Dualizam – razlika između verzija

'''Dualizam''' ([[Latinski jezik|latinski]]: ''dualis'' -— dvojan, dvostruk) ili '''dvojstvo''' jejest pojam koji označava da je nešto sastavljeno od dva osnovna činioca (elementa, dela, principa i sl.).<ref>{{cite web |title=Dualizam |url=https://velikirecnik.com/2015/12/10/dualizam/ |website=Veliki rečnik |accessdate=4. 2. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204132139/https://velikirecnik.com/2015/12/10/dualizam/ |archive-date=04. 02. 2020 |url-status=dead }}</ref>

[[Datoteka:Yin_yang.svg|thumb180p|185pxdesno|mini|[[Jin i jang]] simboliše dualizam svih stvari u prirodi prema shvatanju [[taoizam|taoističke]] filozofije.]]

Prvi početipočeci dualizma kriju se već u primitivnom animizmu i demonizmu, koji empiričku dvojakosti fizičkih i psihičkih manifestacija kod čovjeka proširuju na čitavu prirodu, pripisujući svakom materijalnom predmetu njegov nevidljivi „duševni“ pedant. Ta se shvaćanjashvatanja najprije talože u mitskim personifikacijama i divinizacijama prirodnih objekata, nebeskih telesa, vremenskih i bioloških ciklusa, važnih, impresivnih i neobičnih pojava, katastrofa itd. U najranijim polumitskim koncepcijama grčke „prirodne filozofije“ dualizam se pojavljuje kao hilozoizam (mišljenje da je sve u prirodi prožeto životom), kao nauka o „kozmičkom„kosmičkom umu“, o „duši cvijeta“svijeta“, koja predanjuje materiju itd. Kod Platona dualizam se izrazio u učenju o cvijetu ideja i cvijetu pojavnosti; kod Aristotela u teoriji o formi-duši, koja oblikuje i oživljava pasivnu večnu tvarmateriju. Te dualističke filozofske koncepcije kontaminiraju se u doba pojave kršćanstvahrišćanstva s religioznim predodžbamadoživljajima o bogu-duhu („svetom duhu“), o posmrtnom životu duše itd., što udara temelj dualizmu kršćanskehrišćanske teologije i skolastike.

Na početku Novog vijaka nova faza filozofskog dualizma započinje s DescartesovomDekartovom teorijom o duhu i tvari kao apsolutno heterogenim supstancijama. Ta teorija, preko okazionalističkih diskusija, LeibnizoveLeibnicove nauke o prestabilnoj harmoniji između duhovnih i materijalnih modifikacija u monadama, preko Kantove koncepcije o nespoznatljivim duhovnim i materijalnim „stvarima po sebi“, preko raznih panpsihizama, psihofizičkih paralelizama itd. traje do danas.<ref>{{cite web |title=Dekartov kogito, metefizički dualizam i metoda istraživanja |url=http://filozofijasrednjaskola.blogspot.com/2013/04/dekartov-kogito-metefizicki-dualizam-i.html |website=Filozofija |accessdate=4. 2. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204130948/http://filozofijasrednjaskola.blogspot.com/2013/04/dekartov-kogito-metefizicki-dualizam-i.html |archive-date=04. 02. 2020 |url-status=dead }}</ref>

Dualizam se relativno rijetko javlja kao čisti dualizam, tj. nauka o iskonskoj i nesvodljivoj dvojnosti cvijeta. Kod većine filozofa krije se pod dualističkom fasadom uverenje o apsolutnom prioritetu bilo duhovnog, bilo materijalnog faktora stvarnosti, i tako se prividni dualizam konačno razrjeđuje u idealistički ili materijalistički pogled na cvijet (vidi Materijalizam). Dualizmu i pluralizmu (koji tvrdi postojanje mnoštva izvornih principa) suprotstavlja se monizam, učenje (koje je npr. zastupao B. Spinoza) da se svekolika stvarnost, duhovna i osjetilnačulna, da se sve njene proturječnostiprotivrečnosti i razlike mogu izvesti iz jednog jedinstvenog izvornog principa (vidi Monizam).

U fizici, dvostruko svojstvo vala i korpuskula; osnovno svojstvo materije, prema kojemu svaka elementarna čestica ima svojstva valnog gibanja, a elektromagnetski valovitalasi svojstva čestica (vidi Valna mehanika).