrici ekonomski jača naročito u vreme kralja Milutina, [[Stefan Dušan|cara Dušana]] i [[Stefan Uroš V|cara Uroša]]. U to vreme Prizren kuje i svoj novac. Iz tog perioda su najznačajniji istorijski spomenice srpske srednjovekovne baštine crkva [[Crkva Bogorodica Ljeviška|Bogorodica Ljeviška]] i manastirski kompleks [[Manastir Svetih Arhangela (Prizren)|Sveti Arhangeli]], zadužbina cara Dušana.
Posle smrti cara Dušana Prizrenom je ovladao [[Vukašin Mrnjavčević|kralj Vukašin]] i držao ga od [[1362]]. do [[1371]]. godine. [[Kraljević Marko]] je vladao Prizrenom do [[1372]], a [[Balšići]] od [[1372]]. do [[1376]]. godine i već od tada počinje opadanje Prizrena i pominje se [[1433]]. među napuštenim trgovačkim mestima.
Red 22:
[[Datoteka:Prizren 05.jpg|thumb|Sinan pašina džamija]]
Za vrijeme Osmanlijskog carstva Prizren je bio kulturni i administrativni centar šire regije. Pretpostavlja se da je Prizren pao pod tursku vlast između [[1455]] i [[1459]]. godine. U periodu turske vlasti Prizren dobija novu urbanu strukturu formiranjem čaršija i mahala i izgradnjom monumentalnih [[islam]]skih građavina (Sinan pašina džamija, Mehmed pašina džamija, Amam, Sahat kula, Kameni most i dr). Prizren je bio važno islamsko sedište i u njemu su podignute brojne džamije, tekije, turbeta i medrese. Tokom ovog perioda
Krajem [[19. vek]]a, Prizren postaje središtem [[albanski narodni preporod|albanskog narodnog preporoda]]. [[10. jun]]a [[1878]]. godine na skupu Albanaca sa Kosova i severne [[Albanija|Albanije]] u Prizrenu je osnovana [[Prizrenska liga]], čiji je cilj bio borba za autonomiju i ujedinjenje Albanaca u jedan veliki [[albanski vilajet]]. Zahteve prizrenske podržali su i prizrenski [[Srbi]].<ref>J. Hadži-Vasiljević, Arban. liga, 40-42.</ref> Prvih godina 20. veka umnožavaju se pobune Albanaca, usmerene na dobijanje autonomije u okviru Turske carevine.
=== Balkanski rat ===
[[Datoteka:League of Prizren building.jpg|thumb|right|Zgrada u kojoj je osnovana [[Prizrenska liga]].]]
[[Srpska vojska]] je zauzela grad Prizren u prvom balkanskom ratu [[1912]]. godine i zavela represivne mere nad civilnim stanovništvom.<ref name="Njujork tajms">[http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=2&res=9D0CEEDA1E3AE633A25752C3A9649D946396D6CF&oref=slogin Srpska vojska je ostavila krvavi trag (The New York Times, 31. decembar 1912.)]</ref> Prema neimenovanom mađarskom izveštaju, srpski odredi su provaljivali po kućama, pljačkajući, vršeći nasilja i ubijajući.<ref name="Golgota"/> Leševi su ležali na ulicama, a prema izjavama očevidaca tih dana je oko Prizrena bilo oko 1.500 leševa Albanaca.<ref name="Nadbiskup"/> Stranim [[novinar]]ima nije bilo dopušteno da idu u Prizren.<ref name="Nadbiskup">[http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_6.html Nadbiskup Lazar Mjeda, Izveštaj o srpskom osvajanju Kosova i Makedonije]</ref> Nakon dejstava srpske vojske i paravojnih jedinica, Prizren je postao jedan od najviše razorenih gradova Kosovskog vilajeta i stanovništvo ga je prozvalo "Kraljevstvo Smrti".<ref name="Golgota"/>
Procenjuje se da je 5.000 Albanaca ubijeno na području Prizrena.<ref name="Golgota"/> Nakon svega, general [[Božidar Janković]] je primorao albanske glavare Prizrena da potpišu izjavu zahvalnosti srpskom kralju Petru za njihovo oslobođenje.<ref name="Golgota">[http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_1.html Leo Frojndlih, Albanska golgota]</ref> Posle [[Balkanski ratovi|balkanskih ratova]] Prizren ulazi u sastav Srbije.
