Stefan Lazarević – razlika između verzija

| ime = Stefan LazarevicLazarević

| slika = Esteban LazarevicLazarević.jpg

| datum_rodenjadatum_rođenja = [[1377]].

| mesto_rodenjamesto_rođenja = KruševackiKruševački Grad

| država_rodenjadržava_rođenja =

| prethodnik = [[Lazar HrebeljanovicHrebeljanović|Lazar]]

| naslednik = [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐuradĐurađ]]

| dinastija = LazareviciLazarevići

| otac = [[Lazar HrebeljanovicHrebeljanović|Lazar]]

| majka = [[Milica HrebeljanovicHrebeljanović|Milica]]

'''Stefan LazarevicLazarević''' poznat i kao '''Stevan Visoki''' ([[Kruševac]], [[1377]]<ref name="Andrija">{{AVRLj-SD}}</ref> – [[Kragujevac]], [[19. jul]] [[1427]]) je bio sin kneza [[Lazar HrebeljanovicHrebeljanović|Lazara]] koji je vladao [[Srbija|Srbijom]] kao [[osmansko carstvo|otomanski]] [[vazal]] sa titulom [[knez]]a (1389/1393—1402), a potom kao dvojni ugarski i otomanski vazal sa zvanjem [[despot]]a (1402—1427).

Nakon oceveočeve pogibije u [[Kosovski boj|kosovskom boju]] [[1389]]. godine, maloletni Stefan i njegova majka i namesnica [[Milica HrebeljanovicHrebeljanović|Milica]] su uciniliučinili [[Moravska Srbija|Srbiju]] vazalnom, kako ne bi potpali pod vlast konkurentske dinastije [[Vuk BrankovicBranković|BrankovicaBrankovića]].

Po navršavanju punoletstva, Stefan je aktivno pomagao otomanskom osvajanju Balkana. [[1395]]. godine je kao [[osmansko carstvo|otomanski]] [[vazal]] predvodio vojsku [[Bitka na Rovinama|u napadu]] na susednu [[Vlaška|Vlašku]] (danas [[Rumunija]]), koja je nakon toga postala vazalna. [[1396]]. godine je sa svojim oklopnicima ima presudnu ulogu u [[Bitka kod Nikopolja|bici kod Nikopolja]] u [[Bugarska|Bugarskoj]], nakon cegačega su pale [[Vidinska Bugarska]] i nepokorna [[Zemlja BrankovicaBrankovića]] ([[Kosovo]] i okolina).<ref name="ISN">{{ISN II}}</ref> Zbog istaknute ulogu u otomanskoj pobedi, Stefan LazarevicLazarević je kao nagradu dobio veciveći deo [[Kosovska oblast|kosovskih poseda]] [[Vuk BrankovicBranković|Vuka BrankovicaBrankovića]], koji se do kraja odupirao Turcima.<ref>Enciklopedija leksikografskog zavoda. Zagreb 1950.</ref><ref>[http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:DOC-62VD4ZBC/67e8d69a-d1b7-4d68-ac39-e9bbc09c22a5 Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine]</ref> Januara [[1398]]. godine Stefan LazarevicLazarević je sa turskom vojskom ucestvovaoučestvovao u pohodu na [[Kraljevina Bosna|Bosnu]] i stigao do Glasinca.<ref>Enciklopedija leksikografskog zavoda. Zagreb 1950.</ref><ref>[http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:DOC-62VD4ZBC/67e8d69a-d1b7-4d68-ac39-e9bbc09c22a5 Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine]</ref> Iste godine dolazi do pobune vlastele protiv njega, koju je uspeo da ugušu, uz istovremeni dolazak turskih trupa.

[[1402]]. godine posle turskog [[Bitka kod Angore|poraza kod Ankare]], i smrti njegovog gospodara [[Bajazit I|Bajazita]], prišao je [[Vizantijsko carstvo|Vizantiji]] i dobio titulu despota.<ref name="Stanoje">{{SS-ISN|Deo=VIII Borba srpskoga naroda s Turcima|Broj=8}}</ref> Po povratku u Srbiju, krajem oktobra [[1402]]. godine, Stefanova vojska napada ostatke [[zemlja BrankovicaBrankovića|zemlje BrankovicaBrankovića]], cimečime pocinjepočinje dinastickidinastički rat koji ceće trajati narednu deceniju. U to vreme je otpoceootpočeo [[gradanskigrađanski rat u Osmanskom carstvu|gradanskigrađanski rat u Otomanskoj imperiji]], i [[BrankoviciBrankovići]] se svrstavaju uz jednu, a [[LazareviciLazarevići]] uz drugu zaracenuzaraćenu stranu.

Krajem 1403. ili pocetkompočetkom 1404. godine, Stefan stupa u vazalne odnose i sa madarskimmađarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]] od koga dobija [[MacvaMačva|MacvuMačvu]], [[Beogradska tvrdavatvrđava|Beograd]] (u koji premešta prestonicu) i druge posede. Prilikom Žigmundovog obnavljanja [[Viteški red|viteškog reda]] [[Viteški red Zmaja|Zmaja]] 1408. godine, Stefan mu postaje prvi vitez. Krajem iste godine, protiv Stefanove vladavine ustaje i njegov mladimlađi brat [[Vuk LazarevicLazarević|Vuk]].

Sukobi u Srbiji su okoncaniokončani tek [[1412]]. godine sporazumom da [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]] postane prestolonaslednik. U sukobu medumeđu Osmanlijama je 1413. godine pobedio [[Mehmed I]], zahvaljujucizahvaljujući Stefanovoj pomocipomoći, nakon cegačega je usledio period mira. Posle smrti [[Balša III BalšicBalšić|Balše III BalšicaBalšića]], Stefan je nasledio [[Zeta (država)|Zetu]], oko cijihčijih primorskih gradova je vodio [[Drugi skadarski rat|rat protiv MlecanaMlečana]]. Nakon smrti Stefana [[1427]]. godine, nasledujenasleđuje ga sestricsestrić [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]].

Neki ocenjuju da je Stefan periode mira iskoristio za snaženje Srbije u [[Politika|politickompolitičkom]], [[Ekonomija|ekonomskom]], [[Kultura|kulturnom]] i [[Vojska|vojnom]] pogledu.<ref name="Stanoje" /> [[1412]]. godine je objavio ''„[[Zakon o rudnicima|Zakonik o rudnicima]]“'', kojim se uredujeuređuje život u [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novom Brdu]], tada najvecemnajvećem [[rudnik]]u na [[Balkansko poluostrvo|Balkanu]]<ref name="ISN">{{ISN II}}</ref>. Time je pojacaopojačao razvoj [[Rudarstvo|rudarstva]], koje je bilo glavna [[Privreda|privredna]] grana [[srpska despotovina|tadašnje Srbije]]<ref name="SCSĆ">[http://www.politikin-zabavnik.co.rs/2008/2935/02.php ''„Kao mesec posred zvezda“''] ([[Politikin Zabavnik]], [[9. maj]] [[2008]], broj 2935, godina LXX)</ref>. Na polju arhitekture, nastavlja se razvoj [[Moravski stil|Moravskog stila]], koji je zapoceozapočeo u doba njegovog oca. U periodu od 1407. do 1418. godine podiže [[manastir Manasija|manastir Resavu (Manasiju)]], poslednju monumentalnu zadužbinu srpskog srednjovekovlja<ref name="Andrija" />, a [[Beograd]] je od porušenog pogranicnogpograničnog gradicagradića pretvorio u modernu utvrdenuutvrđenu evropsku prestonicu, proširivši ga gotovo deset puta<ref name="Mare">{{MP-BT}}</ref>.

Bio je pokrovitelj umetnosti i kulture, a i sam je bio pisac. Njegovo najznacajnijenajznačajnije delo je ''„[[Slovo ljubve]]“'' koje se odlikuje renesansnim crtama. U ovom periodu se razvija i bogata prepisivackaprepisivačka delatnost (takozvana ''[[Resavska prepisivackaprepisivačka škola]]'').

{{main|Lazar HrebeljanovicHrebeljanović|Milica HrebeljanovicHrebeljanović}}

[[Datoteka:Lazar Hrebeljanovic.jpg|thumb|desno|175px|thumb|Knez [[Lazar HrebeljanovicHrebeljanović]], otac Stefana LazarevicaLazarevića, poginuo u borbi protiv Osmanlija na Kosovu.]]

Stefan LazarevicLazarević je rodenrođen, najverovatnije, 1377. godine u [[Kruševac|Kruševcu]], prestonici svog oca, kneza Lazara.

Stefan je bio sin Lazara HrebeljanovicaHrebeljanovića i njegove supruge [[Milica HrebeljanovicHrebeljanović|Milice]], koja je pripadala bocnojbočnoj liniji [[Dinastija NemanjicaNemanjića|NemanjicaNemanjića]], pošto je njen otac, [[jug Bogdan|knez Vratko]], bio direktan potomak [[Vukan NemanjicNemanjić|Vukana]], najstarijeg sina [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]]. Pored Stefana, oni su imali još sedmoro dece<ref name="Aleksa">{{AI-RT|Deo=LazareviciLazarevići|Broj=5}}</ref><ref name="CesiČesi">{{cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/balkan/balkan17.html|title=Genealogy - Balkan states: ''The Lazarevici''|accessdate=25. 2. 2010.}}</ref><ref name="MDL">{{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765134|title=<nowiki>Medieval Lands project - Serbia: ''Lazar I [1385]-1389, Stefan 1389-1427''</nowiki>|accessdate=25. 2. 2010.}}</ref>.

Stefan LazarevicLazarević se u [[Septembar|septembru]] 1405. godine<ref name="Andrija" /> oženio Jelenom, cerkomćerkom [[FranceskoFrančesko II Gatiluzijo|FranceskaFrančeska II Gatiluzija]] (1384—1404), [[ÐenovaĐenova|denovljanskogđenovljanskog]] gospodara [[Lezbos]]a i sestrom [[Irina Gatiluzio|Irine (''Evgenije'') Paleolog]], supruge [[Jovan VII Paleolog|Jovana VII]] (savladar 1376—1379, [[spisak vizantijskih careva|car]] 1390, regent 1399—1403). Ovaj brak je bio ugovoren tokom njegovog boravka u [[Istanbul|Carigradu]] 1402. godine, u doba kada je gradom i [[Vizantijsko carstvo|Vizantijom]] upravljao Jovan VII, u ime svog strica [[Manojlo II Paleolog|Manojla II]] (savladar 1373—1391, car 1391—1425). Jelena i Stefan nisu imali dece, a ona se posle sklapanja braka u izvorima ne spominje, niti je prikazana u [[ktitor]]skim kompozicijama Stefanovih [[zadužbina]], na kojima je on uvek naslikan sam<ref name="Andrija" />.

{{main|Kosovski boj|Milica HrebeljanovicHrebeljanović|Vuk BrankovicBranković}}

Nakon [[kosovska bitka|kosovske bitke]] u Srbiji se postavilo pitanje ko ceće biti naslednik kneza Lazara. U to vreme sinovi kneza Lazara, Stefan i Vuk, bili su maloletni i nisu mogli nikako da naslede njegovo mesto. S druge strane, bilo je sasvim neoubicajenoneoubičajeno da vlast vrši [[kneginja Milica]].<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> Stoga je bilo sasvim za ocekivatiočekivati da novi vodavođa Srbije postane njen najmocnijinajmoćniji velikaš, Vuk BrankovicBranković.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići">[http://www.rastko.rs/kosovo/istorija/zfajfric-brankovici.html Željko FajfricFajfrić: Sveta loza BrankovicaBrankovića, elektronsko izdanje knjige iz 1999.]</ref>

Zet pokojnog kneza Lazara, Vuk BrankovicBranković, posle poraza Osmanlija kod njegove prestonice [[Priština|Prištine]] postao je najmocnijinajmoćniji srpski oblasni gospodar. Na sebe je preuzeo Lazarevu titulu »gospodar Srba i Podunavlja", istakavši se tako za baštinika njegove vlasti.<ref>[http://www.archive.org/stream/povjesthrvataodn02klaiuoft/povjesthrvataodn02klaiuoft_djvu.txt Svezak drugi: dio prvi. TreceTreće doba: Vladanje kraljeva iz raznih porodica (1301-1526). Prva knjiga: Anžuvinci i Sigismund do gubitka Dalmacije (1301-1409)], [[Vjekoslav KlaicKlaić]]</ref> OvencanOvenčan slavom, Vuk je proširio svoju [[titula|titulu]], dodeljujucidodeljujući sebi vladarsko ime ''Stefan'',<ref name="DevicDević">[http://akademskikrug.rs/vuk-nije-bio-brankovic/ ???Вук ????није ???био ?????????Бранковић]</ref> koje je bilo simbol krune NemanjicaNemanjića,<ref name="SabalicSabalić">[http://www.kralemarko.org.mk/default-sr.asp?ItemID=882ADAC00150914EA315774EDCE6B8D8 INES SABALICSABALIĆ, KRALJEVICKRALJEVIĆ MARKO]</ref> cimečime je izrazio pretenziju na nasledenasleđe [[Dušanovo carstvo|Carstva]].

Njegov medunarodnimeđunarodni ugled je bio nesporan, njega su i [[Dubrovnik|DubrovcaniDubrovčani]] i [[MletackaMletačka republika|MlecaniMlečani]] primali kao glavnog medumeđu srpskom gospodom.<ref>{{ISN II}}</ref> SlicnoSlično je mislio i Ugarski kralj, koji je samo tri nedelje nakon bitke, [[7. jul]]a iste godine, poslao svoga mocnogmoćnog velikaša [[Nikola II Gorjanski|Nikolu Gorjanskog]] kod Vuka na pregovore o stvarima ''koje su na korist vašu i raške zemlje'', pri cemučemu je unapred aminovao svaki dogovor koji postignu.<ref name="ISN" /><ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> Bilo je ociglednoočigledno da Ugari smatraju Vuka za novoga vladara u Srbiji.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> Sadržaj pregovora se ne zna, ali se može pretpostaviti da je ugarski kralj želeo da Srbiju zadrži kao vazala i da se tada o tome razgovaralo.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići">[http://www.rastko.rs/kosovo/istorija/zfajfric-brankovici.html Željko FajfricFajfrić: Sveta loza BrankovicaBrankovića, elektronsko izdanje knjige iz 1999.]</ref>

Nasuprot tome, [[Milica HrebeljanovicHrebeljanović|Kneginja Milica]] je smatrala da je smrcusmrću kneza Lazara njihov maloletni sin Stefan postao novi knez, u ciječije ceće ime ona vladati do njegovog punoletstva.<ref name="Andrija" />

VecVeć u jesen 1389. godine MadariMađari su upali u Srbiju. Žigmundove snage su u [[Oktobar|oktobru]] prešle [[Sava (reka)|Savu]] i pocetkompočetkom novembra su opsele i zauzele tvrdavetvrđave [[BoracBorač (tvrdavatvrđava)|BoracBorač]] i [[CestinČestin (tvrdavatvrđava)|CestinČestin]]<ref name="ISN" />, kod današnjeg [[KnicKnić]]a. Možda je upad Ugara bio u vezi sa pregovorima sa BrankovicemBrankovićem.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> Osetivši da bi je Vuk uz pomocpomoć Ugara mogao nadjacatinadjačati i preuzeti vlast u Srbiji, Milica je stupila u kontakt sa Turcima i uspela da sa njima ostvari sporazum.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> Tokom 1390. godine uz pomocpomoć turskih odreda Ugari su istisnuti iz Srbije.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />

Ne želeciželeći da prizna prevlast BrankovicaBrankovića, [[kneginja Milica]] saziva [[sabor]] koji je doneo odluku o sklapanju mira sa Turskom i prihvatanju vrhovne vlasti sultana Bajazita. Nakon ovoga su otpoceliotpočeli pregovori sa Osmanlijama, koji su [[Moravska Srbija|Srbiju]] uciniliučinili vazalnom pre sredine [[1390]]. godine.<ref name="ISN" /> Sporazumom sa sultanom, Stefan se obavezao na slanje vojnika Otomanskom carstvu i placanjeplaćanje danka, i na to da sa bratom [[Vuk LazarevicLazarević|Vukom]] i vlastelom jednom godišnje odlazi na dvor sultana i potvrdujepotvrđuje pokornost. Povrh svega, sultanu Bajazitu je licnolično odveo svoju najmladunajmlađu sestru Oliveru, cerkućerku pokojnog kneza Lazara, u maloazijski grad [[Bursa|Bursu]].

PocetkomPočetkom maja 1390. godine Vuk BrankovicBranković se osecaoosećao ugroženim i zatražio je od [[DubrovackaDubrovačka republika|DubrovackeDubrovačke republike]] da mu omoguciomogući sigurno utocišteutočište, ukoliko se nadenađe u neprilici. Tog leta [[1390]]. godine otomanske snage su došle u pomocpomoć LazarevicuLazareviću, kako bi potisnuo MadareMađare iz države. Krajem 1390. ili pocetkompočetkom 1391. godine Vuk BrankovicBranković je prisustvovao prenosu [[mošti]]ju kneza Lazara iz njegove prestonice [[Priština|Prištine]], u [[Manastir Ravanica|manastir Ravanicu]] u Srbiji.

Sukobi na srpsko-ugarskoj granici, nastavljeni su tokom naredne dve godine, a u njihovom suzbijanju je ucestvovaoučestvovao i sam Žigmund, koji je u više navrata dolazio sa vojskom na [[Dunav]]. On je u leto 1392. godine kod [[Kovin]]a prešao reku i prodro u Srbiju do [[Ždrelo (mlavsko)|Ždrela]] na [[Mlava|Mlavi]], nakon cegačega se povukao i pokušao da osvoji Golubac<ref name="ISN" />.

Istovremeno, oblast Vuka BrankovicaBrankovića se našla na udaru Osmanlija. PocetkomPočetkom [[1392]]. godine oni su zauzeli [[Skoplje]] i nastavili prodor na sever, što je primoralo i Vuka da do kraja godine sklopi mir sa Bajazitom i postane njegov [[vazal]]<ref name="ISN" />.

Tokom 1392. godine, na dvoru BrankovicaBrankovića je boravila kneginja Milica.

{{main|Bitka na Rovinama|Bitka kod Nikopolja|Zemlja BrankovicaBrankovića}}

Tokom 1393. godine, Stefan je postao punoletan i preuzeo vlast<ref name="Andrija" />, a njegova majka se povukla u [[Manastir Ljubostinja|manastir]]. Iste godine, Bajazit je posle opsade zauzeo [[Veliko Trnovo|Trnovo]] i uništio tzv. Trnovsku Bugarsku, kojom je, do tada, vladao muž Stefanove sestre Dragane, [[Jovan Šišman]].<ref name="ISN" /> Posle ovoga, mnogi uceniučeni ljudi napustili su Bugarsku i potražili utocišteutočište u okolnim hrišcanskimhrišćanskim zemljama, medumeđu kojima je bila i Stefanova Srbija.

[[Datoteka:MirceatheElder.jpg|minijatura|175px|Vlaški vojvoda [[MirceMirče Stariji]], kojeg su [[Bitka na Rovinama|na Rovinama napali]] Turci i Stefan LazarevicLazarević.]]

Krajem iste godine i pocetkompočetkom naredne, Bajazit je poceopočeo da okuplja svoje hrišcanskehrišćanske vazale u [[Ser (grad)|Seru]]. Svakom od njih je uputio odvojeni zahtev da dodedođe, tako da niko od njih nije znao da ceće se svi zajedno pojaviti. Nije poznato ko je sve došao u Ser, ali se u izvorima pored kneza Stefana, pominju Vizantinci, [[spisak vizantijskih careva|car]] [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]] (1391—1425), njegov bratanac [[Jovan VII Paleolog|Jovan VII]] (1390) i brat, [[morejska despotovina|morejski despot]], [[Teodor I Paleolog|Teodor I]] (1383—1407), kao i gospodar [[kneževina Velbužd|kneževine Velbužd]] [[Konstantin Dragaš]]. Sultan Bajazit je deo njih otpustio kucamakućama, dok je sa preostalima dovršio osvajanje [[Tesalija (oblast)|Tesalije]] i zauzeo [[Solun]] (12. aprila).

