Razlike između izmjena na stranici "Renesansa u Škotskoj"

Renesansa u Škotskoj (uredi)

Izmjena od 11:21, 29 juli 2019

Obrisano 9 bajtova ,  prije 1 godinu
→‎Humanistike
 
== Humanistike ==
U Portugalu, kao i u ostatku Evrope, [[štamparska mašina]] igrala je ključnu ulogu u njegovoj renesansi. Prve štamparske mašine dospjele su u Portugal rukama jevrejskih štampara putem Italije.<ref name="Tipografos.net">[http://tipografos.net/historia/prototipografos-judeus.html], Imprensa em Portugal: prototipógrafos judeus em tipógrafos.net.</ref> Prva knjiga štampana na portugalskom jeziku u Portugalu bila je Pričesna, štampana u [[Chaves Municipality, Portugal(grad)|Chavesu]] 1488. od strane Clementa Sanchesa de Verciala. Do 1490. knjige su se štampale u Lisabonu, [[Porto|Portu]] i [[Braga|Bragi]]. Zbog novog pristupa masovnoj proizvodnji jezičkih i književnih djela, portugalska renesansa prošla je kroz velik procvat pisanih djela, od rasprava do pozorišta, kao i napretka i usložnjavanja [[portugalski jezik|portugalskog jezika]]. Zbog ključnog položaja Portugala u globalnim odnosima u to vrijeme, književna djela portugalske renesanse značajno su utjecala na strane književne pokrete i jezičke studije.
 
=== Jezik ===
[[File:João de Barros.jpg|thumb|right|[[João de Barros]] je bio pravi portugalski renesansni čovjek, kao vojnik, historičar i gramatičar.]]
Portugalska renesansa stvorila je ogroman broj pjesnika, historičara, kritičara, teologa i moralista, za koje je portugalska renesansa bila zlatno vrijeme. Jezik je bio jedan od najčišćih dijelova portugalske renesanse zbog velikog broja eruditnih riječi unesenih iz klasičnog latinskog i antičkog grčkog jezika, što je značajno utjecalo na složenost portugalskog jezika. ''Cancioneiro Geral'' [[Garcia de Resende]] iz šesnaestog vijeka, često se smatra krajem [[Galiciangalicijsko-Portugueseportugalski jezik|starog portugalskog]] i početkom modernog portugalskog jezika.
 
Standardizacija portugalskog jezika počela je 1536. godine, kada je [[Fernão de Oliveira]] objavio svoju ''Grammatica da lingoagem portuguesa'', prvo književno djelo koje je iznijelo pravila i standarde za portugalski jezik.<ref>[http://purl.pt/369/1/ficha-obra-gramatica.html Tesouros impressos da Bibioteca Nacional GRAMMATICA DA LINGOAGEM PORTUGUESA DE]</ref><ref>Cantarino, Nelson. ''O idioma nosso de cada dia'', in: Revista de História da Biblioteca Nacional, ano 1, nº 8, fev/mar 2006 (Seção: Documento Por Dentro da Biblioteca) – [http://www.revistadehistoria.com.br/v2/home/?go=detalhe&id=941 Texto parcial] {{webarchive|url=https://archive.is/20121208183539/http://www.revistadehistoria.com.br/v2/home/?go=detalhe&id=941 |date=2012-12-08 }}, sítio obtido em 31 de janeiro de 2008.</ref> [[João de Barros]], istaknut činovnik portugalske krune, 1540. je objavio ''Grammatica da Língua Portuguesa com os Mandamentos da Santa Madre Igreja'', koja je podučavala standarde portugalskog jezika zajedno sa moralnošću i kulturom [[Portuguese peopleportugalci|Portugalaca]]. ''Grammatica'' João de Barrosa bila je drugo djelo koje je standardiziralo portugalski jezik i smatra se prvim ilustriranim udžbenikom na svijetu.<ref name="RHBN">Cantarino, Nelson. ''O idioma nosso de cada dia'', in: Revista de História da Biblioteca Nacional, ano 1, nº 8, fev/mar 2006 (Seção: Documento Por Dentro da Biblioteca) – [http://www.revistadehistoria.com.br/v2/home/?go=detalhe&id=941 Texto parcial] {{webarchive|url=https://archive.is/20121208183539/http://www.revistadehistoria.com.br/v2/home/?go=detalhe&id=941 |date=2012-12-08 }}, sítio obtido em 31 de janeiro de 2008.</ref>
 
