Wikipedija

1972 – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
→‎Događaji: čišćenje jan-maj
Red 10:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - [[Kurt Waldheim]] postao novi generalni sekretar [[UN]] (do kraja 1981).▼
[[Datoteka:Hp-35 1972.jpg|mini|120px|left|[[HP-35]]]]▼
▲* [[1. 1.]] - [[Kurt Waldheim]] postao novi generalni sekretar [[UN]].
* 31. 12./1. 1. - Počelo emitovanje Drugog programa [[Radio-televizija Srbije|TV Beograd]] i to u boji; istog dana prva emisija sa špicom [[Radio-televizija Vojvodine|TV Novi Sad]] (u okviru novogodišnjeg programa TV Sarajevo).
* 1. 1. - Uspostavljena [[Federacija Arapskih Republika]] (Libija, Egipat i Sirija), jedan od [[Moamer Gadafi|Gadafijevih]] pokušaja ujedinjenja Arapa - odnosi između Gadafija i [[Anwar Sadat|Sadata]] se pokvarili već sledeće godine, federacija i formalno raspuštena [[1977]].
▲[[Datoteka:Hp-35 1972.jpg|mini|120px|left|[[HP-35]]]]
* [[4. 1.]] - Predstavljen prvi naučni džepni [[kalkulator]] [[HP-35]] (zamena za šiber tj. [[logaritmar]]).
* [[5. 1.]] - Od pošiljke-bombe u prostorijama "Borbe" u [[Zagreb]]u poginuo kurir Ivan Gluić.
* [[7. 1.]] - Premijera izuzetno gledane<ref>[http://www.nytimes.com/1972/11/12/archives/amid-trials-of-croatian-nationalists-a-satirical-musical-comedy-in.html Amid Trials of Croatian Nationalists, a Satirical Musical Comedy in Zagreb Evokes Laughter Through Tears]. nytimes.com NOV. 12, 1972</ref> predstave "[[Jalta, Jalta]]" ([[Milan Grgić]] – [[Alfi Kabiljo]], praizvedba prošlog 28. 12.)
* [[11. 1.]] - Uhićeno deset (jedanaest?) sudionika "[[Hrvatsko proljeće|Hrvatskog proljeća]]", među kojima [[Franjo Tuđman]], [[Marko Veselica]], [[Šime Đodan]], [[Vlado Gotovac]], [[Vlatko Pavletić]], većinom povezanih sa [[Matica hrvatska|Maticom hrvatskom]] (ove godine zabranjena). Čistka se širi iz partijskih i intelektualnih i na neke druge sfere društva<ref>[http://www.nytimes.com/1972/02/07/archives/purge-goes-deep-into-croatian-life.html Purge Goes Deep Into Croatian Life]. nytimes.com FEB. 7, 1972</ref><ref>[http://www.nytimes.com/1972/01/25/archives/croats-rebuked-by-tito-are-sullen-and-uneasy-about-the-future.html Croats, Rebuked by Tito, Are Sullen and Uneasy About the Future]. nytimes.com JAN. 25, 1972</ref>.
* [[13. 1.]] - Vojni udar nau čelu[[Gana|Gani]]: sau odsustvu zbačen premijer [[Kofi Abrefa Busia]], dolazi [[Ignatius Kutu Acheampong|I.K. Acheampongom]] u [[Gana|GaniAcheampong]] (šef države do 1978), u odsustvu zbačen premijer [[Kofi Abrefa Busia]].
* [[14. 1.]] - [[Ivo Perišin]] predstavlja novo Izvršno vijeće SR Hrvatske u Saboru.
* 14. 1. - Umro [[Danska monarhija|danski kralj]] [[Frederik IX]], nasleđuje ga kćerka [[Margareta II]].
* januar? - [[Danilo Kiš]] dobio [[NIN-ova nagrada|NIN-ovu nagradu]] za roman "Peščanik".
* [[17.1.|17]] - [[19. 1.]] - Pojedini udari [[košava|košave]] u [[Beograd]]u dostižu 38 m/s tj 137 km/h.
* [[19. 1.]] - Na [[Tihi ocean|Tihom oceanu]] proglašena [[Libertarijanizam|libertarijanska]] [[Republika Minerva]] ([[Tonga]] prisvaja područje u junu i zauzima ga).
