Rimska privreda – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot Mijenja: ca:Comerç romà |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
==Zemljoradnja==
'''Privreda rimske''' države, sve do propasti [[Rimsko carstvo|Rimskog Carstva]], zasnivala se pre svega na zemljoradnji, pri čemu se procenjuje da je oko četiri petine ukupnog stanovništva radilo na zemlji. [[Lacij]] je u 5. i 4. veku st. e. bio gusto naseljen seljacima koji su posedovali mala imanja. Od stoke su uzgajali goveda, ovce i svinje, a od ratarskih proizvoda razne vrste povrća i žitarica. Vojna snaga [[Rimska Republika|Rimske Republike]] zasnivala se znatnim delom na ogromnim izvorima ljudstva koje se regrutovalo među velikim brojem građana sa malim seoskim imanjima. Ratovi i osvajanja doneli su promene: u 3. i 2. veku st. e. preovlađuju srednja i velika imanja na kojima se gaji vinova loza i maslina, dok se jeftino žito uvozi iz [[Afrika|Afrike]] i sa [[Sicilija|Sicilije]]. Zemljoposednik je sada uglavnom bio odsutan sa imanja, koje se zvalo ''villa rustĭca''. Vođenje imanja prepuštao je najčešće robovima, čiji je rad nadgledao upravnik imanja ''(vilĭcus)''.▼
▲Privreda rimske države, sve do propasti [[Rimsko carstvo|Rimskog Carstva]], zasnivala se pre svega na zemljoradnji, pri čemu se procenjuje da je oko četiri petine ukupnog stanovništva radilo na zemlji. [[Lacij]] je u 5. i 4. veku st. e. bio gusto naseljen seljacima koji su posedovali mala imanja. Od stoke su uzgajali goveda, ovce i svinje, a od ratarskih proizvoda razne vrste povrća i žitarica. Vojna snaga [[Rimska Republika|Rimske Republike]] zasnivala se znatnim delom na ogromnim izvorima ljudstva koje se regrutovalo među velikim brojem građana sa malim seoskim imanjima. Ratovi i osvajanja doneli su promene: u 3. i 2. veku st. e. preovlađuju srednja i velika imanja na kojima se gaji vinova loza i maslina, dok se jeftino žito uvozi iz [[Afrika|Afrike]] i sa [[Sicilija|Sicilije]]. Zemljoposednik je sada uglavnom bio odsutan sa imanja, koje se zvalo ''villa rustĭca''. Vođenje imanja prepuštao je najčešće robovima, čiji je rad nadgledao upravnik imanja ''(vilĭcus)''.
Ove promene rezultat su [[Punski ratovi|drugog punskog rata]], koji je proizveo ogromne ljudske žrtve, ali i migracije seoskog stanovništva u gradove te uništenje poljoprivrede u nekim oblastima, posebno u srednjoj i južnoj [[Italija|Italiji]]. Ali ni posle 201. st. e. za italsku populaciju nije nastupio mir. U potonjim decenijama [[Rim]] je iz godine u godinu vodio ratove koji su zahtevali takvu mobilizaciju vojnika koja u istoriji nema paralela po svom trajanju i po proporciji regrutovanog stanovništva. Tokom 150 godina posle rata s [[Hanibal]]om Rimljani su redovno opremali vojske koje su svake godine činile oko 13 odsto odraslog muškog stanovništva. Regrutovanje je italske seljake odvodilo s njihovih imanja. Mnogi se nikada nisu vratili; neki su preseljeni u kolonije u dolini reke Pad; drugi su otišli u gradove.
Linija 12 ⟶ 11:
Više znamo o životu veleposednika. On je većinu vremena bio odsutan sa svog imanja, čije je vođenje poveravao upravniku ''(vilĭcus)'', koji je obično bio rob ili oslobođenik. Ovaj je upravljao čitavom četom ljudi, koji su činili »seosku porodicu« ''(familia rustĭca):'' tu su bili računovođa, razni nadzornici, robovi koji su pripremali hranu, održavali odeću, pa čak i lekari i veterinari. Tu su, najzad, bili i robovi i slobodni radnici koji su obavljali poljske radove. Za poznavanje razvoja poljoprivrede u srednjoj rimskoj republici od velike je važnosti delo o ''O zemljoradnji'' ''(De agricultūra)'' rimskog državnika i pisca [[Marko Porcije Katon|Marka Porcija Katona]].
== Zanatstvo i građevinarstvo ==▼
▲==Zanatstvo i građevinarstvo==
Važnu ulogu u rimskoj ekonomiji vremenom su poprimili trgovina i zanatstvo. U [[antika|antici]] nije bilo mašina, nego se sav posao obavljao ručno, a svaki je predmet pojedinac izrađivao većinom sam. Ipak, u nekim radionicama radio je veći broj ljudi, pretežno [[robovi|robova]], koji su mogli među sobom podeliti posao i specijalizovati se samo za jedan njegov deo. Rimsko zanatstvo naročito je napredovalo u doba carstva, kad Rim postaje svetska metropola. Rim je bio najveći grad predindustrijske [[Europa|Evrope]], u kojem je tokom carskog perioda živelo oko milion stanovnika. Mnogobrojno gradsko stanovništvo nije mogla zadovoljiti proizvodnja italskih zanatlija, tako da su se mnogi predmeti uvozili iz provincija. Na taj je način Rim posredno podsticao razvoj zanatstva u svim delovima carstva, a mreža kopnenih i pomorskih puteva omogućavala je veliki razmah trgovine.
