1942 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: čišćenje |
|||
Red 13:
* [[6. 1.]] - U oluji pored Baleara potonuli francuski putnički brod ''Lamoricière'' (301 žrtva), kao i teretni ''Jumièges'' (20).
* [[7. 1.]] - [[Bitka za Moskvu]] se okončava strateškom sovjetskom pobedom, Staljin naređuje preširoku kontraofanzivu. Krvava [[Rževska bitka]] traje do marta 1943, [[Ljubanska operacija]] kod Lenjingrada do ovog aprila, [[Kerčko-feodosijska operacija]] do maja. [[Toropecko-holmska operacija]] do februara.
* 7. 1. - Počinje [[
* [[11. 1.]] - CK KPJ i VŠ [[NOP]] odreda Jugoslavije doneli odluku
* 11. 1. - Okončana [[Dražgoška bitka]] kod Škofje Loke u Sloveniji - partizani se povukli nakon što su naneli gubitke Nemcima, koji zbog toga pale selo [[Dražgoše]].
* 11. 1. - Japan objavio rat Holandiji, prva meta je ostrvo [[Tarakan]] pored Bornea, bogato naftom. Japanci su takođe od Britanaca zauzeli [[Kuala Lumpur]] na Malaji (do septembra 1945).
Red 22:
* [[13. 1.]] - Deklaracija iz St. Jamesa: predstavnici devet okupiranih zemalja, uklj. Jugoslaviju, zalažu se za privođenje pravdi ratnih zločinaca.
* 13. 1. - Probni pilot nemačkog aviona [[Heinkel He 280]] prvi je koji se spasao katapultiranjem.
* [[14. 1.]] - Zajednička deklaracija Poljske, Čehoslovačke, Jugoslavije i Grčke kojim je ustanovljen Planerski odbor Centralne i Istočne Evrope.
* 14. 1. - Prvi let helikoptera [[Sikorsky R-4]], prvog masovno proizvođenog.
[[Datoteka:AtlBalk1942.jpg|mini|220px|Balkan 1942.]]
* [[15. 1.]] - Izbegličke vlade [[Kraljevina Jugoslavija|Jugoslavije]] i [[Grčka|Grčke]] sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju (Balkanski Savez).
* 15. 1. - Treća bitka kod Changsha: Kinezi porazili japansku ofanzivu.
* januar - [[Kosmajski NOP odred]] se vratio na [[Kosmaj]] iz Sandžaka.
* [[16. 1.]] - Glumica [[Carole Lombard]] poginula u avionskoj nesreći u Nevadi.
* [[15.1.|15. 1.]] - [[7. 2.]] - "[[Druga neprijateljska ofanziva]]" u istočnoj Bosni, u dve etape: Romanijsko-birčanska i Druga ozrenska operacija; četnici propuštaju nemačke jedinice, partizani izbegli uništenje.
Red 35:
* 20. 1. - Bugarski 1. okupacioni korpus (tri divizije) završio okupaciju dela Nedićeve Srbije (približno jugoistočna četvrtina, do Kragujevca i K. Mitrovice), zamenjujući nemačke snage.
* [[21. 1.]] - Na stanici Pjenovac, između Olova i Han Pijeska, iznenađeno i poginulo 59 partizana Šumadijskog bataljona 1. proleterske i dela Romanijskog NOP odreda, među njima i N.H. [[Slaviša Vajner Čiča]].
* 21. 1. - [[Ervin Romel|Romelov]] Afrički korpus počinje kontraofanzivu u
[[Datoteka:Spomenik Žrtvama Racije 3.JPG|mini|180px|Spomenik žrtvama [[Novosadska racija|Novosadske racije]]]]
* [[21.1.|21]] - [[23. 1.]] - [[Novosadska racija]] - mađarski fašisti ubili nekoliko hiljada Srba, Jevreja i Roma u Bačkoj.
Red 43:
* 23. 1. - [[Holmski džep]]: Nemci opkoljeni južno od Lenjingrada izdržavaju do maja.
* [[24. 1.]] - Izbegličke vlade [[Poljska|Poljske]] i [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]] sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju.
* 24. 1. - Ante Pavelić osnovao [[Hrvatski državni sabor]]
* 24. 1. - Partizani iz Graca kod [[Makarska|Makarske]] izveli prvu akciju na moru, zarobivši jedrenjak "Merkur" sa 90 tona hrane.
