Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
||
Red 32:
'''Narodnooslobodilačka borba''' ('''NOB''') ili '''Oslobodilački rat naroda Jugoslavije''' je bila oružana borba jugoslovenskih naroda, predvođenih [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističkom partijom Jugoslavije]], za oslobođenje od [[fašizam|fašističke]] [[ratna okupacija|okupacije]] tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]]. Obuhvata vremenski period od 7. [[1941]]. do 5. [[1945]]. godine, na celokupnoj teritoriji [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. U istoriografiji bivše [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] ova borba se još nazivala '''Narodnooslobodilački rat i socijalistička revolucija'''.
Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije je bila širok [[antifašizam|antifašistički]] front borbe protiv okupatora i njegovih saradnika. Jugoslovenski komunisti su bili dobro organizovani i vojnički iskusni (veliki broj kadrova se [[Španski borci|borio u Španiji]]). Mnogi borci u partizanskim redovima nisu bili [[komunizam|komunisti]], ali ih je u programu [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]]-a privukao [[Federacija|federativni sistem]] za različite narode u Jugoslaviji, što [[Noel Malcolm|Malcolm]] ocenjuje kao "izbalansiraniju zamisao od svega što su druge političke snage nudile u to vrijeme".<ref>[http://utickibosnjaci.com/video/media/document/393.pdf Povijest Bosne - Noel Malcom]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Isticanjem da je borba opštejugoslovenska i antifašistička, komunisti su jasno iskazali da je obnova Jugoslavije ravnopravnih naroda okosnica njihove strategije.<ref name="Petranović"/> Oni su antitezom nacionalističkim politikama i usmeravanjem borbe protiv okupatora sprečili da se oslobodilački rat ne pretvori u strahoviti rat Srba i Hrvata do istrebljenja.<ref name="Petranović"/> [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] se od početka isprečila protiv bratoubilaštva, kao strategije koju inspirišu okupatori, stavom da nema narodnooslobodilačke borbe ukoliko ona ne prevazilazi nacionalne obračune.<ref name="Petranović"/>
Borbe su započele [[ustanak u okupiranoj Jugoslaviji|ustankom u okupiranoj Jugoslaviji 1941]]. Prvotna partizanska [[gerila]] je vremenom izrasla u [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije]], koja se borila protiv snaga [[Sile Osovine|Osovine]] i kolaboracionista: [[ustaše|ustaša]], [[četnici|četnika]], [[srpska državna straža|nedićevaca]], [[srpski dobrovoljački SS korpus|ljotićevaca]], [[balli Kombëtar|balista]], [[Bela garda (Slovenija)|Bele garde]] i drugih. Praksa narodnooslobodilačke borbe pokazala je da se partizanske jedinice razvijaju i jačaju samo kroz borbene akcije. Napad na neko od neprijateljskih uporišta više bi odjeknuo nego svi politički zborovi koje bi partizani održali.<ref>http://www.znaci.net/00001/46_13.htm</ref>
Red 44:
== Pozadina ==
{{main|Uspon fašizma u Evropi|Španski građanski rat|Vojni puč 27. marta 1941.}}
Do kraja 1930-ih godina [[desnica|desničarske]] [[diktatura|diktature]] su svuda na [[Balkan]]u zamenile demokratske vlade, a [[komunistička partija|komunističke partije]] su zabranjene.<ref name="Čitanka">[http://cdsee.org/jhp/pdf/workbook4_srb_ed2.pdf Istorijska čitanka, Drugi svetski rat]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> U to vreme, [[Komunistička partija Jugoslavije]] za svoj prioritet uzima politiku "[[narodni front|narodnog fronta]]" i [[Antifašizam|borbu protiv fašizma]], a na mitinzima [[1939]]. godine ističe slogan "''Branićemo granice, branićemo zemlju!''"<ref>''Zbornik sećanja aktivista jugoslovenskog revolucionarnog radničkog pokreta'', knjiga treća (str. 445), Beograd 1960.</ref> [[1940]]. godine komunisti sve glasije traže savez sa [[SSSR]] u odbrani Jugoslavije od Hitlera, ali tadašnja vlada je vodila pro-nemačku politiku.
Do sredine [[1941]]. sve balkanske zemlje izuzev Turske bile su ili pod nacističkom okupacijom, ili u savezu s nacistima. Jugoslavija je rasparčana: Hrvatska (sa Bosnom i Hercegovinom kao jednim od njenih regiona) postala je marionetska država sila Osovine, dok je ostatak zemlje podeljen na okupacione zone pod italijanskom, mađarskom i bugarskom vlašću.<ref name="Čitanka"/>
| |||