Rijad – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
sa hr uz doradu |
|||
Red 1:
{{Naselje
| ime = Rijad
| ime_genitiv = Rijada
| izvorno_ime =<small>الرياض (
| translit_jezik1 =
| translit_jezik1_vrsta =
| translit_jezik1_info =
| translit_jezik1_vrsta1 =
| translit_jezik1_info1 =
| translit_jezik1_vrsta2 =
| translit_jezik1_info2 =
| translit_jezik1_vrsta3 =
| translit_jezik1_info3 =
| translit_jezik1_vrsta4 =
| translit_jezik1_info4 =
| translit_jezik1_vrsta5 =
| translit_jezik1_info5 =
| translit_jezik1_vrsta6 =
| translit_jezik1_info6 =
| translit_jezik2 =
| translit_jezik2_vrsta =
| translit_jezik2_info =
| translit_jezik2_vrsta1 =
| translit_jezik2_info1 =
| translit_jezik2_vrsta2 =
| translit_jezik2_info2 =
| translit_jezik2_vrsta3 =
| translit_jezik2_info3 =
| translit_jezik2_vrsta4 =
| translit_jezik2_info4 =
| translit_jezik2_vrsta5 =
| translit_jezik2_info5 =
| translit_jezik2_vrsta6 =
| translit_jezik2_info6 =
| slika_panorama =
| veličina_slike = 280px
| opis_slike =
| slika_zastava = Flag of Riyadh City.svg
| slika_zastava_veličina = 120px
| slika_pečat =
| slika_pečat_veličina =
| slika_grb = Riyadh City Logo.svg
| slika_grb_veličina = 90px
| slika_amblem_prazno =
| slika_amblem_prazno_veličina =
| slika_amblem_prazno_opis =
| slika_karta =
| veličina_karte =280px
| opis_karte =
| slika_karta1 =
| veličina_karte1 =
| opis_karte1 =
| slika_lokacijska_karta_država = Saudijska Arabija
| slika_lokacijska_karta_opis = Položaj Rijada u Saudijskoj Arabiji
| nadimak =
| geslo =
| širina-stupnjevi = 24
| širina-minute =
| širina-oznaka = N
| dužina-stupnjevi = 46
| dužina-minute = 43
| dužina-oznaka = E
| lokacija_ime =[[
| lokacija_info ={{flag|Saudijska Arabija}}
| lokacija1_ime = [[Saudijske pokrajine|Pokrajina]]
| lokacija1_info = [[Rijadska pokrajina]]
| lokacija2_ime =
| lokacija2_info =
Linija 49 ⟶ 81:
| utemeljenje1_ime =
| utemeljenje1_datum =
| utemeljenje2_ime =
| utemeljenje2_datum =
| utemeljenje3_ime =
| utemeljenje3_datum =
| osnivač =
| nazvan_po =
Linija 59 ⟶ 94:
| vrsta_vlasti =
| vlast_bilješke =
| titula_vođe = Gradonačelnik
| ime_vođe = Abdul Aziz ibn Ayyaf Al-Miqrin
| stranka_vođe =
| titula_vođe1 = Guverner pokrajine
| ime_vođe1 = princ Salman bin Abdulaziz
| titula_vođe2 =
| ime_vođe2 =
| titula_vođe3 =
| ime_vođe3 =
| titula_vođe4 =
| ime_vođe4 =
| površina_bilješke =
| površina_ukupna =
| površina_kopna =
| površina_vode =
| postotak_vode =
| površina_uža =1000 km<sup>2</sup>
| površina_šira =1554 km<sup>2</sup>
| površina_prazno1_ime =
| površina_prazno1 =
| površina_prazno2_ime =
| površina_prazno2 =
| visina =
| visina_izvor =
| visina_max =
| visina_min =
| stanovništvo_godina =[[
| stanovništvo_bilješke =
| stanovništvo
| stanovništvo_gustoća =3024 stanovnika/km<sup>2</sup>
| stanovništvo_uže =4,853.912
| stanovništvo_uže_gustoća =
| stanovništvo_šire =5,188.000
| stanovništvo_šire_gustoća =
| stanovništvo_prazno1_ime =
Linija 94 ⟶ 137:
| stanovništvo_gustoća_prazno2 =
| vremenska_zona =
| utc_pomak =+3