* 24. 1. - Najhladnije jutro ove zime u Beogradu: -23,8°C.
Red 51:
* [[27. 1.]] - [[Igmanski marš]].
* [[28. 1.]] - Sile osovine se vratile u Bengazi.
* [[29. 1.]] - Poslanik [[Endre Bajcsy-Zsilinszky]] u spoljnopolitičkom odboru mađarskog parlamenta osuđuje nasilje u Bačkoj
* 29. 1. - Počela Druga ozrenska operacija, druga etapa Druge ofanzive,
* 29. 1. - Potpisan ugovor o savezu Velike Britanije, SSSR i Irana, kojim je regulisan boravak snaga prve dve države u Iranu.
* [[30. 1.]] - [[1. 2.]] - Razgovori [[Jezdimir Dangić|Jezdimira Dangića]] (četničkog komandanta u istočnoj Bosni), [[Milan Nedić|Nedića]] i nemačkih predstavnika u Beogradu -
* [[31. 1.]] - [[Malajska kampanja]] okončana japanskim zauzećem [[Malaja|poluostrva]].
Red 62:
|} -->
* [[1. 2.]] - Osnovan [[Glas Amerike]].
* 1. 2. - [[Mao Zedong]] započinje [[Yan'anski rektifikacioni pokret]] (''Zhengfeng'') kojim je konsolidovana
* [[3. 2.]] - [[Fočanski propisi]] o radu [[Narodnooslobodilački odbori|Narodnooslobodilačkih odbora]] (NOO).
* [[4. 2.]] - Kod [[Petrovac na
* 4. 2. - Incident u palati Abdeen: Britanci prinudili egipatskog kralja [[Faruk I|Faruka I]] da vladu poveri partiji [[Wafd]] ([[Mostafa El-Nahas]]) - događaj će imati uticaja na [[Egipatska revolucija 1952.|revolucionare 1952]].
* [[7. 2.]] - Ustaški pokolj u Banjalučkim naseljima
* [[8. 2.]] - U manastiru Ostrog osnovan NOO za Crnu Goru i Boku (od novembra 1943. [[Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja|Zemaljsko antifašističko vijeće Narodnog oslobođenja za CG i Boku]]).
* 8. 2. - Poginuo [[Fritz Todt]], rajhsministar za naoružanje i municiju, nasleđuje ga [[Albert Speer]] koji će znatno uvećati proizvodnju.
* [[10. 2.]] - Luksuzni brod ''[[SS Normandie]]'' potonuo u njujorškoj luci nakon požara, dok je prepravljan u vojne svrhe.
* 11 - 13. 2. - Poduhvat Zerberus: nemačka flota uspela proći bez gubitaka kroz La Manš prema Nemačkoj.
* [[12. 2.]] - Bekstvo jedne grupe zatvorenika iz [[Logor Crveni krst|konc-logora na Crvenom krstu]] u [[Niš]]u.
* 12. 2. -
* [[14. 2.]] - Britansko vazduhoplovno ministarstvo izdalo Direktivu o zonskom bombardovanju (''Area bombing directive''): napadati nemačku industrijsku radnu snagu i moral stanovništva putem bombardovanja gradova i civila.
* 14. 2. - Japanci započeli invaziju [[Sumatra|Sumatre]], završena 28. 3..
* [[februar]] - Prokomunistički [[EAM]] u [[Grčka|Grčkoj]] formira
* februar - Stanovnici Kosova dobili [[Kraljevina Albanija (1939—1943)|albansko]] državljanstvo.
* februar - [[Petar Leković]] je prvi dobio naziv narodnog heroja ([[Orden narodnog heroja|orden]] je uspostavljen u avgustu 1943., ali Leković je poginuo već u junu '42.).
[[Datoteka:Malayan Campaign (03 surrender of Percival 01) PDVD 003.JPG|mini|
* [[15. 2.]] - [[Japan]]ci zauzimaju [[Singapur]].
* [[16. 2.]] - Masakr na ostrvu Bangka: Japanci streljali 22 medicinske sestre, koje su preživele potapanje broda ''SS Vyner Brooke''.
Linija 87 ⟶ 86:
* 17. 2. - [[Vječeslav Vilder]] preko Radio Londona optužuje nadbiskupa [[Alojzije Stepinac|Stepinca]] da "nije dao ni glas saučešća" prilikom pokolja Srba.