Tokom jeseni 1394. godine, Bajazit je poceopočeo da okuplja svoje vazale, za pohod protiv [[Vlaško vojvodstvo|vlaškog vojvode]] [[MircaMirča Stariji|MirceMirče Starijeg]]. Kao punoletan, Stefan je po prvi put licnolično predvodio srpske vazalne odrede, a pored njega, otomanskoj vojsci su se, od srpskih velikaša, prikljucilipriključili [[Marko KraljevicKraljević|Marko MrnjavcevicMrnjavčević]], Konstantin Dragaš i [[Konstantin BalšicBalšić]]<ref name="Andrija" />, sa svojim snagama. Bajazitove snage su prešle Dunav i do [[Bitka na Rovinama|bitke]] je došlo 17. maja 1395. godine<ref name="ODB">{{ODB}}</ref> na Rovinama, nedaleko od današnjeg [[Arad]]a<ref name="ODB" />. Ona se najverovatnije okoncalaokončala otomanskim porazom<ref name="ISN" /><ref name="ODB" />, ali Bajazitove snage nisu pretrpele znacajneznačajne gubitke<ref name="ISN" />. Vlaški vojvoda je posle bitke priznao sultanovu vrhovnu vlast i obavezao se da mu placaplaća [[danak]]<ref name="ODB" />. U samoj bici su poginuli kralj Marko i Konstantin DejanovicDejanović, a Bajazit je Otomanskoj imperiji pripojio njihove države. Osmanlije su nakon bitke zauzele i Vidin.

Sultanove trupe, ojacaneojačane srpskim pomocnimpomoćnim odredima, su pocetkompočetkom 1396. godine, upale u zemlje BrankovicaBrankovića i tom prilikom zauzele njihov veciveći deo, sa prestonicom [[Priština|Prištinom]]. Leta iste godine su upale u [[Banat]].

Pobeda na Rovinama pokrenula je veliki [[krstaški ratovi|krstaški pohod]], u kome su ucestvovaleučestvovale snage iz [[Kraljevina Engleska|Engleske]], [[Kraljevina Francuska|Francuske]], [[Sveto rimsko carstvo|NemackeNemačke]] i drugih evropskih zemalja. Njima su se prikljucilapriključila trupe hrvatsko-ugarskog kralja i vlaškog vojvode, kao i mletackamletačka flota, koja je, preko Crnog mora trebala da uplovi u Dunav i pruži podršku vojsci na kopnu. Krstaške snage su se okupile Ugarskoj, posle cegačega su prešle Dunav i zauzele [[Vidin]]. Nakon toga, pohod je nastavljen niz Dunav i opsednut je [[Nikopolj]], u kome se nalazio otomanski garnizom. Bajazit je zbog dolaska krstaša prekinuo [[Blokada Carigrada (1394—1402)|blokadu Carigrada]] i uputio se ka Dunavu. Njegovim snagama su se kod [[Plovdiv]]a, prikljucilipriključili i srpski vazalni odredi sa Stefanom LazarevicemLazarevićem na celučelu<ref name="Nikol">-{David Nicolle, ''„Nicopolis 1396: the last Crusade“'', [[Oksford|Oxford]], [[1996]].}- ISBN 978-1-85532-918-8 {{en}} ([http://books.google.com/books?id=_hUst0z-oEQC&printsec=frontcover&dq=nicopolis&cd=1#v=onepage&q=Lazarevic&f=false str. 40 i 64.])</ref>.

[[Datoteka:Nicopol final battle 1398.jpg|thumb|Sukob sultanovih oklopnika i krstaša u [[Bitka kod Nikopolja|bici kod Nikopolja]]. Oklopnike je vodio Stefan LazarevicLazarević.]]

Do velike [[Bitka kod Nikopolja|bitke]] došlo je [[25. septembar|25. septembra]] i u njoj su krstaške snage potpuno razbijene. Iako brojcanobrojčano veoma velika, krstaška vojska je bila raznolika<ref name="ISN" /><ref name="GO">{{GO-IV}}</ref>, što se odrazilo na odsustvo zajednickezajedničke komande i slabu koordinaciju na bojnom polju.<ref name="GO" /> Prema predanju, u prelomnom trenutku bitke kada je Žigmund pokušavao organizirati i spasiti ugarske i nemackenemačke vojnike iznenadili su ga sultanovi vazalni srpski oklopnici, predvodenipredvođeni Stefanom, nakon cegačega se Žigmund daje u panicnipanični bijeg s cimečime završava bitka i pocinjepočinje pokolj krstaša. Prema nekim mišljenjima, LazareviceveLazarevićeve snage su bile sakrivene u jednom [[šuma]]rku, na levom krilu Bajazitovih snaga, zbog cegačega je njihov udar na MadareMađare usledio iznenada, najverovatnije sa boka ili cakčak, sa ledaleđa<ref name="Nikol" />.

Posledice poraza kod Nikopolja za hrišcanskehrišćanske države na Balkanu su bile katastrofalne. Uništena je tzv. ''[[Vidinska Bugarska]]'', zauzeta je [[Atina]] (1397), [[Morejska despotovina]] je ponovo opustošena, oblast [[Vuk BrankovicBranković|Vuka BrankovicaBrankovića]] su zauzele Osmanlije<ref name="ISN" />, a pad [[Istanbul|Carigrada]] je postao prakticnopraktično neizbežan<ref name="GO" />.

Poslednji nezavisni srpski gospodar Vuk BrankovicBranković je zarobljen i nakon godinu dana (6. oktobra 1397) umro u turskom zarobljeništvu. VeciVeći deo oblasti BrankovicaBrankovića je predat na upravu vazalnom knezu Stefanu, mali deo (sa središtem u [[VojinovicaVojinovića kula|VucitrnuVučitrnu]]) je ostavljen Vukovoj udovici [[Mara LazarevicLazarević|Mari]] i sinovima ([[Grgur VukovicVuković BrankovicBranković|Grguru]], [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐurduĐurđu]] i [[Lazar VukovicVuković BrankovicBranković|Lazaru]]), dok su Osmanlije pod svojom direktnom vlašcuvlašću zadržale strateški bitna mesta. Pored toga, otomanske snage su upale u MadarskuMađarsku i opljackaleopljačkale njene južne delove, a narocitonaročito su stradali [[Zemun]] (koji je opustošen) i [[Sremska Mitrovica]] (koja je spaljena, a njeno stanovništvo je raseljeno)<ref name="ISN" />.

Svoju ofanzivu na Balkanu, Osmanlije su nastavile u januaru 1398. godine, napadom na [[Bosna u srednjem veku|Bosnu]]. Na njihovom celučelu nalazio se jedan od Bajazitovih sinova, a prikljuciopriključio im se i knez Stefan, sa srpskim pomocnimpomoćnim odredima. Ovaj pohod, osim pljackanjapljačkanja Bosne, nije postigao nikakav uspeh, a najvecinajveći krivac, prema navodima Stefanovog biografa, bila je izuzetno jaka [[zima]], zbog koje ''malo od vojnika i zarobljenika, vratiše se svojim krajevima''<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Ostrvica bedem 2.jpg|thumb|desno|thumb|Ostaci [[Ostrvica (tvrdavatvrđava)|tvrdavetvrđave Ostrvice]], u kojoj su se pobunjenici protiv Stefana sklonili.]]

Istovremeno godine dolazi do pobune vlastele u Srbiji, ciječije vodevođe su bili [[vojvoda]] [[Nikola ZojicZojić]], koji je imao posede u [[Toplica (oblast)|Toplici]] i [[Hvosno|Hvosnu]]<ref name="Šuica">{{MŠ-ND}}</ref> i vojvoda [[Novak BelocrkvicBelocrkvić]], koji je imao posede oko [[Rudnik (planina)|Rudnika]].<ref name="Šuica" /> Poznato je da su [[Vojvoda|vojvode]] [[Nikola ZojicZojić]] i [[Novak BelocrkvicBelocrkvić]] pokušali su da zavrbuju vlastelina Mihajla. Tok daljih dešavanja nije tacnotačno utvrdenutvrđen, ali je Stefan saznao za zaveru, pošto ga je o njoj izvestio upravo Mihajlo. On je prvo pozvao na svoj dvor vojvodu Novaka, koji je imao posede u [[Toplica (oblast)|Toplici]] (verovatno oko [[Kuršumlija|Bele Crkve tj. Kuršumlije]]) i u [[Hvosno|Hvosnu]] (selo [[Crkolez]] kod [[PecPeć]]i)<ref name="Šuica">{{MŠ-ND}}</ref> i pogubio ga. Nikola ZojicZojić se nakon toga sa porodicom (suprugom i cetiričetiri cerkećerke) zatvorio u utvrdenuutvrđenu [[Ostrvica (tvrdavatvrđava)|Ostrvicu]], cimečime je izgubio svoje posede, ali je i spasao život<ref name="Šuica" />.

U drugoj polovini marta 1398. otomanske snage su stigle u Srbiju, mogucemoguće ugroženom Stefanu u pomocpomoć. Nije poznato šta su one radile u Srbiji, ali se zna da nisu krenule u pohod na neku od susednih država, jer o takvom napadu nema podataka. Tokom prolecaproleća, Stefanova majka Milica je sa monahinjom [[Monahinja Jefimija|Jefimijom]]<ref name="Andrija" /> otišla na dvor kod Bajazita. One su se vratile u Srbiju pre 23. maja. One su iz [[Bursa|Burse]] donele i mošti [[Sveta Petka|svete Petke]], koje su, najverovatnije, smeštene u kruševackukruševačku dvorsku crkvu, [[Crkva svetog PrvomucenikaPrvomučenika Stefana u Kruševcu|Lazaricu]]<ref name="Andrija" />. Posle njih, kod sultana Bajzita je otišao i sam Stefan, koji se oko 30. novembra vratio u Srbiju.

Prema služenoj biografiji, Stefan je u to vreme bio u nemilosti sultana, jer su ga zaverenici tužili da tajno saradujesarađuje sa Žigmundom. Navodno, on je kod sultana priznao svoju krivicu, nakon cegačega mu je Bajazit sve oprostio.

{{Glavni clanakčlanak|Bitka kod Angore|Osmanski interegnum}}

Na Kosovu i Raškoj, BrankoviciBrankovići su uspeli da povrate deo svojih zemalja. PocetkomPočetkom 1402. godine njihova oblast je obuhvatala delove [[Kosovo (oblast)|Kosova]], [[Polimlje|Polimlja]], okolinu [[Sjenica|Sjenice]] i utvrdenoutvrđeno [[Brskovo]]. Od prolecaproleća iste godine se javljaju kao Bajazitovi vazali, sa istim obavezama koje je imao i knez Stefan. Van njihove kontrole ostali su [[ZvecanskiZvečanski grad|ZvecanZvečan]], [[JelecJeleč]] i [[Gluhavica]], koje su držale Osmanlije, odnosno [[Priština]], za koju se zna da je u martu iste godine, bila u sastavu države Stefana LazarevicaLazarevića.

Veliku promenu prilika u [[Mala Azija|Maloj Aziji]] i [[balkansko poluostrvo|jugoistocnojjugoistočnoj Evropi]], izazvao je prodor Tatara pod vodstvomvođstvom [[Tamerlan|Timur-Lenka]], jednog od najvecihnajvećih vojskovodavojskovođa u svetskoj istoriji<ref name="GO" />. Njegov prodor u Malu Aziju na tursku diplomatsku provokaciju, primorao je Bajazita da okupi svoje snage i pokuša da mu se suprotstavi u velikoj bici, do koje je došlo 28. jula [[1402]]. godine, nedaleko od [[Ankara|Angore]] (današnje Ankare).

U njoj su otomanske snage doživele težak poraz, a sam Bajazit je sa jednim od sinova ([[Musa CelebijaČelebija|Musom]]) zarobljen i vecveć iduceiduće godine je umro u zarobljeništvu. Prema savremenim izvorima knez Stefan je sa svojim ljudima, kojih je po savremenom hronicaruhroničaru [[IstoricarIstoričar Duka|Duki]] bilo 5.000 oklopnika naoružanih [[Koplje|kopljima]]<ref name="Stojan">[[Stojan NovakovicNovaković]], ''„Srbi i Turci XIV i XV veka“'', [[Beograd]], [[1893]]. </ref>, uspeo da se probije kroz obrucobruč Timurovih vojnika do Bajazita koji je odbio napustiti bitku, pa je Stefan uzeo njegovog najstarijeg sina [[Sulejman CelebijaČelebija|Sulejmana]], ponovno probio obrucobruč i pobegao s njim u Evropu izvan dometa neprijatelja. Vizantijski hronicarhroničar [[Laonik Halkokondil]] navodi da su se ''„Srbi borili, kao vazdašnji junaci, svake pohvale dostojno“'' i dodaje ''„da su sa velikom žestinom napadali Džagatajce (Tatare), zanesavši se u borbi“''<ref name="Stojan" />.

Tokom borbi, knez Stefan je ranjen, dok je Grgur BrankovicBranković zarobljen i kasnije otkupljen. Neposredno nakon, zarobljena je i Stefanova sestra [[Olivera LazarevicLazarević|Olivera]], ali je i ona kasnije oslobodenaoslobođena, posredstvom dogovora koji je Stefanov poslanik sklopio sa Timurom. No, Timurove snage su vecveć 1403. godine napustile Malu Aziju, a on sam je preminuo pocetkompočetkom 1405. godine, tokom svog pohoda na [[Kina|Kinu]]. U Otomanskoj imperiji, Bajazitovo zarobljavanje, a potom i njegova smrt, pokrenuli su medumeđu njegovim sinovima [[GradanskiGrađanski rat u Osmanskom carstvu|dinastickidinastički rat oko vlasti]].

[[Datoteka:Vuk i Stefan Lazarevic.jpg|desno|thumb|thumb|[[Vuk LazarevicLazarević|Vuk]] i Stefan LazarevicLazarević (freska iz [[Manastir Ljubostinja|manastira Ljubostinja]], [[1402]]—[[1405]])]]

Posle Bajazitovog poraza svi srpski vazali pobegoše u [[Carigrad]], koji se nakon nekoliko godina oslobodio otomanske blokade.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> Tokom [[avgust]]a, regent [[Jovan VII Paleolog|Jovan VII]], koji je vladao u ime odsutnog strica, dodelio je Stefanu visoku [[titule i službe u Vizantiji|titulu]] [[despot]]a, koja se u vizantijskoj hijerarhiji nalazila odmah ispod [[car]]ske. Vizantija je u to vreme bila na izdisaju i pokušavali su pošto-poto da steknu saveznike. Tek kasnije ceće uvideti da mu ta titula, izuzev nekog prestiža, u suštini ništa opipljivije ne donosi.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> Pored toga, ugovoren je i brak izmeduizmeđu Stefana i Jelene [[Gatiluzio]], cerkećerke [[Firenca|firentinskog]] gospodara [[Lezbos]]a, [[FranceskoFrančesko II Gatiluzio|FranceskaFrančeska II]] i rodenerođene sestre Jovanove supruge Irine.

Nakon Stefana, u Carigrad je stigao i [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]], a mogucemoguće da je sa njime bio i brat Grgur, koji je jedno vreme bio u tatarskom zarobljeništvu. ÐuradĐurađ se silno iznenadio kada je video šta je Stefan LazarevicLazarević za tako kratko vreme uspeo da uradi. Od nekada najagilnijeg turskog vazala postao je odjednom njihov protivnik, a osim toga dobio je titulu despota i vizantijsku princezu za ženu.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/>

IzmeduIzmeđu LazarevicaLazarevića i BrankovicaBrankovića je došlo do trke ko ceće prvi sticistići u Srbiju i preuzeti vlast.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> ŽeleciŽeleći da ÐuradaĐurađa sprecispreči da se vrati u Srbiju prije njega, despot Stefan je uspeo da nagovori Vizantince da ÐuradaĐurađa bace u tamnicu.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> OstavljajuciOstavljajući ÐuradaĐurađa u tamnici, Stefan LazarevicLazarević je otišao na ostrvo Lezbos da upozna svoju buducubuduću suprugu.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/> U meduvremenumeđuvremenu, ÐuradĐurađ je tokom septembra uspeo da pobegne iz zatvora, uz pomocpomoć svog vlastelina [[Rodop iz Drenice|Rodopa]] iz [[Drenica (predeo)|Drenice]]. Nakon toga se uputio Bajazitovom sinu Sulejmanu, koji je uspostavio vlast u evropskom delu Otomanske imperije, i od njega zatražio vojnu pomocpomoć protiv LazarevicaLazarevića. Pretendent Sulejman ga je veoma lepo docekaodočekao i ÐurdevimĐurđevim odredima pridružio svoje.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/>

Tako je ÐuradĐurađ BrankovicBranković sa znatnim snagama stigao na Kosovo pre LazarevicaLazarevića.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići"/>

=== Napad na BrankoviceBrankoviće i bitka kod GracaniceGračanice ===

{{Glavni clanakčlanak|Zemlja BrankovicaBrankovića|GracanickaGračanička bitka}}

Despot Stefan je požurio sa [[Lezbos]]a kod svoga zeta [[ÐuradĐurađ II BalšicBalšić|ÐurdaĐurđa II BalšicaBalšića]], gospodara [[Zeta (država)|Zete]]. Od njega je dobio nešto vojske, a uspeo je da dojavi i majci, kneginji Milici, da i ona sakuplja vojsku. Istovremeno je i Mara BrankovicBranković sakupljala vojsku kako bi pomogla svoje sinove.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> Krajem oktobra 1402. godine, Stefanova vojska je krenula u napad na ostatke zemlje BrankovicaBrankovića. On se iz [[Bar (Crna Gora)|Bara]], [[Skadar|Skadra]] i [[MletackaMletačka republika|mletackihmletačkih poseda]], uputio preko ka Kosovu. IzbegavajuciIzbegavajući glavne putne pravce koje su kontrolisali njegovi protivnici, Stefanove snage su stigle do [[Manastir GracanicaGračanica|GracaniceGračanice]] i 21. novembra je kod obližnjeg Tripolja, došlo do bitke sa snagama BrankovicaBrankovića, ojacanimojačanim otomanskim odredima.<ref name="Andrija" />

[[Datoteka:Vuk BrankovicBranković.jpg|minijatura|Nepokorni gospodar Kosova [[Vuk BrankovicBranković]], kojeg su ubili Turci, dodelivši LazarevicuLazareviću [[Zemlja BrankovicaBrankovića|njegove zemlje]].]]

[[Datoteka:Male e grurë - Graçanicë.jpg|thumb|Polje kod GracaniceGračanice, poprište bitke LazarevicaLazarevića i BrankovicaBrankovića.]]

Stefan je svoju vojsku, kojoj su se prikljucilipriključili i odredi koje je poslala njegova majka kneginja Milica, pred pocetakpočetak bitke podelio na dva dela, kao što su uradili i njegovi protivnici. VeciVeći deo trupa, stavio je pod komandu svog brata [[Vuk LazarevicLazarević|Vuka]] i usmerio ih protiv snaga kojima je komandovao [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]], dok je on, sa manjim delom vojske, napao otomanske odrede. Deo snaga pod njegovom komandom je odneo pobedu, a otomanski vazal [[Cezar (titula)|cezar]] [[Uglješa VlatkovicVlatković]] je tokom bitke prešao na njegovu stranu<ref name="ISN" />. Kao nagradu, Stefan mu je ostavio vlast nad njegovim posedima [[Vranje]]m, [[Inogošt]]em (''[[Surdulica]]'') i [[Preševo]]m{{Napomena|Otac cezara Uglješe VlatkovicaVlatkovića, bio je [[sevastokrator]] [[Vlatko PaskacicPaskačić]], gospodar [[Slavište|Slavišta]], [[Vranje|Vranja]], [[Inogošte|Inogošta]] i [[Preševo|Preševa]].}}.

