|
[[Image:Beeswax foundation.jpg|thumb|Komercijalna osnova [[pčelinje saće|pčelinjeg saća]], napravljena presovanjem pčelinjeg voska.]]
'''Voskovi''' su klasa [[hemijsko jedinjenje|hemijskih jedinjenja]] koja su [[Plastičnost (fizika)|plastična]] ([[Duktilnost|duktilna]]) na sobnoj temperaturi. Njihova [[tačka topljenja]] je tipično iznad 45 °-{C}-. U tečnom stanju imaju nizak [[viskozitet]]. Voskovi su [[Rastvorljivost|nerastvorni]] u vodi, ali se rastvaraju u organskim, nepolarnim rastvaračima. Svi voskovi su [[organsko jedinjenje|organska jedinjenja]].
[[Pčelinji vosak|Vosak]] proizvode [[pčele]], koje od njega prave saće gde čuvaju leglo, hranu ili [[med]].
==== Životinjski voskovi ====
Najpoznatiji životinjski vosak je [[pčelinji vosak]], mada i drugi insekti izlučuju voskove. Glavna komponenta pčelinjeg voska je [[estar]] miricil palmitat koji se kositi u konstruisanju njihovog saća. Njegova tačka topljenja je 62-65 °-{C}-. [[Spermacet]] je pristutan u velikim količinama u ulju [[ulješura]]. Jedan od njegovih glavnih sastojaka je [[cetil palmitat]], još jedan ester [[masna kiselina|masne kiseline]] i [[masni alkohol|masnog alkohola]]. [[Lanolin]] je vosak koji se dobija iz vune, i sastoji se od estara [[sterol]]a.<ref>-{Wilhelm Riemenschneider1 and Hermann M. Bolt "Esters, Organic" Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2005, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a09_565.pub2}} }-</ref>
==== Biljni voskovi ====
Na područjima sa toplom klimom biljke izlučuju voskove radi kontrole evaporacije i hidracije.<ref name=Ullmann>-{Uwe Wolfmeier, Hans Schmidt, Franz-Leo Heinrichs, Georg Michalczyk, Wolfgang Payer, Wolfram Dietsche, Klaus Boehlke, Gerd Hohner, Josef Wildgruber "Waxes" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2002. {{DOI|10.1002/14356007.a28_103}}}-.</ref> Sa komercijalnog stanovišta, najvažniji vosak je [[karnauba vosak]], tvrdi vosak koji se dobija iz Braziliske palme. On sadrži estar miricil cerotat, i ima mnoštvo primena. Drugi specijalizovani biljni voskovi su [[kandelila vosak]], oarikary vosak, vosak šećerne trske, retamo vosak, [[jojoba ulje]]. Biljni [[Epikutikularni vosak|epikutikularni voskovi]] su smeše supstituisanih dugolančanih [[Alifatično jedinjenje|alifatičnih]] [[ugljovodonik]]a, koji sadrže [[alkan]]e, masne kiseline, primarne i [[alkohol|sekundarne alkohole]], [[diol]]e, [[keton]]e, [[aldehid]]e.<ref name=Baker>-{EA Baker (1982) Chemistry and morphology of plant epicuticular waxes. In The Plant Cuticle. Ed. DF Cutler, KL Alvin, CE Price. Academic Press. ISBN 0-12-199920-3}-</ref>
=== Voskovi izvedeni iz nafte ===
Dok prirodni voskovi sadrže estre, parafinski voskovi su [[ugljovodonik|ugljovodonici]], smeše [[alkan]]a obično u [[Homologni red|homolognim serijama]] opsega dužina lanca. Ti materijali predstavljaju znatnu frakciju nafte. Oni se rafinišu vakuum distilacijom. Parafinski voskovi su smeše zasićenih -{n}-- i izoalkana, [[Cikloalkan|naften]]a, i alkil- i naften-supstituisanih [[Aromatičnost|aromatičnih jedinjenja]]. Stepen grananja ima znatan uticaj na njihova svojstva. Milioni tona parafinskih voskova se proizvode godišnje. Oni se koriste u hrani (kao što je [[žvakaća guma]] i oblozi za [[sir]]eve), u [[sveća]]ma i [[kozmetika|kozmetici]], kao neprijanjajući i vodootporni omotači i kao sredstva za poliranje.
==Reference==
== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat|Wax}}
* [http://www.cyberlipid.org/wax/wax0001.htm -{Waxes}-]
* [http://www.microcrystallinewax.net -{Resource for microcrystalline wax research}-]
{{klica-hemija}}
|