| vremenska_zona_DST =Istočnoafričko vrijeme
| utc_pomak_DST =+3
| poštanski_broj =
| pozivni_broj =+966 1
| gradovi_prijatelji =
| prazno_ime =
| prazno_info =
| prazno1_ime =
| prazno1_info =
| prazno2_ime =
| prazno2_info =
| prazno3_ime =
| prazno3_info =
| prazno4_ime =
| prazno4_info =
| prazno5_ime =
| prazno5_info =
| prazno6_ime =
| prazno6_info =
| web_stranica =[http://www.arriyadh.com/eng/ arriyadh.com]
| bilješke =
}}
'''Rijad''' ([[Arapski jezik|arapski]]:
== Historija ==
U vremenima prije [[islam]]a naseobina na mjestu današnjeg grada zvala se Hajr (arapski: حجر) i prema zapisima osnovalo ju je pleme Banu Hanifa. Hajr je bio sjedište pokrajine al-Jamame čiji su upravitelji kontrolirali veći dio centralne i istočne Arabije za vrijeme vladavine Umajada i Abasida. Pokrajina al-Jamama se odvojila od Abasidskog carstva [[866.]] i pala pod vlast Banu Ukhaidira, koji je preselio prijestolnicu iz Hajra u obližnji al-Karj. Nakon toga je grad Hajr dugo propadao. U [[14. stoljeće|14. stoljeću]] sjevernoafrički [[putopis]]ac [[Ibn Batuta]] opisuje Hajr kao sjedište al-Jamama. Također piše o tome da je to grad kanala i drveća, a većina stanovnika pripada plemenu Bani Hanifa.
Nešto kasnije se Hajr podijelio u nekoliko manjih naseobina. Najpoznatije su bile Migrin i Mikal, a samo ime Hajr se spominjalo samo u lokalnim narodnim pesmama. Najranije označavanje ovog područja kao Al Rijad bilo je u [[17. stoljeće|17. stoljeću]].
Godine [[1737.]] pobunjenik iz susjedne Manhufe, Deham Ibn Davas, preuzeo je Rijad. Ibn Davas je izgradio zid, koji je okruživao različita predgrađa Rijada objedinjujući tako sve u jedan grad. Godine [[1744.]] Muhamed Ibn Abdel Vahab (muslimanski teolog, osnivač [[vehabizam|vehabizma]]) ujedinio je snage s Muhamedom Ibn Saudom, vladarom obližnjeg [[al-Dirija]]. Cilj im je bio osvojiti grad s okolnim područjem i uključiti ga u jedinstvenu muslimansku državu. Ibn Davas je vodio ogromnu borbu za grad, no nakon 27 godina borbe Davas je prebjegao i grad je [[1773.]] pao u ruke Saudijaca.
Prva je Saudijska država pala pod naletom Muhamad Alija od [[Egipat|Egipta]], koji je djelovao za interese [[Otomansko Carstvo|Otomanskog Carstva]]. Egipatske su snage podigle novu prijestolnicu [[al-Dirija]] [[1818.]] godine. Kad je [[Turci|Turčin]] Ibn Abdalah obnovio državu [[1823.]] godine, izabrao je obližnji Rijad za prijestolnicu.
Međusobne borbe turskih prijestolonasljednika dovele su [[1891.]]do osnivanja Druge Saudijske države, kojom je vladao klan Al Rashid, koji je vladao Ha'ilom, sjevernim dijelom grada. Rijad je u potpunosti pao pod vlast Al Rashida [[1865.]] Utvrda al-Masmak potječe iz tog razdoblja.
Grad je ponovno osvojen od strane kralja Abdulazija Ibn Sauda. On je osnovao modernu Saudijsku Kraljevinu [[1932.]] godine, s Rijadom kao glavnim gradom.
== Podjela grada ==
[[Datoteka:Masmak castle.jpg|mini|desno|300px|Utvrda Al Masmak]]
Rijad je podijeljen u 15 sektora, uz Diplomatsku četvrt i ruševine starog, prijašnjeg glavnog grada Dirijaha na sjeverozapadnoj periferiji.