Glavnina severnih snaga, kojom je komandovao Vuk LazarevicLazarević, poražena u borbi sa vojskom koju je predvodio [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]]. "''A mladimlađi brat njegov podepođe da udari na svoga necakanećaka (ÐurdaĐurđa BrankovicaBrankovića), koga (Vuka) hrišcanskahrišćanska vojska razbivši gonjaše''" ([[Konstantin Filozof]])<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> U ovoj bici ÐuradĐurađ BrankovicBranković se iskazao kao sposoban vojskovodavojskovođa. Despot Stefan je nakon bitke sa bratom pobegao pred ÐurdemĐurđem u utvrdenoutvrđeno [[Novo Brdo]].<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> "''Stefan se zbog toga veoma prestrašio i smesta skrenuo prema Novom Brdu, a odatle produžio u svoju zemlju''..." (Mavro Orbin).<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> Nakon bitke je došlo do svadesvađe izmeduizmeđu Stefana i Vuka. Despot je mlademmlađem bratu prebacio nepoznavanje ''ratne veštine i gubitke u ljudstvu''.<ref name="ISN" /> Nakon toga je i uvredeniuvređeni mladimlađi brat Vuk LazarevicLazarević prišao BrankovicimaBrankovićima.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />

Nakon bitke kod GracaniceGračanice Stefan je izgubio veliki deo zemlje, "''cijičiji mu je veliki deo ÐuradĐurađ zauzeo posle kratkog vremena''", ali je brzo uspeo da je uz pomocpomoć ugarskih odreda povrati. "''Ušavši, naime, s Ugrima u ÐurdevuĐurđevu zemlju, teško je opustoši. I tako je Raška za neko vreme bila izložena mnogim razaranjima''" (Mavro Orbin).<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />

Situacija u Srbiji se dodatno zakomplikovala sukobom izmeduizmeđu Stefana i Vuka. MladiMlađi brat Vuk je u [[leto]] [[1403]]. godine napustio Srbiju i uputio se kod Sulejmana, da od zatraži vojsku protiv starijeg brata.<ref name="Andrija" /> Iste godine, i Stefan LazarevicLazarević je postao Sulejmanov vazal<ref name="ISN" />, što je automatski znaciloznačilo prekid otvorenog sukoba sa BrankovicimaBrankovićima.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />

Tokom 1403. godine, Sulejman je u [[Galipolje|Galipolju]] zakljuciozaključio sporazum sa nizom [[HrišcanstvoHrišćanstvo|hrišcanskihhrišćanskih]] država na [[Balkansko poluostrvo|Balkanu]], kojim je nastojao da obezbedi svoje posede u Evropi i zapocnezapočne ofanzivu protiv bracebraće u [[Mala Azija|Maloj Aziji]]. Vizantija je ovim sporazumom prestala da bude otomanski vazal, oslobodila se obaveze da sultanu placaplaća [[haracharač]], i povratila neke teritorije.<ref name="GO" /> Stefan je zadržao sadašnje posede, uz obavezu da i dalje placaplaća haracharač i šalje vazalne odrede, iako više nije bio u obavezi da ih sam predvodi.<ref name="ISN" /> Izgleda da je Stefan bio u nešto povlašcenijempovlašćenijem položaju nego BrankoviciBrankovići, koji su imali obavezu odlaženja na dvor sultanu, što je bilo ne samo poniženje vecveć i skopcanoskopčano sa mnogim opasnostima.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" /> Otvorenih sukoba medumeđu njima nije bilo sve do 1408. godine.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />

=== Vazalstvo madarskommađarskom kralju Žigmundu ===

Krajem 1403. ili pocetkompočetkom 1404. godine Stefan je ušao u vazalne odnose i sa ugarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]], dobivši na upravu [[MacvaMačva|MacvuMačvu]], [[Beograd]], [[Golubac]] (koji je vecveć držao<ref name="ISN" />) i neka imanja po Ugarskoj. Pregovore je verovatno pokrenuo kralj Žigmund<ref name="ISN" />, koji je Stefanu uputio poslanstvo u kome se nalazio njegov bliski saradnik [[Filip MadarinMađarin|Filip de Skolaris]].

Stefanu je bio potreban zaštitnik pomocupomoću koga bi mogao da se održi na vlasti u Srbiji, usled sukoba sa BrankovicimaBrankovićima. S druge strane, Ugarska se nalazila u unutrašnjem sukobu{{Napomena|Žigmundovo pravo na presto je osporavao deo plemstva, koji ga je cakčak u aprilu 1401. godine zarobio u [[Budim]]u. On se krajem 1401. godine oslobodio i povukao u [[CeškaČeška|CeškuČešku]], u kojoj je proveo narednu godinu.}}, a sam Žigmund je tek tokom 1403. godine uspeo da se vrati u zemlju i delimicnodelimično povrati kontrolu. Njemu je bio potreban mir na južnoj granici, koja je u proteklom periodu bila izložena stalnim srpsko-otomanskim napadima. Dobijanjem gradova koji su tokom gotovo celog [[14. vek|XIV veka]] bili povod srpsko-madarskihmađarskih sukoba, Stefan je pomerio svoju severnu granicu na reke [[Sava (reka)|Savu]] i [[Dunav]].

1404. godine kneginja Milica odlazi na Sulejmanov dvor gde je, pre oktobra iste godine<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" />, uspela da izgladi sukob izmeduizmeđu Stefana i mladegmlađeg vrata Vuka, i takodetakođe poboljša odnose izmeduizmeđu Stefana i Sulejmana.<ref name="ISN" />

=== Novi napad na BrankoviceBrankoviće, povelja DubrovcanimaDubrovčanima i skadarski rat ===

{{Glavni clanakčlanak|Oblast BrankovicaBrankovića|Prvi skadarski rat}}

U isto vreme (krajem 1403. ili pocetkompočetkom 1404. godine) Stefan je napao BrankoviceBrankoviće i njihove posede oko reke [[Sitnica|Sitnice]], u cemučemu je možda imao i vojnu podršku madarskihmađarskih trupa<ref name="Stanoje" />. Ne zna se tacnotačno koje oblasti je uspeo da zauzme, ali se smatra da je njegova ofanziva bile uperena ka [[južna i istocnaistočna Srbija|istocnojistočnoj Srbiji]] i Kosovu<ref name="ISN" />. Posle ovih uspeha, on je uspeo da sklopi mir sa BrankovicimaBrankovićima, a u to doba se preko svoje majke izmirio i sa samim [[Sulejman CelebijaČelebija|Sulejmanom]].

[[Datoteka:Despotova_kula6.jpg|thumb|desno|thumb|[[Beogradska tvrdavatvrđava]], koju je Stefan LazarevicLazarević dobio na korišcenjekorišćenje od ugarskog kralja Žigmunda.]]

Odmah po preuzimanju [[Beograd]]a, Stefan je zapoceozapočeo obnovu tvrdavetvrđave, koju su Osmanlije i on razrušili par godina ranije.<ref name="Aca">{{AD-TVD}}</ref> Pored toga, zapoceozapočeo je i radove na razvoju grada, koji su izvodeniizvođeni do kraja njegove vladavine, a vecveć 1405. godine, Stefan je u Beograd preneo svoju prestonicu, koja se do tada nalazila u [[Kruševac|Kruševcu]]. U septembru iste godine, on se oženio Jelenom Gatiluzijo. Dva meseca kasnije, smrcusmrću [[milica HrebeljanovicHrebeljanović|njegove majke]] (11. novembra), Stefanova vlast je ostala bez jakog oslonca.

2. decembra iste godine, u [[BoracBorač (tvrdavatvrđava)|BorcuBorču]] je izdao povelju [[Dubrovnik|DubrovcanimaDubrovčanima]]<ref name="ISN" />, nakon pregovora oko njihovih trgovackihtrgovačkih povlastica su vodenivođeni tokom te godine. Ugovor je sadržavao ponižavajuceponižavajuće zakonske odredbe za srspko stanovništvo.<ref name="CosovicĆosović">[https://www.portalanalitika.me/drustvo/tema/110424-sloveni-u-doba-nemanjia-.html Sloveni u doba NemanjicaNemanjića]</ref> U sporu izmeduizmeđu Srbina i DubrovcaninaDubrovčanina pred sudom u Srbiji dovoljna je bila zakletva DubrovcaninaDubrovčanina i nakon toga Srbinova rijecriječ nije vredela ništa.<ref name="CosovicĆosović"/> U clanučlanu 5 je stajalo:

{{citiranje|"Ako DubrovcaninDubrovčanin d?dȃ svoju robu Srbinu na veru, pa mu ovaj ne bi priznao, da se DubrovcaninDubrovčanin zakune svojom verom i dušom šta mu je dao pa mu je tada Srbin dužan platiti."<ref>„Despot Stefan Lazarevic”Lazarević”, Beograd, 1894, strane 110 i 111.</ref>|ClanČlan 5. povelje DubrovcanimaDubrovčanima}}

Krajem istog meseca, DubrovcanimaDubrovčanima je povelju izdala i [[Mara LazarevicLazarević BrankovicBranković|Mara BrankovicBranković]] sa sinovima. Njom su DubrovcaniDubrovčani obezbedili povlastice za svoje trgovce u celoj Srbiji, ali je primetno da se nije pozvala na Stefanovu povelju<ref name="ISN" />.

PocetkomPočetkom [[1405]]. godine izbila je velika pobuna lokalnog stanovništva u [[Skadar]]skom kraju protiv [[MletackaMletačka republika|mletackemletačke vlasti]]. Razlog za nju ležao je u bahatom i osionom ponašanju mletackemletačke vlasti, koje se manifestovalo konfiskovanjem imanja koja su potom deljena mletackimmletačkim pristalicama, uskracivanjemuskraćivanjem prava [[Pravoslavlje|pravoslavnim]] crkvama i nizom drugih zloupotreba vlasti<ref name="ISN" />. U ovaj sukob se ukljuciouključio Stefanov sestricsestrić [[Balša III BalšicBalšić|Balša III]] (1403—1421) koji je nastojao da povrati oblast oko [[Skadar|Skadra]] koju je njegov otac, [[ÐuradĐurađ II BalšicBalšić|ÐuradĐurađ II StracimirovicStracimirović]], svojevremeno ustupio MlecanimaMlečanima (1396), da bi ga zaštitili od otomanske najezde<ref name="Andrija" />.

On je pomocpomoć u borbama zatražio od [[Sulejman CelebijaČelebija|Sulejmana]]<ref name="Andrija" />, pomagao mu je i knez [[Vuk LazarevicLazarević]]<ref name="ISN" />, ali je i pored toga rat vodenvođen bez velikih bitaka i jasnog pobednika. U pregovore oko sklapanja mira umešao se kao posrednik i sam despot Stefan, ali oni nisu urodili plodom, iako su vodenivođeni u više navrata. Stefan je u maju 1406. godine posredovao kod MlecanaMlečana, zatim u junu 1407. godine, kada su posredovali i Mara BrankovicBranković i [[Nikita Topija]]. Sporazum o miru je napokon sklopljen u junu 1408. godine{{Napomena|Prema odredbama ugovora, Balša je trebao da preda MlecanimaMlečanima [[Ulcinj]] i [[Bar (Crna Gora)|Bar]], dok su oni njemu trebali da vrate obalu od [[Luštica|Luštice]] do granica [[Ratac|Marije RatackeRatačke]], sa [[Budva|Budvom]], [[PaštroviciPaštrovići]]ma i [[solana]]ma.}}, ali ni on nije stupio na snagu i konflikt je nastavljen.

=== Pobuna Stefanovog brata Vuka LazarevicaLazarevića ===

{{main|Vuk LazarevicLazarević}}

[[Datoteka:Vuk_Rudenica_(1402-1405).jpg|desno|thumb|Stefanov mladimlađi brat [[Vuk LazarevicLazarević]], koji se pobunio protiv njegove vladavine (detalj freske iz [[Manastir Rudenica|manastira Rudenica]])]]

MadarskiMađarski kralj Žigmund, osnovao je, u [[Decembar|decembru]] 1408. godine, [[viteški red]] [[Viteški red Zmaja|Zmaja]], kojime je nastojao da okupi svoje pristalice. Simbol reda bio [[zmaj]], a prvi medumeđu vitezovima, prema osnivackojosnivačkoj povelji od 13. decembra 1408. godine, bio je Stefan LazarevicLazarević. Bio je prisutan na svecanostisvečanosti u castčast osnivanja reda koja je održana u [[Budim]]u, a simbol zmaja bio je prisutan na njegovom dvoru u [[Beograd]]u.<ref>{{ISN II}}</ref>

Krajem iste 1408. godine, protiv Stefanove vladavine se pobunio njegov mladimlađi brat [[Vuk LazarevicLazarević|Vuk]], jer Stefan nije hteo da podeli vlast i preda mu deo države na upravu. Vuk je zbog toga otišao kod [[Sulejman CelebijaČelebija|Sulejmana]] i zatražio pomocpomoć za borbu protiv Stefana. Kada je dobio vojsku, prikljucilipriključili su mu se i [[BrankoviciBrankovići]].

{{citat|Zbog toga je Vuk, dobivši od TurcinaTurčina vojsku od oko trideset hiljada boraca pod zapovedništvom Avranoza, u pratnji ÐurdaĐurđa VukovicaVukovića došao u Rašku, meseca marta 1409. godine i punih šest meseci ostao u Raškoj, pustošecipustošeći i plenecipleneći ona mesta koja mu se nisu htela predati.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrankovići" />|[[Mavro Orbin]]}}

VecVeć pocetkompočetkom 1409. godine, njihove snage su napale LazarevicaLazarevića. Stefanu je u borbama pomocpomoć pružio Žigmund, ciječije su snage, pod komandom [[Filip MadarinMađarin|Filipa de Skolarisa]], krajem januara, preko [[Kovin (tvrdavatvrđava na Dunavu)|Kovina]], ušle u Srbiju. Poprište sukoba bilo je [[Kosovo (oblast)|Kosovo]], a narocitonaročito je stradala [[Priština]], o cemučemu svedocesvedoče pisma koja su u februaru iz grada slali dubrovackidubrovački trgovci.<ref name="ISN" /> DubrovcaniDubrovčani u Srbiji su dobili instrukcije da se pozovu na neutralnost Republike tokom sukoba, ali im je isto tako recenorečeno da se ne okrecuokreću protiv Stefana, kao i da u slucajuslučaju napada na gradove u kojima se nalaze, uzmu aktivnog ucešcaučešća u njihovoj odbrani. PocetkomPočetkom maja, ka Srbiji je krenuo i sam Žigmund, kome se prikljuciopriključio i [[macvamačva]]nski ban [[Jovan MorovicMorović]], a u junu je zapocelazapočela nova otomanska ofanziva. Koliko je ovo ratovanje na otomanskoj strani bilo volja BrankovicaBrankovića, a koliko samo vršenje vazalnih obaveza, ostaje pitanje.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

Posle žestokih borbi koje su vodenevođene tokom leta, snage despota i Ugara su potisnute, a sam Stefan se povukao i zatvorio u utvrdeniutvrđeni [[Beograd]]. On je bio primoran pristane na one uslove koje je Vuk postavio.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Srbija je podeljena tako da je južni deo (južno od [[Zapadna Morava|Zapadne Morave]]<ref name="Andrija" />) držao Vuk, dok je severni deo sa Beogradom ostao despotu. Vuk je vladao priznajucipriznajući Sulejmanovu vlast, kao i BrankoviciBrankovići.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

No, njihovi posedi su se pokazali veoma nesigurni jer je vecveć [[1410]]. godine Sulejmanov brat i jedan od suparnika u borbi oko vlasti, [[Musa CelebijaČelebija]], prešao u Evropu i poceopočeo da okuplja saveznike za borbu protiv Sulejmana.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

=== Otomanski dinastickidinastički sukob i smrt Stefanovih protivnika ===

{{main|Musa CelebijaČelebija|Sulejman CelebijaČelebija}}

Stefan je sa Musom odmah zapoceozapočeo pregovore koji su doveli do sklapanja savezništva.<ref name="ISN" /> Dok se Sulejman nalazio u [[Mala Azija|Maloj Aziji]], Musine snage su otpoceleotpočele ofanzivu. PocetkomPočetkom 1410. godine su zauzele [[Galipolje|Galipolj]], a 13. februara su kod [[Jambol]]a potukle Sulejmanovog [[beglerbeg]]a Sinana.<ref name="ODB" /> Musa je veoma brzo uspeo da na svoju stranu privuceprivuče mnoštvo Sulejmanovih vazala, ukljucujuciuključujući despota Stefana LazarevicaLazarevića, Vuka LazarevicaLazarevića i BrankoviceBrankoviće.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

Ovo je Sulejmana primoralo da se vrati u [[Evropa|Evropu]]. U tome mu je pomogao [[spisak vizantijskih careva|vizantijski car]] [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]], koji mu je dao brodove za prelazak [[Bosfor]]a. Manojlovo držanje je znacajnoznačajno uticalo na raspored snaga na terenu.<ref name="ISN" /> Ubrzo, knez Vuk je otpoceootpočeo kontakte sa Sulejmanom želeciželeći da se vrati u njegov tabor.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> On je preko poslanika u [[Venecija|Veneciji]] pocetkompočetkom juna nastojao da izdejstvuje da se mletackamletačka flota ukljuciuključi u prevoz Sulejmanovih trupa.<ref name="ISN" /> Vuk se potom pridružio Sulejmanu, što su uciniliučinili i BrankoviciBrankovići.<ref name="ISN" /> Sada se borba za mesto sultana, koja se do toga momenta vodila uglavnom u Maloj Aziji, naglo prenela i u Evropu.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

[[Datoteka:Musa Çelebi.jpg|thumb|175px|thumb|left|Bajazitov sin [[Musa CelebijaČelebija]], novi Stefanov saveznik.]]

Stefan i Musa su pokušali da sprecespreče prelazak Sulejmanovih snaga u Evropu, napadom na flotu koja ih je prevozila<ref name="Konst">[[Konstantin Filozof]], ''„[[Žitije despota Stefana LazarevicaLazarevića]]“''</ref>. Oni su kod [[Galata|Galate]] uspeli da unište deo brodova, ali su Sulejmanove snage ipak uspele da predupređu Bosforski moreuz.

Do [[bitka kod Kosmidiona|velike bitke]] izmeduizmeđu dva Bajazitova sina došlo je [[15. jun]]a kod [[Kosmidion]]a, [[TvrdavaTvrđava|tvrdavetvrđave]] na obali [[Zlatni rog|Zlatnog roga]], ispred [[Kopneni bedemi Carigrada|kopnenih bedema]] [[Carigrad|Carigrada]], a Musine i Stefanove snage su potucenepotučene<ref name="Konst" />. Vizantijski car Manojlo je poslao brodove po Stefana i evakuisao ga u [[Istanbul|Carigrad]]<ref name="Konst" />, iako se on sam nalazio na Sulejmanovoj strani u sukobu. Stefanu je u Carigradu priredenpriređen svecansvečan docekdoček<ref name="ISN" />, a car Manojlo mu je iznova dodelio ''venac [[despot]]skoga dostojanstva''<ref name="Konst" />.