* [[20. 1.]] - Zasedanje CK [[SKH]], promene kadrova - [[Jakov Blažević]] napušta savezno partijsko predseništvo, u hrvatski CK dolaze, između ostalih, [[Stipe Šuvar]] i [[Ivica Račan]]<ref>[http://www.osaarchivum.org/files/holdings/300/8/3/text/80-1-184.shtml Personnel Changes: In Croatian Party, Yugoslav Party Presidium, And State Presidency], S.Stanković, OSA-RFE</ref>.
* 20. 1. - Broj nezaposlenih u [[UK]] prevazišao 1.000.000, prvi put od Drugog svetskog rata - konzervativni premijer [[Edward Heath]] će napraviti zaokret prema intervencionizmu.
* [[21. 1.]] - U [[New York]]u održana prva konvencija fanova kultne serije ''[[Star Trek]]''.
* [[22. 1.]] - Potpisan ugovor o prvom proširenju [[Evropska zajednica|Evropske zajednice]]: Velika Britanija, Irska, Danska i Norveška (ali u poslednjojNorveškoj referendumompristupanje odbačeno pristupanjereferendumom).
[[Datoteka:Bloody Sunday Banner and Crosses.jpg|mini|180px|Sećanje na [[Krvava nedelja (1972)|Krvavu nedelju]]]]▼
* [[25. 1.|25]] - [[27. 1.]] - Druga konferencija SKJ u Beogradu - osuda "kapital-odnosa", za prenos društvenih sredstava na organizacije udruženog rada (SKJ usvaja "akcioni program" protiv nacionalizma i "tehnokratizma" tj. liberalizma). Tito najavljuje reorganizaciju SK i ispravljanje slabosti, traži se . Izabran novi Izvršni biro, manji i s mlađim članovima, iz svih republika i pokrajina, sa zaduženjima po oblastima: [[Kiro Gligorov]], [[Jure Bilić]], [[Krsta Avramović]], [[Stane Dolanc]], [[Budislav Šoškić]], [[Todor Kurtović]], [[Stevan Doronjski]], [[Fadilj Hodža]]<ref>[http://www.nytimes.com/1972/01/30/archives/party-tightening-ordered-by-tito-better-administration-is-aim-of.html PARTY TIGHTENING ORDERED BY TITO]. nytimes.com JAN. 30, 1972</ref>.
[[Datoteka:Debris of JAT367.jpg|mini|250px|[[Let JAT-a JU 367]]: polje ostataka]]
* [[26. 1.]] - [[Let JAT-a JU 367|Zrakoplovna nesreća JAT-a]] pri kojoj je eksplodirao [[zrakoplov]] [[McDonnell Douglas DC-9]] u vlasništvu JAT-a (Jugoslovenski Aerotransport) (Registracija: YU-AHT) eksplodirao na relaciji [[Stockholm]]-[[Kopenhagen]]-[[Zagreb]]-[[Beograd]] u blizini sela [[Srpska Kamenica]]. Od 28 osoba - 23 putnika i 5 članova posade - svi su poginuli osim stjuardese [[Vesna Vulović|Vesne Vulović]].
* [[27. 1.]] - Bomba eksplodirala u ekspresu Beč-Zagreb, šest povređenih.
* 27. 1. - [[Operacija Gemstone]]: operativac Bele kuće [[G. Gordon Liddy]] izlaže u kancelariji državnog tužioca [[John N. Mitchell|Mitchella]] planove za remećenje Demokratske konvencije i osiguranje Republikanske, - sa još jedanjednim sastanaksastankom 4. februara, -to je geneza skandala [[Watergate]].
* [[28. 1.]] - Prvi jugoslovenski ambasador u [[Severna Koreja|Severnoj Koreji]], [[Bogdan Oreščanin]], predao akreditive.
▲[[Datoteka:Bloody Sunday Banner and Crosses.jpg|mini|180pxleft|220px|Sećanje na [[Krvava nedelja (1972)|Krvavu nedelju]]]]
* [[30. 1.]] - [[Krvava nedelja (1972)|Krvava nedelja]]: britanski vojnici ubili 13 demonstranata u [[LondonderiLondonderry]]ju.
* [[31. 1.]] - Umro [[nepal]]ski kralj [[Mahendra]], nasleđuje ga sin [[Birendra]] (do 2001).
