Wikipedija

Gradine kod Bosanskog Petrovca – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Nema sažetka izmjene
Nema sažetka izmjene
Red 1:
'''Gradine kod Bosanskog Petrovca''' su skupina [[Gradina (tip naselja)|ilirskih tvrđava]] iz [[Bronzano doba|bronzanog]] i [[Željezno doba|željeznog doba]] na obodima [[Petrovačko polje|Petrovačkog]] i [[Bravsko polje|Bravskog polja]].
 
U [[prahistorija|predistorijsko]] vrijeme Petrovačko polje naseljavali su [[Iliri]] . Bilo je to pleme [[Deuri]], ili možda [[Sardeati]], a nije isključeno da su ga naseljavali i [[Japodi]], što neki zaključuju po imenu najvećeg vodotoka u polju, ponornice Japaga. Naseljenost potvrđuje veliki broj ilirskih [[Gradina (tip naselja)|gradina]], a postoji mogućnost da je jedna od njih bio ilirski grad Seretion koji su [[Bosna i Hercegovina u Rimskom carstvu|Rimljani]] razrušili prilikom konačnog osvajanja ilirskog prostora za vrijeme [[Batonov ustanak|Batonovog ustanka]] 9. god.n.e. <ref name="Mesihović">{{Cite web |url= http://www.iis.unsa.ba/pdf/historijska_traganja_4.pdf |title= Salmedin Mesihović: SVPPLEMENTVM REBELLIO ILLYRICI I – GERMANIKOVA “POUNJSKA OFANZIVA” |work=INSTITUT ZA ISTORIJU • Br. 4, 1-234, Sarajevo 2009. |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref> Na petrovačkom području, prema izvještaju iz 1902 ima ukupno 34 gradine, a prema literaturi iz osamdeseth godina, ima ih još 14, pa se smatra da je u to vrijeme tu mogla živjeti brojna populacija od oko 4000 ljudi. <ref name="Bojanovski">{{Cite web |url= https://de.scribd.com/doc/12834705/Ivo-Bojanovski-BIH-u-Anticko-Doba |title= BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA |work=Ivo Bojanovski, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988 |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref>
 
== Historija ==
Od 6. do 9. god, nakon tridesetogodišnje rimske okupacije, tokom [[Veliki ilirski ustanak|Batonovog ustanka]], Iliri su se posljednji put pokušali oduprijeti rimskom imperijalizmu. Tokom jeseni 8. godine n.e., slomljen je dio ustaničkog pokreta u [[Panonija (rimska provincija)|Panoniji]] simboličkom predajom [[Baton Breučki|Batona Breučkog]] na obali rijeke ''Bathinus'' ([[Bosna (rijeka)|Bosna]]) [[Tiberije|Tiberiju]], vrhovnom zapovjedniku rimskih snaga na ratištu i kasnijem rimskom caru. Već u rano proljeće 9. godine započela je pod zapovjedništvom Germanika, velika ofanziva s ciljem proboja na sjeverozapadnom ratištu (širi prostor Pounja i sjeverozapadne Bosne), konačno zauzimanje ustaničkih pozicija u [[Dinaridi|dinarskom]] pojasu, izbijanje u zaleđe srednjeg [[Jadran]]a i konačno, spojanje sa [[Salona|Salonom]] i [[Narona|Naronom]]
 
Tadašnja zbivanja u Iliriku ostala su zapisana u “Rimskoj historiji” od [[Kasije Dion|Kasija Diona]]. Glavne borbe vođene su za ustanička uporišta [[Splonum]] i [[Raetinium]] koje su i detaljno opisane. Zatim su pod Germanikovim zapovjedništvom, mnogo lakše pokoreni [[Seretion]] i "neka druga mjesta", koje je Tiberije već jednom opsjedao, ali nije zauzeo. Tri spomenuta naselja predstavljala su okosnicu odbrambene linije na sjeverozapadnom pravcu ustaničkog područja i zbog njihovog pada prodor u unutrašnjost bio je olakšan.
 
Zbog nedovoljne istraženosti, lokacija ove tri gradine nije tačno određene. Za Splonum se smatra da bi mogao biti na Kekića Glavici, Gornji Petrovići, [[Bosanska Krupa]], sa dugim kontinuitetom od kasnog bronzanog doba zaključno sa rimskom vladavinom, ili Marešova (Pilipovića Glavica), Grmuša-Srbljani, Bihać.
 
Najvjerojatnije je da se gradina Raetinium nalazila na prostoru lokaliteta Sokolac, sa lijeve strane [[Una|Une]], odmah zapadno iznad bihaćkog naselja Golubića.
 
Pošto je [[Grmeč]] pun gradinskih naselja, realna je mogućnost da su Seretion i “druga naselja”, koja su u toku ove operacije bila zauzeta, situirana na grmečkom i srednjounskom prostoru. Planina Grmeč po svojim geografskim osobinama predstavlja odličan odbrambeni položaj.
== Značajnije gradine ==
'''Gradina u Kršu''', [[Oraško Brdo]] sa platoom veličine 580x284.m, koji je bio branjen višestrukim, mjestimično petostrukim bedemima.
Linija 12 ⟶ 23:
U unutarnjem prostoru tvrđave nije po površini nađen keramički materijal, pa se smatra da ova gradina koja je tako daleko od svakog prometa i na tako visokom mjestu podignuta, nije bila naseobina već samo sklonište.
 