Za to vreme, pobednik pod Carigradom, sultan Sulejman je u Srbiju poslao Vuka LazarevicaLazarevića i [[Lazar BrankovicBranković|Lazara BrankovicaBrankovića]], da preduhitre despota i preuzmu vlast.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> MedutimMeđutim, obojica, Vuk LazarevicLazarević i Lazar BrankovicBranković imali su nesrecunesreću da na svom putu nalete na ostatke Musinih jedinica i budu zarobljeni. Srpske princeveprinčeve je [[4. jul]]a uhvatila Musina vojska u [[Plovdiv|Filipolju]]. Vuk je zbog izdaje odmah pogubljen, dok je Lazar ostavljen u životu još nekoliko dana. Musa je životom brata pokušao da uceni [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐurdaĐurđa BrankovicaBrankovića]] da predepređe na njegovu stranu, ali bez uspeha.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Uskoro je došlo do nove bitke izmeduizmeđu Musinih i Sulejmanovih snaga [[11. jul]]a kod [[Jedrene|Hadrijanopolja]], u kojoj je Musa opet poražen.<ref name="ODB" /> Još u toku bitke, Musa naredi da se poseceposeče i Lazar BrankovicBranković.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Nakon bitke, dok su Sulejmanovi i ÐurdeviĐurđevi vojnici bazali po razbojištu pljackajucipljačkajući mrtve, naidunaiđu i na Lazarev leš. "''Kada je bilo posle bitke, nadošenađoše oni, koji su mrtve pljackalipljačkali, mladicamladića, i po svemu poznaše najblagocastivijeganajblagočastivijega Lazara; i javiše ljubljenom bratu njegovu''" (Konstantin Filozof).<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" />

Istovremeno, Stefan je sa svojom vojskom brodovima žurio ka Srbiji. Oni su preko [[Crno more|Crnog mora]] i [[Dunav]]a, kroz državu vojvode [[MircaMirča Stariji|MirceMirče]], stigli u [[GolubackiGolubački Grad|Golubac]] krajem jula ili pocetkompočetkom [[avgust]]a iste godine.<ref name="Konst" /><ref name="ISN" /> Po dolasku u zemlju Stefan je preuzeo kontrolu i nad oblastima kojima je prethodno vladao njegov brat, pokojni knez Vuk. Musin položaj je posle dva poraza bio ozbiljno ugrožen i on se povukao kod Stefana, u Srbiju<ref name="ISN" />. Odatle je uspeo da zadobije podršku [[Osmanlije|Osmanlija]] u Evropi<ref name="ODB" />, a prilazile su mu i druge Sulejmanove pristalice, neki zbog njegovih obecanjaobećanja, a neki i zbog Sulejmanovog ''neuravnoteženog držanja''<ref name="ISN" />. Musine snage su pocetkompočetkom [[1411]]. godine potukle Sulejmanove trupe kod [[Sofija|Serdike]]<ref name="ODB" />, dok je Sulejman pobegao iz Hadrijanopolja i pokušao da stigne do [[Istanbul|Carigrada]]<ref name="ODB" />. Na tom putu, njega su uhvatile i ubile (17. februara) Musine pristalice, koji je nakon toga postao jedini vladar evropskog dela [[Osmansko carstvo|Otomanske imperije]].

Musi su kao pobedniku pripadoše vazalne vojske, sa kojima je nastavio osvajanje. Tako i ÐuradĐurađ postade njegov vazal.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Njihovi odnosi su bili zategnuti i puni nepoverenja, zbog smaknucasmaknuća ÐurdevogĐurđevog brata Lazara.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Umoran od ratovanja za racunračun Turaka i stalnih poniženje, ÐuradĐurađ potajno posla glasnika u Srbiju svojoj majci Mari, da stupi u kontakt sa Stefanom da se pomire.<ref name="FajfricFajfrić-BrankoviciBrakovići" /> Istovremeno, dolazi do sukoba Stefana i Muse zbog proterivanja poslanika koji je imao da posmrtne ostatke Stefanovog brata [[Vuk LazarevicLazarević|Vuka]] prenese u Srbiju<ref name="Konst" />. Stefan je zbog toga poceopočeo sa napadima na Osmanlije, koji su prestali kada mu je Musa uputio poslanstvo i ponudio pregovore.<ref name="ISN" />

=== Dobijanje Srebrenice od Žigmunda i izmirenje sa ÐurdemĐurđem BrankovicemBrankovićem ===

[[Datoteka:Srebrenica Stari Grad.JPG|thumb|Ostaci utvrdenjautvrđenja u Srebrenici. Srebrenicu je ugarski kralj oteo od Bosne i poklonio svom vazalu Stefanu.]]

Stefanova služba kod Žigmunda je nastavljena i tokom 1411. godine, kada je srpski despot tokom jula boravio u [[Budim]]u, u pratnji svoje [[Vlastela|vlastele]]. Službeni biograf navodi da je tom prilikom Stefan ''ucinioučinio istinitu ljubav sa zapadnima''<ref name="Konst" />, a [[Jovanka KalicKalić]] navodi ''da je otada cestočesto odlazio u Budim i da se otuda nije vratio bez novih poseda koje mu je ugarski vladar štedro darivao'' i dodaje da su madarskimađarski izvori iz tog doba ''razglasili da se srpski despot sa svojom zemljom potciniopotčinio vrhovnoj vlasti ugarskog kralja''<ref name="ISN" />. Stefan je od Žigmunda dobio posede širom tadašnje MadarskeMađarske koji su obuhvatali sela, gradove i [[rudnik]]e, a nalazili su se u [[satmar]]skoj, [[Bihar (Evropa)|biharskoj]], [[sabolocsaboloč]]koj i [[torontal]]skoj županiji<ref name="ISN" />.

Do kraja leta, Žigmund je sklopio primirje sa [[Kraljevina Bosna|kraljem Bosne]] [[Ostoja KotromanicKotromanić|Ostojom]], cimečime su okoncaniokončani višegodišnji sukobi. Pod njegovom kontrolom je ostala [[Usora (oblast)|Usorska oblast]], dok je [[Srebrenica|Srebrnicu]] ustupio despotu Stefanu<ref name="ISN" />. Krajem godine, Stefanova sestra i udovica [[ÐuradĐurađ II BalšicBalšić|ÐurdaĐurđa II BalšicaBalšića]] [[Jelena LazarevicLazarević BalšicBalšić HranicHranić|Jelena]] se preudala za vojvodu [[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalja HranicaHranića]] [[KosaceKosače|KosacuKosaču]], koji se približio Žigmundu.

U maju iduceiduće [[1412]]. godine, Stefan je sa velikom pratnjom ponovo bio u Budimu. On je prisustvovao saboru evropske vlastele na kome je došlo do pomirenja izmeduizmeđu Žigmunda i [[Kraljevina Poljska|poljskog kralja]] [[Vladislav II Jagelo|Vladislava II]], a pored njega na saboru su se pojavili vlastela i kralj Bosne, kao i niz drugih balkanskih vladara i velmoža.

U isto vreme, Stefanova druga sestra [[Mara LazarevicLazarević BrankovicBranković|Mara]] se povezala sa njim u ime svog sina [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐurdaĐurđa]], koji je bio vazal Musi, i pokušala da ih pomiri. Musine snage su u [[jesen]] 1411. godine, opsele gradicgradić [[Selimvrija|Selimvriju]] na [[Mramorno more|Mramornom moru]], nedaleko od [[Istanbul|Carigrada]], u kome se nalazio Sulejmanov sin [[Orhan (sin Sulejmanov)|Orhan]], koga je vizantijski car [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]] podržao kao kandidata za otomanski presto.

Iz opsade koju je zajedno sa Musom držao, ÐuradĐurađ je uspeo da se izvuceizvuče lukavstvom. On je uspostavio kontakt sa opsadenimaopsađenima i dogovorio se da mu otvore kapije i omoguceomoguće da se skloni u grad. Posle toga je organizovao svoje snage u borbeni poredak, a Musu obavestio da krecekreće u napad na grad. ZahvaljujuciZahvaljujući tom izgovoru, oni su izašli iz Musinog logora i uputili se ka [[Selimvrija|Selimvriji]], ali su umesto [[juriš]]a na gradske [[bedem]]e, ušli u njega kroz kapije koje su im otvorili opsadeniopsađeni.

ÐuradĐurađ BrankovicBranković se potom, preko [[Solun]]a, vratio u [[jesen]] 1412. godine u Srbiju i pomirio sa svojim ujakom Stefanom LazarevicemLazarevićem<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" />, cimečime je okoncanokončan dvodecenijski sukob izmeduizmeđu dve porodice.

Protiv Muse je stvorena široka koalicija, u kojoj su se nalazili i otomanski zapovednici nekih delova Balkana, a pridružio joj se i njegov jedini preostali brat [[Mehmed I|Mehmed]], koji je vladao [[Azija|azijskim]] delom nekadašnje [[Bajazit I|Bajazitove]] države. Njegov prvi pokušaj da predepređe u Evropu 1411. godine završio se porazom, ali su borbe vodenevođene i na drugim frontovima, tako da je krajem iste godine Stefan sa [[sandžak-beg|sandžakbegovima]] [[Skoplje|Skoplja]] i [[CustendilĆustendil]]a upao u Musine zemlje<ref name="ISN" />. [[Zima|Zimsko]] vreme i nabujala [[Marica (reka)|Marica]] su sprecilisprečili povezivanje njihovih i Mehmedovih snaga preko [[Ser (grad)|Serske]] oblasti. Odgovor na ovaj napad usledio je pocetkompočetkom 1412. godine, kada je Musa iz okoline [[Sofija|Serdike]] preko [[CemernikČemernik]]a upao u [[Vranje|Vranjsku]] oblast i opljackaoopljačkao je, dok se sam [[Uglješa VlatkovicVlatković]], koji je upravljao tim delom Srpske despotovine, jedva spasao. Njegove snage su zatim nastavile prodor ka [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novom Brdu]], ali su na vesti o dolasku snaga predvodenihpredvođenih despotom Stefanom, napustili Srbiju i uputile se ka [[Solun]]u i [[Tesalija (oblast)|Tesaliji]].

[[Datoteka:Markovo Kale interior view.JPG|thumb|left|Ostaci tvrdavetvrđave [[Markovo Kale]] kod Vranja, koju je opustišio Musa.]]

Novi Musin pohod zapoceozapočeo je pocetkompočetkom 1413. godine, napadom na [[beg]]a Hamzu koji je držao [[Soko Grad (banjski)|Soko Grad]] i [[Svrljig (tvrdavatvrđava)|Svrljig]]. On je zarobljen i pogubljen, a Musine snage su posle toga zauzele [[Bovan (tvrdavatvrđava)|Bovan]] i [[Lipovac (tvrdavatvrđava)|Lipovac]], kao i citavčitav niz drugih gradova u [[Moravska dolina|Moravskoj dolini]] ([[Kurvingrad|Koprijan]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[Markovo Kale]], [[Petrus]]<ref name="Aca" />), kao i [[TvrdavaTvrđava StalacStalać|StalacStalać]], cijičiji je zapovednik poginuo pružajucipružajući junackijunački otpor Musinim snagama{{Napomena|Smatra se da je po njemu stvoren lik vojvode Prijezde, koji je opevan u [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|srpskoj epskoj narodnoj pesmi]] [[:s:Smrt vojvode Prijezde|''„Smrt vojvode Prijezde“'']].}}. Pored toga, Musine snage su, prema izveštajima koje su u martu poslali [[Dubrovnik|DubrovcaniDubrovčani]] iz Novog Brda, pustošile [[Toplica (oblast)|Toplicu]] i [[BranicevoBraničevo (oblast u Srbiji)|BranicevoBraničevo]]<ref name="ISN" />.

Tokom ovog perioda, despot Stefan je prikupljao svoje snage, a vojnu podršku je dobio i od kralja [[Žigmund Luksemburški|Žigmunda]], ali i od svog zeta, [[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalja HranicaHranića]]. Njegove snage su se kod [[Kruševac|Kruševca]] sastale sa Mehmedovim zapovednicima i posle postignutog dogovora je došlo do spajanja njihovih vojski<ref name="Konst" />, koje su se uputile ka [[jug]]u. Na [[DobricDobrič (Srbija)|DobricuDobriču]] kod [[ušceušće|ušcaušća]] [[Toplica (reka)|Toplice]], nedaleko od Koprijana, njima su se pridružile još neke Musine pristalice<ref name="Konst" />, ukljucujuciuključujući i vojskovoduvojskovođu Evrenosa<ref name="ISN" />, nakon cegačega je nastavljen put ka [[OvceOvče polje|OvcemOvčem Polju]]. Sam Stefan, Sandalj HranicHranić i [[Jovan MorovicMorović]] su na [[Skopska Crna gora|Skopskoj Crnoj Gori]] napustili trupe i vratili se, a komandu nad njima je preuzeo [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]]<ref name="ISN" />.

Do [[Bitka na Vitoši|bitke]] je došlo 5. jula kod sela [[CamorluČamorlu]], ispod [[Vitoša|planine Vitoše]], u današnjoj [[Bugarska|Bugarskoj]]. Musine snage su uspele da u prvoj fazi borbe potisnu srpsku vojsku, ali je ÐuradĐurađ napadom sa boka<ref name="Konst" />, u kome se narocitonaročito istakao veliki [[celnikčelnik]] [[RadicRadič PostupovicPostupović]]<ref name="ISN" />, uspeo da razbije protivnickeprotivničke redove i donese pobedu saveznickojsavezničkoj vojsci. Tokom povlacenjapovlačenja iz bitke, Musa je na [[iskar|reci Iskru]] zarobljen i ubijen, cimečime je posle više od jedne decenije okoncanokončan [[gradanskigrađanski rat u Osmanskom carstvu|gradanskigrađanski rat u Otomanskoj imperiji]]. Stefan i ÐuradĐurađ su posle bitke priznali vrhovnu vlast Mehmeda I, koji je Stefanu pored bogatih poklona dao i neke oblasti, ukljucujuciuključujući tvrdavutvrđavu Koprijan i oblast [[Znepolje|Znepolja]]<ref name="Konst" />.

Kraj rata medumeđu Bajazitovim sinovima, predstavlja pocetakpočetak višegodišnjeg mira za Srbiju, što je omoguciloomogućilo privredni i kulturni razvoj<ref name="Andrija" />. Stefan se vojno nije umešao u sukobe u Primorju, koje je njegov sestricsestrić [[Balša III BalšicBalšić|Balša III]] vodio protiv MlecanaMlečana, kao ni u borbe koje su zahvatile [[Bosna u srednjem veku|Bosnu]] 1413. godine i trajno dovele Osmanlije u nju.{{Napomena|Tokom prolecaproleća [[1413]]. godine, [[Hrvoje VukcicVukčić]] je napao posede [[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalja HranicaHranića]], koji se tada sa svojom vojskom nalazio u [[Srpska despotovina|Srbiji]], kao saveznik despota Stefana. Ovo je izazvalo oštru reakciju protiv VukcicaVukčića i on je suzbijen na svim frontovima. Odbijanje njegovih protivnika da sa njim sklope mir, naveo ga je da se okrene [[Osmanlije|Osmanlijama]], od kojih je u maju 1414. godine dobio vojnu pomocpomoć. Od leta 1414. godine pritisak Osmanlija se ustaljuje u Bosni, odakle se više ne povlacepovlače. Rasporedili su male vojne posade u zemlji i time cvrstočvrsto krocilikročili na novo tle. ({{ISN II}})}}

Žigmund je 1415. godine pokrenuo dve ofanzive u Bosni i dok prva, pocetkompočetkom godine, nije uspela da istisne Osmanlije, druga, sredinom godine, se okoncalaokončala rasulom. MadarskeMađarske snage su u julu na [[Lašva (reka)|Lašvi]] razbijene, a veliki deo plemstva je zarobljen i sproveden u [[ZvecanZvečan]]. Oni su kasnije uspeli da se oslobode putem pregovora i otkupa, u cemučemu je ucestvovaoučestvovao i sam Stefan, koji je posredovao u oslobadanjuoslobađanju [[Jovan MorovicMorović|Jovana MorovicaMorovića]]<ref name="ISN" />.

Prilike u Bosni je dodatno zakomplikovalo ubistvo kneza [[Pavle RadenovicRadenović|Pavla RadenovicaRadenovića]] krajem [[avgust]]a 1415. godine, iza koga su stajali kralj [[Ostoja KotromanicKotromanić|Ostoja]] i [[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalj HranicHranić]], što je dovelo do sukoba izmeduizmeđu [[PavloviciPavlovići|PavlovicaPavlovića]] i [[KosaceKosače|KosacaKosača]]. Pored toga, otomansko prisustvo i neuspesi madarskemađarske vojske, uticali su na plemstvo u Bosni da se okrene protiv Žigmunda, a jedna od posledica toga bila je odluka sabora kralja i vlastele Bosne, da se Stefanu oduzme [[Srebrenica]], ali to zbog odnosa snaga (LazarevicLazarević je bio u dvojnom [[vazal]]nom odnosu tj. uživao je podršku i [[spisak vladara MadarskeMađarske|madarskogmađarskog kralja]] i [[spisak sultana Osmanskog carstva|otomanskog sultana]]) nije bilo mogucemoguće sprovesti<ref name="ISN" />.

U ovo doba došlo je i do [[Sabor u Konstanci|velikog crkvenog sabora]] u [[Konstanc]]i na [[Bodensko jezero|Bodenskom jezeru]], koji je trajao od 1414. do 1418. godine i okupio je veliki broj crkvene i svetovne vlastele iz [[KatolicanstvoKatoličanstvo|katolickihkatoličkih]] zemalja. Sabor se bavio rešenjem tzv. ''[[Zapadna šizma|Zapadne šizme]]'', ali i sudbinom [[Jan Hus|Jana Husa]] koji je na kraju pogubljen (6. jula 1415), što je dovelo do [[Husitski ratovi|Husitskih ratova]]. Pored toga, na njemu je ukazivano i na opasnost od Osmanlija, a medumeđu ucesnicimaučesnicima sabora, našlo se i ''jedno poslanstvo srpskog despota, a nije iskljucenoisključeno da se i on sam tamo uputio''.<ref name="ISN" />

Sam Stefan u tom periodu, iako vazal sultana, potajno je nameravao predepređe na stranu krstaša, o cemučemu svedocesvedoče navodi [[Vizantijsko carstvo|vizantijskih]] poslanika u [[MletackaMletačka republika|Veneciji]], da bi se u slucajuslučaju stvaranja šire anti-otomanske koalicije njoj pridružila i Srbija<ref name="ISN" />.

Period mira, Stefan je iskoristio i da završi svoju monumentalnu zadužbinu, [[Manastir Manasija|manastir Resavu (''Manasiju'')]], kod današnjeg [[Despotovac|Despotovca]]. Njena gradnja je zapocetazapočeta 1407. godine, ali je u nekoliko navrata prekidana zbog naleta Osmanlija (1409, 1411—1413), da bi konacnokonačno bila završena 1418. godine<ref name="Andrija" />.

=== Rat sa MlecanimaMlečanima za zetsko primorje ===

{{Glavni clanakčlanak|Balša III BalšicBalšić|Drugi skadarski rat|Zeta (država)}}

Stefanov sestricsestrić, [[Balša III BalšicBalšić|Balša III]] je 1419. godine obnovio neprijateljstva prema [[MletackaMletačka republika|MlecanimaMlečanima]], cimečime je otpoceootpočeo tzv. ''[[Drugi skadarski rat]]''. Iako je postigao odredeneodređene uspehe (zauzeo je [[Drivast]]), nije uspeo da pobedi Veneciju i istisne je iz Zetskog primorja. Pošto je bio teško bolestan i bez muškog potomstva, Balša je pocetkompočetkom 1421. godine otišao u Srbiju kod Stefana. Njemu je predao svoje posede i prava u Zeti{{fact}} i vrlo brzo preminuo na Stefanovom dvoru, 28. aprila 1421. godine.

