Balkanska federacija – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
slike |
|||
Red 18:
Ideja Balkanske federacije se razvila tokom [[19. vek]]a unutar socijaldemokratskog pokreta balkanskih zemalja, kao alternativa nacionalnim ekspanzijama novoformiranih država.<ref>Dr Branko Nadoveza, Balkanski socijalisti i Balkanska federacija, Beograd, 1997. ISBN 86-7244-050-1</ref>
Pioniri ove ideje su bili [[Hristo Botev]] u Bugarskoj i [[Svetozar Marković]] u Srbiji.<ref name="Stavrianos"/> Jedan od prvih zagovornika Balkanske federacije, Svetozar Marković, je upozoravao da srpski narod živi izmešan sa drugim balkanskim narodima, bez jasno određenih geografskih i etnografskih granica, te bi stoga morao „uzeti ulogu osvajača“ prema susedima ukoliko teži stvaranju [[Velika Srbija|velike nacionalne države]].<ref>[http://www.danas.rs/vesti/feljton/velika_srbija_ili_balkanska_federacija.24.html?news_id=143750 Velika Srbija ili balkanska federacija] (Holm Zundhausen, Istorija Srbije od 19. do 21. veka)</ref>
[[Image:Svetozar Marković.jpg|thumb|125px|left|[[Svetozar Marković]]]]
{{citat3|[[Balkansko poluostrvo]] je mozaik od različitih naroda. Najveći brojem su [[Bugari]]; zatim dolaze [[Srbi]] i [[Grci]] skoro podjednako, zatim [[Turci]], [[Arnauti]] i [[Cincari]]. Koji će od tih naroda pristati da se anektira [[Kneževina Srbija|srpskoj monarhiji]]? ... Ne, ne! Srbija ne sme biti žrtvovana interesima nekoliko vlastoljubaca. Srpski narod nema drugog izlaska do revolucije na Balkanskom poluostrvu, koja bi se zavrila uništenjem sviju država što danas smetaju da se ti narodi sjedine kao slobodni ljudi i ravnopravni radnici.<ref>Svetozar Marković, Načela narodne ekomonije, sveska II (str. 180), Nolit, Beograd, 1975.</ref> |[[Svetozar Marković]]}}
Linija 33 ⟶ 35:
Početkom [[20. vek]]a, veliki broj balkanskih radničkih i seljačkih partija prihvata stvaranje Balkanske federacije za svoj politički cilj, čime ova ideja stiče masovnu podršku u narodu.<ref name="Stavrianos">[http://www.jstor.org/pss/1843247 L.S. Stavrianos, The Balkan Federation Movement A Neglected Aspect]</ref>
[[1909]]. godine u
Januara [[1910]]. u
Novine “Solidaridad Obradera” koje je izdavala Socijalistička radnička federacija u [[Solun]]u su zabranjene oktobra [[1912]], kada je objavljen anti-ratni manifest socijal-demokratskih partija Balkana kojim su osudili ratnohuškačku politiku balkanskih država, zajedno sa mladoturskim šovinizmom i evropskim imperijalizmom:
{{citat3|Buržoazija i nacionalizam su nemoćni da uspostave istinski trajno nacionalno jedinstvo. Ono što je stvoreno ratom, biće uništeno drugim ratom ... Nacionalizam samo zamenjuje ime gospodara i stepen represije, ali ih ne ukida. Jedino politička demokratija, uz istinsku ravnopravnost svih, bez rasne, verske i klasne diskriminacije, može ostvariti pravo nacionalno jedinstvo.<ref>L.S. Stavrianos, “Balkan Federation. A history of the movement towards Balkan unity in modern times”, Menasha, Wisconsin 1944, Appendix G, “Manifesto of the socialists of Turkey and of Balkans”, str. 297-301.</ref>|Manifest socijalista Turske i Balkana}}
[[Image:Dragisa Lapcevic.jpg|thumb|125px|left|[[Dragiša Lapčević]]]]
[[2. jul]]a [[1912]]. godine, pre nego što je [[Prvi balkanski rat]] započet, srpski socijalisti su u skupštini zagovarali stvaranje Balkanske federacije i protivili se vojnim izdacima namenjenim [[rat]]u. Poslanik [[Srpska socijaldemokratska stranka|Srpske socijaldemokratske stranke]] [[Dragiša Lapčević]] se oštro protivio ratu sa Turskom zalažući se za demokratsku federaciju balkanskih država koja bi služila kao zajednička carinska unija.<ref>[http://books.google.com/books?id=GgZNvUDRYt8C&pg=PA104&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=21#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false William English Walling, The Socialists and the War]</ref> Dragiša Lapčević je kao dosledni [[pacifista]] u skupštini Srbije glasao protiv ratnih budžeta uoči balkanskih ratova, zalažući se za ujedinjenje Balkana.
