Nitroglicerin – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
|||
Red 1:
{{Chembox-lat
'''Nitroglicerin''' je tehnički naziv za ester glicerola i dušične kiseline. Dobiva se [[nitriranje]]m [[alkoholi|alkohola]] [[glicerol]]a. Poznat je pod starim nazivom nitroglicerin, iako nije nitro-spoj.▼
| verifiedrevid = 394801541
| ImageFileL1 = Nitroglycerin-2D-skeletal.png
| ImageNameL1 = Stick model of nitroglycerin
| ImageFileR1 =Nitrogylcerin_(3D_ball-and-stick_model).png
| ImageNameR1 = Ball and stick model of nitroglycerin
| IUPACName = 1,2,3-Trinitroksipropan
| SystematicName = 2,3-bis(nitrooksi)propil nitrat
| OtherNames = 1,3-dinitrooksipropan-2-il nitrat
| Section1 = {{Chembox Identifiers-lat
| Abbreviations =
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = G59M7S0WS3
| InChI1 = 1/C3H5N3O9/c7-4(8)13-1-3(15-6(11)12)2-14-5(9)10/h3H,1-2H2
| InChIKey1 = SNIOPGDIGTZGOP-UHFFFAOYAR
| CASNo = 55-63-0
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 4510
| PubChem_Ref = {{Pubchemcite}}
| ChemSpiderID = 4354
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| EINECS = 200-240-8
| UNNumber = UN 0143, UN 0144, UN 1204, UN 3064, UN 3319
| DrugBank = DB00727
| KEGG = C07455
| ChEBI = 28787
| MeSHName = Nitroglycerin
| ATCCode_prefix = C01
| ATCCode_suffix = DA02
| ATC_Supplemental = C05AE01
| SMILES = C(C(CO[N+](=O)[O-])O[N+](=O)[O-])O[N+](=O)[O-]
| InChI = 1S/C3H5N3O9/c7-4(8)13-1-3(15-6(11)12)2-14-5(9)10/h3H,1-2H2
| InChIKey = SNIOPGDIGTZGOP-UHFFFAOYSA-N
| Beilstein = 1802063
| Gmelin = 165859}}
| Section2 = {{Chembox Properties-lat
| Formula =
|C=3|H=5|N=3|O=9
| MolarMass = 227.09 g/mol
| Appearance = Čista žuta/bezbojna uljasta tečnost
| Density = 1.6 [[gram|g]]/[[kubni centimetar|cm³]] na 15 [[Celzijus|°C]]
| MeltingPtC = 13.2
| BoilingPt = Razlaže se 50-60 °C
| Solubility = }}
| Section6 = {{Chembox Explosive-lat
| ShockSens = visok
| FrictionSens = visok
| ExplosiveV = 7700 [[metara u sekundi|m/s]]
| REFactor = 1.50
}}
| Section7 = {{Chembox Hazards-lat
| MainHazards =
| FlashPt =
| NFPA-H = 3
| NFPA-F = 3
| NFPA-R = 4
| Autoignition = }}
}}
'''Nitroglicerin''' je teška, bezbojna, masna, eksplozivna [[tečnost]] dobijena nitracijom [[glicerol]]a. Od [[1860]]. korišćen je kao aktivni sastojak u proizvodnji [[Nitroglicerinski eksplozivi|eksploziva]], specifično dinamita, i kao takav korišćen je u rudarstvu. Takođe je od [[1880]]. bio korišćen u vojsci kao aktivni sastojak, i želatinizator za nitrocelulozu u nekim solidnim raketnim gorivima, kao Kordit i Balistit. Nitroglicerin je takođe korišćen i u medicini<ref name="urlHow dynamite">{{cite web | url = http://www.dailymail.co.uk/health/article-1253032/How-dynamite-help-destroy-prostate-cancer.html | title = How dynamite could help destroy prostate cancer | Mail Online | author = | authorlink = | coauthors = | date = | format = | work = | publisher = | pages = | language = | archiveurl = | archivedate = | quote = | accessdate = }}</ref> kao proširivač krvnih sudova za lečenje srčanih bolesti, kao što su angina i hronične srčane bolesti.<ref name="urlNitrostat">{{cite web | url = http://www.rxlist.com/nitrostat-drug.htm | title = Nitrostat (Nitroglycerin) Drug Information: User Reviews, Side Effects, Drug Interactions and Dosage at RxList | author = | authorlink = | coauthors = | date = | format = | work = | publisher = | pages = | language = | archiveurl = | archivedate = | quote = | accessdate = }}</ref>
▲
Kemijska formula na 13°C glasi: C<sub>3</sub>H<sub>5</sub>N<sub>3</sub>O<sub>9</sub> ili C<sub>3</sub>H<sub>5</sub>(NO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>, a na 16°C: C<sub>3</sub>H<sub>5</sub>(ONO<sub>2</sub>)<sub>3</sub>. Gustoća mu je na 15°C: 227,0872 g/mol i 1,599 g/cm<sup>3</sup>, a na 13.2°C 1,1.
Linija 10 ⟶ 70:
Danas ponajviše služi kao [[lijek]] kod srčanih stanja (angina pectoris, itd.), te kao plastifikator kod nekih čvrstih goriva. Maksimalna temperatura izgaranja gliceril-trinitrata je oko 4650°C, a brzina detonacije gotovo 8000 m/s. Spontani raspad, koji uključuje ispuštanje dušikovih oksida, odvija se iznad temperature od 50°C.
==
Nitroglicerin je otkrio [[Askanio Sobrero]] [[1846]]. radeći za T. Đ Peluz na torinskom univerzitetu. Najbolji proces proizvodnje razvio je [[Alfred Nobel]] šezdesetih godina [[19. vek]]a. NJegova firma izvozila je mešavinu nitroglicerina i baruta pod imenom Švedsko Eksplozivno Ulje, ali je bilo jako nestabilno. Rezultat te ekstremne nestabilnosti su brojne tragične katastrofe.<ref>{{cite web |url=http://nobelprize.org/alfred_nobel/industrial/articles/vinterviken/emil.html |title=NobelPrize.org: Emil Nobel}}</ref>
Tečni nitroglicerin je bio široko zabranjen, i to je dovelo do razvitka dinamita, napravljenog mešanjem nitroglicerina sa inertnim upijajućim materijalima.
== Izvori ==
{{reflist|2}}
== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Nitroglycerin}}▼
{{Portal|Hemija}}
* {{cite web|url=http://CPRR.org/Museum/Newspapers/Nitroglycerine.html | work=Central Pacific Railroad Photographic History Museum | title=Nitroglycerine! Terrible Explosion and Loss of Lives in San Francisco | accessdate=2005-03-23 }} - 1866 Newspaper article
* [http://webbook.nist.gov/cgi/cbook.cgi?ID=C55630 WebBook page for C3H5N3O9]
▲{{Commonscat|Nitroglycerin}}
{{Medicinsko upozorenje-lat}}
[[Kategorija:Eksplozivne hemikalije]]
[[Kategorija:Eksplozivi]]
▲[[Kategorija:Lekovi]]
| |||