Balšinu smrt iskoristili su MlecaniMlečani da ponovo ovladaju Drivastom, a potom i [[Ulcinj]]em i [[Bar (Crna Gora)|Barom]], cimečime su pod svoju kontrolu celokupno Zetsko primorje, jer su u borbama sa Balšom zauzeli [[Budva|Budvu]], a [[Kotor]] se sam stavio pod njihovu vlast (1420)<ref name="ISN" />. Protiv njih, svoje pravo na Balšine posede je istakao i vojvoda [[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalj HranicHranić]]{{Napomena|[[Sandalj HranicHranić KosacaKosača|Sandalj HranicHranić]] je bio oženjen [[Jelena LazarevicLazarević BalšicBalšić HranicHranić|Jelenom]], majkom [[Balša III BalšicBalšić|Balše III]] i sestrom despota Stefana. On je tražio od MlecanaMlečana da mu predaju [[Gornja Zeta|Gornju Zetu]],[[Budva|Budvu]] i [[Bar (Crna Gora)|Bar]], što su oni odbili.}}, a svoju oblast su pocelipočeli da šire i [[Dinastija CrnojevicaCrnojevića|ÐuraševiciĐuraševići]] iz Zetskog zaledazaleđa. MedutimMeđutim, Stefanovim ukljucivanjemuključivanjem u sukob u Zeti, ÐuraševiciĐuraševići su ga priznali za vrhovnog gospodara i postali njegove vojvode (ÐuradĐurađ i Lješ), dok mu je Sandalj prepustio borbu sa MlecanimaMlečanima<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Ruins Stari Bar Montenegro.jpg|thumb|Ostaci tvrdavetvrđave [[Stari Bar|Bar]], koju je Stefan uspeo da zauzme u novembru 1421.]]

Stefan nije odmah zapoceozapočeo borbu u Zeti, verovatno i zbog smrti svog sizerena sultana [[Mehmed I|Mehmeda]] 26. maja 1421. On je prvo pokušao da pregovorima da dobije zemlju. Pošto MlecaniMlečani nisu pristali da mu daju Balšine posede, on je u [[avgust]]u zauzeo Drivast i došao pod Bar, dok su ÐuraševiciĐuraševići zauzeli [[Miholjska prevlaka|Svetomiholjsku prevlaku]] i [[Grbalj]]<ref name="ISN" />. Posle novih pregovora koje su inicirali MlecaniMlečani i njihovog otezanja, Stefan je u [[Novembar|novembru]] zauzeo Bar i sklopio sa metackimmetačkim predstavnicima primirje na pola godine. Nakon toga je napustio Zetu u kojoj je ostavio vojvodu Mazareka da njom upravlja iz Bara.

IduceIduće godine (1422), dok je primirje još bilo na snazi, Stefan je u [[Venecija|Veneciju]] uputio vojvodu Vitka da obnovi pregovore. On je zahtevao da mu se daju svi posedi BalšicaBalšića u Zeti, pocevšipočevši od [[Skadar|Skadra]], dok su MlecaniMlečani tražili da im Stefan vrati gradove i oblasti koje je zauzeo prethodne godine. Tokom pregovora, zahtevi obe strane su se smanjili i postignut je delimicandelimičan dogovor, ali mir ipak nije zakljucenzaključen{{Napomena|MlecaniMlečani su pristali da Stefanu priznaju osvajanja i tzv. Skadarski danak od 1.000 [[dukat]]a godišnje, dok je Vitko pristao na to da im se prizna pravo na [[Skadar]]. Problem je nastao oko kontrole neposredne okoline gradova koje su držali MlecaniMlečani, jer su obe strane to tražile za sebe.}}. Istovremeno, MlecaniMlečani u Skadru su vršili pripreme i snabdevali grad za eventualnu [[Opsada|opsadu]], dok je vojvoda Mazarek podigao niz utvrdenjautvrđenja duž [[Bojana (reka)|Bojane]], da bi kontrolisao brodove koji njom plove. U drugoj polovini godine despotove trupe su opsele Skadar koji se našao u teškoj situaciji<ref name="ISN" />, ali se opsada raspala u [[Decembar|decembru]] iste godine. PovlacenjePovlačenje srpske opsade, MlecaniMlečani su iskoristili da prošire svoju vlast na neke predele oko Bojane, a u proleceproleće 1423. godine na njihovu stranu su prešli [[PaštroviciPaštrovići]], koji su za to nagradeninagrađeni [[Novac|novcem]] i [[tkanina]]ma<ref name="ISN" />.

Borbe u primorju je Stefan prepustio svom sestricusestriću [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐurduĐurđu]], koji je na celučelu vojske, u kojoj je bilo i 8.000 [[konjanik]]a<ref name="ISN" />, pocetkompočetkom leta 1423. godine ponovo opseo Skadar. On je obnovio [[tvrdavatvrđava|utvrde]] duž Bojane, a na njenom [[ušceušće|ušcuušću]] je razvukao lanac kojim Skadar i fizickifizički odsecenodsečen od mora. Nova srpska opsada je primorala MlecaneMlečane da obnove mirovne pregovore koji su doveli [[12. avgust]]a do sklapanja tzv. ''Skadarskog mira'', prema kome su Stefanu priznati Bar i Drivast, 1.000 dukata godišnje kao i [[BalšiciBalšići]]ma, MlecaniMlečani su se obavezali da mu daju Budvu i [[Solana|solane]] na Grblju i Stefanovim trupama ceće biti omogucenomogućen nesmetan prelazak preko njihove teritorije. Sa druge strane, MlecanimaMlečanima su potvrdenipotvrđeni Kotor, Ulcinj i Skadar.

Iako je sporazum potpisan, do njegove realizacije nije došlo, ali ni do novih borbi. Pregovori su nastavljeni narednih godina, prvo u [[avgust]]u 1424. godine u [[Plana (Kopaonik)|Plani]], potom tokom leta 1425. godine u Veneciji, da bi konacankonačan mir bio potpisan 22. aprila 1426. godine u [[VojinovicaVojinovića kula|VucitrnuVučitrnu]], izmeduizmeđu ÐurdaĐurđa BrankovicaBrankovića sa jedne i skadarskog kapetana FranceskaFrančeska Kvirina, sa druge strane. ''VucitrnskiVučitrnski mir'' je bio baziran na prethodno potpisanom ''Skadarskom miru'' i kasnije su ga ratifikovali despot Stefan (22. jula 1426) i MletackiMletački senat (3. februara 1427)<ref name="ISN" />.

=== Potvrda vazalstva Muratu II i pomocpomoć Žigmundu protiv husita ===

Posle smrti [[Mehmed I|Mehmeda I]], vlast je preuzeo njegov sin [[Murat II]], ali mu je pravo na presto osporio izvesni Mustafa, koji je za sebe tvrdio da je [[Bajazit I|Bajazitov]] sin i koga je podržavala Vizantija. On je oslonac za svoju borbu pokušao da pronadepronađe i u despotu Stefanu, kome je uputio poslanike, ali Stefan ih je uhapsio i poslao Muratu. Posle gušenja ove pobune (1422), protiv Murata se podigao i njegov brat Mustafa, koga je opet podržala Vizantija. U borbama koje su vodenevođene tokom 1422. i 1423. godine, pobedio je Murat, a Mustafa je ubijen. Novi sultan Murat II je uputio svoje poslanike u [[Beograd]], što je do leta 1423. godine dovelo do obnavljanja Stefanovih vazalnih obaveza prema sultanu.<ref>{{ISN II}}</ref>

[[Datoteka:Husité - Jenský kodex.jpg|minijatura|Napad krstaških konjanika na [[husit]]e u CeškojČeškoj. Stefan je poslao konjanike madarskommađarskom kralju Žigmundu radi gušenja [[Husitski ratovi|husitskog ustanka]].]]

Uporedo, Stefan je nastavio da izvršava obaveze prema kralju MadarskeMađarske [[Žigmund Luksemburški|Žigmundu]]. Krajem jesen 1421. godine, kralj je zatražio da mu pošalje konjanike za borbu protiv hrišcanskihhrišćanskih reformatora [[Husiti|husita]], tokom tzv. [[Husitski ratovi|Husitskih ratova]] u CeškojČeškoj. Srpski konjanici, u sklopu snaga pod komandom [[tamiš]]kog župana [[Filip MadarinMađarin|Filipa de Skolarisa]], ucestvovaliučestvovali su gušenju pobune husita, u decembru i januaru. PocetkomPočetkom 1423. godine, Stefan je bio deo Žigmundove delegacije na skupu u [[Kežmark]]u, na kome je madarskimađarski kralj nastojao da odvrati [[Poljski kralj|poljskog kralja]] [[Vladislav II Jagelo|Vladislava II]] i [[Litvanski knez|litvanskog kneza]] [[Vitold, knez Litvanije|Vitolda]] od mešanja u borbe koje su zahvatile [[CeškaČeška (Bohemija)|CeškuČešku]], posle pobune Husita.

Stefan je prisustvovao i poseti vizantijskog cara [[Jovan VIII Paleolog|Jovana VIII]] [[Budim]]u (leto 1424. godine), koji je tražio saveznike za borbu protiv Osmanlija. U slicnoslično vreme, na madarskommađarskom dvoru se pojavio i poslanik sultana Murata II sa bogatim darovima i predlogom o sklapanju mira. Ne zna se pouzdano da li je sa Jovanom sklopljen neki sporazum, ali sa druge strane, Žigmund je dogovorio sklapanje mira sa Otomanima, koji trajao vrlo kratko, zbog sukoba oko [[Vlaško vojvodstvo|Vlaške]].{{Napomena|Otomanske snage su tokom [[1424]]. godine upale u [[Vlaško vojvodstvo|Vlašku]] i madarskogmađarskog šticenikaštićenika vojvodu [[Dan II|Dana II]] su zamenile svojim šticenikomštićenikom [[Radu II|Raduom II]].}}

Odnosi Stefana i Murata su pogoršani tokom leta 1425. godine. Muratov poslanik koji je došao kod despota nije ga zatekao u Srbiji, pošto se on tada nalazio u MadarskojMađarskoj, a vesti iz Srbije su govorile o velikim pripremama za rat.{{Napomena|PocetkomPočetkom oktobra 1425. godine Stefan LazarevicLazarević je hitno nabavljao oružje i [[barut]] u [[Dubrovnik]]u.}}. UtvrdenjaUtvrđenja su dodatno naoružavana, a po Stefanovoj naredbi morali su da se naoružaju i [[Dubrovnik|DubrovcaniDubrovčani]] u [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novom Brdu]]{{Napomena|[[DubrovackaDubrovačka republika]] je u [[avgust]]u omogucilaomogućila svojim gradanimagrađanima u [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novom Brdu]] da u [[Dubrovnik]]u nabave po jedan [[samostrel]] i 50 strelica.}}. Otomanski poslanik se vratio kod Murata i, prema navodima Stefanovog biografa, svoje utiske je sažeo u recenicurečenicu:''„Ako ne podešpođeš na ove, oni ceće vecveć docidoći na tebe“''. Stefan je verovatno racunaoračunao na stvaranje neke veceveće koalicije u borbi protiv Osmanlija.

Tokom [[jesen]]i, otomanske snage su se uputile ka Srbiji. Stefan je pokušao da izbegne rat preko svojih poslanika koje je uputio sultanu u [[Sofija|Serdiku]], ali njegovi predlozi nisu prihvaceniprihvaćeni i Muratove snage su upale u Srbiju. Nakon zauzecazauzeća [[Niš]]a, Osmanlije su upale u [[Pomoravlje]] i prodrle do [[Grad cara Lazara|Kruševca]], a njihov pohod pratile su pljackepljačke i razaranja. Stefan je dobio vojnu pomocpomoć od Žigmunda, nakon cegačega je Murat prihvatio pregovore, a [[Osmanlije]] se povukle iz Srbije.

=== Borbe oko Srebrenice, proglašenje naslednika i vracanjevraćanje gradova ===

{{main|Tvrtko II|ÐuradĐurađ BrankovicBranković}}

Oko 1425/26. godine kralj Bosne [[Stefan Tvrtko II KotromanicKotromanić|Tvrtko II]] je pokušao da povrati [[Srebrenica|Srebrenicu]], koju je ugarski kralj [[Žigmund Luksemburški]] oteo od Bosne, i poklonio srpskom despotu Stefanu.<ref>http://www.rastko.org.yu/istorija/zfajfric-kotromanici_c.html</ref> Pred Tvrtkovim napadom, stanovništvo lojalno Stefanu se povuklo u tvrdavutvrđavu [[Srebrnik kod Srebrenice|Srebrnik]], u kojoj se nalazio Stefanov garnizon. Tvrtkove snage, medumeđu kojima su se nalazili i [[DinjiciciDinjičići]], opsele su tvrdavutvrđavu, nadajucinadajući se da Stefan neceneće biti u stanju da pruži vojnu pomocpomoć opsadenomopsađenom gradu. Posle sklapanja mira sa Muratom, Stefan je sa vojskom krenuo ka Srebrenici, prešao reku i razbio opsadu. Tvrtko se povukao u unutrašnjost i ponudio Stefanu pregovore, dok su DinjiciciDinjičići spalili srebrnickosrebrničko [[podgradepodgrađe]]. Stefan je verovatno posle toga proširio svoju vlast na oblasti oko Srebrenice, a njegove snage su zarobile i neprijateljsku [[Artiljerija|artiljeriju]] korišcenukorišćenu tokom opsade.

[[Datoteka:Djuradj Esfigmen.jpg|desno|thumb|200|thumb|Stefanov naslednik [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]], sin [[Vuk BrankovicBranković|Vuka BrankovicaBrankovića]] i Stefanove sestre Mare.]]

Stefan je u borbama bio ranjen, zbog cegačega je rešio da odmah proglasi naslednika. Sazvao je [[sabor]] u [[Srebrnica|Srebrenici]] na kojem je pred patrijarhom [[Nikon (patrijarh srpski)|Nikonom]] i vlastelom proglasio [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐurdaĐurđa BrankovicaBrankovića]] za naslednika. Ne zna se sa sigurnošcusigurnošću kada je sabor održan, ali se smatra da je do njega došlo tokom 1426. godine.{{Napomena|Stefanov biograf [[Konstantin Filozof]] pominje sabor u [[Srebrnica|Srebrenici]], pre opisa dogadajadogađaja iz [[jesen]]i 1425. godine, zbog cegačega pojedini istoricariistoričari (npr. [[Miodrag PurkovicPurković]]) smeštaju ovaj sabor u doba pre 1425. godine. Sa druge strane, vecinavećina istoricaraistoričara se opredeljuje za 1426. godinu, pošto Konstantin u svom izlaganju ne opisuje uvek dešavanja hronološkim redom.{{ISN II}})}}

Odluku o svom nasledniku, Stefan je morao da reguliše i sa kraljem Žigmundom, sa kojim se sastao u maju 1426. godine u [[Banja|banji]] [[Tata (banja)|Tati]]. Ovim razgovorima su prisustvovali i predstavnici vlastele, a najverovatnije i Filip de Skolaris. Njihov tok nije poznat, a postignuti [[Sporazum u Tati|dogovor]] je sacuvansačuvan samo u poznijim prepisima, koji navodno "nose vidljive tragove prerade".<ref name="ISN" /> Prema sporazumu, Žigmund je pristao da prizna ÐurdaĐurđa kao naslednika, ali da vrati Žigmundu [[beogradska tvrdavatvrđava|tvrdavetvrđave Beograd]] i [[GolubackiGolubački Grad|Golubac]], [[MacvaMačva|MacvuMačvu]] i neke posede zapadno od [[Drina|Drine]] (ali ne i [[Srebrenica|Srebrenicu]]). No, MacvaMačva<ref name="ISN" /> je ostala u ÐurdevomĐurđevom posedu, Beograd je predat Žigmundu,<ref name="DSD" /> a Golubac je njegov odmetnuti zapovednik, vojvoda Jeremija, predao [[Osmanlije|Osmanlijama]] umesto MadarimaMađarima.{{Napomena|Posle Stefanove smrti, vojvoda Jeremija je od [[Žigmund Luksemburški|Žigmunda]] zatražio 12.000 [[dukat]]a da mu preda grad, jer je tvrdio da je toliko on dao despotu Stefanu za njega. [[Žigmund Luksemburški|Žigmund]] je to odbio, a propao je i pokušaj da [[ÐuradĐurađ BrankovicBranković|ÐuradĐurađ]] posreduje medumeđu njima, jer ga je Jeremija napao na ulaznoj kapiji Grada. On je posle toga predao Golubac [[Osmanlije|Osmanlijama]].}}

Stefan je tokom prolecaproleća 1426. godine prisustvovao pregovorima koje je Žigmund vodio sa [[MletackaMletačka republika|MlecanimaMlečanima]] o sklapanju saveza protiv Osmanlija.

PocetkomPočetkom 1427. godine Otomanske snage su upale u Srbiju, zauzele [[Niška tvrdavatvrđava|Niš]], u februaru otpoceleotpočele opsadu [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novog Brda]] i okolnih utvrdenjautvrđenja<ref name="NB">{{GA-NB}}</ref><ref name="DSD" /> ([[Prizrenac|Prizrenca]]<ref name="NB" /> i verovatno [[Prilepac na Prilepnici|Prilepca]]), a potom prodrli u centralno [[Pomoravlje]], zauzeli [[Grad cara Lazara|Kruševac]] i još neke gradove južno od nastanka [[Velika Morava|Velike Morave]]<ref name="DSD">{{AV-DSD}}</ref>.