Linija 21 ⟶ 18:
Razvijena je bila i proizvodnja hrane, u koju su bili uključeni proizvođači hrane, dobavljači i prodavači na rimskim pijacama, npr. ribari ''(piscatōres)'', mesari ''(lanii)'', prodavci ribe ''(cetarii)''. Za snabdevanje milionskog stanovništva Rima odećom starali su se ''lintearii'', koji su izrađivali platno, od koga su krojači ''(vestiarii)'' šili odela. Obućari su bili specijalizovani ili za mušku obuću ''(sutōres'' i ''caligarii)'' ili za žensku ''(fabri solearii)''. Izradom raznovrsnog nakita i skupocenog posuđa bavili su se zlatari ''(aurifĭces)'', zanatlije za obradu slonove kosti ''(eborarii)'', prstenari ''(anularii)''. Odela su čistili ''fullōnes'', platno su bojali ''tinctōres'', a postojali su i kovači ''(fabri)'', lončari, kožari itd.
== Trgovina ==▼
▲==Trgovina==
Najvažnija trgovačka razmena odvijala se između Rima i [[Rimske provincije|provincija]]. Određeni proizvodi u kojima je Rim oskudevao morali su se uvoziti, a višak nekih italskih roba prodavao se u provincijama. Posebno je bilo traženo italsko maslinovo ulje, te italska vina, koja su vremenom potisnula i grčka vina i dobro se prodavala na istoku. U Puteoli, u [[Napulj]]skom zalivu, izrađivala se ogromna količina proizvoda od metala namenjenih izvozu. S druge strane, milionsko stanovništvo Rima i Italije dobavljalo je žito kao glavnu hranu sa [[Sicilija|Sicilije]] i iz [[Egipat|Egipta]]. Zbog značajne potrebe za radnom snagom, veliki je razmah dostigla trgovina robovima. Ruda se uvozila iz [[Hispanija|Hispanije]], a luksuzna roba s istoka. Neki gradovi razvili su se u poznate trgovačke centre, od kojih su se neki specijalizovali za određenu vrstu trgovine.
Linija 30 ⟶ 25:
Dugotrajni mir koji je krajem 1. veka st. e. zaveo [[August (rimski car)|Avgust]] pogodovao je razvoju trgovine. Potiskivanje gusarstva i korišćenje vojnih puteva osigurali su bezbednost trgovine. I tada je preovlađivala zemljoradnja, ali je postojalo i mnoštvo radionica, i artikli kao što su tekstil, keramika, crep i papirus proizvodili su se u ogromnim količinama. Od Avgustovog doba počinje i obrada stakla. Većina predmeta proizvodila se za lokalno tržište, ali su oni proizvodi za koje je određena regija bila specijalizovana obično prevazilazili lokalnu potražnju, pa se višak prodavao na drugim mestima. Trgovci su putovali svuda, neki veoma daleko, čak i van granica carstva: na primer, trgovina sa Indijom dostigla je znatne proporcije. [[Sredozemlje|Mediteranski]] je svet bio međusobno povezan kao nikad ranije.
=== Kopneni i pomorski putevi ===
Veliki razmah trgovine bio je omogućen odličnom mrežom puteva ''(viae)'', koje su Rimljani počeli graditi pre svega u vojne svrhe, uporedo sa osvajanjem novih zemalja. Prema krajevima [[Apeninsko poluostrvo|Apeninskog poluostrva]] vodilo je nekoliko važnih puteva. Oni su obično nazivani prema državnim činovnicima koji su ih sagradili ili prema mestu u koje su vodili. Tako je ''Via Appia'' išla od Rima preko [[kapua|Kapue]], Beneventa i [[Tarent]]a do jadranske luke [[Brundizi]]ja. Od Kapue na jug prema Siciliji vodila je ''Via Popilia''. ''Via Salaria'' presecala je Italiju na pola i vodila na severoistok do jadranske luke [[Ancona|Ankone]]. ''Via Flaminia'' išla je do današnjeg [[Rimini]]ja, a od njega prema [[Milano|Milanu]] ''Via Aemilia''. Uz zapadnu obalu poluostrva prema Genui (današnja [[Genova]]) išla je ''ia Aurelia'' i njen nastavak ''Via Aemilia Scauri''. Preko dubokih useka ili reka Rimljani su gradili kamene mostove na stubovima ― vijadukte. Putovalo se pešice, na konjima ili kolima, najčešće u grupama zbog opasnosti od drumskih razbojnika. Duž puta su postojale gostionice i prenoćišta ''(mansio)'', u kojima su se odmarali i ljudi koji su obavljali dužnost poštara ''(tabelarii)''. Na svakih hiljadu koraka nalazio se kameni stub ― miljokaz (''milliarium''), koji je brojem označavao udaljenost od Rima.
| |||