Wikipedija

Saharoza – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Kolega2357 (razgovor | doprinos)
20.730.146 izmena
m reference; kozmetičke promjene
Nema sažetka izmjene
Red 1:
{{Chembox-lat
{| class="toccolours" border="1" style="float: right; clear: right; margin: 0 0 1em 1em; border-collapse: collapse;"
| verifiedrevid = 458434693
! {{chembox header}} | Saharoza <!-- replace if not identical with the article name -->
| Name = Saharoza
| ImageFile1 = Saccharose2.svg
| ImageFile1 size = 100px
| ImageName1 = Skeletal formula of sucrose
| ImageFile2 = Sucrose-rodmodel.png
| ImageFile2 size = 100px
| ImageName2 = Ball-and-stick model of sucrose
| ImageFile3 = Sucrose.gif
| ImageFile3 size = 100px
| ImageName3 = Ball-and-stick model of sucrose
| IUPACName = (2''R'',3''R'',4''S'',5''S'',6''R'')-2-[(2''S'',3''S'',4''S'',5''R'')-3,4-dihidroksi-2,5-bis(hidroksimetil)oksolan-2-il]oksi-6-(hidroksimetil)oksan-3,4,5-triol
| IUPACName_hidden = yes
| OtherNames = Šečer; α-<small>D</small>-glukopiranozul-(1→2)-β-<small>D</small>-fruktofuranozid;
β-<small>D</small>-fruktofuranozil-(2→1)-α-<small>D</small>-glukopiranozid; &beta;-(2''S'',3''S'',4''S'',5''R'')-fruktofuranozul-&alpha;-(1''R'',2''R'',3''S'',4''S'',5''R'')-glukopiranozid; &alpha;-(1''R'',2''R'',3''S'',4''S'',5''R'')-glukopiranozil-&beta;-(2''S'',3''S'',4''S'',5''R'')-fruktofuranozid
| Section1 = {{Chembox Identifiers-lat
| Abbreviations =
| InChI = 1/C12H22O11/c13-1-4-6(16)8(18)9(19)11(21-4)23-12(3-15)10(20)7(17)5(2-14)22-12/h4-11,13-20H,1-3H2/t4-,5-,6-,7-,8+,9-,10+,11-,12+/m1/s1
| CASNo = 57-50-1
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEMBL = 253582
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| EC-number = 200-334-9
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 5768
| PubChem = 5988
| RTECS = WN6500000
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank = DB02772
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = C151H8M554
| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEBI = 17992
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C12H22O11/c13-1-4-6(16)8(18)9(19)11(21-4)23-12(3-15)10(20)7(17)5(2-14)22-12/h4-11,13-20H,1-3H2/t4-,5-,6-,7-,8+,9-,10+,11-,12+/m1/s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = CZMRCDWAGMRECN-UGDNZRGBSA-N
| SMILES = O1[C@H](CO)[C@@H](O)[C@H](O)[C@@H](O)[C@H]1O[C@@]2(O[C@@H]([C@@H](O)[C@@H]2O)CO)CO
}}
| Section2 = {{Chembox Properties-lat
| Reference = <ref name="ICSC">{{ICSC-ref|1507|name=Sucrose|date=November 2003}}</ref>
| Formula = C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>
| MolarMass = 342,30 g/mol
| Appearance = beli kristali
| Density = 1,587 g/cm<sup>3</sup>, čvrsta
| Solubility = 2000 g/L (25&nbsp;°C)
| MeltingPt = 186 °C razlaže se
| LogP = −3,76
}}
| Section3 = {{Chembox Structure-lat
| CrystalStruct = [[Monoklinična kristalna sistema|Monoklinična]]
| SpaceGroup = P2<sub>1</sub>
| Dipole =
}}
| Section7 = {{Chembox Hazards-lat
| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1507.htm ICSC 1507]
| EUIndex = nije na listi
| NFPA-H = 1
| NFPA-F = 1
| NFPA-R = 0
}}
| Section8 = {{Chembox Related-lat
| OtherCpds = [[Laktoza]]<br />[[Maltoza]]
}}
}}
'''Saharoza''' (uobičajeno ime: '''šećer''') je [[disaharid]] [[molekulska formula|molekulske formule]] C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>. Sistematsko ime je β-D-fruktofuranozil α-D-glukopiranozid. Najpoznatija je kao namirnica u ljudskoj ishrani.
 
== Opis ==
Čista saharoza se najčešće dobija kao fini, kristalni prašak bez boje i mirisa, ugodnog slatkog ukusa. Krupni kristali se mogu dobiti kristalizacijom na drvenom štapiću, koncu i sl. što se prodaje kao poslastica poznata pod imenom 'kamena bombona'.
 
