Velika Srbija – razlika između verzija

'''Velika Srbija''' (ili '''velikosrpska ideologija''') je [[Iredentizam|irendetistička]] ideja koja ima za cilj da ujedini u jednu [[država|državu]] sve teritorije na kojima [[Srbi]] žive ili su nekada živeli.<ref>Ovo podrazumeva i oblasti srednjevekovne srpske države u kojima Srbi odavno ne čine većinsko stanovništvo, kao i neke istorijske oblasti kojima su srpski feudalci samo privremeno upravljali (vidi [[Stara Srbija]]).</ref> Ova ideja se tokom istorije javljala u različitim vidovima i pod različitim imenima.

Ideja o stvaranju velike srpske države je nastala u [[19. vijek|19. veku]] u vreme nacionalnog buđenja širom Evrope i borbe srpskog naroda za nezavisnost. Najjasnije je uobličena [[1844]]. godine u [[Načertanije|Načertaniju]] [[Ilija Garašanin|Ilije Garašanina]], tajnom političkom programu [[Kneževina Srbija|Kneževine Srbije]]<ref name="Encyclopedia%20of%20Eastern%20Europe">[http://www.questiaschool.com/read/106918273?title=N%3A%20Na%C4%8Dertanije ''Načertanije'', Encyclopedia of Eastern Europe]</ref>, prema kojem bi nova srpska država uključila i multietničke oblasti [[Balkan]]a, poput [[Makedonija|Makedonije]], [[Kosovo|Kosova]], [[Bosna|Bosne]] i [[Hercegovina|Hercegovine]].<ref name="Encyclopedia%20of%20Eastern%20Europe">[http://www.questiaschool.com/read/106918273?title=N%3A%20Na%C4%8Dertanije ''Načertanije'', Encyclopedia of Eastern Europe]</ref> Tokom 19. veka srpska inteligencija, uz izuzetak mislilaca sa [[levica|levice]] koji su bili za stvaranje [[Balkanska federacija|Balkanske federacije]], je uglavnom prihvatila ideju ujedinjenja svih Srba u jednu veliku srpsku državu. Ovakav program su prihvatili i mnogi srpski vladari i državnici, uključujući [[aleksandar Karađorđević (knez)|kneza Aleksandra Karađorđevića]]<ref>Za Aleksandra Karađorđevića je Garašanin, kao ministar unutrašnjih poslova, izradio svoje Načertanije.</ref>, [[Mihailo Obrenović|Mihaila Obrenovića]]<ref>Vladavina Mihaila Obrenovića je vođena „velikom idejom“, a Garašanin je bio njegov ministar inostranih poslova.</ref>, [[Nikola Pašić|Nikolu Pašića]]<ref name="Hall"/><ref>[http://media.srpskinacionalisti.com/index.php?id=37 Vojislav Šešelj, Ideologija srpskog nacionalizma] ''I Nikola Pašić je krajem rata davao diplomatske izjave o južnoslovenskom ujedinjenju, ali svi raspoloživi dokumenti, savremenici i istoričari svedoče da je njemu primarna bila Velika Srbija'' (str. 717). ''Kako zapaža Vasa Čubrilović, Nikola Pašić preuzima od Ilije Garašanina „...ujedinjenje Srpstva, uključujući Bosnu i Hercegovinu, Staru Srbiju i Makedoniju i Crnu Goru s izlazom Srbije na more“'' (str. 978).</ref> i mnoge druge. Sve političke partije [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]], osim [[srpska socijaldemokratska partija|socijaldemokratske]], imale su za cilj stvaranje Velike Srbije, odnosno „ujedinjenje srpstva“.<ref>[http://books.google.com/books?id=KfqbujXqQBkC&pg=PA109&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=6#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Ivo Banac, The national question in Yugoslavia: origins, history, politics (str. 110)]</ref> Do [[prvi svjetski rat|prvog svetskog rata]], terotorija Srbije se neprestano širila.<ref>Holm Zundhausen: Istorija Srbije – od 19. do 21. veka, CLIO, Beograd, 2009.</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=HGI0Zhj6OcIC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=Serbia%27s%20expansion Heavenly Serbia: From Myth to Genocide], [[New York University Press]], 1999. (str. 89.)</ref>

