Samos – razlika između verzija

 

'''Samos''' ({{jez-grč|Σαμός}} [''Samós''], {{jez-tur|Sisam adası}}) je grčko ostrvo u [[Egejsko more|Egejskom moru]] u jugoistočnom delu [[Grčka|Grčke]]. Nalazi se u blizini jonske obale [[Mala Azija|Male Azije]], tj. [[Turska|Turske]]. Glavno mesto na ostrvu je [[Vati (Samos)|Vati]], često nazivan i Samosom.

 

== Naziv ==

U [[Antika|antici]] Samos je nazivan: Antemis (''Anthemis''), što znači "Cvjetajući"; Pituza (''Pitioussa''), "Četinarsko ostrvo"; Drijuza (''Drioussa''), "Ostrvo jelki", Kiparizija (''Kyparissia''), "Ostrvo čempresa"; Filas (''Phillas), "Suholisto ostrvo" kao i Partenija (''Parthenia''), "Djevičansko ostrvo" i Partenoaruza (''Parthenoaroussa'').

 

== Prirodni uslovi ==

 

Samos je brdovito ostrvo. Na njemu se i nalazi jedna od najvećih planina u Egejskom moru. Najviše uzvišenje ovog brdovitog ostrva je planina Kerketefs (''Kerketeus''), koja je u starom dobu bila nazivana i imenom ''Cercetus''. Najviši vrh planine je vrh Vigla (1.433 m). Zapadni kraj ostrva ranije se nazivao Kantarion, ''Kantharion'' (''Kap Domenikos''), a istočni kraj Posejdon, ''Poseidion'' (''Kap Gatos''; danas ''Posidónio'', {{lang-el|Ποσειδώνιο}}). Južni kraj je bio nazivan Kap Kolona (''Kap Kolonna'').

 

Klima na Samosu je [[sredozemna klima|sredozemna]]. Za vrijeme ljetnih mjeseci na ostrvu duva uglavnom jak [[Vetar|vjetar]] (Uglavnom sa sjeveroistoka), pa je stoga ljetnja žega prilično podnošljiva.

 

== Istorija ==

Samos je bio nasenjen oko 3000. pne. [[Palazgi]]ma, [[Karijci]]ma i [[Lelezi]]ma, ali njih su kasnije potisli [[Jonjani]] iz [[Epidaur]]a.

 

U antičko vrijeme Samos je bio značajan trgovački centar i bio je od velikog značaja za pomorstvo. Između ostalog, ovo ostrvo je bilo poznato po svojoj crvenoj, presijavajućoj keramici. Ostrvo je postalo posebno moćno za vrijeme tiranina [[Polikrat]]a ([[532. pne.|532.]]-[[522. pne.]]), koji je na njemu osnovao veoma značajnu pomorsku silu, ali na kraju ga je persijski [[satrap]] [[Oroites]] namamio na lažne pregovore u Malu Aziju, i tamo je bio ubijen. Polikratov brat [[Siloson]] napao je kasnije ostrvo uz [[Persijsko Carstvo|persijsku]] pomoć i uspio da zavlada njime kao persijski [[satrap]], ali uz strašna pustošenja. Ostrvom je vladao do [[479. pne.]], kada je ostrvo oslobođeno [[Bitka kod Mikale|bitkom kod Mikale]].

 

Iste godine ostrvo Samos je postalo član [[Delski savez|Prvog Delskog saveza]] i to kao član koji ne plaća porez. Ustanak stanovništva koji je izbio [[440. pne.]] bijaše ugušen od strane [[Perikle|Perikla]], tako da je Samos ponovo postao vazal [[Atina|Atine]]. Tokom [[Peloponeski rat|Peloponeskog rata]] ([[431. pne.|431]]-[[404. pne.]]) Samos je ratovao na strani [[Atina|Atine]] protiv [[Sparta|Sparte]], te je atinskoj floti dao jednu svoju luku na raspolaganje. Zbog toga, Samos je u krajnjim godinama rata dobio ponovo svoje privilegije nazad.

 

Ostrvo je ponovo palo pod vlast [[Perzijsko Carstvo|Perzije]] [[387. pne.]], ali ga je Atina povratila [[366. pne.]]. [[365. pne.]] [[Periferija Atika|atički]] zapovjednik [[Timotej]] je nakon deset mjeseci opsade glavnog grada, uspio da ga osvoji, iz njega je protjerao cjelokupno stanovništvo, a ostrvo je okupirao atičkim [[kleruhije|kleruhijama]], koji su tu, kako svjedoče zapisi, činili jednu nezavisnu zajednicu sa posebnom službom. Tek po smrti [[Aleksandar Makedonski|Aleksandra Makedonskog]] ostrvo je vraćeno Samirima ([[322. pne.]]), uz pomoć [[Perdika|Perdike]].

 

Kasnije ostrvo je privremeno pripadalo [[Egipat|Egiptu]]. Ostrvo se skupa sa [[Antioh III Veliki|Antiohom III Velikim]] i [[Mitridat VI|Mitridatom VI]] borilo protiv [[Rimska republika|Rima]], a [[84. pne.]] je ujedinjeno sa [[Azija (provincija)|rimskom provinciom Azijom]]. Samos je bio dio [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], potom [[Vizantija|Istočnog Rimskog Carstva]] a [[1550]]. godine i dio [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]], kada je došlo do velikih pljački.