Pored otomanskog napada, Stefan se krajem marta ili pocetkompočetkom aprila suociosuočio sa pobunom [[rudarstvo|rudara]] u [[Srebrenica|Srebrenici]]. Oni su Stefanovog nadzornika Vladislava, nezadovoljni njegovim ponašanjem i merama koje sprovodio, bacili kroz prozor tzv. ''palate'' u Srebrenici, od cegačega je umro, posle cegačega se pobuna proširila i na lokalno stanovništvo. Usledila je brza i oštra reakcija despota Stefana, koji je sa vojskom ušao u Srebrenicu i u krvi ugušio pobunu. Dobar deo stanovništva je pobegao, a oni koji su ostali su surovo kažnjeni. Zabeleženo je da su pojedincima odsecane noge i ruke.<ref>{{ISN II}}</ref> Tokom ovih zbivanja su zlostavljani i neki [[Dubrovnik|dubrovackidubrovački]] trgovci u gradu.{{Napomena|''„... neki su pohapšeni, nekima je oduzeta imovina ili su zlostavljani.“'' ({{ISN II}})}}

U isto vreme, došlo je i do sukoba sa Kojom Zakarijom, gospodarom [[Danj]]a kod [[Skadar|Skadra]], cijičiji se posed nalazio na saobracajnicisaobraćajnici od [[Jadransko more|Jadranskog mora]] ka Srbiji, zbog cegačega je ostvarivao znacajneznačajne prihode od carine<ref name="ISN" />. Razlozi sukoba nisu poznati, a Stefan je pokušao da carinskim ratom izvrši pritisak na njega. On je [[Dubrovnik|DubrovcanimaDubrovčanima]] zabranio da robu za Srbiju voze preko njegovih poseda, zbog cegačega su se njihovi predstavnici žalili Stefanu da trpe znacajneznačajne gubitke zbog toga. Dalji tok, kao i krajnji ishod ovog sukoba, nisu poznati<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Obelisk Despota Stefana Lazarevica.png|thumb|desno|250|thumb|Mermerni stub na mestu smrti despota Stefana LazarevicaLazarevića u dvorištu crkve u Markovcu]]

Despot Stefan LazarevicLazarević je iznenada preminuo u [[Subota|subotu]], [[19. jul]]a [[1427]]. godine, od posledica [[SrcaniSrčani udar|srcanogsrčanog udara]]. On je na povratku iz [[Šumadija|Šumadije]] ka [[Beograd]]u, zastao nedaleko od današnjeg [[Kragujevac|Kragujevca]]<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" /> kod mesta Glavica gde se nalazila jedna njegova zadužbina<ref name="Konst" />, da bi se odmorio i rucaoručao, posle cegačega je otišao u [[lov]]. Tokom lova, dok je bio na konju<ref name="Konst" />, Stefana je udarila srcanasrčana kap. On je posle toga prenet u svoj šator u kome je i preminuo, a, prema navodima njegovog biografa, poslednje recireči su mu bile:''„Po ÐurdaĐurđa, po Ðurda“Đurđa“''<ref name="Konst" />. Na mestu njegove smrti, njegov pratilac ÐuradĐurađ ZubrovicZubrović je podigao [[Spomenik despotu Stefanu LazarevicuLazareviću|mermerni stub sa natpisom]], koji se danas nalazi u porti seoske crkve u [[Markovac (Mladenovac)|MarkovackimMarkovačkim]] [[Crkvine (Mladenovac)|Crkvinama]] kod [[Opština Mladenovac|Mladenovca]]. Sahranjen je u svojoj zadužbini, [[manastir Manasija|manastiru Resavi]].<ref name="ISN" /> U trenutku njegove smrti, otomanski odredi su opsedali Novo Brdo i pljackalipljačkali po Srbiji, a neki su se nalazili u blizini [[Manastir Ravanica|Ravanice]].<ref name="ISN" />

Danas postoji sporenje naucnikanaučnika oko toga gde se nalaze posmrtni ostaci Stefana LazarevicaLazarevića, u manastiru [[Manastir Koporin|Koporinu]] ili u [[Manastir Manasija|Manasiji]].<ref name="Politika-2">{{cite news |first=M |last=PešicPešić |authorlink= |coauthors= |title=Vuk ili Stefan |url=http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/t19009.sr.html|work= |publisher=[[Politika (novine)|Politika]]|date=6. 2. 2007.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> [[Antropolog]] i [[paleopatolog]] [[Srboljub ŽivanovicŽivanović]] smatra da su kosti otkrivene pocetkompočetkom 80-ih godina [[20. vek|XX veka]] u Koporinu Stefanove, na osnovu njihovih oštecenjaoštećenja, koja po njemu, odgovaraju povredama za koje se zna da ih je imao Stefan LazarevicLazarević.<ref name="Politika-1">{{cite news |first=M |last=PešicPešić |authorlink= |coauthors= |title=Arheološki nalazi pod kljucemključem |url=http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/t13302.sr.html|work= |publisher=[[Politika (novine)|Politika]]|date=29. 11. 2006.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref><ref name="Novosti">{{cite news |first=M |last=MarkovicMarković |authorlink= |coauthors= |title=Nauka vecveć dokazala: Koporin|url=http://www.novosti.rs/code/navigate.php?Id=10&status=jedna&vest=96302&title_add=Nauka%20ve%C4%87%20dokazala%3A%3CBR%3E%20Koporin&kword_add=sv.%20stefan%2C%20despot%20stefan%20lazarevic|work= |publisher=[[VecernjeVečernje novosti|VecernjeVečernje Novosti]]|date=13. 11. 2006.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> Sa druge strane, tokom radova na rekonstrukciji manastirske crkve u Manasiji pocetkompočetkom [[21. vek|XXI veka]], otkriveni su zemni ostaci, za koje rukovodilac tih radova, [[arheologija|arheolog]] Marin BrambolicBrambolić, smatra da pripadaju despotu Stefanu. On svoju tvrdnju temelji na pocasnompočasnom mestu samog groba u crkvi.<ref name="Glas">{{cite news |first=Z |last=NikcevicNikčević |authorlink= |coauthors= |title=Genetska analiza rešava srednjovekovnu misteriju |url=http://arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2007/03/03/srpski/R07030202.shtml|work= |publisher=[[Glas javnosti|Glas Javnosti]]|date=3. 3. 2007.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> Kasnije je uradenaurađena [[DNK]] analiza tih ostataka i njom je utvrdenoutvrđeno, sa 99,9378% tacnostitačnosti<ref name="Politika-2" />, da se radi o sinu [[lazar HrebeljanovicHrebeljanović|kneza Lazara]]. ŽivanovicŽivanović smatra da se radi o njegovom mlademmlađem sinu [[Vuk LazarevicLazarević|Vuku]], dok BrambolicBrambolić taj nalaz smatra potvrdom svoje pretpostavke da ti ostaci pripadaju Stefanu<ref name="Glas" />. DNK analiza kostiju pronadenihpronađenih u Koporinu, nije obavljena, pošto [[episkop|vladika]] [[Eparhija branicevskabraničevska|branicevskibraničevski]] nije dao saglasnost za njeno obavljanje<ref name="Politika-2" />.

== Zadužbine Stefana LazarevicaLazarevića ==

Stefan LazarevicLazarević je, poput svog oca i svojih predaka po majci [[Dinastija NemanjicaNemanjića|NemanjicaNemanjića]], bio veoma darežljiv prema monasima i manastirima, a smatra se da je nekolicini bio i ktitor<ref name="Vasa">{{VM-PM}}</ref>. O ovome govore i zapisi [[monaštvo|monaha]], koji ga i tokom života, ali i nakon smrti hvale bez ustezanja<ref name="Vasa" />. Bez obzira na to, njegovo doba donosi i jednu znacajnuznačajnu promenu u odnosu na njegove prethodnike, jer je on ukinuo dotadašnju praksu da se sela koja se prilažu manastirskim [[vlastelin]]stvima oslobadajuoslobađaju bilo kakvih obaveza, pocevšipočevši od one vojne<ref name="Vasa" />.

Njegova glavna zadužbina bio je [[manastir Manasija|manastir Resava]], poznatiji kao ''Manasija''. Njena manastirska crkva posvecenaposvećena [[sveta trojica|svetoj Trojici]], [[Trikonhos|trikonhonalne osnove]], ali bez uobicajeneuobičajene ukrašene fasade karakteristicnekarakteristične za [[Moravski stil]], spada medumeđu najviše crkve srpskog srednjeg veka i od nje je viša samo [[Manastir Visoki DecaniDečani|decanskadečanska crkva Hrista Pantokratora]]<ref name="Andrija" />. Njena spoljašnjost od [[belo]]g [[mermer]]a podsecapodseća na [[Romanika|romansku]] obradu kod spomenika [[Raški stil|Raškog stila]]<ref name="Vasa" />, a njen pod od [[Crvena boja|crvenog]] i belog mermera, koji je ocuvanočuvan samo u [[narteks]]u, predstavlja remek-delo i od njega je lepši samo tzv. ''[[Prizrenski patos]]''<ref name="Aca-2">{{AD-MA}}</ref> [[Stefan Dušan|Dušanove]] zadužbine [[Manastir Svetih Arhangela (Prizren)|Svetih Arhangela]], koja, u [[Arhitektura|arhitektonskom]] smislu, poslužila kao uzor crkvama Moravskog stila.

Prema navodima svog biografa, Stefan je u [[Beograd]]u iz temelja obnovio manastir posvecenposvećen [[Marija (majka Isusova)|Bogorodici]], pri kome je bilo smešteno sedište [[Beogradska mitropolija|beogradskog mitropolita]]. Deo kamenog nadvratka sa njegovim uklesanim ktitorskim natpisom je pronadenpronađen u [[Beogradska tvrdavatvrđava|Beogradskoj tvrdavitvrđavi]] i danas se cuvačuva u [[Muzej grada Beograda|Muzeju grada Beograda]]. Pored toga, on je u Beogradu podigao i crkve posveceneposvećene [[sveta tri jerarha|svetim Tri Jerarha]] i [[Sveti Nikola|svetom Nikoli]], koje su se verovatno nalazile oko današnje [[Skadarlija|Skadarlije]] odnosno [[Novo groblje (Beograd)|Novog groblja]], uz koju se nalazila i [[bolnica]]<ref name="Vasa" />.

Pošto mu se prestonica gotovo cetvrtčetvrt veka nalazila u Beogradu, lokalna predanja mu pripisuju da je podigao ''vecinuvećinu današnjih manastira i manastirskih razvalina u Beogradskom kraju''<ref name="Vasa" />. Takav je nekadašnji [[Manastir VincaVinča|manastir posvecenposvećen Vavedenju]] u [[VincaVinča|VinciVinči]]{{Napomena|Ostaci manastirske crkve su uništeni [[1909]]. godine, a [[Miloje VasicVasić]] ih je datirao u doba Stefana LazarevicaLazarevića ([http://pravoslavlje.spc.rs/broj/973/tekst/vinca-kao-neolitsko-naselje/print/cir]).}}, zatim manastiri na [[Kosmaj]]u: [[Manastir Tresije|Tresije]], pa [[Manastir Kastaljan|Kastaljan]] i [[Manastir Pavlovac|Pavlovac]] (uz koje se pokazuju ostaci navodnih Stefanovih letnjikovaca), kao i [[Manastir Nikolje RudnickoRudničko|Nikolje]] na [[Rudnik (planina)|Rudniku]], ali i seoska crkva u [[Crkvine (Mladenovac)|MarkovackimMarkovačkim Crkvinama]], pored spomenika o njegovoj smrti. Od navedenih, samo se za Pavlovac smatra da je Stefanova zadužbina{{Napomena|Jedno pismo [[Dubrovnik|DubrovcanimaDubrovčanima]] iz 1425. godine, Stefan je uputio iz [[Manastir Pavlovac|Pavlovca]].}}<ref>{{SK-SANU|Link=902|Ime=Manastir Pavlovac|ClanakČlanak=Pavlovac, manastir}}</ref>, dok su ostale podigli drugi ktitori{{Napomena|[[Manastir Tresije]] poticepotiče iz 1309. godine, iz doba kralja [[Stefan Dragutin|Dragutina]], kao i [[Manastir Kastaljan|Kastaljan]], [[Manastir Nikolje RudnickoRudničko|RudnickoRudničko Nikolje]] u [[Donja Šatornja|Donjoj Šatornji]] je 1425. godine podigao Stefanov vlastelin Nikola DorjenovicDorjenović, dok crkva [[ilija|svetog Ilije]] u [[Crkvine (Mladenovac)|MarkovackimMarkovačkim Crkvinama]] poticepotiče sa kraja [[19. vek|XIX veka]].}}.

Stefanova zadužbina bi mogao da bude [[manastir Koporin]] kod [[Velika Plana|Velike Plane]], koji je podignut tokom njegove vladavine{{Napomena|Zna se da je podignut tokom Stefanove vladavine i to posle 1402. godine, pošto se u manastirskoj crkvi nalazi njegov oštecenioštećeni portret sa natpisom koji ga naziva despotom.}}, ali nema podataka ko mu je [[ktitor]], niti kada je tacnotačno podignut<ref>{{SK-SANU|Link=742|Ime=Manastir Koporin|ClanakČlanak=Koporin, manastir}}</ref>. Prema navodima letopisa sa samog kraja [[15. vek|XV veka]], njegova zadužbina je i [[ostaci sakralnih objekata u GornjackojGornjačkoj klisuri|manastir posvecenposvećen Blagoveštenju]] u [[GornjackaGornjačka klisura|GornjackojGornjačkoj klisuri]]<ref name="Vasa" />, ciječije se ruševine datiraju na kraj [[14. vek|XIV veka]]<ref>{{SK-SANU|Link=478|Ime=Manastir Blagoveštenje|ClanakČlanak=GornjackaGornjačka klisura, Mitropolija, Blagoveštenje i pecinskapećinska isposnica}}</ref>.

Kao vrhovni vladar tadašnje Srbije, Stefan je relativno cestočesto slikan u manastirima koji su tada podizani. Uvek je prikazivan u sklopu [[ktitor]]skih kompozicija, a nije redak slucajslučaj da je naslikan sa modelom crkve u rukama, kao svojevrstan posrednik izmeduizmeđu pravih ktitora i hramovnog sveca ili cakčak samog [[Hristos|Hrista]]. Zbog ovakvih kompozicija, u starijoj literaturi se mogu nacinaći pogrešna mišljenja da je on bio ktitor tih manastira, a takve greške se javljaju i danas.

Doba Stefanove vladavine donosi preporod u [[Srpska književnost|srpskoj književnosti]], u kome je on ucestvovaoučestvovao i kao pisac, a ne samo kao mecena. Njegovo delovanje vidljivo je kroz [[Povelja|povelje]] i prevodilackiprevodilački rad, a pisao je i samostalne tekstove.

Njegovo najpoznatije delo svakako je ''„[[Slovo ljubve]]“'', [[Pesnik|pesnickapesnička]] [[poslanica]] upucenaupućena, najverovatnije, njegovom bratu [[Vuk LazarevicLazarević|Vuku]], 1404. ili 1409. godine<ref name="ISN" />. Za nju [[istorija književnosti|istoricaristoričar književnosti]] [[Jovan DereticDeretić]] navodi da je ''jedan od najlepših kracihkraćih književnih sastava u [[Srpska književnost u srednjem veku|našoj (srpskoj) literaturi srednjeg veka]]''<ref name="Joca" />, dok [[srpska akademija nauka i umetnosti|akademik]] [[Dimitrije BogdanovicBogdanović]] navodi da u opisu prirode koji se javlja u delu, ''kao da se sluti [[renesansa]]''<ref name="ISN" />. Pored ''„Slova ljubve“'', smatra se da je Stefan tvorac ''„[[Natpis na kosovskom kamenom stubu|Natpisa na kosovskom mermernom stubu]]“''<ref name="ISN" /><ref name="Joca">{{JD-ISK}}</ref>, svojevrsnog [[epitaf]]a koji je pocetkompočetkom [[15. vek|XV veka]] uklesan kao spomen obeležje, na mestu [[Kosovska bitka|Kosovskog boja]]. Delo poznato kao ''„[[Nadgrobno ridanje nad knezom Lazarom]]“'', od koga je sacuvanosačuvano samo nekoliko uvodnih stihova, pojedini naucnicinaučnici pripisuju Stefanu, ali su mišljenja o tome i dalje podeljena<ref name="ISN" />.

U poveljama koje je izdao, Stefan je unosio tzv. vladarske ispovesti, koje su postojale u doba [[Dinastija NemanjicaNemanjića|NemanjicaNemanjića]], ali i njegovog oca. Ovi delovi su pisani ''probranim, retorickiretorički ukrašenim izrazom''<ref name="Joca" /> i bliski su poveljama [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]], a po izraženom licnomličnom pecatupečatu koji je u njima prisutan, najbliže su poveljama [[Stefan Dušan|Dušana Silnog]]<ref name="Joca" />. Pored njegovih povelja, u ovaj segment Stefanovog književnog stvaralaštva spada i njegov uvod u ''„[[Zakon o rudnicima|Zakonik o rudnicima]]“'', koji je zapravo sažeta vladarska [[autobiografija]], kakva se srecesreće u [[Hilandarska povelja|Hilandarskoj povelji]] i [[Dušanov zakonik|Dušanovom Zakoniku]]<ref name="Joca" />.

Istorijski izvori navode da se Stefan bavio i prevodenjemprevođenjem, a poznato je da je pored citanjačitanja i pisanja na [[Staroslovenski jezik|staroslovenskom]] (tj. [[srpskoslovenski jezik|srpske redakcije staroslovenskog jezika]]), prevodio sa [[GrckiGrčki jezik|grckoggrčkog]] i [[Latinski jezik|latinskog]] jezika<ref>{{cite web|url=http://www.despotovac.com/home/znamenitosti/despot-stefan.html?showall=1|title=Despotovac: ''Despot Stefan LazarevicLazarević''|accessdate=26. 10. 2010.}}</ref>. Jedan od njegovih prevoda verovatno je [[Vizantijsko carstvo|vizantijski]] spis iz [[12. vek|XII veka]] ''„O vremenima buducim“budućim“'', koji je preveden izmeduizmeđu [[1400]]. i [[1407]]. godine<ref name="ISN" />.

== Srbija pod vlašcuvlašću Stefana LazarevicaLazarevića ==

[[Datoteka:Grb Lazarevic.png|mini|desno|Simbol Viteškog reda Zmaja uklopljen u grb NemanjicaNemanjića postao je simbol despota Stefana LazarevicaLazarevića]]

Njegova vladavina obeležena je u bunama, vazalnim ratovima i dinastickimdinastičkim sukobima. On je ugušio je otpor dela vlastele (1398) i privremeno ucvrstioučvrstio centralnu vlast. Kasnije je bio primoran da južne oblasti preda bratu [[Vuk LazarevicLazarević|Vuku]] na upravu (1409). Kao veran vazal sultana [[Bajazit I|Bajazita]], osigurao je bezbednost svoje države i od njega je dobio veciveći deo zemalja otetih od [[Vuk BrankovicBranković|Vuka BrankovicaBrankovića]] (1396).

Kasnije se povezao sa madarskimmađarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]], cijičiji je bio vazal, ali i sa [[Vizantijsko carstvo|Vizantijom]] i [[MletackaMletačka republika|MlecanimaMlečanima]]. Uporedo je ucestvovaoučestvovao u pregovorima koji su u Evropi vodenivođeni radi stvaranja saveza protiv [[Osmanlije|Osmanlija]], uspevajuciuspevajući da održi dobre odnose sa njima. ZahvaljujuciZahvaljujući ovome, Srbija vecveć od 1402, a narocitonaročito posle 1413. godine, nije bila meta spoljašnjih napada, što je omoguciloomogućilo razvoj na drugim poljima. U Srbiju dolaze i predstavnici MlecanaMlečana (1403) i [[Dubrovnik|DubrovcanaDubrovčana]] (1405)<ref name="ISN" />, koji nakon smrti [[lazar HrebeljanovicHrebeljanović|kneza Lazara]], nastoje da obezbede trgovacketrgovačke povlastice i bezbednost ljudi.

Na unutrašnjem planu, Stefan je pocetkompočetkom [[15. vek|XV veka]] (neposredno nakon 1405. godine<ref name="DSD" />), izvršio vojno-administrativnu reformu, cijičiji je cilj bio ''da se stvori što efikasnija vojna organizacija i državna uprava, koja je trebalo da bude odgovor i odbrana novonastaloj situaciji u kojoj se država našla.''<ref name="DSD" />Njeni detalji nisu preciznije poznati, pošto se [[Konstantin Filozof]] o njoj izjašnjava vrlo uopšteno, ali se na osnovu njegovog iskaza i sacuvanihsačuvanih [[Istorija|istorijskih]] izvora mogu rekonstruisati njene osnove. Stefan je državu podelio na upravne oblasti pod imenom ''vlasti''{{Napomena|U izvorima se njihova imena pominju tek nakon njegove smrti, a, uglavnom, su ih nosila po svojim upravnim središtima ([[Nekudim]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[Smederevska tvrdavatvrđava|Smederevo]], [[GolubackiGolubački Grad|Golubac]],[[Petrus]], [[Ostrvica|Ostrovica]], [[BoracBorač (tvrdavatvrđava)|BoracBorač]], [[TvrdavaTvrđava TeocakTeočak|TeocakTeočak]] i [[Tišnica]]) ili po župi koju obuhvata ([[Lepenac]]).}}, na cijimčijim celimačelima su se nalazile [[Vojvoda|vojvode]], koje su na teritoriji svoje vlasti imale i civilnu i vojnu vlast. Ova organizacija primenjena je i na [[Zeta (država)|Zetu]]{{Napomena|Kao središta se pominju [[Bar (Crna Gora)|Bar]], [[Drivast]] i [[Podgorica]], a kasnije i [[Medun]].}}, nakon sklapanja mira sa [[MletackaMletačka republika|MlecanimaMlečanima]], pri cemučemu je Stefan ostavio ''primorskim komunama raniju autonomiju''<ref name="DSD" />. Državni upravni aparat podeljen je u tri grupe cinovnikačinovnika<ref name="Konst" /><ref name="DSD" />:

#''nad veštmi nacelnikinačelniki'' (''nacelnicinačelnici pojedinih delova (resora) državne uprave'')

#''telu svojemu sabljudatelji'' (''njegovi telohranitelji'') i ''iže i vnutrenejšij cinčin'' (''clanovičlanovi despotovog saveta'')

#''trecitreći vnetrešnji cinčin'' (cinovnicičinovnici zaduženi za ''oblasne i lokalne vlasti'')

Najviši državni cinovnikčinovnik<!--{{Napomena|Vojvoda}}--> u ovo doba bio je [[logotet]] ili veliki logotet, koji je tu ulogu imao još od doba kneza Lazara<ref name="DSD" />.