=== Jugoslovenski period ===
Tokom prvog svetskog rata Prizren i njegova okolina bili su pod [[Bugarska|bugarskom]] okupacijom sve do
Posle [[Aprilski rat|aprilskog sloma]] [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] [[1941]]. godine i okupacije, Prizren ulazi u sastav italijanske [[Velika Albanija|Velike Albanije]]. Za vreme okupacije [[1941]]-[[1944]] dolazi do
Posle [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] dolazi do svestranog razvoja Prizrena. Razvijaju se privreda, prosveta, kultura, zdravstvo, saobraćajnice, a to je praćeno velikim porastom broja stanovnika, velikim priraštajem i doseljavanjem stanovništva, uglavnom Albanaca iz drugih krajeva. U ovom periodu dešavaju se i velika iseljavanja Srba i Turaka.
Linija 39 ⟶ 43:
[[Datoteka:Uništena džamija u Đakovici.jpg|thumb|right|Džamija u blizini Prizrena, srušena tokom rata [[1999]].]]
Tokom kosovskog rata, srpske snage su sprovodile [[Operacija Potkovica|organizovano etničko čišćenje]] Prizrena i okoline.<ref name="OEBS">[http://www.osce.org/publications/odihr/1999/11/17755_506_sr.pdf Kosovo: kako viđeno, tako rečeno] (Izveštaj OEBS-a)</ref> Krajem [[mart]]a [[1999]] srpska policija je išli od kuće do kuće i proterivala albansko stanovništvo grada.<ref name="Po naređenju">[http://www.hrw.org/legacy/reports/2001/kosovo/Po_naredjenju.pdf Po naređenju: ratni zločini na Kosovu] (Izveštaj Human Right Watch-a)</ref> Nakon [[oduzimanje dokumenata|oduzimanja dokumenata]], mnogi stanovnici Prizrena su bili primorani da se priključe kolonama izbeglica koje su išle ka albanskoj granici.<ref name="OEBS"/><ref name="Optužnica">[http://americanradioworks.publicradio.org/features/kosovo_trans/more2.htm Optužnica za ratne zločine srpskim liderima]</ref> Oko 28. marta srpska policija je uništila zdanje „[[Prizrenska liga|Prizrenske lige]]“, koje za kosovske Albance predstavlja važan istorijski spomenik, nakon čega je teren poravnat.<ref name="OEBS"/> Tokom nekoliko narednih sedmica, srpske snage su sistematski "čistile" ulicu po ulicu od stanovnika albanske narodnosti.<ref name="OEBS"/> Zabeleženo je rasprostranjeno pljačkanje i iznuđivanje novca i dragocenosti od strane vlasti.<ref name="OEBS"/> Izbeglice iz Prizrena i okoline su uglavnom prihvatane u [[Kukeš]]u (Albanija).<ref name="OEBS"/>
[[Datoteka:Prizren 004.JPG|thumb|right|Pravoslavna crkva u Prizrenu, srušena tokom nemira [[2004]].]]
Nakon povlačenja srpskih snaga u junu 1999. došlo je do paljenja srpskih kuća i odmazde nad preostalim prizrenskim Srbima. Srpski verski objekti su posebno stradali tokom nemira na Kosovu [[2004]]. godine. U tim neredima stradli su manastirski kompleks Sveti Arhangeli, saborna crkva u Prizrenu kao i crkva Bogorodice Ljeviške.
| |||