Stana Tomašević – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
sa sr wiki |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 20:
== Biografija ==
Rođena je [[28. april]]a [[1921]]. godine u [[Bar (Crna Gora)|Baru]]. Njen otac Petar Tomašević bio službenik, pa se zbog očeve česte promene službe, školovala u različitim mestima. Godine [[1929]]. njena porodica se kolonizovala na [[Kosovo i Metohija|Kosovu i Metohiji]]. Učiteljsku školu je pohađala u [[Kosovska Mitrovica|Kosovskoj Mitrovici]], [[Cetinje|Cetinju]] i [[Sarajevo|Sarajevu]], a od avgusta [[1940]]. godine je radila kao učiteljica u selu [[Vrulja (Pljevlja)|Vrulja]], kod [[Pljevlja|Pljevalja]], gde je zatekao početak Drugog svetskog rata.<ref name="Muzej žena">[https://www.muzejzena.me/postavke.4.postavke.html „Stana Tomašević Arnesen” muzej žena.me]</ref><ref name="Jugopapir">[http://www.yugopapir.com/2017/06/stana-tomasevic-heroina-nob-zivotna.html „Životna priča prve žene ambasadora SFRJ” jugopapir.kom]</ref>
=== Drugi svetski rat ===
Nakon [[Okupatorska podela Jugoslavije u Drugom svetskom ratu|okupacija Jugoslavije]], [[1941]]. godine zajedno sa bratom Dušanom se uključila u [[Narodnooslobodilački pokret Jugoslavije|Narodnooslobodilački pokret]] (NOP) i [[Hronologija Narodnooslobodilačke borbe jul 1941.|jula 1941.]] godine je primljena u članstvo [[Savez komunista Jugoslavije|Komunističke partije Jugoslavije]] (KPJ). Borila se najpre u partizanskom bataljonu „Jovan Tomašević”, a potom u [[Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada|Četvrtoj proleterskoj crnogorskoj udarnoj brigadi]]. Bila je jedna od prvih žena-boraca koje su se nalazile na funkciji [[Politički komesar|političkog komesara]], a kasnije se nalazila na drugim političkim funkcijama — člana Biroa Mesnog komiteta KPJ za Cetinje, člana Sreskog komiteta KPJ za Boku Kotorsku, člana Politiodela brigade, sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Crnu Goru i člana Biroa Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru. Aktivno je radila na organizovanju omladine i njenom uključivanju u Narodnooslobodilačku borbu, kao i na organizovanju [[Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije|Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije]] (USOAJ).{{sfn|Ko je ko u Jugoslaviji|1970|p=1082}}{{sfn|Leksikon NOR|1980|p=1115}}
[[Datoteka:Stana Tomašević.jpg|200px|mini|levo|Stana Tomašević na mitingu u [[Nikšić]]u 1944. godine.]]
Bila je većnik [[Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije|Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije]] (AVNOJ) i delegat na Drugom kongresu USAOJ-a, [[Hronologija Narodnooslobodilačke borbe maj 1944.|maja 1944.]] godine u [[Drvar]]u, kada je otvorila ovaj Kongres. Tokom boravka u oslobođenom Drvaru, koji je tada bio centar oslobođene teritorije Jugoslavije, Stana je bila pozvana na prijem u Štab britanske vojne misije pri NOVJ, koji je organizovao [[Randolf Čerčil]], sin britanskog premijera [[Vinston Čerčil|Vinstona Čerčila]]. Tada je fotografisao britanski ratni fotograf Džon Talbot i njena fotografija se pojavila u inostranoj štampi, pa je Stana brzo postala jedan od simbola jugoslovenskog partizanskog antifašizma. Njene fotografije pojavile su se u sovjetskoj štampi, pa čak i u meksičkoj. Fotografija sa Staninim likom nalazila se na letku s pozivom omladini Evrope da sledi primer omladine Jugoslavije, koji su engleski avioni bacali iznad okupiranih zemlja. Ovaj letak inspirisao je norveškog slikara [[Arne Taraldsen|Arnea Taraldsena]] da na osnovu njenog lika je napravio propagandni antifašistički letak norveškog pokreta otpora.<ref name="Muzej žena" />
=== Period SFRJ ===
Završetak rata je dočekala u Beogradu. Bila je bolesna i iscrpljena pa je izvesno vreme provela na bolničkom lečenju. Tada joj je greškom, nedovoljno osposobljenog medicinskog osoblja transfuzijom data krv zaraženog davaoca, što je izazvalo teško oboljenje, od čijih će komplikacije kasnije dobiti rak [[Jetra|jetre]], od koga je i umrla u 60 godini života. Nakon ozdravljenja bila je član Biroa [[Centralni komitet|Centralnog komiteta]] [[Savez komunističke omladine Jugoslavije|Saveza komunističke omladine Jugoslavije]] i potom Narodne omladine Jugoslavije. Godine [[1954]]. je u Beogradu je završila [[Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu|Filozofski fakultet]], nakon čega je obavljala brojne važne društveno-političke funkcije. Od [[1949]]. do [[1958]]. godine je bila načelnica za školstvo u Agitpropu [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|Centralnog komitetu KPJ]], a od 1958. do [[1963]]. godine je bila pomoćnik Saveznog sekretara za rad i radne odnose [[Moma Marković|Mome Markovića]].{{sfn|Ko je ko u Jugoslaviji|1970|p=1082}}<ref name="Muzej žena" />▼
▲Završetak rata je dočekala u Beogradu. Bila je bolesna i iscrpljena pa je izvesno vreme provela na bolničkom lečenju. Tada joj je, greškom
Godine 1963. na predlog [[Predsednik SFRJ|predsednika SFRJ]] [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]] prešla je u diplomatsku službu i postala je ambasador SFRJ u [[Norveška|Norveškoj]]. Stana je tada postala prva žena ambasador u istoriji jugoslovenske diplomatije. Do [[1967]]. godine se nalazila na službi u Norveškoj i Islandu, a nakon povratka u zemlju bila je birana za narodnog poslanika [[Skupština SFRJ|Savezne skupštine]] i bila je predsednica Odbora za spoljnu politiku [[Veće naroda|Veća naroda]]. Pošto je tokom službe u [[Oslo|Oslu]], Stana stekla veliki broj prijatelja i postigla zavidan ugled, [[1973]]. godine je bila jedna od glavnih ličnosti koja je vodila kampanju da Tito odbije [[Nobelova nagrada za mir|Nobelovu nagradu za mir]]. Od [[1974]]. do [[1978]]. godine je bila na dužnosti ambasadora u [[Danska|Danskoj]]. Po povratku u Jugoslaviju nalazila se na funkciji predsednika [[Savezno veće|Saveznog veća Skupštine SFRJ]]. Bila je birana za člana Centralnog komiteta [[Savez komunista Crne Gore|Saveza komunista Crne Gore]], a nalazila se i na funkciji predsednika Komisije za negovanje revolucionarnih tradicija Saveznog odbora [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije|Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije]].{{sfn|Ko je ko u Jugoslaviji|1970|p=1082}}<ref name="Muzej žena" />
| |||