Nakon [[prvi svjetski rat|prvog svetskog rata]] srpska politička elita se odlučuje za [[nastanak Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]], proklamovane zajednice jugoslovenskih naroda, koju mnogi smatraju velikosrpskom tvorevinom.<ref name="Stevan%20Dedijer"/><ref name="knowledgerush">[http://www.knowledgerush.com/kr/encyclopedia/Greater_Serbia/ Greater Serbia] (knowledgerush.com)</ref> Tokom [[drugi svjetski rat|drugog svetskog rata]] u Jugoslaviji je vođen građanski rat između [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizana]], pristalica ravnopravnog jugoslovenskog ujedinjenja<ref>Odluka [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugog zasedanja AVNOJ-a]]: „''Da se stvori federalna Jugoslavija, zasnovana na pravutemeljima osocijalističke samoopredeljenju, u kojoj je planirano da južnoslovenski narodi: Srbi, Hrvati, Slovenci, Makedonci i Crnogorci žive u ustavnim republikama sa jednakim pravima''“.</ref>revolucije i [[četnici|četnika]], zagovornika stvaranjamonarhističkog velike Srbijeuređenja u okviru velike Jugoslavije.<ref>[http://sr.wikisource.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%94._%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%9B%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D1%83_%D0%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%88%D0%B8%D1%9B%D1%83_%D0%BE%D0%B4_20.12.1941. Instrukcija D. Mihailovića Pavlu Đurišiću od 20.12.1941.]: „''Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije — Crne Gore — Bosne i Hercegovine — Srema — Banata i Bačke''“.</ref> Porazom [[četnici|četnika]] uU [[Drugi svjetski rat|Drugom svetskom ratu]] poražena je i velikosrpska politika, a [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavija]] je preuređena na federalnom principu. Nakon [[Josip Broz Tito|Titove]] smrti, [[1980-e|1980-ih]] godina dolazi do obnove velikosrpskihsepartističkih težnji Hrvata i Slovenaca u odnosu na SFRJ. Tokom [[ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskih ratova]], srpska politička elita je [[Udruženibez zločinačkijasnog poduhvat|udruženim zločinačkim poduhvatom]] na [[Jugoslavija|jugoslovenskom]]stava prostoru pokušala da stvorisačuva državu koja u kojoj bi ujedinilaostala sveda Srbe<refživi name="%C5%A0e%C5%A1elj%20ICTY%20Case%20information%20sheet">[http://www.un.org/icty/cases-e/cis/seselj/cis-seselj.pdfglavnina Šešeljsrpskog ICTYnaroda, Caseali informationje sheet]</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6743607.stminteres Serbpojedinih leadermoćnih jaileddržava forbio waroštro crimes]</ref>suprostavljen ovoj nameri, štote je rezultiralomeđunarodna masovnimzajednica [[ratnipodržala zločin|ratnimsecesiju zločinima]]socijalističkih irepublika [[etničko čišćenje|etničkim čišćenjem]]Jugoslavije.<ref name="UN"/>

PrinudniIdeja karakter Velikeostanka Srbije,u kaojednoj idržavi ostalihprostora "velikonacionalnih"na projekata,kojima ogledasu seživeli uSrbi njihovompre ostvarenjuratova protiviz voljedevedesetih drugihgodina narodnosti.<refdvadesetog name="knowledgerush"/>veka, Balkanskinije narodiimala vekovimanegativnih živetendencija izmešaniprema jedniostalim sa drugimanarodima i nemogućeetničkim jegrupama stvaranje velike nacionalne države bez uključivanja brojnih [[Etnička grupa|etničkih grupa]] protiv njihove voljeSFRJ.<ref name="knowledgerush"/>Današnje Tokomsrpsko istorije,društvo svi(Republika takviSrbija) pokušajina stvaranjanedvosmislen Velikenačin Srbijepromoviše sujednakost sesvih završavalinjenih zločinimagrađana. etničkog čišćenja i [[genocid]]om.<ref>Za Balkanske ratove videti [[Zločini nad Albancima u Balkanskim ratovima]], za Drugi svetski rat videti [[Zločini četnika u Drugom svetskom ratu]], za jugoslovenske ratove videti [[Masakr u Srebrenici|Genocid u Srebrenici]], itd.</ref>

