1809 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz de Wiki |
→Događaji: dop. iz fr Wiki (1) |
||
Red 26:
* [[1. 3.]] - SAD: Zakon o embargu iz 1807. zamenjen Zakonom o ne-odnosima: ostaje embargo za trgovinu sa britanskim i francuskim lukama. Šteta za ekonomiju, mada podstiče industrijalizaciju.
* [[4. 3.]] - [[James Madison]] je četvrti predsednik SAD (do 1817), [[George Clinton (potpredsjednik)|George Clinton]] ostaje potpredsednik.
* [[12. 3.]] - [[Kadžarska Monarhija|Persija]] zaključila preliminarni sporazum sa Britanijom - kraj [[Franko-persijska alijansa|franko-persijske alijanse]] iz 1807.
* [[13. 3.]] - U [[Stockholm]]u izveden [[Puč 1809.|puč]] kojim je sa [[Švedska|švedskog]] prijestolja zbačen kralj [[Gustav Adolf IV od Švedske|Gustav Adolf]]; pučisti su motivirani katastrofalnim porazima švedske vojske u [[Finski rat|ratu protiv]] [[Rusko Carstvo|carske Rusije]] kako i nastojanjem da se [[apsolutna monarhija|apsolutistički]] ređim zamijeni sa [[ustavna monarhija|ustavnom monarhijom]].
* [[28. 3.]] - [[Bitka kod Medellína]]: Francuzi razbili Špance u Extremaduri.
Linija 43 ⟶ 44:
* [[21.4.|21]]-[[22. 4.]] - [[Rat Pete koalicije]]: [[Bitka kod Eckmühla]] u kojoj francuski car [[Napoleon Bonaparte]] nanosi težak poraz austrijskim snagama i prisiljava ih na povlačenje iz Bavarske.
* [[24. 4.]] - Počinje ustanak protiv Bavarske u [[Vorarlberg]]u.
* [[25. 4.]] - Amritsarski ugovor između [[Carstvo Sika|Carstva Sika]] ([[Ranjit Singh]]) i Britananaca: granica uticaja je reka [[Sutlej]].
* 26 - 30. 4. - [[Dalmatinska kampanja (1809)|Dalmatinska kampanja]]: [[Andrija Stojčević|Stojčevićevi]] graničari potisnuli Francuze sa Zrmanje, povlače se u Knin i Zadar.
* 27 - 30. 4. - [[Bitka kod Caldiera (1809)|Bitka kod Caldiera]], blizu Verone: austrijske snage odolevaju franko-italijanskim napadima, ipak moraju se povući zbog Napoleonovog napredovanja na Dunavu.
Linija 79 ⟶ 81:
* 5/[[6. 7.]] - Francuzi uhapsili papu [[Pio VII.|Pija VII.]], odvode ga u izgnanstvo do 1814.
* [[12. 7.]] - [[Rat Pete koalicije]]: Dan nakon taktički neodlučene [[Bitka kod Znojma|bitke kod Znojma]] potpisano [[primirje]] kojim je de facto okončan rat.
* [[13. 7.]] - Britanci uzeli [[Senegal]] Francuzima (do 1817).
* [[15. 7.]] - Poljaci zauzeli [[Krakov]].
* [[16. 7]] - U gradu [[La Paz]]u, u [[Vicekraljevstvo Río de la Plata|Vicekraljevstvu Río de la Plata]], zbačene španske vlasti i proglašena [[Junta Tuitiva]] - rojalisti guše nekoliko meseci kasnije (→ [[Borba za nezavisnost Latinske Amerike]]).
Linija 87 ⟶ 90:
* [[10. 8.]] - Kreolska revolucija u [[Quito|Quitu]], u [[Vicekraljevstvo Peru|Vicekraljevstvu Peru]] - ugušena dogodine.
* [[11. 8.]] - [[Bitka kod Almonacida]]: francuski uspeh blizu Toleda.
* [[24. 8.]] - [[Ranjit Singh]] preuzima opkoljenu [[Kangra-Lambagraon|Kangru]] od [[Sansar Chand]]a, kako je ne bi zauzele [[Gurke]].
=== Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Map of Grand Duchy of Finland, 1835.gif|mini|150px|[[Veliko Vojvodstvo Finska|V.V. Finska]]]]
* [[7. 9.]] - [[Rama II]] je zavladao Sijamom/[[Tajland]]om (do 1824). Suočava se s pobunom [[Taksin]]ovog sina, koja je brzo ugušena i sa [[Burmansko-sijamski rat (1809-1812)|burmanskom invazijom]].
* [[17. 9.]] - [[Fredrikshamnski mir]] kojim je okončan [[Finski rat]] i kojim se [[Švedska]] odriče Finske, čiju će teritoriju preuzeti [[Rusko Carstvo]] i na njemu stvoriti vazalno [[Veliko vojvodstvo Finske]].
* [[18. 9.]] - Otvorena druga zgrada [[Royal Opera House|Kraljevske opere]] u Londonu - skuplje karte izazivaju dvomesečne nerede (zgrada izgorela 1856).
* 20 - 28. 9. - Uspešan britanski upad u Saint-Paul na Île Bonaparte ([[Reunion]]), prethodnica invazije ostrva sledećeg jula.
=== Oktobar/Listopad ===
Linija 106 ⟶ 112:
[[Datoteka:Sculpture on the Arc de Triomphe (Paris, France) (24048369262).jpg|mini|150px|"Trijumf 1810.", nakon [[Mir u Schönbrunnu|Mira u Schönbrunnu]], na [[Trijumfalna kapija u Parizu|Trijumfalnoj kapiji]]]]
* [[1. 11.]] - Četvrta [[Bitke na Bergiselu|bitka na Bergiselu]], Bavarci slomili tirolski ustanak.
* 1. 11. - [[Hotentotska proklamacija]] u [[Kolonija Rt dobre nade|Koloniji Rt dobre nade]] vodi porobljavanju [[Hotentoti|Hotentota]] (opozvana 1828-38).
* novembar - [[Kampanja u Persijskom zalivu (1809)|Kampanja u Persijskom zalivu]]: britanska mornarica protiv porodice [[Al-Qasimi]] u [[Ras al-Kajma|Ras al-Kajmi]].
* [[18. 11.]] - [[Mauricijuska kampanja]]: Akcija od 18. novembra: [[Jacques Félix Emmanuel Hamelin|Hamelinovi]] Francuzi zarobili tri britanska broda u Bengalskom zalivu.
* [[19. 11.]] - [[Bitka kod Ocañe]]: španska vojska potučena blizu Madrida.
Linija 120 ⟶ 128:
===Kroz godinu===
* [[Jean-Baptiste Lamarck]] objavljuje ''[[Philosophie zoologique]]'': predlaže jednu varijantu [[Teorija evolucije|teorije evolucije]] (→ [[lamarkizam]]).
* [[Muhammed Bello]], sin [[Usman dan Fodio|Usmana dan Fodija]] osnovao [[Sokoto]], na severozapadu dan. Nigerije.
=== Karte ===
| |||