* 18/19. 2. - (Slobodna) Francuska podmornica ''[[Surcouf (podmornica)|Surcouf]]'', najveća na svetu, nestala u Karibima.
* [[19. 2.]] - Japanci bombardovali [[Darwin]] u severnoj Australiji.
* 19. 2. - Predsednik Roosevelt potpisao naređenje za internaciju Japanskih Amerikanaca.
* 19. 2. - U Višijevskoj Francuskoj započeo [[Riomski proces]] liderima Treće republike - ali optuženi se uspešno brane.
Linija 95 ⟶ 94:
* [[23.2.|23]] - [[28. 2.]] - Prvo zasjedanje Hrvatskog državnog sabora.
* [[25. 2.]] - "[[Bitka za Los Angeles]]" - ispaljeno preko 1400 PV granata na neidentifikovani objekt.
* [[26. 2.]] - [[14. dodjela Oscara]]: najbolji film je ''[[How Green Was My Valley (film)|How Green Was My Valley]]'' (bio je nominovan i ''[[Citizen Kane]]'').▼
▲* 26. 2. - [[14. dodjela Oscara]]: najbolji film je ''[[How Green Was My Valley (film)|How Green Was My Valley]]'' (bio je nominovan i ''[[Citizen Kane]]'').
* [[27. 2.]] - [[Bitka u Javanskom moru]] je katastrofalni saveznički poraz koji omogućuje japansko osvajanje [[Nizozemska Istočna Indija|Nizozemske Istočne Indije]] (Indonezija).
Linija 102 ⟶ 100:
* [[mart]] - U toku su [[Borbe za Istočnu Bosnu 1942.|Borbe za Istočnu Bosnu]].
* [[3. 3.]] - U Srbiji osnovana kvislinška [[Srpska državna straža]].
* [[4.3.|4]] - [[5. 3.]] - "Kairska afera" - potpuk. Miodrag Lozić preuzeo komandu od penzionisanog gen. [[Borivoje Mirković|Bore Mirkovića]], ali oficiri koji su podržavali
* [[5. 3.]] - Izvršni komitet [[Kominterna|Kominterne]] kritikuje taktiku [[KPJ]] ("leva skretanja"), npr. osnivanje ''proleterskih'' brigada.
* 5. 3. - Japanci ušli u Bataviju ([[Džakarta|Džakartu]]).
* [[6. 3.]] - U Beogradu ubijen policajac [[Đorđe Kosmajac]].
* [[8. 3.]] - Japanci ušli u [[Rangun]] u Burmi. Takođe se okončava njihova kampanja u Holandskoj Ostindiji.
Linija 112 ⟶ 110:
* [[20. 3.]] - Nakon odlaska sa Filipina u Australiju (12. 3.), [[Douglas MacArthur]] izjavljuje "...''I shall return''".
* [[22. 3.]] - Druga bitka kod Sirta: Britanci uspeli odbiti italijanski napad na konvoj prema Malti, ali stradao od bombardera.
* [[23. 3.]] - Japanci zauzeli [[Andamanska i Nikobarska ostrva]].
* [[28. 3.]] - [[Prepad na Sen Nazer]] (''Operation Chariot'') - Britanci uništili suvi dok u [[Saint-Nazaire]]-u, u okupiranoj Francuskoj.
* 28. 3. - Bombardovanje [[Lübeck]]a je prvi značajan napad britanskog RAF na civilno stanovništvo u nemačkim gradovima. Nemci naredna dva meseca odgovaraju tzv. ''[[Baedeker Blitz]]''-om na istorijske engleske gradove.
Linija 127 ⟶ 125:
* [[9. 4.]] - Operacija Trio: ustaška [[Crna legija]] mimo plana izbija na Drinu, vrši zločine.
* 9. 4. - Okončana [[Bitka za Bataan]], najvećom filipinskom i američkom vojnom predajom u istoriji - počinje [[Bataanski marš smrti]].
* [[13. 4.]] - Imberski incident
* [[15. 4.]] - Ostrvu Malti dodeljen [[Đorđev krst]].
* april - U ovo doba otvoreni logori smrti [[Sobibor]] i [[Treblinka]].
Linija 138 ⟶ 136:
* [[27. 4.]] - [[Suradnja četnika sa NDH]]: komandant četničkog odreda [[Uroš Drenović]] sklopio sporazum u Mrkonjić Gradu.
* [[29. 4.]] - Japanci osvojili [[Lashio]], terminus [[Burmanski put|Burmanskog puta]] prema Kini.
