Michigan – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Izmjenjen broj stanovnika, po poslednjem popisu, 2016. godine, Michigan ima 9.928.300 stanovnika. Gustoca kao i povrsina nisu bile tacne. Dodana mjesta najvise i najnize tacke. |
ažuriranje i nadopuna sa sr.wiki oznaka: uređivanje izvornog koda (2017) |
||
Red 31:
}}
'''Mičigen''' ({{Jez-engl|Michigan}}, [[Međunarodna fonetska abeceda|IPA]] {{izgovor|ˈmɪʃɨɡən}}), [[Savezne države SAD|savezna je država]] na [[Srednji zapad|srednjem zapadu]] [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]]. Mičigen je država regiona [[Velika jezera|Velikih jezera]]. Ime potiče od naziva [[Mičigen (jezero)|Mičigen jezera]], čije ime je francuska adaptacija [[Čipeva jezik|čipeva]] reči ''mišigama'', što znači „velika voda“ ili „veliko jezero“.<ref name="MiB-pdf">{{cite web |url=http://www.michigan.gov/documents/hal_lm_MiB_156795_7.pdf |title=Mičigen ukratko: Informacije o državi Mičigen |accessdate = 28. 11. 2006. |format=PDF |publisher=Michigan.gov}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freelang.net/online/ojibwe.php?lg=gb|title=Freelang Ojibwe Dictionary |publisher=Freelang.net}}</ref>
Deveta je najmnogoljudnija država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] (9.883.360, popis iz 2012) i jedanaesta (250,493 km²) od pedeset najvećih. Glavni grad je [[Lansing]] (114.297, popis iz 2010), a najveći [[Detroit]] (713.777, po popisu iz 2010).
Sastoji se od dva [[Poluostrvo|poluostrva]] (Gornje i Donje), koja razdvaja kanal [[Makinak]], dugačak 8 km. Poluostrva su povezana [[Makinak mostom]]. Četiri od pet Velikih jezera nalaze se u Mičigenu. Takođe ima čak 64.980 jezera i [[bara]].<ref>{{cite web |url=http://www.michigandnr.com/PUBLICATIONS/PDFS/ifr/ifrlibra/technical/reports/2004-2tr.pdf |title=Compilation of Databases on Michigan Lakes |accessdate = 18. 4. 2009. |publisher=[[Michigan Department of Natural Resources]]}}</ref>
Mičigen ima najdužu slatkovodnu obalu od bilo koje političke jedinice u svetu, graniči se sa četiri od ukupno pet Velikih jezera, plus sa jezerom [[Sent Kler (jezero)|Sent Kler]].<ref>[http://coastalmanagement.noaa.gov/mystate/mi.html NOAA Office of Ocean and Coastal Resource Management: My State: Michigan<!-- Bot generated title -->]</ref> [[2005]]. godine, Mičigen je bio rangiran treći po broju rekreativnih čamaca, iza [[Kalifornija|Kalifornije]] i [[Florida|Floride]].<ref>[http://www.discoverboating.com/info/pressrelease.aspx?id=14361 Press Release: The States of Boating: Report Shows Where Americans Take to the Water Most<!-- Bot generated title -->]</ref> Mičigen ima ukupno 64.980 unutrašnjih jezera.<ref>{{cite web |url=http://www.michigandnr.com/PUBLICATIONS/PDFS/ifr/ifrlibra/technical/reports/2004-2tr.pdf |title=Compilation of Databases on Michigan Lakes |accessdate = 18. 4. 2009. |format=PDF |publisher=MichiganDNR.com}}</ref>
Mičigen je jedina država koja se u potpunosti sastoji od dva poluostrva, od [[Donje Mičigen poluostrvo|donjeg]] i [[Gornje Mičigen poluostrvo|gornjeg]] poluostrva.
== Poreklo imena ==
[[Datoteka:Grand-Lake-River.png|mini|Velika jezera]]
[[Datoteka:Michigan 90.jpg|mini|Karta Mičigena]]
[[Ime]] je dobila po francuskoj verziji čipevjanske reči ''-{mishigamaa}-'', što znači „Velika voda“ ili „Ogromno jezero“.<ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.michigan.gov/documents/hal_lm_MiB_156795_7.pdf |title=Michigan in Brief: Information About the State of Michigan |accessdate= November 28, 2006 |publisher=Department of History, Arts and Libraries}}</ref>
== Geografske odlike ==
Mičigen se sastoji od dva [[Poluostrvo|poluostrva]] koja leže između 82°30' i 90°30' zapadne geografske dužine i odvojene su kanalom [[Makinak]]. Sa izuzetkom dva mala dela koji se prazne rekom [[Misisipi (reka)|Misisipi]] putem do reke [[Viskonsin]] na gornjem poluostrvu i do [[Kanaki-Ilionis]] reke na donjem poluostrvu, Mičigen se prazni vododelnicom Velikog jezera [[Sen Loren|St. Lorens]] i jedina je država koja se tako prazni.
