Historija Kosova – razlika između verzija

Tokom idućeg rata Austrije s Turskom [[1737]].-[[1739]]. austrijski car [[Karlo Šesti]] poziva hrišćane na ponovni ustanak. Austrijanci zauzimaju [[Niš]], a srpski ustanici [[Novi Pazar]] [[30. 7.|30. jula]] 1737. godine. Patrijarh [[Arsenije IV Jovanović]] upućuje ljude na Kosovo i severnu Albaniju da dižu narod na ustanak. Ustanici i Austrijanci nanose Turcima poraz kod [[Nova Varoš|Nove Varoši]] u avgustu. Turskom protivofanzivom sve je izgubljeno i dosta Srba i nešto Albanaca se ponovo seli preko [[Dunav]]a u Austriju. Na prazne posjede Turci naseljavaju Albance{{činjenica|date=07. 2010.}}, i u područje oko Novog Pazara, gde veliki broj preostalih Srba prelazi u islam da izbegne tursku osvetu.{{činjenica|date=07. 2010.}} U idućem periodu Albanci naseljavaju oblasti doline [[Lab]]a, južne [[Morava|Morave]] do [[Surdulica|Surdulice]] i [[Leskovac|Leskovca]], Skoplja, [[Kuršumlija|Kuršumlije]] i Niša. U novim krajevima Turci im davaju plodnu zemlju i povlastice,{{činjenica|date=07. 2010.}} što izaziva gnev i mržnju Srba. Svim ovim premeštanjima, srpski etnički centar se seli iz starih područja Raške i Kosova u sliv Morave i Vojvodinu.<ref name="VE4-655" /> Usled svega navedenog, srpsko stanovništvo na Kosovu je možda već pri kraju [[18. vijek|18. veka]] postalo brojčano manjinsko.<ref name="Bebler"/>

 

{{Glavni članak|Kosovski vilajet|Prizrenska liga|Albanski narodni preporod|Albanski ustanak 1912.}}

[[Datoteka:Kosovo02.png|thumb|[[Kosovski vilajet]], 1875-1878.]]

[[Datoteka:Map of Kosovo during WW II.png|thumb|desno|Kosovo u Drugom svetskom ratu]]

 

 

U oktobru [[1941]]. je osnovan [[Metohijski narodno-oslobodilački partizanski odred]], sastavljen uglavnom od Srba i Crnogoraca.<ref name="Bogdanović">[http://www.kosovo.net/sk/rastko-kosovo/istorija/knjiga_o_kosovu/index.html Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu]</ref> Albancu u početku nisu prilazili partizanima jer nisu želeli obnovu Jugoslavije u kojoj su bili diskriminisani. U jesen [[1942]]. je formiran Glavni štab za Kosovo i Metohiju i prvi albanski odred "Zejnel Ajdini". Šarplaninski narodnooslobodilački partizanski odred je u početkom [[1943]]. ujedinio delove reorganizovanih albanskih odreda "Zejnel Ajdini" i "Emin Duraku", i srpskih i crnogorskih partizanskih četa, te je u to vreme imao oko 220 boraca.<ref name="Bogdanović"/> Od aprila 1943. na Šar-planini boravi delegat Vrhovnog štaba i CK KPJ [[Svetozar Vukmanović|Svetozar Vukmanović Tempo]], čime je učinjen napredak u organizovanju oružane borbe protiv okupatora.<ref name="Bogdanović"/> Istog meseca, aprila 1943. ginu [[Boro Vukmirović]] i [[Ramiz Sadik]], članovi CK KP. Uprkos svim naporima, do konačnog oslobođenja Jugoslavije, na Kosovu i Metohiji nije bilo slobodne teritorije i partizani deluju u vrlo teškim uslovima.<ref name="VE4-658">Vojna enciklopedija, Beograd, 1972., knjiga četvrta, strana 658.</ref> Takođe, tokom Drugog svetskog rata na teritoriji Kosova delovale su i [[četnici|četničke]] jedinice [[Kosta Pećanac|Koste Milovanovića Pećanca]].