* [[30. 4.]] - Poražena sovjetska [[Ljubanska ofanzivna operacija]] kod Lenjingrada.
=== Maj/Svibanj ===
* [[2. 5.]] - Japanci zauzeli Mandalay.
* [[5. 5.]] - [[Bitka za Madagaskar]] (''Operation Ironclad'') - saveznici do novembra uzimaju ovo [[Madagaskar|ostrvo]] od višijevske Francuske.
* 4 - [[8. 5.]] - [[Bitka na Koralnom moru]], prva pomorska bitka u kojoj flote nisu videle jedna drugu - taktična japanska ali strateška saveznička pobeda
* [[5. 5.]] - Nemci deblokirali [[Holmski džep]] blizu Velikog Novgoroda - ovaj i [[Demjanski džep]] su uspešno snabdevani vazdušnim mostom.
* [[6. 5.]] - Japanci zauzeli otok Corregidor u Manilskom zaljevu - definitivni kraj Filipinske kampanje.
Linija 154 ⟶ 152:
* [[15. 5.]] - [[3. 6.]] - [[Operacija Forstrat]]: neuspešni nemački pokušaj hvatanja Draže Mihailovića - odlazi u Crnu Goru.
* [[16. 5.]] - Oslobođen [[Prijedor]].
* maj - Organizirana [[Slovenska zaveza]], politička organizacija antikomunističkih snaga u Sloveniji, koja formalno priznaje đen. Mihailovića.
* [[19. 5.]] - [[Kerčko-feodosijska operacija]] okončana posle skoro pet meseci, krvav sovjetski neuspeh na Krimu.
* [[22. 5.]] - U [[Valjevo|Valjevu]] obešen [[Stjepan Stevo Filipović]]
Linija 162 ⟶ 160:
* [[27. 5.]] - [[Operacija Antropoid]], atentat na [[Reinhard Heydrich|Hajdriha]] u Češkoj (umro [[4. 6.]])
* 29-[[30. 5.]] - Četnički odredi Trebavski, Ozrenski i Majevički sklopili sporazum sa NDH protiv partizana.
* 30/[[31. 5.]] - [[Operacija Millennium]]: prvi RAF-ov napad na Keln sa 1.000 bombardera.
* [[31. 5.]] i sledećih dana - Napad na Sidneysku luku - japanske mini-podmornice upale u Sidnejsku luku.
Linija 178 ⟶ 176:
* 10. 6. - Uništeno češko selo [[Lidice]] - osveta za Hajdriha (uništeni i [[Ležáky]] 24. 6.).
[[Datoteka:Zločin ustaša na Kozari 1942.jpg|mini|250px|Ustaše na Kozari]]
* [[10. 6.]] - [[18. 7.]] - '''[[Bitka na Kozari]]''' (Operacija Zapadna Bosna): nemačke i snage NDH, kao i mađarski rečni monitori, vrše ofanzivu na [[Kozara|Kozaru]] - planina osvojena uz spaljena sela, veliki broj ubistava i oko 60.000 civila u konc-logorima ("čišćenja" do kraja jula
* [[12. 6.]] - [[Anne Frank]] započinje svoj dnevnik.
* 12 - 15. 6. - Operacije Harpoon i Vigorous: Italijani potopili 4 od 6 teretnih brodova iz konvoja za Maltu, kao i dva razarača.
* [[13. 6.]] - U SAD osnovan [[Ured za strateške usluge]] (OSS).
* [[16. 6.]] - Konferencija na [[Tjentište|Tjentištu]] delegata [[Crna Gora|Crne Gore]], [[Boka Kotorska|Boke]] i [[Sandžak]]a - u donesenoj rezoluciji, koja će biti objavljena preko radio-stanice "[[Slobodna Jugoslavija]]" kao prva takva vest iz zemlje, govori se o "izdaji Draže Mihailovića".
Linija 202 ⟶ 200:
* [[12. 7.]] - Zarobljen [[Andrej Vlasov]], komandant uništene 2. udarne armije.
* [[12.7.|12]] - [[13. 7.]] - Partizani zauzeli [[Gornji Vakuf]] i [[Prozor]].
* [[12. 7.]] - [[4. 11.]] - [[Operacija Ljubljanska pokrajina]] nanosi velike gubitke slovenskim partizanima.