Gornje poluostrvo je prekirveno šumama i i na zapadu se odlikuje planinskim reljefom. [[Porkupinske planine]] su deo jednog od najstarijih planinskih venaca na planeti i visoke 610 metara. Najveći vrh države nalazi se na [[Hjuron (Mičigen)|Hjuronu]] severozapadno od [[Market (Mičigen)|Marketa]] i to je [[Maunt Arvon]] visok 603 m. Ovo poluostrvo je veliko kao [[Konektikat]], [[Delaver]], [[Masačusets]] i [[Roud Ajland]] zajedno, ali ima manje od 330.000 [[stanovništvo|stanovnika]].
Donje poluostrvo u obliku je [[Rukavac|rukavca]]. Udaljeno je 446 km od severa pa do juga i 314 km od istoka do zapada. Najviša tačka je na Brajan Hilu i visoka je 520 m, a najniža je u niziji jezera [[Iri (jezero)|Iri]] (174m).
=== Položaj ===
Mičigen se sastoji od dva poluostrva koja se leže između 82°30' i 90°30' zapadne geografske dužine i odvojene su kanalom Makinak. Nalazi se u severoistočnom delu [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] na granici sa [[Kanada|Kanadom]].
=== Reljef i klima ===
Mičigen ima [[kontinentalna klima|kontintentalnu klimu]], iako postoje dva različita regiona. U južnim i centralnim delovima Donjeg poluostrva je toplija klima, sa toplim letima i hladnim zimama. Severni deo Donjeg polostrva i celo Gornje polostrvo ima oštriju klimu sa toplim, ali kratkim [[leta|letima]] i dugačkim hladnim do veoma oštrim [[Zima|zimama]]. U nekim delovima države prosečna temperatura od decembra do februara je ispod nule, a u severnijim delovima i do početka marta. U Misisipiju u proseku pada 75 do 100 cm [[snijeg|snega]] godišnje, ali u nekim delovima padne i do 400 cm.<ref>{{cite web |url=http://www.crh.noaa.gov/apx/snow/snowfallAvg.php |title=Mean Annual Snowfall |author= NWS Gaylord Region |date = 31. 8. 2010. |publisher=National Weather Service}}</ref> Najveća temperatura bila 44 °C u [[Majo (Mičigen)|Majou]] 13. jula 1936. godine, a najniža je zabeležena 9. februara 1934. godine kada je u [[Vanderbilt (Mičigen)|Vanderbiltu]] bilo -46 °C.
U celoj državi godišnje bude oko trideset snažnih oluja. Mogu biti oštre, pogotovo u južnim delovima države. U proseku godišnje bude oko 17 [[Tornado|tornada]], do kojih dođe najčešće u južnim delovima države, dok su u na Gornjem poluostvu tornadi retkost.<ref name="Thunderstorm hazards">{{cite web |url=http://www.srh.noaa.gov/key/HTML/tstmhazards.htm |title=Thunderstorm hazards |publisher=srh.noaa.gov |accessdate= November 1, 2006}}{{dead link|date=November 2011}}</ref>{{-}}
=== Hidrografija ===
[[Datoteka:Michigan Basin 2.jpg|mini|Basen Mičigena]]
U državi imali veliki broj jezera i ostrva uz njih. Čuvena Velika jezera su [[Iri (jezero)|Iri]], [[Hjuron (jezero)|Hjuron]], [[Mičigen (jezero)|Mičigen]] i [[Gornje jezero]], a ostrva su [[Severni Manitou|Severni]] i [[Južni Manitou]], [[Biver (ostrvo)|Biver]] i [[Televizijska kompanija Foks|Foks]] na jezeru Mičigen; [[Rojal (Ilinois)|Rojal]] i [[Grande]] na Superioru, zatim Market, Bojs Blank i Makinak na jezeru Huron.
Reke u državi su male, kratke i plitke i retko pogodne za plovidbu. Najpoznatije su [[Detroit (reka)|Detroit]], [[Sent Meri (reka)|Sent Meri]] i [[Sent Kler (reka)|Sent Kler]] koje spajaju grupu velikih ostrva i veliki broj reka koje utiču u sama Velika jezera.