 
=== Februar/Veljača ===
[[Datoteka:Nixon shakes hands with Chou En-lai.jpg|mini|250px|[[Nixonov posjet Kini 1972.]]]]▼
* [[2. 2.]] - [[UK|Britanska]] [[ambasada]] u [[Dublin]]u uništena je u prosvjedima nakon [[Krvava nedjelja (1972)|Bloody Sunday]].
* 3 - 9. 2. - Velike mećava s više od 3 m snega u Iranu odnosi oko 4.000 života.
* [[3.2.|3]] - [[13. 2.]] - [[Zimska Olimpijada 1972|Zimske olimpijske igre]] u japanskom [[Saporo]]u.
* [[4. 2.]] - [[Mariner 9]] šalje slike sa Marsove[[Mars]]ove orbite (moralo se čekati od novembra zbog tamošnje globalne peščane oluje), do oktobra snima 85% površine planete.
* [[5. 2.]] - "Crna subota" u [[TunisuTunis]]u: studentski revolt protiv jednopartijske vlasti, polcija upala na univerzitet i rasturila njihov kongres, veliki broj hapšenja.
* [[13. 2.]] - Prikazan film ''[[Cabaret (film)|Cabaret]]''.
* februar - Izraelski general [[Ariel Sharon]] završio sedmomesečnu operaciju u kojoj je eliminisao 104 teroristeterorista u [[Pojas Gaze|Pojasu Gaze]], uz oštar stav prema stanovništvu<ref>Sharon: Israel's Warrior-Politician By Anita Miller, Jordan Miller, Sigalit Zetouni, pt102</ref>.
* [[15. 2.]] - Predsednik [[Ekvador]]a [[José María Velasco Ibarra]] zbačen po četvrti put, sledi [[Guillermo Rodríguez Lara]] zvani Bombita (do 1976).
* [[21. 2.]] - Sovjetska [[Luna 20]] sletela na [[Mesec]] po uzorke tla.
▲[[Datoteka:Nixon shakes hands with Chou En-lai.jpg|mini|250px270px|[[Nixonov posjet Kini 1972.]]]]
* [[21. 2.|21]] - [[28. 2.]] - [[Nixonov posjet Kini 1972.]] - [[Richard Nixon]] je prvi predsjednik [[SAD]] u posjetu [[Narodna Republika Kina|Narodnoj Republici Kini]].
* [[26. 2.]] - [[Edmund Muskie]], jak kandidat u demokratskim predizborima u SAD, navodno plakao držeći protestni govor pred zgradom novina koje su objavile "Kanučko pismo" (Muskie navodno vređao franko-kanadske Amerikance) i tvrdnje o ponašanju njegove žene - kampanja mu je upropašćena a pismo je bilo falsifikat.
* [[28. 2.]] - [[Sporazum u Adis Abebi]]: posle više od 16 godina se okončava [[Prvi sudanski građanski rat]], osnovan [[Autonomni region Južni Sudan]] - ukinut 1983., kada se i [[Drugi sudanski građanski rat|rat nastavlja]] (1983-2005).
* 28. 2. - U [[Japan]]u okončan Asama-Sansō incident - u okršaju Ujedinjene crvene armije i policije poginula dva policajca i jedan civil.
 
Linija 62 ⟶ 63:
* [[6. 3.]] - Dogovoren petogodišnji kredit od 100 miliona dolara između međunarodnog konzorcija banaka i Narodne banke Jugoslavije, najveći kredit za neku istočnoevropsku zemlju.
* [[9. 3.]] - [[Volkswagen]] objavio da će u [[Vogošća|Vogošći]] kod Sarajeva napraviti pogon (→ [[Volkswagen Sarajevo|Tvornica Automobila Sarajevo]]).
[[Datoteka:Godfather puppetmaster.jpg|mini|150px|''[[The Godfather (film)|The Godfather]]'']]
* [[15. 3.]] - Premijera filma ''[[The Godfather (film)|The Godfather]]'' u New York City-ju.
* 15. 3. - Na beogradskom institutu "Torlak" potvrđena pojava velikih [[Boginje|boginja]] (u Beogradu prisutne od 9. 3.).