* [[15. 7.]] - Počela akcija paljenja žita u Sremu ("Ni zrna žita okupatoru").
* [[jul]] - Osnovana oružana sekcija [[EDES]]-a (desničarski pokret otpora u Grčkoj).
Linija 223 ⟶ 222:
* [[8. 8.]] - Pokret Napustite Indiju: Gandi zahteva "uredno povlačenje Britanaca" - čitavo rukovodstvo Indijskog nacionalnog kongresa je odmah uhapšeno.
* [[9. 8.]] - Svetska premijera "[[Bambi]]ja" u Londonu.
* 9. 8. - "[[Meč smrti]]": kijevski fudbalski tim Start porazio nemački Flakelf.
* 9. 8. - Lenjingradska premijera [[Šostakovič, Dmitrij Dmitrijevič|Šostakovičeve]] Simfonije br. 7.
* [[11. 8.]] - [[Bitka kod Kalača]] završena nemačkom pobedom, koji tako mogu preći Don na putu prema Staljingradu.
* [[12. 8.]] - [[Druga moskovska konferencija]]: [[Vinston Čerčil|Čerčil]] i [[Josif Staljin|Staljin]] se sastaju sa predstavnicima SAD i francuskog Pokreta otpora da bi raspravljali o Drugom frontu.
* 12. 8. - Nacistička zastava na planini [[Elbrus]] (simbolički značaj).
Linija 231 ⟶ 230:
* 13. 8. - Na zasedanju u [[Bombaj]]u, [[Britanska Indija]], donesena rezolucija "Napustite Indiju", početak pokreta građanskog neposluha.
* [[15. 8.]] - [[Operacija Pedestal]]: tzv. Konvoj svete Marije stiže na Maltu uz velike gubitke, što je strateški uspeh saveznika.
* [[avgust]] - [[Holokaust u Srbiji]]: Nemci do sada ubili skoro 90% [[jevreji|Jevreja]] u Srbiji (deo "[[Konačno rešenje|Konačnog rešenja]]").▼
* avgust - Draža Mihailović naređuje da se izvode sabotaže na železnicama.▼
* [[16. 8.]] - Incident kod Bazilike od Begoñe u Španiji, sukob između karlista i falangista, zbog ćega će [[Ramón Serrano Suñer]], ministar ino. poslova i Francov zet biti smenjen 3. 9.
* [[19. 8.]] - Neuspešan [[Desant na Dijep|napad saveznika na Diep]] u Francuskoj.
Linija 237 ⟶ 238:
* [[22. 8.]] - Brazil objavio rat Nemačkoj nakon što je potopljen niz brazilskih brodova.
* [[23. 8.]] - Nemačka Šesta armija prešla [[Don]], Staljingrad izložen prvom velikom bombardovanju.
* [[24. 8.]] -
* 24. 8. - Partizani zauzeli [[Mrkonjić Grad]].
* [[25. 8.]] - [[7. 9.]] - Bitka za Milneov zaliv na istočnom kraju Papue je prvi veći japanski poraz.
* 27 - 28. 8. - Masakr u gradu Sarni blizu Rovna, ubijeno 14 - 18.000 Jevreja.
* [[31. 8.]] - Generalni štrajk u Luksemburgu protiv regrutacije u nemačku vojsku.
* 31. 8. - Uhapšen [[Harro Schulze-Boysen]], vodeći ćlan [[Crveni orkestar (špijunaža)|Crvenog orkestra]], špijunskog kruga u Nemačkoj, koji je rasturen narednog meseca.
* [[31. 8.]] - [[5. 9.]] - Kampanja u Zapadnoj pustinji: [[bitka kod Alam el Halfe]], novi Romelov neuspeh.
▲* [[avgust]] - [[Holokaust u Srbiji]]: Nemci do sada ubili skoro 90% [[jevreji|Jevreja]] u Srbiji (deo "[[Konačno rešenje|Konačnog rešenja]]").
▲* avgust - Draža Mihailović naređuje da se izvode sabotaže na železnicama.
=== Septembar/Rujan ===
* [[2. 9.]] - U Belfastu pogubljen
* ca. [[2. 9.]] - [[Septembarski propisi]] u [[Oštrelj]]u - narodnooslobodilački odbori dobijaju stalan karakter.
* [[3. 9.]] - Pošto Nemci žele deportovati geto Łachwa na istoku predratne Poljske, dolazi do valjda prvog ustanka u nekom getu.