Na polju [[Vojska|vojne]] organizacije i odbrane zemlje, Stefan je uveo neke promene i znacajneznačajne novine, usled jasne pretnje koju su predstavljale [[Osmanlije]]. Kao što je njegov otac podigao citavčitav niz utvrdenjautvrđenja, mahom u svojim istocnimistočnim (najugroženijim) oblastima, radi zaštite od njihovih pljackaškihpljačkaških odreda{{Napomena|U njegovo doba, osim [[grad cara Lazara|prestonog Kruševca]], verovatno su podignuti [[BoracBorač (tvrdavatvrđava)|BoracBorač]], [[TvrdavaTvrđava Koznik|Koznik]], [[Kurvingrad|Koprijan]], [[Pirotski Grad|Pirot]], [[ProkupackiProkupački Grad|Prokuplje]], [[TvrdavaTvrđava StalacStalać|StalacStalać]].}}, tako je Stefan nastojao da povecapoveća vojni potencijal svoje države. On teži da povecapoveća broj [[pronija]] tj. nenaslednih poseda koji su dodeljivani pojedincu na uživanje dok obavlja vojnu službu, nasuprot, do tada, daleko zastupljenijih baština odnosno naslednih poseda<ref name="DSD" />. Time ujedno i ucvršcujeučvršćuje svoju tj. centralnu vlast, pošto su pronijari zavisili od vladara, koji je u bilo kom trenu mogao da im oduzme proniju (imanje), zbog cegačega su mu bili daleko odaniji od [[Vlastela|vlastele]] koja je imala nasledne posede, koje je bilo daleko teže oduzeti. Svoje raspoložive vojne snage, Stefan je povecavaopovećavao i delimicnimdelimičnim ili ogranicenimograničenim ukidanjem oslobadanjaoslobađanja od vojnih obaveza (ucešceučešće u ratu, ali i radovi na podizanju, održavanju i obnavljanju [[tvrdavatvrđava|utvrdenjautvrđenja]] tzv. ''gradozidanje'') [[manastir]]skih imanja, što je [[Istorija srpskog naroda|NemanjickojNemanjićkoj Srbiji]] bilo nezamislivo<ref>''Crkva, crkveni posedi, dakle i crkvena vlastela i zavisno stanovništvo, bili su u doba NemanjicaNemanjića oslobodenioslobođeni svih vojnih obaveza prema državi.'' ({{AV-DSD|Strane=163}})</ref>. Stalna ratna opasnost, dovela je i do jacanjajačanja položaja [[vojvoda]] u gradovima. Dok je centralna licnostličnost u gradovima [[Dinastija NemanjicaNemanjića|NemanjicaNemanjića]] bio [[kefalija]], njega od pocetkapočetka [[15. vek|XV veka]] u potpunosti zamenjuje vojvoda na koga prelaze i civilni poslovi. Njegov zamenik bio je ''vojvoda kulski'', koji je bio komandant gradske tvrdavetvrđave ili njene [[Citadela|citadele]] (tzv. ''kule'')<ref name="DSD" />. Pored ''velikih vojvoda'' i ''krajiških vojvoda'', u vojnoj hijerarhiji se javlja i zvanje ''vojvode vojske'', koji se verovatno nalazio na dvoru i bio zadužen za vojna pitanja, a verovatno je u nekim prilikama<ref>''... u manjim operacijima, po ovlašcenjuovlašćenju despota ili kada je ovaj bio sprecensprečen da to ciničini.'' ({{AV-DSD|Strane=197}})</ref> komandovao vojskom. Od Stefanovog doba, javlja se ''zamanickazamanička vojska'', kao zaseban vid vojne obaveze. Ona predstavlja opštu [[Mobilizacija|mobilizaciju]] vojnosposobnog stanovništva, a današnja istorijska nauka razlikuje tri nivoa njene primene<ref name="DSD" />:

#u najširem smislu, kada je citavačitava država ugrožena i odnosi se na celokupnu njenu teritoriju

#u užem smislu, tzv. ''krajiška'' (''kraištna'') ''vojska'', kada je neka pogranicnapogranična oblast (''krajište'') ugrožena upadom neprijatelja i odnosi se na teritoriju tog krajišta

#u najužem smislu, tzv. ''potecicapotečica'', kada se u nekoj oblasti javljao [[pljackapljačka]]ški odred i odnosila se na tu oblast, ali ne na celo stanovništvo, vecveć je broj mobilisanih ljudi zavisio od jacinejačine pljackašapljačkaša koje je trebalo uništiti.

VecVeć krajem [[14. vek|XIV veka]] (pre 1395), Stefan uvodi novi porez (''danak gospodski'') tzv. ''[[unceunče]]'', koji se prikupljao dva puta godišnje, pa se u izvorima javlja kao zimske (''danak gospodstva mi'') i letnje unceunče (''vojnica'',''vojštatik''). Jedna uncaunča iznosila je 20 tadašnjih [[dinar]]a, pa je godišnje svaka kucakuća davala po 40 dinara<ref name="DSD" />. Ovaj porez Stefan je uveo i [[Dubrovnik|DubrovcanimaDubrovčanima]] koji su živeli u Srbiji, možda vecveć pocetkompočetkom 1414, a definitivno od kraja 1418. godine<ref name="DSD" />, a kasnije i u [[Zeta (država)|Zeti]]. Iznosio je 1 [[dukat]] godišnje odnosno oko 42 dinara, tako da je celo stanovništvo Srbije placaloplaćalo gotovo istu sumu, a procene istoricaraistoričara se krecukreću da se godišnji prihod, po ovoj osnovi, kretao od nekoliko desetina do par stotina hiljada dukata<ref name="DSD" />. Pored ovog poreza, u Srbiji se od Stefanovog doba, javlja i porez namenjen placanjuplaćanju danka predvidenogpredviđenog [[vazal]]nim obavezama prema [[spisak sultana Osmanskog carstva|otomanskom sultanu]]. On nije bio stalno na snazi, vecveć je uvodenuvođen u doba kada su te obaveze postojale, a u izvorima se navodi kao ''danak turski'', ''turska plata'', ''rabota velikog gospodara'', ''haracharač''.

Privredni uspon tadašnje Srbije, ogleda se pre svega u naglom razvoju [[Rudarstvo|rudarstva]], cemučemu je Stefan doprineo i donošenjem posebnog [[Zakon o rudnicima|Zakonika za tu oblast]]. Prema podacima iz DubrovackeDubrovačke arhive, koji se odnose na 1422. godinu, kolicinakoličina [[srebro|srebra]] koja je uvezena iz tadašnje Srbije i [[Bosna u srednjem veku|Bosne]], pri cemučemu veciveći deo poticepotiče iz Srbije<ref name="ISN" />, iznosi 5.67[[Tona|t]], što premašuje jednu petinu ukupne tadašnje evropske proizvodnje tog plemenitog metala<ref name="ISN" />. Glavna rudna oblast bilo je [[Novo Brdo]], sa svojim [[Glamsko srebro|glamskim srebrom]], koje se vadilo i u [[Janjevo|Janjevu]], a ostali veciveći centri bili su [[TrepcaTrepča (srednjovekovni rudnik)|TrepcaTrepča]],[[Plana (Kopaonik)|Plana]], [[KoporiceKoporiće|KoporiciKoporići]] i [[OstracaOstraća]] na [[Kopaonik]]u, kao i [[Rudnik (planina)|Rudnik]] i [[Srebrnica]] na severu zemlje. PocetkomPočetkom [[15. vek|XV veka]] otvaraju se rudnici [[Zaplanina]] i [[LivadeLivađe]] na Kopaoniku, a oko 1420. godine pocinjepočinje eksploatacija rudnika na [[Avala|Avali]], zatim [[Bohorina|Bohorine]], [[Krupanj|Krupnja]] i [[ZajacaZajača|ZajaceZajače]], kao i novih rudnika na Kopaoniku ([[Belasica (Kopaonik)|Belasica]] i [[KovaciKovači (Raška)|KovaciKovači]])<ref name="ISN" />.

Razvoj rudarstva doveo je do uspona [[Trgovina|trgovine]] i razvoja gradskih središta. Srebro je postalo glavni [[izvoz]]ni proizvod tadašnje Srbije, ali nije prestao ni izvoz tradicionalnih izvoznih proizvoda srednjovekovne Srbije, [[Vosak|voska]], žive [[Stoka|stoke]] i [[kožni sistem|koža]]<ref name="ISN" />. Izvoz je obavljan uglavnom preko [[jadransko more|jadranskih]] gradova, prevashodno [[Dubrovnik]]a, a u manjoj meri [[Kotor]]a i gradova oko ušcaušća [[Drim]]a i [[Bojana (reka)|Bojane]] (Skadar i gradicigradići oko njega), ali je išao i preko [[Beograd]]a ka [[srednja Evropa|centralnoj Evropi]], a ima podataka da je bio usmeren i ka [[Ser (grad)|Seru]] i [[Solun]]u, ali u daleko manjoj meri. Prema recimarečima [[Desanka KovacevicKovačević-KojicKojić|Desanke KovacevicKovačević KojicKojić]]: ''„U doba despota Stefana LazarevicaLazarevića izvozna trgovina se sve više razgranavala, a po obimu i po vrednosti prometa dostigla je do tada nevideneneviđene razmere“''<ref name="ISN" />. Pored promena u strukturi izvoza, dolazi do znacajnihznačajnih promena i medumeđu [[uvoz]]nim proizvodima, medumeđu kojima se, uz uobicajeneuobičajene proizvode široke potrošnje (poput [[so]]li), sada javljaju i [[luksuz]]ni predmeti (kao što su [[svila]], druge skupocene i obicneobične tkanine sa Istoka, [[italija]]nskih gradova i drugih delova Evrope, [[biser]]i i druge dragocenosti). U samoj Srbiji, u gradovima i na trgovima, trgovalo se mahom domacimdomaćim proizvodima iz neposredne okoline, a njihov sastav se može videti iz delova Statuta Novog Brda u kome navodi da se u njemu prodavalo<ref name="ISN" />: [[brašno]], [[hleb]], [[sir]], [[vocevoće]], [[vino]], [[SocivoSočivo (biljka)|socivosočivo]], [[ribe|riba]], [[brav]]lje i [[krava|govedegoveđe]] meso, zatim [[loj]], [[krava|kravlje]], [[vol]]ovske i [[jare]]ceće kože, [[Drvo (materijal)|drvo]] i drveni [[cumurćumur]]. Stefan je uticao na razvoj trgovine u svojoj državi i nizom mera i povlastica kojima je sa jedne strane podsticao domacedomaće stanovništvo da se bavi njom<ref name="ISN" />, a sa druge strane ogranicavaoograničavao DubrovcaneDubrovčane i smanjivao njihov, gotovo [[monopol]]ski položaj{{Napomena|Neke od mera koje je Stefan uveo, da bi ogranicioograničio izuzetno povlašcenipovlašćeni položaj DubrovcanaDubrovčana, bile su:

:DrasticnoDrastično povecanjepovećanje [[carina]] na uvoz.

:Obeležavanje [[srebro|srebra]] cimečime se kontrolisao njegov izvoz i naplacivanjenaplaćivanje odgovarajucihodgovarajućih dažbina.

:Ukinuo je pravo DubrovcanaDubrovčana da u trgovackimtrgovačkim [[spor]]ovima sa lokalnim stanovništvom važi samo njihova [[zakletva]].}}. Razvoj rudarstva i trgovine, pratio je i razvoj zanatstva, narocitonaročito [[Zlatarstvo|zlatarstva]]. Zanatlije su bile organizovane u strukovna [[esnaf]]ska udruženja na cijemčijem celučelu se nalazio protomajstor, a pored domacihdomaćih, u gradovima su bile prisutne i dubrovackedubrovačke zanatlije<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Prokuplje_latcrk2.jpg|thumb|left|250|thumb|[[Latinska crkva u Prokuplju|Crkva]] iz ProkupackogProkupačkog podgradapodgrađa]]

Velika gradska središta i trgovi, razvili su se oko velikih rudarskih centara (prvenstveno [[TvrdavaTvrđava Novo Brdo|Novo Brdo]], zatim TrepcaTrepča, Rudnik i Srebrnica) ili u neposrednoj blizini više njih ([[Priština]] i [[VojinovicaVojinovića kula|VucitrnVučitrn]]). Razvijaju se i gradovi duž trasa karavanskih puteva ka Dubrovniku ([[Srednjovekovni trg|Trgovište]] i [[JelecJeleč]]) i drugim trgovackimtrgovačkim centrima ([[Debrc]] i [[Valjevo]] (u [[MacvaMačva|MacviMačvi]] ka [[Kraljevina Ugarska (1000—1918)|MadarskojMađarskoj]]), zatim [[Leskovac]], [[TvrdavaTvrđava StalacStalać|StalacStalać]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[TvrdavaTvrđava Ravno|Ravno]] ([[CuprijaĆuprija (grad)|CuprijaĆuprija]]) i [[ParacinParaćin]] (u [[Moravska dolina|Moravskoj dolini]]), potom [[ProkupackiProkupački Grad|Prokuplje]] (u [[Toplica (oblast)|Toplici]] ka Moravskoj dolini i [[Niš]]u), kao i [[Prizrenski Grad|Prizren]] (ka [[Skadar|Skadru]] i Zabojani)), a neki od njih se javljaju po prvi put u izvorima, poput [[CacakČačak|CackaČačka]] ([[1405]]) i [[Smederevo|Smedereva]] ([[1410]])<ref name="ISN" />. Posebno mesto medumeđu gradovima tog doba, zauzima tadašnja prestonica [[Beograd]], koji tada postaje znacajnoznačajno trgovacketrgovačke središte, kao posrednik izmeduizmeđu Balkana i tadašnje MadarskeMađarske tj. centralne Evrope.[[Srpska akademija nauka i umetnosti|Akademik]] Desanka KovacevicKovačević KojicKojić navodi da ''napredak gradova, kao i njihovo umnožavanje daju obeležje vladavini despota Stefana LazarevicaLazarevića i uticuutiču na citavčitav razvoj srpske države onog vremena''<ref name="ISN" />.

{{Glavni clanakčlanak|Beograd u doba despota Stefana}}

[[Datoteka:Deo_ktitorskog_natpisa_despota_Stefana.jpg|thumb|desno|300|thumb|PronadeniPronađeni deo ktitorskog natpisa Stefana LazarevicaLazarevića sa Mitropolijske crkve u Beogradu]]

Krajem 1403. ili pocetkompočetkom 1404. godine Stefanu je predat [[Beograd]] i u njemu se od [[1405]]. godine, po prvi put, nalazi [[prestonice Srbije|prestonica Srbije]]. Period Stefanove uprave gradom može se oceniti kao ''njegova najvecanajveća obnova i najintenzivniji razvoj u srednjem veku''<ref name="Sedam">Grupa autora, ''„Sedam hiljada godina Beograda“'', [[Beograd]] [[1975]].</ref>. Davanjem velikih povlastica i olakšica stanovnicima grada{{Napomena|Stefan je, izmeduizmeđu ostalog, stanovnike grada oslobodio placanjaplaćanja [[carina]] i [[mostarina]].}}, Stefan je uspeo da u njega privuceprivuče, kako domacedomaće stanovništvo, tako i strane [[Trgovina|trgovce]] i [[zanat]]lije koji su oformili svoje kolonije, a medumeđu njima je najviše bilo [[Dubrovnik|DubrovcanaDubrovčana]]<ref name="Sedam" />. ZahvaljujuciZahvaljujući ovim merama i velikom prilivu stanovništva, Beograd je postao jedno od glavnih središta trgovinske razmene izmeduizmeđu [[kraljevina Ugarska (1000—1918)|tadašnje MadarskeMađarske]] (a preko nje i [[srednja Evropa|centralne Evrope]]) i [[Balkansko poluostrvo|Balkana]]. U samom gradu je podignut citavčitav niz objekata neophodnih za njegovo normalno funkcionisanje od crkava (pored [[Pravoslavlje|pravoslavnih]], postojala je i [[KatolicanstvoKatoličanstvo|katolickakatolička]]), preko [[pekar]]a i [[vodenica]], do pristaništa, carinarnica i trgova ([[pijaca]]/prodavnica), ukljucujuciuključujući i jedan na kome se trgovalo iskljucivoisključivo [[ribe|ribom]]. Stefan je, kao veliki zaštitnik [[Kultura|kulture]] i [[umetnost]]i, na svom dvoru u Beogradu okupljao uceneučene ljude iz [[Srpska despotovina|Srbije]] i okolnih zemalja, što je od njega pretvorilo u ''središte srpskog kulturnog i književnog života''<ref name="Sedam" />.

[[Beogradska tvrdavatvrđava]] je tokom ovog perioda (1403/1404—1427), takodetakođe doživela veliki razvoj, a ukupna branjena površina je povecanapovećana deset puta, od 1.6[[hektar|ha]] na preko 15[[hektar|ha]]<ref name="Mare" />. Prvo je izvedena obnova i dogradnja postojecegpostojećeg utvrdenjautvrđenja:

*[[Vizantijsko carstvo|Vizantijski]] [[kaštel|kastel]] je obnovljen, ojacanojačan podizanjem dve kvadratne [[kule]] na spoljnom (jugoistocnomjugoistočnom) bedemu, a unutar njega je podignut dvor i velika [[donžon kula]] (tzv. [[Prvobitna kula Nebojša|kula Nebojša]])

*Srpsko [[podgradepodgrađe]] je ojacanoojačano kulama i dogradendograđen mu je bedem ka [[Sava (reka)|Savi]], cimečime je formirano još jedno, znatno veceveće, pristanište

Potom je usledilo podizanje ''Gornjeg Grada'' (sa sistemom dvostrukih bedema i [[Kontraeskarpa|kontraeskarpom]] sa suvim šancem) koji je bio približno [[Pravougaonik|pravougaone]] osnove (dimenzija 300-{x}-160 [[metar]]a, površine oko 4.2[[hektar|ha]]<ref name="Mare" />). Poslednju (trecutreću) fazu izgradnje Beogradske tvrdavetvrđave, u ovom periodu, predstavlja podizanje bedema ''Donjeg Grada'', od ''Gornjeg Grada'' do [[Dunav]]a (u dužini od oko 330 metara) i duž recnerečne obale, od ovog bedema do utvrdenogutvrđenog (zapadnog) podgradapodgrađa. Ovim radovima je zašticenazaštićena velika celina, oko 9.5[[hektar|ha]], koja je obuhvatala trgovackotrgovačko podgradepodgrađe sa pristaništem i [[Mitropolija (Beogradska tvrdavatvrđava)|kompleksom Mitropolije]].

PocetkomPočetkom [[15. vek|XV veka]], formirana je tzv. ''Resavska pravopisna škola'', koja predstavlja trecitreći tip pravopisa [[srpskoslovenski jezik|srpske redakcije staroslovenskog jezika]], koji je bio u upotrebi do [[18. vek|XVIII veka]] i prelaska na [[ruskoslovenski jezik]]. Njegov nastanak je posledica delovanja Stefana LazarevicaLazarevića koji je okupljao i pružao utocišteutočište ucenimučenim ljudima, ne samo iz svoje države, vecveć i iz okolnih oblasti i zemalja<ref name="MAca">{{AM-KISKJ}}</ref>. Njihova delatnost na prevodenjuprevođenju neprevedenih dela sa [[GrckiGrčki jezik|grckoggrčkog]], popravljanju postojecihpostojećih prevoda i njihovom prepisivanju<ref name="KIS" />, koja je obavljana prvenstveno u manastiru Resavi i Beogradu, ali i na samom despotovom dvoru<ref name="MAca" />, stvorila je novi pravopis kojim se nastojalo da se pisanje vrati svom starom obliku, za šta su kao uzori poslužili srpski zetsko-humski, bugarski i grckigrčki pravopis.''„Nadnacionalni karakter resavskog pravopisa predstavljao je znacajanznačajan nagoveštaj [[Humanizam|humanizma]] i [[Renesansa|renesanse]] u [[Srpska kultura|srpskoj kulturi]]“''<ref name="MAca" />.