Linija 48 ⟶ 52:
{{citat3|Neprirodne pretpostavke dovode nas u neprirodan položaj. Svaka balkanska državica htela bi sve ono što samo u zajednici može dobiti. I mesto jedne logične težnje da se putem zajednice i ide, balkanska [[buržoazija]] stvara ratne situacije i gura u propast narode, zbog svoje strahovite nesposobnosti da se uzdigne na visinu smelih pregnuća koja Istorija iziskuje. Nikada jedna klasa nije bila kratkovidija! Hoće svi pristaništa, svi dovoljno teritorija, svi [[Solun]], svi [[Vardar]]sku dolinu, jer je sve to tako važno - a ne vide da to svi mogu imati samo u zajednici.<ref>Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 138) Prosveta, Beograd, 1950.</ref>|[[Dimitrije Tucović]]}}
[[Image:RakoUniform.jpg|thumb|125px|left|[[Christian Rakovsky]]]]
Nakon izbijanja [[prvi svetski rat|prvog svetskog rata]], u leto [[1915]]. godine, u [[Bukurešt]]u je održana druga balkanska socijal-demokratska konferencija, koja je prva međunarodna anti-ratna konferencija socijalista (pre [[konferencija u Zimmerwaldu|konferencije u Zimmerwaldu]]), sa delegacijama iz Rumunije, Bugarske, Srbije i Grčke. Glavni organizator ovog skupa je bio [[Christian Rakovsky]], istaknuti član [[Rumunska socijaldemokratska partija|Rumunske socijaldemokratske partije]]. Ishod konferencije bio je stvaranje "Balkanske radničke socijaldemokratske federacije", vođene načelima revolucionarnog socijalizma i političkom strategijom "Balkanske Federativne Republike".<ref name="Koutalis"/> [[Georgi Dimitrov]], jedan od prvaka [[Bugarska radnička socijaldemokratska partija|Bugarske radničke socijaldemokratske partije]], ocenio je to sledećim rečima:
Linija 58 ⟶ 64:
Oktobarska revolucija u Rusiji, koja je stvorila državu bez nacionalnog predznaka, ojačala je revolucionarni internacionalizam na Balkanu.<ref name="Koutalis"/> Takođe, novoosnovana [[Treća Internacionala|Treće Internacionale]] (poznatije kao Komunistička Internacionala ili skraćeno [[Kominterna]]) je okupila u svojim redovima revolucionarne socijaliste sa svih krajeva Balkana. [[Kominterna]] je prihvatila stvaranje balkanske federacije kao osnovu svoje politike prema Balkanu. Za komuniste je Socijalistička Balkanska Federacija predstavljala „jedini izlaz iz đavoljskog kruga nacionalističke mržnje, rasparčavanja na državice, bede i imperijalističke eksploatacije“.<ref>[http://www.agmarxismus.net/srpski/titoizam.htm Titoizam i sukobi u bivsoj Jugoslaviji]</ref>
[[Image:Pandelis Pouliopoulos.jpg|thumb|125px|left|[[Pandelis Pouliopoulos]]]]
[[1919]]. godine "Balkanska radnička socijaldemokratska federacija" je pretvorena u "Balkansku komunističku federaciju", nakon čega su balkanski komunisti koordinirali svoje akcije sukladno principu balkanskog internacionalizma. [[Komunisti]] su svaku krizu u nekoj zemlji smatrali delom [[svetska revolucija|svetske revolucije]], odnosno borbe međunarodnog proletarijata za socijalnu emancipaciju. Tokom [[Grčko-turski rat (1919-1922)|Grčke vojne kampanje u Maloj Aziji]], grčki komunisti, na čelu sa [[Pantelis Pouliopoulos|Pantelisom Pouliopoulosom]], su vodili anti-ratnu kampanju pozivajući vojnike na "klasni rat umesto imperijalističkog rata" i balkansku radničku solidarnost.<ref name="Koutalis"/>