* [[4. 9.]] - U Francuskoj donesen zakon o radnoj obavezi, u Nemačku će do 1944. otići preko 600.000 radnika.
* [[9. 9.]] - Nemački komandant Srbije, gen. [[Paul Bader|Bader]], izdao naredbu o izviđanjima i borbi protiv nelegalnih četnika Draže Mihailovića u Srbiji.
* 9. 9. - Japanski hidroavion bacio dve zapaljive bombe na šumu u [[Oregon]]u - mala šteta, prvi put da su iz vazduha bombardovane kontinentalne SAD.
* [[12. 9.]] - ''RMS Laconia'' potopljena blizu [[Otok Ascension|Otoka Ascension]], stradalo je 1.649 ljudi, uglavnom talijanskih zarobljenika.
* 12. 9. - Operacija Anglo: britanski komandosi uništili najmanje 33 aviona na [[Rodos]]u.
* [[13. 9.]] - Nemci u južnim predgrađima Staljingrada, počinje [[Staljingradska bitka|bitka za sam grad]].
* septembar - Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Moskvi podignuto u ambasadu, Tito zbog toga šalje protest Kominterni (<small>proveriti</small>).▼
* septembar - [[Pokolj u Makarskoj 1942.]]▼
* [[16. 9.]] - [[Incident Laconia]]: američki [[Consolidated B-24|liberator]] napao nemačku podmornicu U-156, iako su se na njoj nalazili preživeli sa potopljene Laconije - nakon ovoga, nemačkim podmornicama je zabranjeno spašavanje preživelih.
* 16. 9. - Konferencija u Pezë kod Tirane, osnovan [[Nacionalni oslobodilački pokret (Albanija)|Nacionalni oslobodilački pokret]] pod dominacijom [[Komunistička partija Albanije|komunista]], pod uticajem Titovih partizana..
* [[22. 9.]] - Nemci stižu do centra [[Staljingrad]]a.
* 22. 9. - Poglavnik Ante Pavelić u poseti Hitleru.
* 22. 9. - De Golovi Slobodni Francuzi se odrekli Minhenskog sporazuma.
* [[25.9.|25]] - [[27. 9.]] - U [[Bosanski Petrovac|Bosanskom Petrovcu]] održan Prvi kongres partizanskih lekara i sanitetskih radnika Jugoslavije, upućen poziv lekarima i studentima medicine da se priključe borbi.
* [[28. 9.]] - [[31. 10.]] - Ciklus [[Operacija Dinara|operacija "Dinara"]] protiv NOP i DV u BiH - partizani gube Prozor, Livno i Jajce.
* [[29. 9.]] - Kod [[Uroševac|Uroševca]] formiran NOP odred "Zejnel Ajdini", prvi od pripadnika albanske nacionalnosti.
▲* septembar - Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Moskvi podignuto u ambasadu, Tito zbog toga šalje protest Kominterni (<small>proveriti</small>).
▲* septembar - [[Pokolj u Makarskoj 1942.]]
=== Oktobar/Listopad ===
* [[1. 10.]] - Četnički [[masakr u Gatima]], u Poljici.
* 1. 10. - Američka podmornica potopila japanski transporter ''Lisbon Maru'', stradalo 800 britanskih zarobljenika.
* [[2. 10.]] - Transporter trupa ''Queen Mary''
* [[3. 10.]] - Prvi uspešan test rakete A-4, buduće [[V-2]] - postignuta visina od 84,5 km.
* [[5.10.|5]] - [[10. 10.]] - Italijansko-četnička "[[Operacija Alfa|Prozorska operacija]]" ("Alfa", deo operacija Dinara), čiji je cilj odbacivanje partizana od mostarskog basena [[boksit]]a i pruge Sarajevo-Mostar; četnici [[Pokolj u Prozoru 1942.|ubili nekoliko stotina]] muslimana i Hrvata u okolnim selima.
* [[9. 10.]] - [[Vestminsterski statut]] važi za [[Australija|Australiju]] - zakonodavna nezavisnost.
* [[11. 10.]] - Nemačko-bugarski zločin u selu Kriva Reka kod [[Brus]]a, svih 330 zatečenih stanovnika sela ubijeno - dignuto u vazduh sa crkvom, streljano, živo spaljeno... Zverstva fotodokumentovana radi propagandne upotrebe (objavljeni članci u nemačkoj štampi i sl.).