Mičigen ima drugu najdužu obalu u SAD, ukupno dužine 5.292 km.{{činjenica|date=03. 2014.}}<!--mrtva veza do 10. 01. 2014.-->
U državi postoji 11.037 kopnenih voda i još Velika jezera koja zauzimaju ukupno 99.910 km². U bilo kom delu Mičigena da se nerka osoba nalazi, u najgorem slučaju udasljena je svega 10 km od izvora vode ili 137 km od nekog od Velikih jezera.{{činjenica|date=09. 2014.}}<!--mrtva veza do 10. 01. 2014.-->
== Istorija ==
Kada su prvi [[Evropa|Evropljani]] došli, najmnogobrojniji narod bili su [[Algonkvin (narod)|Algonkvinci]], među koje spada narod [[Odžibva]] (na francuskom Čipeva), [[Otava (narod)|Otava]] i [[Potavotomi (narod)|Potavotomi]]. Ova tri naroda živela su u miru u savezu, zvanom [[Savez tri vatre]]. Najbrojniji su bili pripadnici Odžibva, kojih je bilo između ''25,000'' i ''35,000''.
Narod Odžibva naseljavao je gornje poluostrvo, severni i centralni Mičigen, [[Ontario]], severni [[Viskonsin]], južnu [[Manitoba|Manitobu]] i severne i centralne delove [[Minesota|Minesote]]. Narod Otava živeo je južno od kanala Makinak u severnim, zapadnim i južnim delovima Mičigena, takođe i u južnom Ontariju, severnom [[Ohajo|Ohaju]] i istočnom Viskonsinu. Potavatomi su živeli u južnom i zapadnom Mičigenu, severnoj i centralnoj [[Indijana|Indijani]], severnom [[Ilinois]]u, južnom Viskonsinu i južnom Ontariju.
Tokom [[Američki rat za nezavisnost|Američkog revolucionarnog rata]] (1775–1783), Detroit je bio centar za dobavljanje namirnica [[Britanska vojska|Britanske vojske]]. Većina stanovnika bili su Francuski Kanađani i Indijanci i bili su u savezu sa Francuskom. Po dogovoru iz 1794. godine, [[Kraljevstvo Velika Britanija|Britanci]] su potpuno napustili Detroit i Mičigen 1796. godine. Gornje poluostrvo i [[Dramondska ostrva]] tek su [[1818]]. i [[1847]]. došli pod punu kontrolu SAD.
== Demografija ==
{{DemografijaSAD
|1900=2420982
|1910=2810173
|1920=3668412
|1930=4842325
|1940=5256106
|1950=6371766
|1960=7823194
|1970=8875083
|1980=9262078
|1990=9295297
|2000=9938444
|2010=9883640
}}
[[Datoteka:Michigan population map.png|mini|Rasprostranjenost stanovništva u Mičigenu]]
Prema popisnom zavodu SAD, Mičigen je imao 9.938.444 stanovnika u aprilu 2000. godine, dok je po popisu iz 2010, u državi živelo 9.883.635 stanovnika, što je znači da je Mičigen jedina savezna država u kojoj se broj stanovnika smanjio u pomenutoj deceniji.<ref name=PopEstUS>{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/data/state/totals/2012/index.html|title=Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2012|work=2012 Population Estimates|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|date=December 2012|accessdate = 20. 12. 2012.}}</ref>
Godine 2010. u Mičigenu je živelo 592,212 stanovnika rođenih u inostranstvu ili 6% od ukupnog broja.