Linija 68 ⟶ 70:
* [[19. 3.]] - [[JAT]]-ov avion iznajmljen [[EgyptAir]]-u udario u brdo kod [[Aden]]a u [[Jemen]]u, poginulo svih 22 u avionu.
* 19. 3. - Indija i novoosnovani [[Bangladeš]] zaključili Ugovor o prijateljstvu, saradnji i miru - ali odnosi se hlade nakon [[Sheikh Mujibur Rahman|Mujiburovog]] ubistva 1975.
* [[22. 3.]] - Nakon što je izglasan i u Senatu SAD, [[Amandman o jednakim pravima]] žena (''Equal Rights Amendment'' - ERA), predat državama na ratifikaciju - do isteka roka 1982. ratifikovalo ga je 35 država od potrebnih 38. Uspešnu kampanju protiv amandmana je povela [[Phyllis Schlafly]].
[[Datoteka:Smallpox Tissue section containing variola orthopox viruses TEM PHIL 2291 lores.JPG|mini|250px|Virus [[Boginje|Variola]] u tkivu]]
* [[23. 3.]] - Valjaonica bakra Sevojno ušla u džoint venčr sa američkom firmom Bieler National Industries.▼
* [[23. 3.]] - Dve[[Epidemija velikih boginja u Jugoslaviji 1972.|Epidemija velikih boginja]]: dve beogradske bolnice u karantinu, naređena vakcinacija. U epidemiji koja se kretala od Kosova do Beograda zaraženo 175, umrlo 35 ljudi.
▲* [[23. 3.]] - Valjaonica bakra Sevojno ušla u džoint venčr sa američkom firmom Bieler National Industries.
* [[25. 3.]] - [[Eurosong 1972|Pesma Evrovizije]]: prva [[Vicky Leandros]] (Après toi), [[Tereza Kesovija]] 9.
* 25. 3. - Neuspešni levičarski vojni udar u [[Salvador]]u u korist [[José Napoleón Duarte]]a, kome su prošlog meseca izgleda ukradeni predsednički izbori u korist [[Arturo Armando Molina|A. A. Moline]].
* [[26. 3.]] - ProgramIzvršen program vakcinacije protiv boginja u Beogradu i drugim gradovima, sutradan otkazani svi sportski događaji u SFRJ, naređeno da se sportisti vakcinišu. Jedan slučaj je zabeležen i u Zapadnoj Nemačkoj, uzbuna je i na graničnim prelazima u SAD<ref>[http://www.nytimes.com/1972/04/02/archives/a-new-threat-from-a-dread-disease-smallpox.html A New Threat From a Dread Disease; Smallpox:]. nytimes.com APRIL 2, 1972</ref>.
* [[30. 3.]] - Britanska vlada uvela direktnu upravu u Severnoj Irskoj (do 1998. i u nekoliko perioda nakon toga).
* [[30. 3.]] - [[22. 10.]] - [[Vijetnamski rat]]: severnovijetnamske snage izvode "[[Uskršnja ofanziva|Uskršnju ofanzivu]]" (ili Nguyen Hue ofanziva).
* [[mart]] - [[maj]] - [[Epidemija velikih boginja u Jugoslaviji 1972.|Epidemija velikih boginja]] od Kosova do Beograda - zaraženo 175, umrlo 35 ljudi.
 
=== April/Travanj ===
* [[9. 4.]] - U Bagdadu potpisan ugovor o saradnji i prijateljstvu [[Irak]]a i [[SSSR]] - Irak ipak ostaje pri nesvrstanoj politici.
* [[10. 4.]] - Otvorena za potpisivanje [[Konvencija o biološkom oružju]], na snazi od 1975.
* 10. 4. - Zemljotres u iranskoj provinciji [[Fars]], 5.000 mrtvih.
* 10. 4. - [[44. dodjela Oscara]], najbolji film je "[[The French Connection (film)|Francuska veza]]", ukupno pet nagrada od osam nominacija.
* 10. 4. - [[Evropska monetarna zmija]]: Bazelski sporazum predviđa intervencioni mehanizam centralnih banaka za ograničenje fluktuacija kursa na 2,25%.
* [[12. 4.]] - Brazilska vojska započinje Operaciju Papagaj, prvu od tri protiv maoističke [[Aragvajska gerila|Aragvajske gerile]], uništene 1974.