Četvrt Olaja je komercijalno-trgovačko središte grada, gdje se nalazi većina smještajnih kapaciteta, zabavni parkovi, restorani i trgovački centri. Kraljevska četvrt, al-Faisalija i ulica al-Tahlija su najposjećenija i naprepoznatljivija mjesta grada. U [[Diplomacija|diplomatskoj]] četvrti ili DQ-u (prema [[Engleski jezik|engleskom]] ''Diplomatic Quarter'') smještene su sva [[Veleposlanstvo|veleposlanstva]] drugih država u gradu, te međunarodne organizacije, uz brojne rezidencijalne ustanove i trgovačke centre. S brojnim parkovima i nebrojenim sportskim i rekreacijskim centrima to je ujedno najzelenije područje u gradu. Također je poznato po visokosofisticiranoj arhitekturi koja je postala model izgradnje u ostalim islamskim gradovima diljem svijeta. Unatoč imenu, diplomatska četvrt nema posebne privilegije. Svi zakoni Saudijske Arabije se moraju poštovati i česte su patrole Mutaweena, saudijske vjerske [[Policija|policije]] koja provjerava radi li itko za vrijeme [[Molitva|molitve]].
Središte grada čine al-Basa i al-Dira, koji su ujedno i najstariji dijelovi grada. U samom središtu leži utvrda Al Masmak, koja je najveća [[Turizam|turistička]] atrakcija. Na zapadu je smješten Muzej povijesti i arheologije grada Rijada i Muabbina palača – rezidencija prvog saudijskog kralja, Ibn Sauda, koja je sada [[muzej]]. Kasr al-Hukm ili Palača pravde nalazi se u blizini. Na tom mjestu upravitelj [[Rijadska pokrajina|Rijadske pokrajine]] susreće stanovnike grada, sluša njihove pritužbe i probleme i obuhvaća sve aspekte života regije. U području al-Dire se također nalaze trgovine i zgrade sagrađene u starinskom stilu, kao što je al-Mueikilijeva [[tržnica]].
== Veleposlanstva ==
U Rijadu je smješteno 50 veleposlanstava, od kojih 22 pripadaju državama [[Arapska liga|Arapske lige]] (muslimanske države [[Bliski istok|Bliskog istoka]] i [[Sjeverna Afrika|sjeverne Afrike]], koje su se udružile kako bi ojačale jedinstvo muslimanskih zemalja u regiji). Uz te zemlje veleposlanstva imaju i [[Austrija]], [[Australija]], [[Bangladeš]], [[Bosna i Hercegovina]], [[Češka]], [[Danska]], [[Filipini]], [[Francuska]], [[Grčka]], [[Indija]], [[Indonezija]], [[Iran]], [[Irska]], [[Italija]], [[Japan]], [[Južna Koreja]], [[Kanada]], [[Kazahstan]], [[Kina]], [[Malezija]], [[Niger]], [[Nigerija]], [[Nizozemska]], [[Njemačka]], [[Norveška]], [[Pakistan]], [[Poljska]], [[Portugal]], [[Rusija]], [[SAD]], [[Singapur]], [[Španjolska]], [[Švedska]], [[Turska]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Velika Britanija]].
== Karakteristične lokacije ==
=== Burj Al Mamlakah ===
{{glavni|Kingdom Centre}}
[[Datoteka:Riyadh-Skyline.jpg|mini|desno|250px|Burj Al Mamlakah]]
Zgrada s visinom od 302 m (u prijevodu ''Kraljevski toranj'') najviši je [[neboder]] u Saudijskoj Arabiji i 37. najveća zgrada u svijetu. Toranj se prostire na 94.230 [[Četvorni metar|kvadratnih metara]], dok mu dvorište zauzima površinu od 30 [[hektar]]a. Toranj je ujedno i mjesto najviše [[Džamija|muslimanske bogomolje]]. Burj Al Mamlakah je u vlasništvu al-Valida bin Talala, princa saudijske obitelji.
=== Burj Al Faisaliyah ===
Također postoji i trgovački centar sa svim svjetskim robnim markama. Al Faisaliyah Center je prvi neboder izgrađen u Saudijskoj Arabiji i druga najveća zgrada u gradu. Zlatni [[Luk (arhitektura)|luk]] koji se nalazi na vrhu zgrade bio je inspiriran kemijskom olovkom i u njemu se nalazi restoran, točno ispod vidikovca.