Prema popisu u Mičigenu živi:
* [[Beli Amerikanci|Belih Amerikanaca]]: 78,9 % (2,3 % Latinosi i 76,6 % ostali)
* [[Afroamerikanci|Afroamerikanaca]]: 14,2 %
* [[Američki starosedeoci|Indijanaca]]: 0,6 %
* [[Azijski Amerikanci|Azijskih Amerikanaca]]: 2,4 %
* Ostalih rasa: 1,5 %
* [[Australijski Amerkinaci|Australijskih Amerkinaca]]: < 0,1 %
* Mešovitih: 2,3 %
Deset najmnogoljudnijih [[manjina]] u Mičigenu su:
* [[Nemci]] (22,3 %)
* [[Irci]] (11,9 %)
* [[Englezi]] (10,1 %)
* [[Poljaci]] (9,0 %)
* [[Francuzi]] ili [[Francuski Kanađani]] (6,7 %)
* [[Holanđani]] (5,1%)
* [[Škoti]] (2,4 %)
* [[Šveđani]] (1,7 %)
=== Najveći gradovi ===
{{Najveći gradovi u Mičigenu}}
== Privreda ==
Biro za ekonomsku analizu procenio je 2010. godine [[bruto državni proizvod]] Mičigena na 384,1 B.<ref>{{cite web|title=GDP by State|url=http://greyhill.com/gdp-by-state|publisher=Greyhill Advisors|accessdate = 7. 9. 2011.}}</ref> U aprilu 2013. godine, stopa nezaposlenosti bila je ''8.4%''. <ref>{{cite web |url=http://www.bls.gov/lau/ |publisher=Bls.gov |title=Local Area Unemployment Statistics}}</ref>
[[Dženeral motors|GM]] i [[Ford]], dve najveće [[preduzeće|kompanije]] u Mičigenu, u top 10 su firmi po [[prihod]]u u celom SAD.<ref>{{cite news |last=Sloan|first=Allan|date = 10. 4. 2007. |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/04/09/AR2007040901262.html |title=GM's High-Performance Pension Machine |work= Washington Post |pages=D02}}</ref> GM i Ford su od 2009. godine započeli strukturnu reorganizaciju nakon pada berzi početkom [[2000e|2000-ih]] godina. Postigli su dogovor sa unijom ujedinjenih autoradnika i tim dogovorom porasla je prerađivačka industrija u državi na 6,6 % od 2001. do 2006.<ref name=autogenerated1>{{cite web |author= Staff |publisher=National Association of Manufacturers |date= February 2008 |url=http://www.nam.org/~/media/Files/State_Data/Michigan.ashx |title=Facts about Michigan Manufacturing |accessdate = 17. 6. 2009.}}</ref>, ali je problem bila visoka cena nafte nakon ekonomske krize 2008. godine.
Od 2002. godine Mičigen je četvrti u SAD po broju radnika u [[visoka tehnologija|visokoj tehnologiji]]. Ukupno ih je 568.000, od čega 70.000 radi u [[automobilska industrija|automobilskoj industriji]].<ref name=MEDCHiTech>{{cite web|date=November 16, 2002|author=Jennifer Kopp-Owens |publisher=Michigan Economic Development Corporation|year=2009|url=http://www.michiganadvantage.org/Press-Releases/Michigan-The-High-Technology-Automotive-State/|title=Michigan: The High-Technology Automotive State|accessdate = 21. 2. 2013.}}</ref> Treći su po ukupnoj potrošnji na istraživanju i razvoju u SAD, a taj razvoj i istraživanja se uglavnom vrše za [[Automobil|automobile]], na kojima su zaradili više od svake države u SAD.
Mičigen je bio treći u državi po novim radnim mestima i povećavanju broja istih<ref>{{cite press release |author= Staff |publisher=Michigan Economic Development Corporation |year=2005|url=http://www.globeinvestor.com/servlet/ArticleNews/print/PRNEWS/20050303/2005_03_03_12_0813_1322091 |title=Michigan#2 in the Nation for New Corporate Facilities and Expansions in 2004}}</ref>, međutim kriza krajem 2000-ih godina usporila je [[privreda Sjedinjenih Američkih Država|ekonomiju]] u državi. Automobilska industrija u Detoritu, dobila je 1.36 B iz američkog ministarstva za energetiku, za proizvodnju [[elektronska vozila|elektronskih vozila]], od koje se očekuje da odmah otvori 6.800 novih radnih mesta, a do 2020. godine očekuje se čak 40.000''.
Aerodrom Metropolit u Detroitu jedan je od najnovijih proširenih aerodroma u SAD, a uz to jedan je od najmodernijih i najvećih. Država vodi u SAD po kreativnosti posla od 2010. godine. <ref>{{cite web |last=Headapohl|first=Jackie|title=Michigan led the nation in job creation improvement in 2010 |url=http://www.mlive.com/jobs/index.ssf/2011/02/michigan_led_the_nation_in_job_creation.html |work= MLive |publisher=[[Booth Newspapers]] |accessdate = 8. 3. 2011. |date = 28. 2. 2011.}}</ref>
== Politika i administracija ==
[[Datoteka:Michigan State Senate 2013-2015.png|mini|Slika Mičigenskog senata od 2013. do 2015. godine]]
Vlada države podeljena je na tri [[nivo]]a - saveznu, okružnu i opštinsku [[vlast]]. Okruzi su [[administrativna jedinica|administrativne jedinice]] države, a opštine su administrativne jedinice okruga. Okrug i opiština vrše jurisdikcije, kao što je predviđeno zakonom. U Mičigenu postoji 83 okruga.