'''Velika i Mala gradina''', [[Bjelaj]], nalaze se na platou na kojem je u [[Srednji vijek|srednjem vijeku]] podignut [[Bjelaj|stari grad Bjelaj]], proglašen za [[nacionalni spomenik BiH]] .<ref>{{Cite web |url=http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=3251 |title= Stari grad Bjelaj.|work=kons.gov.ba |accessdate= 13. 10. 2016}}</ref> Cijeli lokalitet, ni [[Prahistorija|prahistorijski]], ni [[Srednji vijek|srednjovjekovni]], nije istraživan.
 
'''Gradinica Zelinovac''', [[Lastve]], je praistorijska gradina, čiji je naseobinski prostor branjen kamenim zidom (ccaoko 200x400m). Unutar se nalazila jedna mala tvrđava, takođe, opasana bedemom dimenzija 80x50m80x50 m.
 
'''Velika Gradina''', [[Lastve]], je jedno od najvećih gradinskih naselja u sjeverozapadnoj Bosni sa veličinom bedema 480x270m. Bedem je najizrazitiji na istočnoj strani i dostiže visinu između 2-4m, dok je na ostalim stranam sačuvan u tragovima. Širina bedema u osnovi iznosi cca 7m. U gradinu vode tri ulaza, kraj kojih leže velike gromile od nabacanog kamenja.
Linija 22 ⟶ 33:
'''Mala Gradina, Lisčijak''', [[Krnjeuša]], je praistorijska gradina i rimska tvrđava. Sa kamenim bedemom, mjestimično s malterom, visine 5-8m. Na uglovima primjetna proširenja (vjerovatno kule). Približne dimenzije su 60x30m. Pred kamenim bedemom pruža se kameno-zemljani bedem visok oko 1,3m.
 
Posljednje četiri gradine su sa područja Krnjeuša – Lastve. Nalaze se skoro u ravni Petrovačkog polja, a to je odgovaralo i [[Bosna i Hercegovina u Rimskom carstvu|Rimljanima]] koji ih takođe koriste. Pronađeno je mnoštvo njihovog materijala i nekoliko nadgrobnih ploča. <ref name="Antički ljudi>{{Cite web |url= http://www.academia.edu/3613310/ANTIQVI_HOMINES_BOSNAE_-Ancient_People_of_Bosnia |title= Salmedin Mesihović, ANTIQVI HOMINES BOSNAE |work= Filozofski fakultet Sarajevo, 2011 - |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref>

'''Gradina''', [[Vranovina]], je tvrđava oko čijeg se platoa eliptičnog oblika pruža odbrambeni zid. Sjeverna strana je veoma strma, ostale se supštaju preko tri terase. Površinski sesu nalaćeninalaženi fragmetni keramkike[[Keramika|keramike]].
 
'''Gradina na Drenovcu''', [[Vođenica]], čiji velik kameni bedem obuhvata prostor od cca 15.000 do 20.000 m2. Unutar naselja nalazi se posebna tvrđava. Na čitavoj površini nađeni su fragmenti keramike i kućnog posuđa.
Linija 30 ⟶ 43:
'''Gradina Šainovac''', [[Rašinovac]], veličine 300x180.
 
'''Stražbenica''', [[Bukovača (Bosanski Petrovac)|Bukovača]], dužine oko 400m. Gradinu su Rimljani pretvorili u svoj logor za kontrolu putnih komunikacija. <ref name="Antički ljudi"></ref> Vidljivi su ostaci njihove ceste do gradine. Istraživana je amaterski. <ref>[http://www.drinic.rs.ba/antika.htm Zvanična stranica općine Drinić - Istorija-Antika]</ref>
 
'''Gradina''' u [[Kolunić]]u, nalazi se na ispranom i ogoljenom mjestu, vidljiva je rimska nadogradnja.
Linija 36 ⟶ 49:
'''Gradina Kadinjača''', [[Revenik]]
 
'''Gradić na Žutoj glavici''', Revenik. Posljednje dvije je istraživala [[Branka Raunig]] i pronađen je materijal iz [[halštatska kultura|halštatskog]] perioda. <ref name="Bojanovski"></ref>
 
Društvena organizacija plemenske zajednice dolaskom [[Bosna i Hercegovina u Rimskom carstvu|Rimljana]] nije se bitnije promijenila. I dalje su nastavili živjeti u većini navedenih gradina, u okvirima svoje teritorijalne zajednice -''civitas'', pod vodstvom svojih prvaka, ali pod nadzorom rimskih ''prefekata'', kao i ostala ilirska plemena. Centar ''peregrinske civitas'' bio je oko Kolunića i Revenika.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Gradine_kod_Bosanskog_Petrovca