* 12-20. 10. - [[Operacija Kopaonik]] - nemačko-bugarska operacija protiv gerile u južno-centralnoj Srbiji, četnici i partizani izmiču iz obruča.
* [[13. 10.]] - U Ljubljani ubijen kvisling [[Marko Natlačen]].
* [[14. 10.]] - Zvanični datum nastanka nacionalističke [[Ukrajinska ustanička armija|Ukrajinske ustaničke armije]].
* oktobar - Ciklus okupatorsko-kvislinških operacija "Dinara": [[Operacija Alfa|Alfa]] ("Prozorska"), "[[Borbe za Jajce 1942.|Jajce I]]", "[[Operacija Beta|Beta]]" ("Livanjska"), "Jajce II".
* [[16. 10.]] - Bengalski ciklon odnosi 40.000 žrtava, šteta će doprineti [[Bengalska glad 1943.|Bengalskoj gladi]] sledeće godine.
* [[17. 10.]] - Nemci zauzeli fabriku traktora u Staljingradu.
* [[18. 10.]] - Hitler izdao [[Komandosko naređenje]]: komandose treba streljati, makar bili u uniformi i želeli da se predaju.
Linija 293 ⟶ 290:
=== Novembar/Studeni ===
* [[1. 11.]] - Vrhovni štab NOV i PO Jugoslavije doneo odluku o stvaranju [[NOVJ]] kao redovne vojske. Istog dana formirane Prva i druga proleterska udarna divizija NOVJ. VŠ Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije postaje VŠ Narodnooslobodilačke vojske i Partizanskih odreda Jugoslavije.
* 1. 11. - General [[Rudolf Lüters]] imenovan za komandanta nemačkih snaga u NDH (ranije im je zapovedao komandant Srbije, [[Paul Bader]]).
* 1 - 4. 11. - Nemačke podmornice potopile 15 brodova atlantskog konvoja SC 107. Eksplozija municije na jednom od brodova se smatra jednom od najvećih prednuklearnih.
* novembar, početkom - Sastanak Hitler-[[Alexander Löhr|Ler]]-Pavelić u Vinici, Ukrajina - razmotreno stanje u NDH i odlučeno da se preduzmu operacije za uništenje partizana.
Linija 309 ⟶ 306:
* [[14. 11.]] - Britanska podmornica potopila italijanski brod SS Scillin sa 800 zarobljenika.
* [[15. 11.]] - Prvi broj lista "Slobodna Vojvodina" (od 1.1. [[1952]] "[[Dnevnik (Novi Sad)|Dnevnik]]").
* novembar? - Osnovana Jugoslovenska ravnogorska omladina (JURAO).▼
* novembar - Antikomunistički Dobrovoljački odredi u Srbiji reorganizovani u [[Srpski dobrovoljački korpus]] (razoružavanje svih vrsta četnika do kraja godine, mnogi oficiri uhapšeni i poslati u Nemačku<ref name="Jozo">Jozo Tomasevich, Četnici ...</ref>).▼
* novembar - Osnivanje antikomunističke organizacije ''[[Balli Kombëtar]]'' ("Nacionalni front") u [[Albanija|Albaniji]].
* [[16. 11.]] - [[Bitka kod Buna–Gone]]: Amerikanci i Australci uspevaju do januara proterati Japance sa Papue.
Linija 318 ⟶ 317:
* [[25. 11.]] - [[20. 12.]] - [[Operacija Mars]]: neuspešna sovjetska ofanziva na Rževsku izbočinu.
* [[26. 11.]] - [[Operacija Harling]] - združeni Britanci, EAM i EDES dižu u vazduh važan železnički most [[Gorgopotamos]] na pruzi [[Solun]]-[[Atina]].
[[Datoteka:Oslobođena teritorija u vreme prvog zasedanja AVNOJ-a.jpg|mini|200px|"0[[Bihaćka republika]]"]]
* [[26.11.|26]] - [[27. 11.]] - U [[Bihać]]u osnovan [[AVNOJ]] (Prvo zasedanje) - konstatovane unutrašnje i međunarodne prilike, donesene Rezolucije o osnivanju i organizaciji AVNOJ-a i upućen Proglas narodima Jugoslavije. Na čelu izvršnog odbora dr [[Ivan Ribar]].
* [[26. 11.]] - Premijera filma ''[[Casablanca (film)|Casablanca]]'' [[Michael Curtiz]]a u [[Hollywood Theater]]u u [[New York]]u.