Jugoslovenski komunisti su smatrali da je Kraljevina SHS "država u kojoj vladajuća klasa jedne [srpske] nacije ugnjetava ostale nacije".<ref name="Bogdanovnić"/> [[Komunistička partija Jugoslavije]] je smatrala svojim zadatkom da vodi borbu protiv ugnjetavanja u svim njegovim oblicima i da potpomaže nacionalni oslobodilački pokret.<ref name="Bogdanovnić"/> KPJ je vodila borbu za pravo samoopredeljenja svih ugnjetenih nacija, stalno naglašavajući polovičnost takvih mera i podsećajući da je jedino pravo rešenje stvaranje Federacije radničko-seljačkih republika Balkana.<ref name="Bogdanovnić"/> Srpski [[marksizam|marksisti]], poput [[Dušan Cekić|Dušana Cekića]], su podržavali makedonske zahteve za autonomijom, zalažući se za autonomni status Makedonije u okviru Balkanske federacije.<ref name="Banac">[http://books.google.com/books?id=KfqbujXqQBkC&pg=PA109&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=6#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Ivo Banac, The national question in Yugoslavia: origins, history, politics]</ref> 1920-ih godina posebno je bila jaka saradnja između predstavnika seljačkih republikanskih partija Hrvatske i Bugarske, koje su predstavljali [[Stjepan Radić]] i [[Aleksandar Stambolijski]].<ref>[http://books.google.com/books?id=ueD3X-krr2AC&pg=PA158&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=9#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Nicholas V. Gianaris, Geopolitical and economic changes in the Balkan countries]</ref> Između [[1924]]. i [[1931]]. u [[Beč]]u je izlazio višejezični list „Balkanska federacija“ (''La Federation Balkanique''), koji je izdavala Balkanska komunistička federacija<ref>[http://books.google.com/books?id=zgqahLS2NFwC&pg=PA180&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=40#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Victor Serge, Memoirs of a revolutionary]</ref>, a
Krajem 1920-ih Kominterna je, umesto dotadašnjeg opredeljenja za svetsku revoluciju, usvojila program "socijalizma u jednoj zemlji", nakon čega je balkanski internacionalizam zamro, a internacionalisti postali manjina u komunističkom pokretu.<ref name="Koutalis"/> Balkanska komunistička federacija je podređena interesima [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]], sve do njenog raspuštanja [[1939]].
[[Image:2 Macedonian Shock Brigade Tempo.JPG|thumb|left|[[Svetozar Vukmanović Tempo|Tempo]] sa borcima Druge makedonske udarne brigade]]
Tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] postojala je inicijativa da se povežu narodno-oslobodilačke borbe jugoslovenskih, albanskih, bugarskih i grčkih [[partizani|partizana]]. [[Svetozar Vukmanović Tempo]] je kao delegat CK KPJ i Vrhovnog štaba [[NOVJ]] [[1943]]. u Makedoniji radio na formiranju Balkanskog štaba, u cilju zajedničke narodno-oslobodilačke borbe balkanskih naroda i budućeg udruživanja u Balkansku federaciju. Tempo je odlazio u Grčku, Albaniju i Bugarsku, uspostavljajući veze s njihovim partizanima i održavajući sastanke s predstavnicima Centralnih komiteta i Glavnih štabova ovih zemalja zbog jačanja, povezivanja i koordinacije oslobodilačke borbe balkanskih naroda.<ref>Svetozar Vukmanović Tempo, u ''Narodni heroji Jugoslavije'', Mladost, Beograd, 1975.</ref> Međutim, [[CK KPJ]] se kasnije izjasnio protiv stvaranja Balkanskog štaba, smatrajući da bi njegovo postojanje "umanjilo značaj našeg pokreta, našeg Vrhovnog štaba, a pred inostranstvom bi izgledalo kao da se stvara neka balkanska "internacionala", što bi reakcija svih boja mogla samo da iskoristi za izolaciju oslobodilačkih pokreta".<ref name="Bogdanovnić">[http://www.kosovo.net/sk/rastko-kosovo/istorija/knjiga_o_kosovu/bogdanovic-kosovo_4.html Dimitrije Bogdanovnić, Knjiga o Kosovu]</ref>
| |||