Nakon kapitulacije Italije 1943. godine, Nemci okupiraju Albaniju i Kosovo. Nemci formiraju kvislinške organizacije Drugu prizrensku ligu 16. septembra 1943. i Kosovski puk (''Regjiment Kosova'') krajem 1943. godine. Januara [[1944]]. je održana [[Bujanska konferencija]], na kojoj je [[Narodnooslobodilački odbor Kosova]] doneo odluku o priključenju [[Kosovo|Kosova]] Albaniji. Nemci i [[balli Kombëtar|balisti]] sredinom februara [[1944]]. godine počinju napad na partizanske jedinice na Kosovu i uspevaju skoro da unište Glavni štab NOV za Kosovo. Tek sredinom 1944. dolazi do masovnijeg razvoja ustanka i od juna se formira ukupno oko 7 brigada NOV, pod imenom kosovsko-metohijske brigade. U oktobru 1944. počelo je povlačenje nemačke vojske (grupa armija E) iz [[Grčka|Grčke]] preko Kosova, i počela je kosovska operacija, kojom je trebalo uništiti glavninu nemačkih snaga. U tome se nije uspelo, ali područje zauzimaju jugoslovenski partizani posle povlačenja Nemaca u novembru 1944.<ref name="VE4-658" />

 

Mirno iskazivane zahteve kosovskih Albanaca za ravnopravnim položajem sa drugim narodima Jugoslavije, komunističke vlasti su više decenija potirale zastrašivanjem, batinanjem i višegodišnjim zatvorskim kaznama za demonstrante.<ref name="Bebler"/> Najpoznatiji zagovornik kosovarskih prava, pisac [[Adem Demaći]], je zbog svojih verbalnih delikata proveo ukupno 28 godina u zatvoru.<ref name="Bebler"/> Do prve masovne upotrebe oklopnih jedinica [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]] protiv đaka i studenata došlo je tokom [[demonstracije na Kosovu 1981.|kosovskih nemira]] u proleće [[1981]]. godine u Prištini, nepunih godinu dana nakon smrti [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]]. Kosovski demonstranti su tada nosili Titove slike i uzvikivali parole „Kosovo – republika“.<ref name="Bebler"/> Sukobi sa studentima u Prištini izbili su krajem marta/početkom aprila 1981. godine i očekivalo se da će se rešiti pregovorima.<ref name="Branko Mamula">[http://www.vreme.com/arhiva_html/489/11.html Branko Mamula: “Slučaj Jugoslavija”]</ref> Međutim, kada su se nemiri proširili i na druge delove, [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]] je poslata u Prištinu i druge kosovske gradove – Peć, Đakovicu, Uroševac, Podujevo, Kosovsku Mitrovicu. Oružani sukobi u Prištini izbili su sutradan po dolasku vojske, a tokom dana i sledeće noći proširili su se na veći deo Kosova.<ref name="Branko Mamula"/> Posledice nasilnog gušenja pobune bili su veoma ozbiljne. Pogoršani su međuetnički odnosi na Kosovu i došlo je do mržnje prema JNA.<ref name="Branko Mamula"/> Pritom, među regrutima JNA bilo je 12–14% Albanaca, najviše posle Srba i Hrvata.<ref name="Branko Mamula"/> Albanaci su osećali da je JNA ponovo dovela Srbe na čelo Kosova.<ref name="Branko Mamula"/>

 

{{poseban članak|Srpsko-albanski sukob|Oslobodilačka vojska Kosova|Kosovski rat}}

Početkom [[1989]]. godine [[Amandmani na Ustav Srbije 1989.|najavljene promene srpskog ustava]] izazvale su generalni štrajk albanskih rudara u rudniku Stari Trg kod Prištine. Tadašnji predsednik Centralnog komiteta [[Savez komunista Srbije|Saveza komunista Srbije]] [[Slobodan Milošević]] je ultimativno zahtevao od jugoslovenskog državnog i partijskog vrha da mu odobri upotrebu sile kako bi ugušio pobunu na Kosovu. Videvši da je srpski lider dobio podršku oko milion građana na mitingu u Beogradu, 28. februara, Predsedništvo SFRJ nije imalo drugog rešenja no da odobri upotrebu [[jugoslovenska narodna armija|vojske]]. Gotovo istovremeno, snage srpske policije upale su u rudnike i ugušile otpor albanskih rudara. Pohapšeno je na stotine osoba, a [[23. 3.|23. marta]] 1989. godine kosovski parlament usvaja ustavne amandmane. Kosovo gubi dotadašnju široku autonomiju i ponovo dobija ''Metohija'' u nazivu. Prema ocenama političkih analitičara, ukidanje suštinske autonomije Kosova u martu 1989. predstavljalo je grubo kršenje [[Ustav Jugoslavije od 1974. godine|jugoslovenskog saveznog ustava]] i početak rušenja ustavnog poretka SFRJ.<ref name="Bebler"/>