Kambodžanski građanski rat – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
|||
Red 35:
| komandant2 = {{nowrap|{{flagicon|CAM}} [[Norodom Sihanouk]] {{small|(od 1970.)}}}}<br>{{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Pol Pot]]<br>{{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Khieu Samphan]]<br>{{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Ieng Sary]]<br>{{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Nuon Chea]]<br>{{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Son Sen]]
| komandant3 =
| snaga1 = {{flagicon|CAM}} 30
| snaga2 = {{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} 4
| snaga3 =
| gubici1 =
| gubici2 =
| gubici3 = {{center|240
| napomene =
}}
Red 50:
== Pozadina ==
U periodu između ranih i srednjih šezdesetih godina princ Norodon Sihanuk je ljevičarskom politikom zaštitio svoj narod od nemira koji su progutali Laos i Južni Vijetnam.<ref>Isaacs, Hardy and Brown et al.
Godine 1966. sklopljen je sporazum između princa i Kineza koji omogućava prisustvo Narodne armije Vijetnama (NAV) i Fronta narodnog oslobođenja (FNO) u Kambodži i korištenje logističkih baza uz granicu na istoku zemlje.<ref name="Lipsman and Doyle, pp. 127">Lipsman and Doyle,
▲U periodu između ranih i srednjih šezdesetih godina princ Norodon Sihanuk je ljevičarskom politikom zaštitio svoj narod od nemira koji su progutali Laos i Južni Vijetnam.<ref>Isaacs, Hardy and Brown et al. pp. 54–58.</ref> 3. maja 1965. Sihanuk je prekino diplomatske odnose sa Sjedinjenim Državama, prekinuo dotok američke pomoći i okrenuo se [[Kina|Narodnoj Republici Kini]] i [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetskom Savezu]] za ekonomsku i vojnu pomoć.<ref name="ihb83">Isaacs, Hardy and Brown, pp. 83.</ref>
▲Godine 1966. sklopljen je sporazum između princa i Kineza koji omogućava prisustvo Narodne armije Vijetnama (NAV) i Fronta narodnog oslobođenja (FNO) u Kambodži i korištenje logističkih baza uz granicu na istoku zemlje.<ref name="Lipsman and Doyle, pp. 127">Lipsman and Doyle, pp. 127.</ref> Takođe je dogovoreno da se dozvoli korištenje luke Sihanukvil komunistima koji su dostavljali pomoć FNO-u/NAV-u u Vijatnamu.<ref>''Victory in Vietnam'', pp. 465, fn. 24.</ref> Ipak, Kombodža je na Ženevskoj konferenciji 1954. zgarantovala neutralnost.
Sihanuk je bio ubjeđen da će na kraju Narodna Republika Kina a ne Sjedinjene Države imati kontrolu nad [[Indokinesko poluostrvo|Indokineskim polustrvom]].<ref name="Lipsman and Doyle, pp. 127"/>
Tokom iste godine on je dozvolio svom proameričkom ministru odbrane, generalu Lonu Nolu da se obruši na ljevičarske aktivnosti, optužujući članove partije Pančijačon za subverziju i pokornost Hanoju.<ref>Isaacs, Hardy and Brown,
11. septembra Kambodža je održala prve otvorene izbore. Kroz manipulaciju i uznemiravanje (i Sihanukovo iznenađenje) konzervativci su osvojili 75% mandata u Narodnoj skupštini.<ref>{{harvnb|Chandler||pp=153–156.}}</ref><ref>{{harvnb|Osborne||pp=187.}}</ref> Lon Nol je izabran za premijera, a njegov zamjenik, Sirik Matak, ultrakonzervativni član Sisovat ogranka kraljevskog klana i dugogodišnji Sihanukov neprijatelj. Pored ovih dešavanja i sukoba interesa između političke elite Pnom Pena, socijalne tenzije stvorile su povoljan ambijent za razvoj domaćih komunističkih pobuna u ruralnim oblastima.<ref>{{harvnb|Chandler||pp=157}}</ref>
== Zbacivanje Sihanuka (1970) ==
=== Lon Nolov puč ===
Dok je Sihanuk bio van zemlje, u posjeti Francuskoj, antivijetnamski nemiri (polu-sponzorisani od strane vlade) su održani u [[Pnom Pen]]u, za vrijeme kojih su ambasade Sjevernog Vijetnama i Fronta Nacionalnog Oslobođenja štrajkovale.<ref>{{harvnb|Shawcross||pp=118.}}</ref><ref>{{harvnb|Deac||pp=56–57.}}</ref> U odsustvu princa, Lon Nol nije učinio ništa da zaustavi ove aktivnosti.<ref>Lipsman and Doyle,