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="1" style="float: left; clear: left; margin: 1em 1em 1em 1em; border-collapse: collapse;"
|+'''Rastvorljivost čiste saharoze'''
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"|''' Temperatura (°C) '''
| align="center" colspan="2" bgcolor="#ffffff" |
|style="background:#d9d9d3" align="center"|''' g saharoze / g vode '''
[[Datoteka:Saccharose.svg|200px|{{STRANICA}}]]<br /> [[Datoteka:Sucrose_molecule_3d_model.png|200px|{{STRANICA}}]]
|-
! {{chembox header}} | Opšte
|-
| | {{{IUPAC|Saharoza}}} <!-- e.g. Iron(II) chloride -->
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 50
| Ostala imena
|align="center"| 2,59
| Šećer, Saccharose
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 55
| [[Hemijska formula|Molekulska formula]]
|align="center"| 2,73
| {{{formula|[[ugljenik|C]]<sub>12</sub>[[vodonik|H]]<sub>22</sub>[[kiseonik|O]]<sub>11</sub>}}}
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 60
| <!-- mostly for organic compounds, omit otherwise -->
|align="center"| 2,89
| OC1C(OC(CO)C(O)C1O)<br />OC2(CO)OC(CO)C(O)C2O
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 65
| [[Molarna masa]]
|align="center"| 3,06
| 342,34 g/mol
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 70
| Izgled
|align="center"| 3,25
| beli prašak (kristal) <!-- e.g. pale yellow solid, [[hygroscopic]] -->
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 75
| | [57-50-01]
|align="center"| 3,46
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 80
! {{chembox header}} | Osobine
|align="center"| 3,69
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 85
| [[Gustina]] i [[Faza(materija)|faza]]
|align="center"| 3,94
| 1,587 g/cm<sup>3</sup>, solid <!-- ? g/cm<sup>3</sup>, solid / ? g/ml, liquid / ? g/l, gas -->
|-
| [[Rastvorljivost]] u [[Voda (molekul)|vodi]]
| 200 g/100 ml (?°C) <!-- at least put miscible with, not soluble in -->
|-
<!-- | Drugi rastvarači npr. [[etanol]], [[acton]] -->
<!-- | solubility info on other solvents -->
<!-- |- -->
| [[Tačka topljenja]]
| 186&nbsp;°C (? K) <!-- (mention any decomposition) -->
|-
| [[Tačka ključanja]]
| raspada se <!-- ?°C (? K) -->
|-
| [[Specifična rotacija|specifična rotacija <nowiki>[&alpha;]</nowiki><sub>D</sub>]] <!-- (Only include this for chiral compounds, indicate direction/enantiomer combo if known) -->
| +66,47°
|-
| [[Indeks prelamanja]]
| 1,5376
|-
! {{chembox header}} | Struktura
|-
| [[Orbital hybridisation#Molecule shape|Molecular shape]] <!-- for simple covalent molecules (omit for most large molecules, ionics and complexes) -->
| ? <!-- e.g. trigonal bipyramidal -->
|-
| [[Kristalna struktura]] <!-- omit if not a solid -->
| [[monoklinična]] hemiedarska <!-- e.g. [[triclinic]], [[monoclinic]], [[orthorhombic]], [[hexagonal]], [[rhombohedral|trigonal]], [[tetragonal]], [[cubic]], and mention "close packed" or similar. You may also cite what class it belongs to, e.g. [[Cadmium_chloride#Crystal_structure|CdCl<sub>2</sub>]] -->
|-
| [[Dipolni moment]]
| ? [[Debaj|D]]
|-
! {{chembox header}} | Hazards <!-- Summary only- MSDS entry provides more complete information -->
|-
| | [[Saharoza (stranica s podacima)#Material Safety Data Sheet|External MSDS]] <!-- please replace with proper link-->
|-
| Main [[Worker safety and health|hazards]]
| Combustible <!-- e.g. highly toxic, explosive, flammable, corrosive -->
|-
| {{NFPA-chembox | H=1 | F=1 }}
|-
| [[Tačka paljenja]]
| N/A
|-
| | [[List of R-phrases|R]]: ? <br /> [[List of S-phrases|S]]: ?
|-
| [[RTECS]] number
| WN6500000
|-
! {{chembox header}} | [[{{STRANICA}} (data page)|Supplementary data page]]
|-
| [[{{STRANICA}} (data page)#Structure and properties|Struktura i <br />osobine]]
| [[Indeks prelamanja|''n'']], [[Dieletrična konstanta|&epsilon;<sub>r</sub>]], itd.
|-
| [[{{STRANICA}} (data page)#Thermodynamic properties|Thermodynamic<br />data]]
| Phase behaviour<br />Solid, liquid, gas
|-
| [[{{STRANICA}} (data page)#Spectral data|Spektroskopski podaci]]
| [[UV/VIS spectroscopy|UV]], [[Infrared spectroscopy|IR]], [[nuclear magnetic resonance spectroscopy|NMR]], [[Mass spectrometry|MS]]
|-
! {{chembox header}} | Srodna jedinjenja
|-
| Other [[Ion|anions]] <!-- please omit if not applicable -->
| ? <!-- Put in related anions e.g, iron(II) fluoride & iron(II) bromide if compound is iron(II) chloride -->
|-
| Other [[Ion|cations]] <!-- please omit if not applicable -->
| ? <!-- Put in other oxidation states of same element e.g. [[iron(III) chloride]], also for related metals such as [[manganese(II) chloride]], [[cobalt(II) chloride]], ruthenium(III) chloride-->
|-
| {{chembox header}} | <small>Except where noted otherwise, data are given for<br /> materials in their [[standard state|standard state (at 25&deg;C, 100 kPa)]]<br />[[Vikipedija:Chemical infobox|Infobox disclaimer and references]]</small>
|-
|style="background:#d9d9d3" align="center"| 90
|align="center"| 4,20
|}
'''Saharoza''' (uobičajeno ime: '''šećer''') je [[disaharid]] [[molekulska formula|molekulske formule]] C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>. Sistematsko ime je β-D-fruktofuranozil α-D-glukopiranozid. Najpoznatija je kao namirnica u ljudskoj ishrani.
 