Linija 324 ⟶ 323:
* [[28. 11.]] - Bosanski i sremski partizani uništili četnički Majevički odred i kombinovani bataljon Trebavskog korpusa u selu [[Maleševci]].
* 28. 11. - U požaru koji je uništio noćni klub "Cocoanut Grove" u američkom gradu [[Boston]]u poginule 492 osobe.
* 28. 11. - Nemačka podmornica potopila brod ''RMS Nova Scotia'' sa italijanskim zarobljenicima pored Južne Afrike, stradalo 858 od 1.052 ljudi na brodu.
▲* novembar? - Osnovana Jugoslovenska ravnogorska omladina (JURAO).
▲* novembar - Antikomunistički Dobrovoljački odredi u Srbiji reorganizovani u [[Srpski dobrovoljački korpus]] (razoružavanje svih vrsta četnika do kraja godine, mnogi oficiri uhapšeni i poslati u Nemačku<ref name="Jozo">Jozo Tomasevich, Četnici ...</ref>).
=== Decembar/Prosinac ===
Linija 332 ⟶ 329:
* 2. 12. - U Britaniji objavljen [[Beveridgeov izveštaj]], osnova posleratnih reformi Države socijalnog staranja.
* 6-[[8. 12.]] - U Bosanskom Petrovcu Prva zemaljska konferencija [[Antifašistički front žena|Antifašističkog fronta žena]] za Jugoslaviju.
* [[7.12.|7]] - [[12. 12.]] -
* [[12. 12.|12]] - [[23. 12.]] - [[Operacija Zimska oluja]]: neuspešni nemački pokušaj deblokade Staljingrada. Istovremeno Sovjeti počinju [[Operacija Mali Saturn|Operaciju Mali Saturn]].
* 16 - 28. 12. - Napad na Tacinskaju: sovjetski tenkovski korpus prodro duboko u nemačku pozadinu kod Staljingrada, do važnog aerodroma.
* [[decembar]] - Četnički [[pokolj u Brajincima]] u istočnoj Bosni.▼
* [[17. 12.]] - Zajednička deklaracija članica Ujedinjenih nacija osuđuje istrebljivanje Jevreja.
* [[20. 12.]] - Japanci prvi put bombardovali Kalkutu.
Linija 341 ⟶ 339:
* [[22. 12.]] - Kod [[Slunj]]a oboren avion ustaškog komandanta [[Jure Francetić]]a (umro pet dana kasnije).
* [[24. 12.]] - U [[Alžir]]u ubijen admiral [[François Darlan]], Visoki komesar Francuske za Severnu i Zapadnu Afriku, bivši višijevski zapovednik - nasleđuje ga gen. [[Henri Giraud]].
* [[25. 12.]] - Britanska misija pukovnika S. W. Bailey-a se spustila u Crnu Goru, u Mihailovićev štab.
* 25. 12. - U Mladenovcu streljano 50 talaca zbog ubistva nemačkog oficira u tom mestu; streljano i 250 Mihailovićevih pristalica zbog ubistva četvorice Nemaca iz [[organizacija Todt|Organizacije Todt]] u Žagubici<ref name="Jozo"/>.
* 27-[[29. 12.]] - Na Prvom kongresu antifašističke omladine osnovan [[Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije]] (USAOJ); takođe osnovan [[Savez pionira Jugoslavije]].
* [[28. 12.]] - Hitlerova Direktiva br. 47 o mogućem savezničkom napadu na Balkan. Vazduhoplovni general [[Alexander Löhr]] je postavljen za komandanta Jugoistoka (jan-avg. 1943) i komandanta novostvorene [[Armijska grupa E|Armijske grupe E]].
* [[29. 12.]] - [[Slavko Kvaternik]] se povlači iz vlade [[NDH]].
* 29. 12. - Zemljotres kod [[Imotski|Imotskog]] ([[Magnituda zemljotresa|M]] 6.0, int. IX).
* [[30. 12.]] - [[Frank Sinatra]] održao prvi solo koncert u Njujorku, uz vrištanje tinejdžerskih obožavateljki.
* [[31. 12.]] - [[Bitka u Barencovom moru]]: konvoj JW 51B prolazi bez ijednog izgubljenog teretnog broda, Hitler naređuje
▲* [[decembar]] - Četnički [[pokolj u Brajincima]] u istočnoj Bosni.
=== Kroz godinu ===
| |||