=== Burj Al Anoud ===
Burj Al Anoud (visok 145 m) najveća je zgrada na cesti kralja Fahda. Postoje planovi da se izgrade neboderi istog izgleda duž cijele ulice. Neboder je u vlaništvu princeze al-Anud, a vode ga saudijske tvrtke.
=== Riyadh TV Tower ===
Rijadski TV toranj (visok 170 m) ima opservacijsku postaju i izgrađen je između [[1978.]] i [[1981.]]
=== Ministarstvo unutarnjih poslova ===
Zgrada ministarstva smatra se jednom od najljepših građevina Rijada zbog jedinstvenog dizajna.
== Populacija ==
Grad je doživio veliki populacijski porast; od [[1960.]] s 150.000 stanovnika narastao je na broj od 5.000.000 stanovnika 2007. (računajući predgrađe).
==== Rast populacije ====
Rast populacije grada Rijada u razdoblju 1862. do 2008. godine:
{| class="wikitable"
|-
! Godina || Broj stanovnika
|-
| 1862. || align="right" | 7.500
|-
| 1935. || align="right" | 30.000
|-
| 1960. || align="right" | 150.000
|-
| 1970. || align="right" | 370.000
|-
| 1972. || align="right" | 500.000
|-
| 1974. || align="right" | 650.000
|-
| 1988. || align="right" | 1.500.000
|-
| 1990. || align="right" | 2.000.000
|-
| 1997. || align="right" | 2.800.000
|-
| 2008. || align="right" | 5.100.000
|-
|}
== Ekonomija ==
Nekad mali, ozidani grad, Rijad se tijekom godina pretvorio u vrlo razvijenu i dinamičnu metropolu. Uz urbane dijelove Darana, Damama i Kobra Rijad se razvio u sjecište puteva i [[Trgovina|trgovine]]. Zbog toga što se u njemu nalazi centralna vlast države, također je postao i komercijalno središte. Mnoge [[Obrazovanje|obrazovne]], financijske, [[Poljoprivreda|poljoprivredne]], [[Kultura|kulturne]], [[Tehnologija|tehnološke]] i društvene organizacije imaju sjedište u Rijadu. [[Arhitektura]] je pretežito moderna, uključujući visoke nebodere, ali je al-Dira, središte grada, preuređeno u stilu sličnom predindustrijskom razdoblju [[20. stoljeće|20. stoljeća]].
Od početka eksploatacije [[Nafta|nafte]], u Saudijskoj Arabiji se potiče rast privatnog sektora tako što se privatiziraju industrije poput [[Energetika|energetike]] i [[Telekomunikacije|telekomunikacija]]. Saudijska Arabija najavila je privatizaciju tvrtki za proizvodnju energije. Mnogo tih privatnih tvrtki je smješteno u samome Rijadu, pa tako i Nacionalna [[banka]] Saudijske Arabije. Zbog toga se Rijad smatra najvećim poslovnim centrom Bliskog istoka.
Međunarodni [[aerodrom]] kralja Kalida ima ogroman utjecaj na razvoj Rijada s godišnjim prometom milijuna ljudi i dobara.
== Industrijska regija ==
[[Datoteka:NaturalGasProcessingPlant.jpg|mini|desno|300px|Postrojenje za preradu [[Prirodni plin|zemnog plina]]]]
Područje razvijene industrije smješteno je na istoku i sjeveroistoku grada, uključujući neke od najvećih tvornica povezanih s eksploatacijom (vađenjem, prerađivanjem i smještanjem) nafte, tvornica visoke i niske tehnologije, te poljoprivrede (uzgoj [[Povrće|povrća]] i [[Voće|voća]]). Aramko je veliko područje na rubu grada koje uključuje rafinerije. Električna energija i [[voda]] se dopremaju iz drugih gradova. Pošto je Rijad u arapskoj pustinji, vodu dobiva iz 467 km duge cijevi koja ga povezuje s centrom za desolinizaciju morske vode u [[Perzijski zaljev|Perzijskom zaljevu]].