Veliko zanimanje za [[filologija|filologiju]] tokom portugalske renesanse, širenje upotrebe etimološkog pravopisa, stvarajući portugalske riječi opravdanjem njihovih latinskih korijena. ''Orthographia da lingoa portuguesa'' Duartea Nunesa de Leãoa, velikog pionira istraživanja portugalske ortografije, iz 1576. godine, bilo je jedno od najvećih djela koja su podržala veću latinizaciju portugalskog jezika. Štamparska mašina bila je ključna u širenju portugalskog jezika, omogućavajući da nove pravopise, riječi i gramatiku vidi većina govornika portugalskog jezika.
Učenjaci portugalske reneasnse bili su ti koji su sastavili neke od prvih međujezičkih rječnika i književnih djela, što su bili u prilici uraditi zbog velike rasprostranjenosti Portugalskog carstva. Ti rječnici često su bili prve jezičke interakcije koje su Evropljani imali za te dalekoistočne kulture, poput kinesko-portugalskog rječnika iz 1580. godine,<ref name=ricciDict>"Dicionário Português-Chinês : 葡汉辞典 (Pu-Han cidian): Portuguese-Chinese dictionary", por Miguel Ruggieri e Matteo Ricci; editado por John W. Witek. Publicado em 2001, Biblioteca Nacional. {{ISBN|9725652983}}. [https://books.google.com/books?id=A7h5YbM5M60C Parcialmente disponível] no [[Google Books]]</ref> [[Michele Ruggieri|Miguela Ruggeira]] i [[Matteo Ricci|Mateusa Rige]], [[Nippo Jisho]] japansko-portugalski rječnik iz 1603. godine<ref>Michael Cooper; “The Nippo Jisho” (review of the ''Vocabulario da Lingoa de Japam com Adeclaracao em Portugues, Feito por Alguns Padres, e Irmaos da Companhia de Jesu'') ''Monumenta Nipponica'' svezak 31, br. 4 (zima, 1976), str. 417&ndash;430</ref> [[João Rodrigues (missionary)|João Rodriguesa]], te [[Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum]] portugalsko-latinsko-vijetnamski rječnik [[Alexandre de Rhodes|Alexandra de Rhodesa]] iz 1651. godine.<ref>''Researches Into the Physical History of Mankind'' By James Cowles str. 501 [https://books.google.com/books?id=4CYXAAAAYAAJ&pg=PA501&dq=%22Dictionarium+Annamiticum+Lusitanum+et+Latinum%22#PPA501,M1]</ref>
 
Zbog velikog prestiža i značaja portugalske renesanse na nautička istraživanja i nauke, većina istraživača tog vremena učila je portugalski jezik i nosila ga u novootkrivene zemlje. Mnoge portugalske riječi ušle su u leksikone drugih jezika, kao npr. ''sepatu'', cipela na [[Indonesianindonezijski languagejezik|indonezijskom]], od portugalske riječi ''sapato''; ''Keju'', sir na [[Malaymalajski languagejezik|malajskom]], od portugalske riječi ''queijo''; ''meza'', stol na [[Swahili languagesvahili|swahilisvahili jeziku]], od portugalske riječi ''mesa''; te ''botan'', buton, od ''botão'', ''kappa'', pokrivač, od ''capa'', i razne [[Japanesejapanske words ofriječi Portugueseportugalskog originporijekla]]. Istovremeno, slijedeći ekspanzionističku i radoznalu prirodu portugalske renesanse, portugalski jezik je uveo mnoge riječi iz stranih idioma, kao što je ''cachimbo'', cijev, od [[Kimbundukimbundu]]skog ''kixima'', te ''algodão'', pamuk, od [[Arabicarapski languagejezik|arapskog]] ''al-qutun''.
 
