|
'''Gleđ''' ({{jez-lat|substantia adamantina s. enamelum}}) je čvrsto mineralno [[tkivo]], koje prekriva [[dentin]] u predelu anatomske krune [[zubi|zuba]]. Sadrži 4-6% organskih i 94-96% neorganskih materija, i najbolje je razvijena na griznoj površini.<ref name="r1"> Olga Janković, Verica Vunjak: ''Morfologija zuba'', VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva" Beograd, 2001.) ISBN 86-17-08912-1</ref> To je najtvrđi deo [[zubi|zuba]] i najtvrđe [[tkivo]] u organizmu uopšte, upravo zbog visokog sadržaja mineralnih materija.
== Formiranje i maturacija ==
Gleđ stvaraju posebne epitelne [[ćelija|ćelije]] nazvane ameloblasti. Produkcija gleđnog matriksa počinje nakon inicijalne mineralizacije dentinskog matriksa, a vrše je proksimalni delovi ameloblasta. Kada se stvori dovoljna količina gleđi ameloblasti involirajuinvolviraju i stvaraju tanak organski pokrivač, tzv. gleđnu košuljicu ({{jez-lat|cuticula dentis}}), koja ima ulogu da zaštiti gleđ od okolnog vezivnog tkiva i da omogući nesmetano nicanje [[zubi|zuba]]. Stvaranje gleđi je ritmički neujednačen proces, usled čega dolazi do stvaranja slojeva u njenoj strukturi. Sazrevanje ovog dela [[zubi|zuba]] se odigrava pre erupcije, ali i dve godine nakon njegovog nicanja, tako da pljuvačka sa svojim jonima igra značajnu ulogu u određivanju konačnog kvaliteta gleđi. Nakon završene maturacije gleđ postaje potpuno acelularna, nevaskularizovana i neinervisana tvorevina, koja ipak putem razmene jona umereno komunicira sa okolnom sredinom.<ref name="r2"> Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: "Histološka građa organa" ("Bonafides" Niš 2001) ISBN 86-7434-003-2</ref>
== Sastav ==
Formirani deo čine gusto zbijene šestougaone gleđne prizme, promera 3-6μm, tj. veliki kristali kalcijumhidroksiapatita za koji su vezani joni karbonata, [[Magnezij|Mg]], [[Natrij|Na]], [[Kalij|K]] itd. Prizme se protežu radijalno od granice sa [[dentin]]om do slobodne površine gleđi i idući ka površini njihov promer se povećava.
Neformirani deo čini lepljiva interprizmatična supstanca (matriks), koja povezuje gleđne prizme.<ref name="r4"> Željko Martinović: ''Osnovi dentalne morfologije'', II izdanje ("Službeni glasnik" Beograd, 2000.) ISBN 86-7549-175-1</ref> Njena debljina iznosi oko 1μm. Organski matriks čini samo 1 % ukupne mase gleđi, a gradi ga fina mreža veoma čvrstih i gotovo potpuno nerastvorljivih [[protein]]skih vlakana (sličnih keratinu kose).<ref name="r5"> Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D: ''Medicinska fiziologija'', IX izdanje ("Savremena administracija" Beograd, 1999.)</ref>
Zahvaljujući svom sastavu, gleđ je veoma otporna na dejstvo [[enzim]]a, [[kiselina]] i ostalih korozivnih materija i predstavlja prvu i glavnu liniju odbrane [[zubi|zuba]] od [[karijes]]a.
|