== Opis ==
 
Čista saharoza se najčešće dobija kao fini, kristalni prašak bez boje i mirisa, ugodnog slatkog ukusa. Krupni kristali se mogu dobiti kristalizacijom na drvenom štapiću, koncu i sl. što se prodaje kao poslastica poznata pod imenom 'kamena bombona'.
 
<table class="toccolours" border="1" style="float:left; clear:left; margin: 0 0 1em 1em; border-collapse: collapse;">
<tr><th colspan=2>Rastvorljivost čiste saharoze</th></tr>
<tr><th>Temperatura (C)</th><th>g saharoze/g vode</th></tr>
<tr><td>50</td><td>2,59</td></tr>
<tr><td>55</td><td>2,73</td></tr>
<tr><td>60</td><td>2,89</td></tr>
<tr><td>65</td><td>3,06</td></tr>
<tr><td>70</td><td>3,25</td></tr>
<tr><td>75</td><td>3,46</td></tr>
<tr><td>80</td><td>3,69</td></tr>
<tr><td>85</td><td>3,94</td></tr>
<tr><td>90</td><td>4,20</td></tr>
</table>
 
Kao i u drugim ugljenim hidratima, kod saharoze je odnos [[vodonik]]a prema [[kiseonik]]u 2:1. Saharoza se sastoji od dva monosaharida &alpha;-[[glukoza|glukoze]] i [[fruktoza|fruktoze]] spojenih [[glikozidna veza|glikozidnom]] vezom između ugljenika 1 glukozne i ugljenika 2 fruktozne jedinice.
Linija 140 ⟶ 127:
 
Brzina kojom saharoza diže sadržaj glukoze u krvi može da izazove ozbiljne probleme kod osoba koje imaju poremećen metabolizam glukoze, recimo kod dijabetičara. Saharoza može da dovede do metaboličkog sindroma.
 
== Reference ==
{{reflist|2}}
 
== Literatura ==
{{refbegin}}
<references/>
* {{citeCite book |ref= harv|first=J. | last=Yudkin | coauthors=Edelman, J., Hough, L. | title=Sugar - Chemical, Biological and Nutritional Aspects of Sucrose | publisher=The Butterworth Group | year=1973 | id=ISBN 0-408-70172-2}}
{{refend}}
 
== Vanjske veze ==
{{Portal-lat|Hemija}}
 
{{Commonscat|Sucrose}}
* [http://www.compchemwiki.org/index.php?title=Sucrose Computational Chemistry Wiki]
* [http://www.chem.qmul.ac.uk/iupac/2carb/app.html Nomenclature of Carbohydrates]
* [http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=dBnniua6-oM#! Sugar: The Bitter Truth]
 
{{Ugljeni hidrati}}
{{Ugljeni hidrati-lat}}
{{Commonscat|Sucrose}}
 
[[Kategorija:Ugljeni hidrati]]
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Saharoza