<gallery perrow="8">
File:Grammatica da Lingoagem portuguesa.JPG|''Grammatica da lingoagem portuguesa'', [[Fernão de Oliveira]], 1536.
File:Obras de Garcia de Resende.jpg|''Livro das Obras de Garcia de Resende'', [[Garcia de Resende]], 1554.
File:Grammatica da Lingoa Portuguesa.jpg| ''Orthographia da lingoa portuguesa'', Duarte Nunes de Leão, 1576.
File:Grammatica da lingua Portuguesa.jpg|''Grammatica da Língua Portuguesa com os Mandamentos da Santa Madre Igreja'', [[João de Barros]], 1540.
</gallery>
Portugalska renesansa bila je zlatno doba za književna djela u Portugalu. Bogatstvo novca i zanimanja dovelo je do stvaranja nekih od najpoznatijih djela na portugalskom jeziku. Zbog značaja Portugala tokom Doba otkrića i strateške lokacije kao međutačke puta između Evrope i ostatka svijeta, mnoga od tih književnih djela mogla su kružiti izvan Portugala i postići popularnost širom Evrope.
 
Garcia de Resende je 1516. objavio ''Cancioneiro General'', koji je sadržavao više od dvjesto različitih književnih djela različitih autora, od vladavine D. [[Afonso V od Portugala|Afonsa V]] i D. Johna II. Među različitim autorima predstavljenim u ''Cancioneiro Geral'', [[Francisco de Sá de Miranda]], [[Gil Vicente]] i [[Bernardim Ribeiro]] bili su najvažniji i najpoznatiji autori književne scene portugalske renesanse. Sá de Miranda bio je ključan za internacionalizaciju književnih djela portugalske renesanse. Nakon povratka sa svojih studija u inostranstvu, 1526. je Sá de Miranda uveo nove oblike književnog izražavanja u Portugal, kao što su [[sonet]] i [[sestinasesktina]]. Od 1502. do 1536. godine, Gil Vicente je pisao i priredio četrdeset jedno dramsko djelo, i na portugalskom i na kastiljanskom, uključujući misterije, farse, komedije i tragedije, koje su mu donijele poziciju u historiji kao "Oca iberijske drame". Bernardim Ribeiro uveo je [[pastoral]]ni roman u [[Iberijski poluotok]] sa svojim ''Menina e Moça'' iz 1554. godine, zajedno sa [[ekloga|eklozima]]ma [[Cristóvão Falcão|Cristóvãa Falcãa]].
 
Iz portugalske renesanse nije bilo većeg pisca od [[Luís de Camões|Luísa de Camõesa]], zbog čijih je cijenjenih djela portugalski nazvan ''Camõesovim jezikom''.<ref>{{cite web | title = Língua de Camões | work = Recanto das Letras | date = September 2010 | url = http://www.recantodasletras.com.br/artigos/2473191 | accessdate = 27 February 2013}}</ref> Camões je bio ključan u ponovnom uvođenju klasičnih oblika književnosti, najvažnije epa, kroz svoje remek-djelo iz 1572. godine, ''[[Luzijade|Os Lusíadas]]'', koje se smatra jednim od najvećih djela portugalske književnosti ikada.
 
Tokom portugalske renesanse, [[Romanceviteški (heroic literature)roman|viteškeviteški romanseromani]] bilebili su književni fenomen Iberijskog poluotoka, a u manjoj mjeri čitave Evrope. Ti romani zasnivali su se na idealiziranju viteških kodova i bili su ispunjeni prinčevima i princezama, vitezovima i damama u nevolji, i gotovo uvijek kršćanskom poukom. Taj oblik romana najbolje personifikuju verzija ''[[Amadis de Gaula]]'' [[João de Lobeira|Joãa de Lobeire]] iz 1508. godine, a koju je napisao [[Garci Rodríguez de Montalvo]], ''Cronica do famoso e muito esforçado cavalleiro Palmeirim d´Inglaterra'' [[Francisco de Moraes|Francisca de Moraesa]] iz 1541. godine, te ''Crónica do Imperador Clarimundo'' Joãa de Barrosa iz 1522. godine.<ref name="Bergin" />
 
<gallery perrow="8">
File:BookFrontOsLusiadas1572.jpg|''[[Luzijade|Os Lusíadas]]'', [[Luís de Camões]], 1572.
File:Auto de Moralidade de Gil Vicente.jpg|''Auto da Barca do Inferno'', [[Gil Vicente]], 1517.
File:Manuel de Faria e Sousa, Europa portuguesa, Antonio Craesbeeck 1675, frontispicio.jpg|''Europa Portuguesa'', [[Manuel de Faria e Sousa]], 1675.
Dobavljeno iz "https://sh.wikipedia.org/wiki/Posebno:MobilneRazlike/40908439"