1709 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz fr wiki (1) |
→Događaji: dop. iz fr i en Wiki |
||
Red 12:
* [[2. 1.]] - [[Rat za špansko nasleđe]]: Francuzi prepuštaju [[Gent]] saveznicima na čelu sa Marlboroughom i [[Eugen Savojski|Eugenom Savojskim]].
* [[13. 1.]] - [[Mogulsko Carstvo|Mogulski]] car [[Bahadur Shah I]] je kod [[Hyderabad]]a pobijedio svog polubrata [[Muhammad Kam Bakhsh]]a, koji umire sutradan.
* [[15. 1.]] - Pošto su carski vojnici, protestanti kneza Hessen-Kassela, zauzeli Bolonju, papa [[Klement XI.]] priznaje "[[Karlo VI (SRC)|Karla III]]" za legitimnog naslednika Španije.
* januar - [[Abraham Darby I]] proizveo [[sirovo željezo]] putem [[koks]]a umjesto drvenog uglja, što je važan korak prema [[Industrijska revolucija|Industrijskoj revoluciji]].
* [[17. 1.]] - Francuzi napuštaju i [[Brugge]] - gube Španjolsku Nizozemsku (Belgiju).
* [[18. 1.]] - [[Švedska invazija Rusije]]: Šveđani su zauzeli Veprik nedaleko od Kijeva. Usled jake zime i ruske politike spržene zemlje, Šveđani gube mnogo ljudi.
* [[1. 2.|1]]/[[2. 2.]] - Britanski pomorac [[Woodes Rogers]] na jednom od [[otok]]a [[Juan Fernández (arhipelag)|Arhipelaga Juan Fernandez]] u [[Pacifik]]u pronalazi i spašava nasukanog škotskog gusara [[Alexander Selkirk|Alexandera Selkirka]], a što je događaj koji će kasnije postati predložak za znameniti roman ''[[Robinson Crusoe]]''.
* 8 i 21. 2. - Švedski kralj Karlo XII odnosi pobede kod Opošnje i Krasnokutsk-Gorodnoja
* [[15. 2.]] - Završen je građanski rat u [[Kraljevina Kongo|Kraljevini Kongo]], [[Pedro IV od Konga|Pedro IV]] je ovladao celom zemljom.
* [[19. 2.]] - Umro japanski šogun [[Tokugawa Tsunayoshi]], nasleđuje ga nećak [[Tokugawa Ienobu|Ienobu]] (do 1712).
* [[28. 3.]] - [[Johann Friedrich Böttger]] obavestio kralja u Drezdenu o otkriću načina proizvodnje [[porcelan]]a - Böttger je sarađivao sa, prošle godine preminulim, [[Ehrenfried Walther von Tschirnhaus]]om.
=== April/Travanj – Jun/Lipanj ===
* [[20. 4.]] - Opsada Alicantea završena franko-španskim zauzećem grada.
* [[23. 4.]] - Bitka kod Sokolke, nedaleko od Poltave: švedski strateški neuspeh.
* [[21. 4.]] - Persijski [[Safavidska Monarhija|safavidski]] vicekralj Kandahara Gurgin-han, zaparavo gruzinski kartlijski monarh [[Giorgi XI]], ubijen od strane paštunskog poglavara [[Mirwais Hotak]]a, koji zatim vlada nezavisno u kandaharskoj oblasti (do smrti 1715).
* [[29. 4.]] - [[Jacques Cassard]] odbranio od Engleza konvoj sa žitom iz Tunisa za Marsej, čime je Provansa spašena od gladi.
* [[2. 5.]] - Šveđani su okružili [[Poltava|Poltavu]].
* [[7. 5.]] - Bitka kod La Gudine: španske burbonske snage potukle anglo-portugalsku vojsku.
* maj - [[Savatije Ljubibratić]], raniji zahumski mitropolit i poglavar crkve u Boki kotorskoj, obaveštava vernike u Dalmaciji o svom izboru za "državnog arhijereja" po dopuštenju mletačkog dužda<ref>''Istorija s. n.'' IV-2, 46</ref>
* maj - novembar - U Englesku stiže 13.000 izbeglica (''Poor Palatines'') sa srednje Rajne - dolazi do rasprave o imigraciji, neki su kasnije preseljeni u Irsku i Ameriku.
* [[28. 5.]] - Rat za špansko nasleđe: na pregovorima o miru Hagu, saveznici su nepopustljivi - "Nema mira bez Španije", traže da [[Filip V, kralj Španije|Filip V]] napusti zemlju, čak i da [[Luj XIV]] zarati protiv svog unuka ako to ovaj ne bi učinio. Luj 7. juna odbacuje ultimatum.
* 28. 6. - Dresdenski ugovor: obnovljen savez između Frederika IV, kralja Danske-Norveške i Augusta Jakog, vladara Saksonije i Poljske-Litvanije, protiv Švedske.