[[Načertanije]] (''nacrt'') jeneosnovano slovi za nekadašnji tajni „program [[Spoljni odnosi Srbije|spoljašne]] i nacionalne [[politika|politike]] [[Kneževina Srbija|Srbije]]“<ref>Prema podnaslovu samog Načertanija.</ref>, koji je krajem [[1844]]. godine napisao [[ministar]] unutrašnjih dela [[Ilija Garašanin]] (1812—1874) za [[knez]]a [[Aleksandar Karađorđević (knez)|Aleksandra Karađorđevića]] (1842—1858).<ref name="Encyclopedia%20of%20Eastern%20Europe"/>

Srpski nacionalisti su označili Jugoslaviju kao najveću katastrofu Srbije, smatrajući kobnom greškom što je Srbija pristala na jugoslovensku državu, umesto da je stvorila Veliku Srbiju u povoljnom periodu nakon Prvog svetskog rata.<ref name="Srbija%20i%20Srednja%20Evropa">[http://www.pescanik.info/content/view/940/85/ Srbija i Srednja Evropa: Jedna propuštena prilika - tragedija Srbije]</ref> Tokom [[ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskih ratova]] 1990-ih, ujedinjenje Srba je bio cilj koji su zastupali srpski političari<ref name="knowledgerush"/>, nasuprot nastojanjima međunarodne zajednice za očuvanjem postojećih granica jugoslovenskih republika. Velikosrpskom idejom su bili prožeti glavni činioci srpske politike (uključujući [[Socijalistička partija Srbije|SPS]], [[Srpska radikalna stranka|SRS]] i [[Srpski pokret obnove|SPO]])<ref name="UN" /><ref name="Klemen%C4%8Di%C4%87">[http://hrcak.srce.hr/file/51762 Mladen Klemenčić, Velikosrpska teritorijalna posezanja]</ref>. [[Arbitražna komisija Mirovne konferencije o Jugoslaviji|Međunarodna arbitražna komisija o Jugoslaviji]] je 1991. godine dala [[pravo|pravno]] mišljenje da samo republike imaju pravo na proglašenje nezavisnosti, a da narodi nemaju, čime je želja srpskog naroda za jedinstvenom državom međunarodno pravno proglašena nelegalnom.

Srpski četnički vođa [[Vojislav Šešelj]] je početkom jugoslovenskih ratova ponovo aktuelizovao stari četnički plan o stvaranju velike Srbije i njenom etničkom čišćenju.<ref name="Zundhausen"/> [[Šešelj]]ev plan Velike Srbije se zasnivao na načelu „''Gde su srpski grobovi, tu su srpske zemlje''“, kombinujući istorijsko i etničko pravo na teritorije susednih jugoslovenskih republika. On je u okvire Velike Srbije predlagao uključenje većeg dela teritorije SFRJ, i to celih republika [[Srbija|Srbije]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Crna Gora|Crne Gore]], [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], kao i velikog dela [[Hrvatska|Republike Hrvatske]], podeljene po zamišljenoj liniji [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica]].<ref name="%C5%A0e%C5%A1elj%20ICTY%20Case%20information%20sheet">[http://www.un.org/icty/cases-e/cis/seselj/cis-seselj.pdf Šešelj ICTY Case information sheet]</ref> Smatra se da je Šešelj tu ideju preuzeo od Stevana Moljevića, četničkog ideologa iz Drugog svetskog rata.<ref name="Kurir"/> Iza ovog programskog opredeljenja stajao je Šešeljev [[Srpski četnički pokret]], koji je kasnije preimenovan u [[Srpska radikalna stranka|Srpsku radikalnu stranku]], koja je slala svoje dobrovoljce na jugoslovenska ratišta. SRS još uvek zvanično zastupa ovaj program.<ref name="Kurir"/> Bivši visoki zvaničnici Srpske radikalne stranke [[Tomislav Nikolić|Nikolić]] i [[Aleksandar Vučić|Vučić]] su nakon njenog napuštanja 2008. godine izjavili da je ideja Velike Srbije nerealna.<ref>[http://www.rts.rs/page/stories/ci/story/1/%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0/24907/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0+%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0.html Velika Srbija nerealna]</ref>