== Demografija ==
Kao glavni grad Saudijske Arabije, Rijad je mjesto zaposlenja milijuna stanovnika iz okolnih gradova, pa tako i iz susjednih zemalja. U Rijadu 66% stanovnika čine Saudijci, a 34% stranci iz [[Afrika|Afrike]], [[Srednja Azija|središnje]] i [[Jugoistočna Azija|jugoistočne Azije]], [[Europa|Europe]] i Bliskog istoka, koji većinom nisu naseljeni zbog dobrog zaposlenja već rade kao slabo plaćeni građevinski radnici ili pomoćnici. Bijelci, pogotovo [[Britanci]], mnogo su bolje plaćeni od ostatka useljenika.
== Ekološka slika i život ljudi ==
Rijad je smješten u središnjem dijelu pustinje Dahna. Time je veoma udaljen od bilo kakvih izvora vode, koju crpi s obale [[Crveno more|Crvenog mora]], s udaljenosti veće od 700 km. Rijad se pokazao kao moderan grad koji prihvaća [[Ekologija|ekološke]] probleme i koji traži [[Obnovljiva energija|alternativna rješenja za proizvodnju električne energije]]. No zbog toga što se to kosi s činjenicom da su jedni od najvećih izvoznika nafte, alternativna je proizvodnja i dalje mala.
Najveći gradski problem predstavlja [[kanalizacija]] koju nemaju gdje odvoditi, stoga velika većina odlazi u pustinju. Drugi problem su visoke zgrade, koji nisu građene na povoljnom terenu zbog rasjeda u zemlji koji se povećavaju izgradnjom sve većih i težih nebodera (svaki od tih nebodera teži više desetaka tisuća tona).
Problem predstavlja i sve veća napučenost grada bogatim ljudima koji si mogu priuštiti skupe automobile, koji imaju veliku potrošnju goriva. [[Smog]] pomiješan s pješčanom olujom dovodi do nesnosnih uvjeta za življenje. U problem ispuštanja opasnih tvari u [[Atmosfera|atmosferu]] je i ispuštanje [[freon]]a iz klima-uređaja kojih ima mnogo zbog visokih temperatura ljeti i zimi. Kroz [[Klimatizacija|klima-uređaje]] nebodera visine iznad 100 m godišnje proteče vode dovoljno da se napuni desetak [[OI|olimpijskih]] bazena.
Velike [[Rafinerija nafte|rafinerije]] u blizini grada također ne pospješuju život stanovnika. Ekološki sustav u blizni grada je narušen i istrijebljena je većina postojećeg života u pustinjama, jer je sva voda na širem gradskom području preusmjerena u grad.
Kralj je počeo poticati ekološki turizam, što uvelike pospješuje život i osviještenost ljudi o problemima zagađenja.
Rijadu većina zgrada nije starija od 50 godina, no to stanovnicima predstavlja veći problem zbog jednoličnosti i jednostavnosti iskorištenog prostora. Sličan je slučaj s drugim modernim gradovima kao što je [[Brasília]]. Kao i susjedni [[Dubai]], Rijad je jedno od najvećih svjetskih gradilišta.
== Klima ==
Temperatura zraka je [[Ljeto|ljeti]] visoka i može doseći 45 °C. Prosječna temperatura kasnog [[Lipanj|lipnja]] iznosi 34°C. [[Zima|Zime]] su blage s hladnim večerima. Iako je je grad smješten u područjima gdje nema tekuće vode, znaju se pojaviti rijetke [[Kiša|kiše]], a zimi zna padati i [[tuča]].