 

U grčkoj oslobodilačkoj borbi od [[1821]]. kod samosa su [[Grci]] predvođeni Kanarisom izvojevali jednu veoma značajnu morsku bitku protiv [[Turci|Turaka]], godine ([[1824]]). Bez obzira na to, po [[Londonski protokol|Londonskom protokolu]] iz [[1827]]. Samos je [[1830]]. godine predat Turcima, a [[11. decembar|11. decembra]] [[1832]]. godine, proglašeno je glavnim gradom jedne kneževine, koja je bila pod obavezom plaćanja danka. Dakle od [[1832]]. godine ostrvo je pripadalo turskom [[Vilajet|vilajetu]] [[DŽezair]]. Uprava je bila prenešena na ostrvo. Ostrvo je uglavnom pripojeno [[Turska|Turskoj]] radi plaćanja poreza.

 

[[11. novembar|11. novembra]] [[1912]]. usljedila je proklamacija pripajanja Samosa [[Grčka|Grčkoj Kraljevini]]. Kao ishod Balkanskih ratova ([[1913]].), Samos je ponovo postao dio [[Grčka|Grčke]]. Ostrvo je za vrijeme [[2. svetski rat|drugog svjetskog rata]] bilo opsjednuto [[italija]]nskim trupama. [[30. avgust]]a [[1943]]. godine u mjestu Kastanea (''Kastanéa'') izvršeno je smaknuće 17 grčkih ustanika tzv. Andartes. Gradovi Vati ({{lang-el2|Βαθύ}}) i Pitagorio ({{lang-el2|Πυθαγόρειο}}) su bili bombardovani u [[Novembar|novembru]] [[1943]]. godine, od strane [[Nemačka|njemačkih]] vazdušnih snaga.

 

== Privreda ==

Samos ima veoma povoljne uslove za razvoj [[Poljoprivreda|poljoprivrede]] (kvalitetno zemljište, obilje vode), za razliku od drugih [[Grčka ostrva|grčkih ostrva]]. Takođe ostrvo je bogato vodom, iako je najduža [[Reka]] dugačka ne više od 14 km. Tipični proizvodi sa ovog ostrva su [[duvan]], [[vino]], [[maslinovo ulje]] i [[Limun|plodovi limuna]].

 

U pogledu [[Turizam|turizma]], Samos je veoma dobro razvijen. U svim mjestima ostrva izgrađena je, u funkciji razvoja turizma, potrebna [[infrastruktura]]. Plaže su uglavnom šljunkaste i nisu strme i stjenovite, pa su zbog toga česta odrednica turista koji dolaze sa svojim porodicama. Čiste pješčane plaže postoje samo u mjestu Vocalakija (''Votsalakia'') i okolini, ili pak skroz na istočnoj strani ostrva u mjestu Psili Amos (''Psili Ammos''). Ovo istočno mjesto je pritom pravo turističko odredište. Ukoliko se čovjek nađe na Samosu, a pri tom mu godi društvo većeg broja ljudi, trebao bi se obavezno zaputiti u ovo istočno mjesto.

 

== Arheologija ==

 

Mjesto sa najviše arheoloških iskopina je [[Pitagorio]] ({{lang-el2|Πυθαγόρειο}}), u čijoj blizini se nalazi značajno antičko svetilište [[Hereon]] (''Heraion''), koje je posvećeno boginji [[Hera|Heri]]. Najraniji [[oltar]] je bio sagrađen početkom 1. vijeka pne. Kasnije je, tokom godine, dograđivan ostalim religioznim objektima. Takozvani Roikos oltar, koji je u međuvremenu sagrađen, predstavlja jedan od najznačajnijih grčkih oltara. Sličnim postupkom je i Herin [[hram]] stalno iznova dograđivan i svaki put je bivao veći. [[Datoteka:SamosAntiqueFortificationWalls.jpg|thumb|left|150px|Antički zid]] Taj hram u obliku [[dipterus]]a još iz [[Polikrat]]ovog vremena, ubraja se meću najveće grčke hramove.

 

Malo dalje od tog mjesta sa arheološkim iskopinama u predjelu antičkog gradskog zida koji je izgradio Polikrat (danas:Pitagorio), se nalazi zakriveni [[tunel]] [[Eupalinos]]a. Ovaj tunel se danas često greškom ubraja među [[Svetska čuda|sedam svjetskih čuda]].

 

Inače na mnogim mjestima ostrva nalaze se mnogobrojni antički artefakti. Moderna mola je sagrađena uglvnom na temeljima iz [[Antika|antike]]. Tu je iskopana i [[gimnazija]] grada, kao i ostaci gimnaziji pripadajućeg [[stadion]]a. Postoje iskopine i [[Rimsko Carstvo|rimskih]] termi.

 

== Prefektura i provincija Samos ==

Prefektura Samos je takođe izdijeljena u dve provincije: Provinciju Samos i provinciju Ikarija.

 

 

== Spoljašnje veze ==

* [http://www.samoshilfe.net/ Informacije o Samosu (NJemački jezik)]

* [http://www.tierhilfe-samos.de Pomoć životinjama (NJemački jezik)]

* [http://samos.tiefschnee.com 360° Panorama mjesta Kokari i mjesta Samos]

* [http://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=8344&SearchType= Opšte informacije]

 

{{Grčka ostrva}}

 

[[Kategorija:Otoci Egejskog mora]]