Na Stefanov zahtev, njegov kasniji biograf, [[Konstantin Filozof]], posle 1423. godine, napisao je ''„Skazanije o pismeneh“'' (''Povest o slovima''), [[pravopis]]no-[[Gramatika|gramatickigramatički]] [[traktat]] koji je ''neka vrsta prvog znacajnogznačajnog pokušaja formulisanja i sredivanjasređivanja, pa i normiranja tih pravila'' (''vecveć konstituisanog resavskog pravopisa'')<ref name="MAca" />. Sam resavski pravopis se tokom vremena menjao, a neke od novih stvari u njemu, u odnosu na prethodno važecivažeći raški pravopis, napravile su pisani [[srpski jezik]] komplikovanijim i manje prakticnimpraktičnim<ref name="MAca" />.

PrevodenjePrevođenje i prepisivanje knjiga radenorađeno je za potrebe crkve, ali i vlastele, a narocitonaročito samog Stefana koji je imao ''najlepšu i najpotpuniju biblioteku''<ref name="ISN" />. U njoj je osim bogoslovskih i poucnihpoučnih tekstova bilo filozofskih spisa i knjiga iz istorije i poezije, a smatra se da bi Stefan mogao biti narucilacnaručilac tzv. ''[[Minhenski psaltir|Minhenskog psaltira]]''<ref name="ISN" />. Na osnovu danas sacuvanihsačuvanih izvora, zna se sa sigurnošcusigurnošću za 18 knjiga koje su prepisane i/ili prevedene po Stefanovoj narudžbini<ref name="SCSĆ" />. O njegovom odnosu prema prepisivacimaprepisivačima svedocisvedoči primer tzv. ''Inoka iz Dalše'', koji je za Stefana prepisao 8 knjiga<ref name="SCSĆ" />. Njega je Stefan pozvao da sa [[Sveta gora|Svete gore]] dodedođe u Srbiju i prepiše mu neke knjige. Kada je završio svoj posao on je želeo da se vrati na Svetu goru, ali ga je Stefan nagovorio da ostane u Srbiji sa svojim saradnicima i da nastave svoj prepisivackiprepisivački rad, a za njihove potrebe je osnovao manastir Dalšu kod [[GolubackiGolubački Grad|Golubca]]<ref name="Joca" />. Jedan od poznatih prepisivacaprepisivača i prevodilaca, bio je [[Grigorije Hilandarac]], koji je preveo [[Hronika Jovana Zonare|''„Hroniku“'']] [[Jovan Zonara|Jovana Zonare]]<!--. U svom zapisu, iz 1408. godine, on za Stefana kaže:-->, a zna se i za svetogorskog monaha Dositeja, koji je prepisao knjige o carevima iz [[Stari zavet|Starog Zaveta]]. Glavno središte prepisivackeprepisivačke delatnosti u ovo doba je manastir Resava u kome se stvara tzv. ''Resavska prepisivackaprepisivačka škola'' i koji postaje ''najvecanajveća i najbolje organizovana srpska i jedna od istaknutijih [[Evropa|evropskih]] skriptorija'' (prepisivackihprepisivačkih radionica)<ref name="MAca" />.

[[Datoteka:Monastère de KalenicKalenić.jpg|thumb|desno|270|thumb|Manastirska crkva u KalenicuKaleniću]]

Na polju književnosti, nastavlja se stvaranje originalnih književnih dela, kojima prethodi stvaralaštvo [[Monahinja Jefimija|monahinje Jefimije]] i [[Danilo III|Danila Banjskog MladegMlađeg]] (1390—1396). NajznacajnijiNajznačajniji pisac ovog perioda, svakako je Stefanov bliski saradnik [[Konstantin Filozof]]<ref name="Joca" />. Pored prevoda sa grckoggrčkog i vecveć pomenutog dela ''„Skazanije o pismeneh“'', njegovo najvažnije delo je ''„[[Žitije despota Stefana LazarevicaLazarevića]]“'', napisano 1431. godine<ref name="Joca" />, na zahtev [[Nikon (patrijarh srpski)|patrijarha Nikona]] i vlastele. Prema mišljenju [[Jovan DereticDeretić|Jovana DereticaDeretića]] ''njegovo delo ciničini završnu etapu u razvoju naših (srpskih) starih [[biografija|životopisa]] od [[Hagiografija|hagiografije]] ka [[Istorija|istoriji]]'' tj. [[Biografija|biografiji]], ali je istovremeno njegov ''izraz prosto okovan [[besedništvo|retorikom]]'' da je stvorena tolika ''zbrka i nejasnost u izlaganju'', da se na ''momente teško može razabrati šta hocehoće da kaže''<ref name="Joca" />. Njegovo delo je znacajnoznačajno i kao neka vrsta izvora za nastanak i razvoj [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|epske narodne poezije]], jer se dogadajidogađaji opisani u njemu javljaju kao centralne teme nekih epskih pesama<ref name="Joca" />. Pored njega, pocetkompočetkom [[15. vek|XV veka]] u Srbiji stvara i [[Grigorije Camblak]], koji je napisao ''„[[Žitije Stefana DecanskogDečanskog]]“'', ''„Službu Stefanu Decanskom“Dečanskom“'' i ''„Opis prenosa moštiju svete Petke iz Bugarske u Srbiju“'', a medumeđu znacajneznačajne pisce ovog doba, ubraja se i [[Grci|Grk]] [[Antonio Rafail|Antonija Rafail Epaktik (''Došljak'')]], koji je krajem druge decenije [[15. vek|XV veka]] napisao ''„Pohvalu knezu Lazaru“''<ref name="Joca" />.

Razvoj arhitekture, zapocetzapočet tokom poslednje cetvrtinečetvrtine [[14. vek|XIV veka]] pod knezom Lazarom, nastavljen je i pod njegovim sinom Stefanom. Na polju sakralne arhitekture podižu se crkve u [[Moravski stil|Moravskom stilu]], nastalom pod uticajem crkava u [[Stefan Dušan|Dušanovoj]] zadužbini [[Manastir Svetih Arhangela (Prizren)|Svetim Arhangelima]] kod [[Prizren]]a. Pored Stefanove zadužbine [[Manastir Manasija|Manasije]], tokom njegove vladavine podiže se i [[manastir KalenicKalenić]], cijačija crkva spada medumeđu najlepše primere ovog stila<ref name="KIS">{{JD-KIS}}</ref><ref name="KalenicKalenić">{{GA-SNS}}</ref>.

Još veciveći napredak ostvaruje se u domenu fortifikacione arhitekture. Upadi [[Osmanlije|Osmanlija]] primorali su njegovog oca da podigne jaka utvrdenjautvrđenja na svojim jugoistocnimjugoistočnim granicama ([[Pirotski Grad|Pirot]], [[ProkupackiProkupački Grad|Prokuplje]], [[TvrdavaTvrđava StalacStalać|StalacStalać]] i druga), kao i da svoju prestonicu i zadužbinu dodatno utvrdi. Stefanovo doba donosi znacajnaznačajna poboljšanja u odnosu na novitete koje su u srpsku vojnu arhitekturu uneli [[Grad cara Lazara|KruševackiKruševački Grad]] i [[RavanickoRavaničko utvrdenjeutvrđenje]], a vidljivi su na [[Beogradska tvrdavatvrđava u doba Stefana LazarevicaLazarevića|velikim radovima izvršenim na Beogradskoj tvrdavitvrđavi]], kao i na utvrdenjuutvrđenju Manasije, koje po primeni nekih odbrambrenih rešenja prevazilazi i samu Beogradsku tvrdavutvrđavu<ref name="Mare" />. Umesto uobicajenoguobičajenog bedema, izuzetno retko zašticenogzaštićenog šancem, kod Ravanice i Malog Grada u Kruševcu javlja se sistem dvostrukih bedema sa šancem{{Napomena|Prvu liniju odbrane predstavlja dubok šanac, koji je u Kruševcu bio ispunjen [[Voda|vodom]]. Drugu liniju ciničini niski bedem tacnijetačnije grudobran, smešten na unutrašnjoj ivici šanca, dok je trecutreću liniju ciniočinio visoki bedem ojacanojačan kulama. SlicnoSlično rešenje, sa dodatnim srednjim bedemom, primenjeno je u delu [[Carigradski bedemi|Carigradskih bedema]], poznatih kao [[Dvostruki bedemi Teodosija II|Teodosijevi bedemi]].}}, koji kod Beograda dostiže svoju savršeniju formu dodavanjem [[Eskarpa|eskarpe]] (koso nagnuta unutrašnja strana šanca). U široku upotrebu ulaze [[Mašikula|mašikule]] (kojih u Beogradu ima relativno malo na kapijama, dok su u Manasiji one gotovo svuda, ne samo po kulama, vecveć i po bedemima{{Napomena|Prvobitno ih nije bilo ni u [[Manastir Manasija|Manasiji]], ali su dodate prilikom nadzidivanjanadziđivanja kula, koje je izvedeno u toku same gradnje.}}), a uz glavne kapije se javljaju po dve kule{{Napomena|U [[Beograd]]u je u prvoj fazi bila podignuta samo jedna kula, kao kod današnje Despotove kapije, da bi u drugoj fazi bila dogradenadograđena još jedna.}}, umesto po jedne, kao do tada. Napredak je vidljiv i na [[Donžon kula]]ma oba utvrdenjautvrđenja{{Napomena|Smatra se da je, danas uništeni [[Donžon Stefanovog Beograda]], ''kula Nebojša'' bila veoma slicnaslična, ako ne i istovetna manasijskom Donžonu, tzv. ''Despotovoj kuli''.}}, koje po svojim dimenzijama (visina im je nešto preko 30 metara<ref name="Aca">{{AD-TVD}}</ref>) uveliko prevazilaze dotašnje primere. PoredenjaPoređenja radi, Donžon kula u Kruševcu je bila visoka oko 16<ref>Predrag ÐidicĐidić, ''„Tvrdave„Tvrđave i ostaci utvrdenihutvrđenih gradova. Publikacija 3, Kruševac“'', [[Beograd]] [[2008]]. ISBN 978-86-908427-4-2</ref>, u StalacuStalaću 19.5<ref>Predrag ÐidicĐidić, ''„Tvrdave„Tvrđave i ostaci utvrdenihutvrđenih gradova. Publikacija 11, Stalac“Stalać“'', [[Beograd]] [[2009]]. ISBN 978-86-908427-9-7</ref>, u [[MaglicMaglič]]u oko 20<ref>Predrag ÐidicĐidić, ''„Tvrdave„Tvrđave i ostaci utvrdenihutvrđenih gradova. Publikacija 8, Maglic“Maglič“'', [[Beograd]] [[2008]]. ISBN 978-86-908427-9-7</ref>, dok su kule koje su cuvalečuvale kapiju u Manasiji visoke oko 22 metra<ref name="Aca" />.

Moravski stil u arhitekturi pratio je i zaseban stil u [[Slikarstvo|slikarstvu]], a jedno od njegovih remek-dela<ref name="KIS" /> je freskoslikarstvo u [[Manastir KalenicKalenić|KalenicuKaleniću]], nastalo oko 1413. godine<ref name="Toza">{{SR-PSV}}</ref><ref name="KIS" />. Prema mišljenju [[Istorija umetnosti|istoricaraistoričara umetnosti]] i [[srpska akademija nauka i umetnosti|akademika]] [[Svetozar RadojcicRadojčić|Svetozara RadojcicaRadojčića]], živopis u KalenicuKaleniću ima tri osnovne crte<ref name="KIS" />:

:prigušenu plasticnostplastičnost [[CovekČovek|ljudskih]] likova

Jedna od najlepših i najpoznatijih fresaka iz KalenicaKalenića je ''[[Svadba u Kani]]''<ref name="KIS" />, a citavčitav živopis pokazuje neobicnuneobičnu slicnostsličnost sa živopisom [[carigradske crkve]] [[Crkva Hrista Spasitelja u Polju|Hrista Spasitelja u Polju]]<ref name="KIS" />, koja spada medumeđu remek-dela [[Vizantijska umetnost|vizantijske umetnosti]], iz doba [[Renesansa Paleologa|Renesanse Paleoga]]. Živopis u Stefanovoj zadužbini [[Manastir Manasija|Manasiji]] je takodetakođe ''visokih estetskih vrednosti''<ref name="KIS" />, ali je ocuvanočuvan u mnogo manjoj meri. NajznacajnijeNajznačajnije freske, uz ktitorsku kompoziciju na zapadnom zidu, su ''[[Hristos|Hristova]] cudačuda'' i ''[[Sveti ratnici]]'' (u [[naos]]u), zatim ''PricešcePričešće [[apostol]]a'' i ''Poklonjenje žrtvi'' (u [[oltar]]skoj [[Apsida|apsidi]]), kao i prikazi [[Biblijski proroci|biblijskih proroka]] u kupoli<ref name="KIS" />.

== Stefan LazarevicLazarević u epskoj poeziji ==

''Visoki Stevan'', kako ga narodno predanje naziva, spada u red tzv. [[Slovenski zmaj|zmajevitih]] junaka<ref name="Sreta">{{SP-SSM}}</ref>, a [[Veselin CajkanovicČajkanović]] izdvaja tri osnovne karakteristike njegove mitološke licnostiličnosti<ref name="CajkanČajkan" />:

:...„Srbi bracobraćo, od boja junaci

:DocerašeDoćeraše moru debelome,

:PrecerašePrećeraše Šami i Medini.

:Tadaj Stevan na obalu dodedođe,

:Onda TurcinTurčin preko mora preš'o

*rodenjerođenje Janka i Janje

On kaže da je ''najviše mitova o njemu zabeleženo daleko od njegove uže oblasti, u [[Hercegovina|Hercegovini]], [[Bosna|Bosni]], na [[More|Primorju]]''<ref name="CajkanČajkan">{{VCVČ-SRF2|Deo=Mitski motivi u tradiciji o despotu Stevanu}}</ref> i dodaje da je ''u tim krajevima Stevanova licnostličnost dobila najizrazitije mitsko obeležje''<ref name="CajkanČajkan" />.

Prema srpskoj epici, Visoki Stevan je rodenrođen iz veze zmaja sa [[milica HrebeljanovicHrebeljanović|kneginjom Milicom]]<ref>Epska narodna pesma [[:s:Miloš ObilicObilić zmajski sin|''„Miloš ObilicObilić zmajski sin“'']]</ref>, cimečime se objašnjavaju njegove natprirodne junackejunačke osobine. CestČest motiv vezan za njega su putovanja<ref>Primeri za to su [[:s:HercegovackaHercegovačka pripovetka o Visokom Stevanu|''„Hercegovacka„Hercegovačka pripovetka o Visokom Stevanu“'']], kao i [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|narodna epska pesma]] [[:s:Visoki Stevan i car Bojadin|''„Visoki Stevan i car Bojadin“'']].</ref>, neretko prerušenog u [[prosjak]]a<ref>Primer za to je [[:s:HercegovackaHercegovačka pripovetka o Visokom Stevanu|''„Hercegovacka„Hercegovačka pripovetka o Visokom Stevanu“'']].</ref>. To je opšti [[Mitologija|mitološki]] motiv putujucegputujućeg božanstva (prerušenog u prosjaka) koje ide svetom i gleda kako ljudi žive, nagradujucinagrađujući dobre i kažnjavajucikažnjavajući zle. Ta crta je uocljivauočljiva i u mitološkoj licnostiličnosti [[Sveti Sava|svetog Save]], koji je tu osobinu, po mišljenju CajkanovicaČajkanovića, preuzeo od nekadašnjeg [[Vrhovni bog Srba (mnogoboštvo)|Srpskog vrhovnog boga]], a karakteriše i epskog [[Marko KraljevicKraljević|Marka KraljevicaKraljevića]]<ref name="CajkanČajkan" />.

U razlicitimrazličitim oblicima, ali sa istom osnovnom radnjom, zabeležena je pricapriča o rodenjurođenju [[blizanac]]a, Janka i Janje, cijičiji je otac bio Stevan.<ref>Primeri za to su [[:s:Vukov RjecnikRječnik o Sibinjanin Janku|''„Vukov RjecnikRječnik o Sibinjanin Janku“'']], kao i pesma [[:s:Visoki Stevan i car Bojadin|''„Visoki Stevan i car Bojadin“'']].</ref> Stevanov sin, Janko je epski Sibinjanin Janko (istorijski [[Janoš Hunjadi]]), koji je zbog svog porekla ''poslije išao u Srbiju i bio se s Turcima kao tražecitražeći svoju ocevinuočevinu''. Njegova cerkaćerka, Janja, je majka jednog od junaka epskih pesama,[[BanovicBanović Sekula|BanovicBanović Sekule]], a svi Stevanovi potomci su, kroz njegovo zmajsko poreklo, nasledili i nadljudske karakteristike i sposobnosti. Ova pricapriča takodetakođe predstavlja opštepoznati mitološki motiv o (putujucemputujućem) božanstvu koje pristaje da stupi u dobrovoljni odnos sa devojkom iz domacinstvadomaćinstva koje mu je ukazalo gostoprimstvo ''i na taj nacinnačin pokloni ljudima svoj plod''<ref name="CajkanČajkan" />. SlicnaSlična mitološka pricapriča, vezana je i za [[Tezej]]a, odnosno jednu od legendi vezanih za njegovo rodenjerođenje, prema kojoj je njegov otac bio, bog [[More|mora]], [[Posejdon]].

Narodni umetnik govori i o borbama Visokog Stevana sa Turcima.<ref>Primeri za to su [[:s:Vukov RjecnikRječnik o Visokom Stefanu|''„Vukov RjecnikRječnik o Visokom Stefanu“'']], kao i epska pesma [[:s:Visoki Stevan i car Bajazit|''„Visoki Stevan i car Bajazit“'']].</ref> U delima se opisuju njegove strahovite pobede nad njima, ali on ipak ne uspeva da izbori konacnukonačnu pobedu nad njima tj. trajno ih protera iz Srbije, ne zbog svoje eventualne nesposobnosti ili manjka vojske, vecveć iskljucivoisključivo zbog upliva više sile tj. sam ''[[Bog]] Svevišnji'' mu to ne dozvoljava. Njegova nastojanja obicnoobično su propracenapropraćena sa bacanjem kletve vezane za nemogucenemoguće dešavanje koje se ipak desi, što je relativno cestčest motiv, ne samo u srpskoj, vecveć i u drugim mitologijama<ref name="CajkanČajkan" />.

== Popularna kultura i nasledenasleđe ==

Stefan LazarevicLazarević ima cakčak dve ulice u Beogradu: ''Bulevar Despota Stefana'' i ''Visokog Stevana''.

* [[Konstantin Filozof]], ''„[[Žitije despota Stefana LazarevicaLazarevića]]“''

'''NaucniNaučni radovi:'''

* {{VCVČ-SRF2}}

*[[Vuk BrankovicBranković]]

*[[Marko MrnjavcevicMrnjavčević]]

*[[Milica HrebeljanovicHrebeljanović]]

{{Commonscat|Stefan LazarevicLazarević}}

* [http://www.spcportal.org/index.php?pg=1931&lang=sr Stefan LazarevicLazarević] (SPC)

* [http://www.balkanmagazin.net/kolumna/istorija/despot_stefan_lazarevic.xhtml Despot Stefan LazarevicLazarević] (balkanmagazin.net)

* [http://www.dijaspora.nu/srpski/njvk/srpsko_pesnistvo_c.html#ljubav Stefan LazarevicLazarević: Slovo ljubve]

pre=[[Lazar HrebeljanovicHrebeljanović]]|

posle=[[ÐuradĐurađ BrankovicBranković]]}}

[[Kategorija:RodeniRođeni 1377.]]