18. marta 1970. Lon Nol je zatražio da se u Narodnoj skupštini glasa o budućnosti princovog vođstva nacijom. Sihanuk je svrgnut sa vlasti glasovima 92-0.<ref>Lipsman and Doyle,
▲Dok je Sihanuk bio van zemlje, u posjeti Francuskoj, antivijetnamski nemiri (polu-sponzorisani od strane vlade) su održani u [[Pnom Pen]]u, za vrijeme kojih su ambasade Sjevernog Vijetnama i Fronta Nacionalnog Oslobođenja štrajkovale.<ref>{{harvnb|Shawcross||pp=118.}}</ref><ref>{{harvnb|Deac||pp=56–57.}}</ref> U odsustvu princa, Lon Nol nije učinio ništa da zaustavi ove aktivnosti.<ref>Lipsman and Doyle, pp. 142.</ref> Dvanaestog marta premijer je zatvorio luku Sihanukvil za Sjeverni Vijetnam i izdao im nemogući ultimatum. Sve sjevernovijetnamske/FNO snage da se povuku iz Kambodže u roku od 72 sata (do 15. marta) ili će se suočiti sa vojnom akcijom.<ref>{{harvnb|Sutsakhan||pp=42.}}</ref>
Većina srednje klase i obrazovanih [[Kmeri|Kmera]] je postala umorna od princa i pozdravila je promjenu vlasti.<ref>{{harvnb|Shawcross||pp=126.}}</ref> Pridružili su se vojsci, za koju je povratak na američku vojnu i finansijsku pomoć bio razlog za slavlje.<ref name="ld144">Lipsman and Doyle,
▲18. marta 1970. Lon Nol je zatražio da se u Narodnoj skupštini glasa o budućnosti princovog vođstva nacijom. Sihanuk je svrgnut sa vlasti glasovima 92-0.<ref>Lipsman and Doyle, pp. 143.</ref> Heng Čeng je postao predsjednik Narodne skupštine, dok je premijer Lon Nol dobio vanredna ovlašćenja. Sirik Matak je zadržao funkciju potpredsjednika vlade. Nova vlada je naglasila da je prenos vlasti upotpunosti pravan i ustavan, a dobila je i priznanje većine stranih vlada. Bile su, i nastaviće se, optužbe da je američka vlada igrala ulogu u obaranju Sihanuka, ali jasni dokazi nikada nisu nađeni.<ref>{{harvnb|Shawcross||pp=112–122.}}</ref>
▲Većina srednje klase i obrazovanih [[Kmeri|Kmera]] je postala umorna od princa i pozdravila je promjenu vlasti.<ref>{{harvnb|Shawcross||pp=126.}}</ref> Pridružili su se vojsci, za koju je povratak na američku vojnu i finansijsku pomoć bio razlog za slavlje.<ref name="ld144">Lipsman and Doyle, pp. 144.</ref> Nekoliko dana nakon njegovog svrgavanja, Sihanuk, sada u Pekingu, apeluje ljudima da se odupru uzurpatoru.<ref name="Isaacs, Hardy and Brown, pp. 90"/> Demonstracije i nemiri su se dogodili (uglavnom u oblastima pod kontrolom NAV/FNO) ali je vlada opstala.<ref>{{harvnb|Deac||pp=69.}}</ref> U jednom incidentu u Kampong Čamu 29. marta u razjarenoj gužvi je poginuo brat Lona Nola, Lon Nil, koji je pocijepao svoju [[Jetra|jetru]], skuvao je i pojeo.<ref name="ld144"/> Procjenjuje se da je tada 40.000 seljaka počelo da maršira na prijestonicu tražeći da se Sihanuk vrati. Oni su rastjerani, uz mnogo žrtava, od kontigenta oružanih snaga.
=== Masakr nad Vijetnamcima ===
Većina stanovništva, i urbano i ruralno, svoj bijes i frustracije su iskaljivali nad vijetnamskim stanovništvom zemlje. Lon Nol je pozvao 10.000 dobrovoljaca da povećaju brojnost loše opremljene armije Kambodže, koja ima 30.000 vojnika, ali je uspio da pretrpa vojsku sa preko 70.000 regruta.<ref>{{harvnb|Deac||pp=71.}}</ref> Širile su se glasine da bi NAV mogao da organizuje ofanzivu čiji bi cilj bio Pnom Pen. Paranoja se povećavala i to je pokrenulo nasilne akcije protiv 400.000 etničkih Vijetnamaca u Kambodži.<ref name="ld144"/>
Lon Nol se nadao da bi mogao koristiti Vijetnamce kao taoce protiv aktivnosti FNO-a/NAV-a. Tada je počelo ubijanje. U gradovima i selima širom Kambodže, vojnici i civili su tražili svoje vijetnamske komšije kako bi ih ubili.<ref>{{harvnb|Deac||pp=75.}}</ref> 15. aprila, tijela 800 Vijetnamaca su plutala niz [[Mekong]] u Južnom Vijetnamu.