Glasači biraju između dve glavne [[politička partija|stranke]], ko će biti na vlasti. Republikanski guverner [[Džon Engler]] tri puta je bio izabran u periodu od 1991. do 2003. godine, a posle njega 3 puta izabrana je [[Dženifer Granholm]], guvernerka demokrata od 2003. do 2011. godine. Republikanska partija trenutno drži većinu u domu i senatu 'Mičigena. Stanovništvo je podržalo izbor republikanaca [[Ronald Regan|Ronalda Regana]] i [[Džordž V. Buš|Džordža Buša]] za predsednika. Trenutni guverner je republikanac [[Rik Snajder]] i na vlasti je od 2011.
[http://www.usgs.gov/state/state.asp?State=MI USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Michigan]
== Okruzi (Counties) ==
Linija 171 ⟶ 278:
|-
|}
== Reference ==
{{reflist|2}}
== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Bald|first= F. Clever |title=Michigan in Four Centuries |year=1961|location= New York |publisher=Harper |oclc= 478659}}
* {{Cite book |ref= harv|last1=Browne|first1= William P. |first2=Kenneth|last2=VerBurg|title=Michigan Politics & Government: Facing Change in a Complex State |publisher=University of Nebraska Press |year=1995|lastauthoramp=y |isbn=9780803212091 |location= Lincoln, NE}}
* {{Cite book |ref= harv|author= Bureau of Business Research |publisher=Wayne State University |title=Michigan Statistical Abstract |year=1987}}
* {{Cite book |ref= harv|last1=Dunbar|first1= Willis F. |first2= George S. |last2=May|title=Michigan: A History of the Wolverine State |year=1995|url=http://www.amazon.com/dp/0802870554 |lastauthoramp=y}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Press|first=Charles|coauthors= et al. |title=Michigan Political Atlas |year=1984}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Rich|first=Wilbur|title=Coleman Young and Detroit Politics: From Social Activist to Power Broker |publisher=Wayne State University Press |year=1989|location= Detroit |isbn=9780814320938}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Rubenstein|first= Bruce A. |first2= Lawrence E. |last2=Ziewacz|title=Michigan: A History of the Great Lakes State |edition= 4th |year=2008|location= Wheeling, IL |publisher=Harlan Davidson |isbn=9780882952574 |lastauthoramp=y}}
* {{Cite book |ref= harv|editor-last=Sisson|editor-first= Richard |editor2-first= Christian K. |editor2-last=Zacher|editor3-first= Andrew R.L. |editor3-last=Cayton|title=The American Midwest: An Interpretive Encyclopedia |year=2006|location= Bloomington, IN |publisher=Indiana University Press |isbn=9780253348869 |lastauthoramp=y}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Weeks|first=George|first2= Robert D. |last2=Kirk|first3= Paula L. |last3=Blanchard|first4=Don|last4=Weeks|title=Stewards of the State: The Governors of Michigan |location= Ann Arbor, MI |publisher=Historical Society of Michigan |year=1987|isbn=9780961434427 |lastauthoramp=y}}
{{refend}}
{{Refend}}
== Spoljašnje veze ==
{{portal|SAD}}
{{Drugi projekti
| commons = Michigan
| wikispecies =
| wiktionary =
| wikiversity =
| wikibooks =
| wikisource =
| wikiquote =
| wikinews = Mičigen
}}
* [http://www.michigan.gov/ Zvaničan sajt]
* [http://www.infomi.com/city/ Mičigen info, detaljne informacije o 630 gradova]
* [http://www.michigan.org/ Zvaničan turistički sajt Mičigena]
* [http://tonto.eia.doe.gov/state/state_energy_profiles.cfm?sid=MI Energy Data & Statistics for Michigan]
* [http://www.michmarkers.com/ Michigan Historic Markers]
* [http://www.hsmichigan.org/ Historical Society of Michigan]
* [http://clarke.cmich.edu/ Clarke Historical Library, Central Michigan University, Bibliographies for Michigan by region, counties, etc.].
* [http://www.loc.gov/rr/program/bib/states/michigan/ Michigan State Guide from the Library of Congress]
* [http://www.ers.usda.gov/statefacts/mi.htm Michigan State Fact Sheet] from the U.S. Department of Agriculture
* [http://www.mml.org/ The Michigan Municipal League]
*
{{commonscat|Michigan}}
| |||