{{Weather box
|location = Rijad(1985-2010)
|Jan record high C = 31.5
|Feb record high C = 34.8
|Mar record high C = 38.0
|Apr record high C = 42.0
|May record high C = 45.1
|Jun record high C = 47.2
|Jul record high C = 48.0
|Aug record high C = 47.8
|Sep record high C = 45.0
|Oct record high C = 41.0
|Nov record high C = 38.0
|Dec record high C = 31.0
|Jan high C = 20.2
|Feb high C = 23.4
|Mar high C = 27.7
|Apr high C = 33.4
|May high C = 39.4
|Jun high C = 42.5
|Jul high C = 43.5
|Aug high C = 43.6
|Sep high C = 40.4
|Oct high C = 35.3
|Nov high C = 27.8
|Dec high C = 22.2
|Jan mean C = 14.4
|Feb mean C = 17.3
|Mar mean C = 21.4
|Apr mean C = 26.9
|May mean C = 32.9
|Jun mean C = 35.7
|Jul mean C = 36.8
|Aug mean C = 36.7
|Sep mean C = 33.5
|Oct mean C = 28.4
|Nov mean C = 21.5
|Dec mean C = 16.3
|Jan low C = 9.0
|Feb low C = 11.2
|Mar low C = 15.2
|Apr low C = 20.4
|May low C = 25.9
|Jun low C = 28.0
|Jul low C = 29.3
|Aug low C = 29.2
|Sep low C = 25.9
|Oct low C = 21.2
|Nov low C = 15.5
|Dec low C = 10.6
|Jan record low C = -2.2
|Feb record low C = 0.5
|Mar record low C = 4.5
|Apr record low C = 11.0
|May record low C = 18.0
|Jun record low C = 16.0
|Jul record low C = 23.6
|Aug record low C = 22.7
|Sep record low C = 16.1
|Oct record low C = 14.0
|Nov record low C = 7.0
|Dec record low C = 1.4
|Jan rain mm = 12.5
|Feb rain mm = 8.0
|Mar rain mm = 24.0
|Apr rain mm = 28.0
|May rain mm = 4.9
|Jun rain mm = 3.0
|Jul rain mm = 3.7
|Aug rain mm = 4.0
|Sep rain mm = 0.1
|Oct rain mm = 0.2
|Nov rain mm = 0.9
|Dec rain mm = 14.6
|rain colour = green
|Jan humidity = 47
|Feb humidity = 36
|Mar humidity = 32
|Apr humidity = 28
|May humidity = 17
|Jun humidity = 11
|Jul humidity = 10
|Aug humidity = 12
|Sep humidity = 14
|Oct humidity = 20
|Nov humidity = 36
|Dec humidity = 47
|year humidity =26
|Jan rain days = 6.1
|Feb rain days = 4.3
|Mar rain days = 9.4
|Apr rain days = 11.3
|May rain days = 3.3
|Jun rain days = 0.0
|Jul rain days = 0.1
|Aug rain days = 0.2
|Sep rain days = 0.0
|Oct rain days = 0.5
|Nov rain days = 3.3
|Dec rain days = 6.3
|Jan sun = 212
|Feb sun = 227
|Mar sun = 220
|Apr sun = 242
|May sun = 288
|Jun sun = 328
|Jul sun = 332
|Aug sun = 309
|Sep sun = 272
|Oct sun = 311
|Nov sun = 269
|Dec sun = 214
|Jan percentsun = 63
|Feb percentsun = 71
|Mar percentsun = 59
|Apr percentsun = 63
|May percentsun = 70
|Jun percentsun = 80
|Jul percentsun = 80
|Aug percentsun = 77
|Sep percentsun = 74
|Oct percentsun = 87
|Nov percentsun = 82
|Dec percentsun = 65
|year percentsun = 72
|source 1 = {{cite web
| url = http://jrcc.sa/climate_data_observatory_sa.php
| title = Jeddah Regional Climate Centre South West Asia
}}<ref name=pme>{{cite web|url=http://jrcc.sa/reports_files/1985_2010Reports/Riyadh-Air-Base.RTF|title=Surface annual climatological report|publisher=PME|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304041500/http://jrcc.sa/reports_files/1985_2010Reports/Riyadh-Air-Base.RTF|archivedate=4. marta 2016|df=dmy-all}}</ref>
|date = maj 2015
}}
==
{{izvori}}
== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Riyadh}}
* [http://www.arriyadh.com/eng/ Službene stranice grada] {{en icon}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/505002/Riyadh ''Riyadh '' na portalu Encyclopædia Britannica] {{en icon}}
{{Glavni gradovi u Aziji}}
{{Normativna kontrola}}
[[Kategorija:
[[Kategorija:Gradovi u Saudijskoj Arabiji]]
[[Kategorija:Glavni gradovi u Aziji]]
[[Kategorija:Vikiprojekat geografija/Naselja u Saudijskoj Arabiji]]
| |||