Južni Vijetnam, Sjeverni Vijetnam i Front Narodnog Oslobođenja (FNO) oštro su osudili ove grozne akcije.<ref>Lipsman and Doyle,
=== FUNK i GRUNK ===
Iz [[Peking]]a, Sihanuk je izjavio da je vlada u Pnom Penu reformisalna, i da je njegova namjera da se stvori Front nacionalnog ujedinjenja Kampučije (fran. Front Uni National du Kampuchea ili FUNK). Kasnije je rekao: „Ja nisam birao da li ćemo biti sa Amerikancima ili komunistima, jer sam smatrao da su to dvije opasnosti, američkog imperijalizma i azijskog komunizma. Lon Nol je bio dužan da izabere između njih“.<ref name="ld144"/>
Linija 87 ⟶ 84:
== Pad Pnom Pena ==
Otkada su Crveni Kmeri pokrenuli suvosezonsku ofanzivu za zauzimanje opkoljenog klavnog grada 1. januara 1975. godine, Republika je bila u haosu. Ekonomija je propala, transportna mreža svedena na vazduh i vodu, žetve pirinača smanjene za četvrtinu, a zalihe
▲Otkada su Crveni Kmeri pokrenuli suvosezonsku ofanzivu za zauzimanje opkoljenog klavnog grada 1. januara 1975. godine, Republika je bila u haosu. Ekonomija je propala, transportna mreža svedena na vazduh i vodu, žetve pirinača smanjene za četvrtinu, a zalihe slathovodnih riba (glavni izvor bjelančevina) su drastično opale. Cijene hrane su povećane za 20 puta od predratnog nivoa, a nezaposlenost se više nije ni mjerila.<ref>Lipsman and Weiss, pp. 119.</ref>
[[Datoteka:Cambodian Civil War map.jpg|mini|desno|200px|Posljednja ofanziva na Pnom Pen, april 1975.]]
Pnom Pen, koji je prije rata imao 600.000 stanovnika bio je preplavljen izbjeglicama, tako da je tih dana imao oko 2 miliona. Ovi bespomoćni i očajni civili nisu imali posao, hranu, sklonište i medicinsku njegu. Njihovo stanje (i stanje vlasti) se pogoršalo kada su Crveni Kmeri postepeno sticali kontrolu nad obalama rijeke Mekong. Njihove mine i pucnjava sa obale stalno smanjuju riječne konvoje koji donose zalihe hrane, goriva i municije iz Južnog Vijetnama, i polako izgladnjuju grad (90 % republičkih zaliha su donošene konvojem). Nakon što je rijeka efikasno blokirana početkom februara, SAD su počeli donositi zalihe vazdušnim putem. To je postalo sve više rizično, jer su komunističke rakete i artiljerijska vatra stalno gađali grad i aerodrome.
Linija 96 ⟶ 92:
Lon Nol je podnio ostavku i napustio zemlju 1. aprila u nadi da bi sporazumno rješenje i dalje bilo moguće ako je on odsutan sa političke scene. Vršilac dužnosti predsjednika postao je Saukam Hoj.
12. aprila, uz konstataciju da je sve izgubljeno (i bez obavještenja Kmerske vlade), SAD su evakuisale osoblje svoje ambasade helikopterom u operaciji Eagle Pull. 276 evakuisanih, uključujući i ambasadora Džona Gantera Dina, druge američke diplomate, v. d. predsjednika Saukama Hoja, više vladine zvaničnike Kmerske Republike i njihove porodice, i članove medija. Sve u svemu, 82 američka, 159 kambodžanskih i 35 ostalih državljana su evakuisani.<ref>Republikanski petogodišnju rat koštao je SAD oko milion dolara dnevno –ukupno $1,8 milijardu vojne i ekonomske pomoći. Operacija ''Freedom Deal'' koštala je dodatnih $7 milijardi. Deac,
Nakon što su Amerikanci (i Saukam Hoj) otišli, sedam članova Vrhovnog komiteta, na čelu sa generalom Sakom Sucahanom su preuzeli vlast nad Republikom koja je bila u kolapsu. Do 15. aprila je i posljednja čpvrsta odbrana grada je slomljena od strane komunista. U ranim jutarnjim satima 17. aprila komitet je odlučio da preseli sjedište vlade u provinciju Odar Minčaj na sjeverozapadu. Oko 10 časova na radiju se emituje glas načelnika generalštaba FUNK-a Meja Si Čana, naređujući svim snagama FUNK-a da prekinu paljbu jer su u toku pregovori za predaju Pnom Pena.<ref>{{harvnb|Ponchaud||pp=7.}}</ref> Rat je završen, ali užasni san Crvenih Kmera će se ostvariti u novoproglašenoj Demokratskoj Kampučiji. Trupe Crvenih Kmera su odmah počele nasilno prazniti grad, voziti stanovništvo u sela i ubijajući hiljade ljudi u tim procesima.
== Povezano ==
* [[Vijetnamski rat]]▼
== Reference ==
{{reflist|2}}
▲* [[Vijetnamski rat]]
{{Hladni rat}}
{{Normativna kontrola}}
[[Kategorija:Građanski ratovi|Kambodža]]▼
[[Kategorija:Historija Kambodže]]▼
[[Kategorija:1960-e]]
[[Kategorija:1970-e]]
[[Kategorija:Kambodžanski ratovi|Građanski]]
[[Kategorija:Ratovi u Aziji]]
[[Kategorija:Kraljevina Kambodža (1953–1970)]]
[[Kategorija:Kmerska Republika]]
[[Kategorija:Crveni Kmeri]]
[[Kategorija:Vijetnamski rat]]
| |||