=== Jul/Srpanj – Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Great Northern War Part2.png|mini|180px|[[Veliki severni rat]] od 1709]]
* [[8. 7.]] - [[Veliki sjeverni rat]]: [[Bitka kod Poltave]] u kojoj [[Rusko Carstvo|ruske]] snage pod carem [[Petar Veliki|Petrom Velikim]] razbijaju [[Švedska|švedsku]] vojsku kralja [[Karlo XII od Švedske|Karla XII]] te tako konačno zaustavljaju švedski pokušaj osvajanja Rusije; bitka, u kojoj je gotovo cjelokupna švedska vojska prisiljena na predaju, predstavlja prekretnicu rata i kraj Švedske kao evropske [[velesila|velesile]]; kralj Karlo XII, pak, uspijeva pobjeći i pronaći utočište na području [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]], u [[Bender, Moldavija|Bender]] u današnjoj Moldaviji/Transnistriji.
* [[11. 7.]] - Predaja u Perevoločnoj: švedski gen. [[Adam Ludwig Lewenhaupt]] sa 12.000 vojnika se predaje Rusima.
* [[27. 7.]] - Japanski car [[Higashiyama]] abdicira, nasleđuje ga sin [[Nakamikado]] (do 1735) - car je u ovo vreme samo figura.
* [[28. 7.]] - Posle mesec dana opsade [[Tournai]]a, Francuzi napuštaju varoš i povlače se u citadelu.
* leto - Patrijarh [[Kalinik I Skopljanac|Kalinik]] otvara u Skoplju spor protiv Masfud-age iz Krive reke koji ga je držao 30 dana u prištinskom zindanu; u septembru odlazi u Carigrad gde je izvadio hućum protiv muteselima Tahir-paše Mahmudbegovića, koji su mu iznuđavali novac.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 535</ref>
*
* [[3. 9.]] - Saveznici zauzeli i citadelu [[Tournai]]a.<ref>[http://www.spanishsuccession.nl/1709.html The Spanish Succession 1709]. spanishsuccession.nl</ref>
* [[11. 9.]] - [[Bitka kod Malplaqueta]] je najkrvavija bitka stoleća i Pirova Marlboroughova pobeda nad maršalom Villarsom na severu Francuske,
* septembar - U Ljubljani se nalazi dvorska komisija koja ispituje uzroke čestih nemira u Lici, Krbavi pa i Karlovačkom generalatu - Srbi se žale na upravu Komore, traže priključenje generalatu, isto misle i Hrvati.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 71</ref> Karlovački graničari su se bunili ove godine zbog neisplaćenog "lena".<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 76</ref>
Linija 42 ⟶ 55:
* [[8. 10.]] - Torunjski ugovor: obnovljen savez između Rusije i Poljske-Litvanije, ponovo pod vlašću [[August II Jaki|Augusta II]] (do 1733).
* [[12. 10.]] - Odlučeno o osnivanju rudarskog grada u Meksiku, kasnije poznatog kao [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]].
* [[20. 10.]] - Saveznici zauzeli francuski [[Mons]].
* [[22. 10.]] - Kopenhagenski ugovor: obnovljen rusko-danski savez protiv Švedske.
* [[29. 10.]] - Prvi [[Barijerski ugovor]]: Britanci pristaju na holandsku kontrolu južne Nizozemske, kako bi ih zadržali u ratu.
* 30. 10. - [[Mitropolit beogradski Mojsije|Mojsije Petrović]] posvećen u Peći za mitropolita [[Mitropolija dabrobosanska|dabrobosanskog]] - u Sarajevo stiže oko 19. novembra ali kratko se zadržava.
* novembar (krajem oktobra po j.k.) - Crkveni sabor u Peći, prisutan je i crnogorski vladika Danilo.<ref>[https://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/6_10_l.html Oslobođenje Crne Gore]. rastko.rs</ref>
* [[12. 11.]] - Danska armija se iskrcava u švedskoj Skaniji, cilj im je [[Helsingborg]] (poraženi u martu).
* decembar - U portugalskom Brazilu završen [[Rat Emboabasa]] oko posedovanja nalazišta zlata.
Linija 51 ⟶ 67:
=== Kroz godinu ===
* [[Johann Maria Farina]] (Giovanni Maria Farina) započinje proizvodnju [[Kolonjska voda|Kolonjske vode]] vode u [[Keln]]u.
* Obnovljena habsburška Tajna konferencija, sada je stalna sa osam članova na čelu sa dvorskim kancelarom, prvi oblik ministerijalne vlade.<ref>''Historija n. J. II'', 865</ref>
* Građanski sloj prigovara budimskom episkopu što je samo ove godine primio 3980 forinti za venčanice i milostinju.<ref>''Historija n. J. II'', 1154</ref>
Linija 58 ⟶ 75:
* Umro [[Bačka eparhija|bački]] episkop Stevan Metohijac.
* U Beču podignut [[Theater am Kärntnertor]].
* Nicholas Rowe priredio komade [[William Shakespeare|Williama Shakespearea]] u šest tomova, što se smatra prvim modernim izdanjem.
== Rođenja ==
| |||