[[Datoteka:Apollo16.jpg|mini|200px250px|[[Apollo 16]]]]
* [[16. 4.|16]] - [[27. 4.]] - [[Apollo 16]] je peta misija na Mjesecu, prva na visočju.
* [[27. 4.]] - Glasanje o poverenju zapadnonemačkoj vladi [[Willy Brandt|Willyja Brandta]] povodom njegove [[Ostpolitik]]e: lideru CDU/CSU [[Rainer Barzel|Raineru Barzelu]] nedostajala dva glasa da postane novi kancelar.
Linija 95 ⟶ 97:
* [[7. 5.]] - Izbori u [[Italija|Italiji]] - demohrišćani 38,7% glasova, komunisti 27,1% (slično kao i na prošlim).
* [[8. 5.]] - 28. sednica CK [[SK Hrvatske]] - iz članstva SK isključeni [[Savka Dabčević-Kučar]], [[Miko Tripalo]], [[Pero Pirker]] i [[Marko Koprtla]].
* [[9. 5.]] - Operacija Pocket Money: Amerikanci izručili mine u glavnu severnovijetnamsku luku [[Haiphong]] (postale aktivne pet dana kasnije); Nixon se istovremeno obraća naciji. Takođe i operacija Custom Tailor, bombardovanje okoline Haiphonga.
* [[9. 5.]] - [[23. 10.]] - [[Operacija Linebacker]] - vazdušne operacije protiv [[Severni Vijetnam|Severnog Vijetnama]], odgovor na Uskršnju ofanzivu.
* [[15. 5.]] - Guverner [[Alabama|Alabame]] i kandidat na demokratskim predizborima [[George Wallace]] upucan na mitingu, ostaje paralizovan.
* 15. 5. - [[Okinawa (prefektura)|Okinawa]] vraćena [[Japan]]u nakon 27 godina američke okupacije.
[[Datoteka:HE ĐerdapI Karataš.jpg|mini|200px250px|Završena [[Hidroelektrana Đerdap]]]]
* [[16. 5.]] - Posle[[Hidroelektrana 8Đerdap|HEPS godinaĐerdap]] izgradnje,(hidroenergetski i plovidbeni sistem) svečano pušten u rad u prisustvu jugoslovenskog odn. rumunskog predsednika Tita i Čaušeskua, unakon radosam svečanogodina pušten [[Hidroelektrana Đerdap|HEPS Đerdap]] (hidroenergetski i plovidbeni sistem)izgradnje.
* 16. 5. - Negde u SFRJ: putnički voz iskočio iz šina i udario u teretni - sedam mrtvih, deseci povređenih.
* [[18. 5.]] - ''Rotaka'': Suočen s neredima, nakon jednogodišnjejednogodišnjeg niza protesta, predsednik [[Madagaskar]]a [[Philibert Tsiranana]] predaje ovlašćenja komandantu vojske a titula mu ostaje do oktobra.
* [[19. 5.]] - Eksplodirale tri od šest bombi u zgradi izdavačke firme [[Axel Springer AG]] - 17 povređenih, odgovornost preuzima [[Frakcija Crvene Armije]].
* [[22. 5.]] - {{flagicon|Sri Lanka}} Donošenjem novog ustava, Dominion [[Cejlon]] postaje Republika [[SriŠri Lanka]].
* [[22. 5.|22]] - [[30. 5.]] - [[Moskovski samit (1972)|Moskovski samit]]: Brežnjev i Nikson potpisali ugovore [[SALT I]] (o ograničenju strateškog oružja) i [[ABMT]] (o antibalističkim raketama); ovo je bila prva poseta nekog američkog predsednika Moskvi (→ [[Detant]]).
* [[24. 5.]] - Predsedniku Titu uručen [[Orden narodnog heroja]] i Povelja naroda i narodnosti Jugoslavije povodom 80. rođendana; 30. maja je promivisanpromovisan zau počasnog doktora nauka na Beogradskom univerzitetu.
* 24. 5. - Bomba "[[Frakcija Crvene Armije|Crvene armije]]" u [[Heidelberg]]u ubila trojicu američkih vojnika.
* [[25. 5.]] - Kubanski pesnik i disident [[Pedro Luis Boitel]] umro u zatvoru posle 53 dana štrajka glađu.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/1972