279.275
izmjena
preuzeto sa srpske Wikipedije
m (redirect na sr.wiki) |
(preuzeto sa srpske Wikipedije) |
||
|
'''Jovan Skerlić''' ([[Beograd]] [[8. avgust]] [[1877]] — [[Beograd]] [[2. maj]] [[1914]]) rođen i umro u [[Beograd]]u.
==Školovanje==
Osnovnu školu, gimnaziju i filozofiju svršio je u Beogradu. Na [[Velika škola|Velikoj školi]] diplomirao je iz [[francuski jezik|francuskog jezika]] sa književnošću i teorije književnosti, kao đak [[Bogdan Popović|Bogdana Popovića]]. Potom odlazi u [[Lozana|Lozanu]], gde je položio i doktorat iz francuske književnosti. Samo je kratko vreme bio gimnazijski nastavnik u Beogradu. Odmah po položenom doktorskom ispitu postavljen je za nastavnika Univerziteta u Beogradu, prvo za francuski jezik i književnost, a zatim za srpsku književnost, koju je predavao sve do smrti. U dva maha je otpuštan iz državne službe zbog svojih političkih nazora.
Izabran je za dopisnog člana [[Srpska kraljevska akademija|Srpske kraljevske akademije]] [[3. februar]]a [[1910]].
==Književni i političko-nacionalni rad==
I pored svoje velike književne delatnosti, kojom je proslavljen kao najpopularniji i najobilniji naš kritičar, Skerlić je uporedo radio, isto tako neumorno i obilato, i na političkom i nacionalnom polju. Još kao đak ušao je u socijalistički pokret, pisao socijalno-političke članke i studije u socijalističkoj štampi. Docnije je prišao samostalnoj [[Radikalna stranka (Srbija)|radikalnoj stranci]], stvorenoj od levog krila radikalne stranke, i ubrzo postao njen glavni [[ideolog]]. Poslednje dve godine života bio je poslanik [[Narodna skupština Srbije|Narodne supštine]], u kojoj se naročito istakao svojim borbenim govorom protiv „banko-kratije“, tj. protiv banaka, koje svojim [[zelenaš]]kim kamatama bezdušno iscrpljuju narod.
Mnogo je važniji, možda najvažniji, njegov rad ka nacionalnom polju. Idejno, on je nesumnjivo bio najsmeliji i najistaknutiji propovednik i protagonista jugoslovenskog narodnog i državnog jedinstva. Od njegovih mnogobrojnih predavanja u krajevima bivše Austro-Ugarske najznačajnije je ono u [[Prag]]u, na deset dana pred smrt; od članaka i ogleda iz nacionalne ideologije najbolji je ogled o [[Ante Starčević|Anti Starčeviću]], propovedniku veliko-hrvatske ideje; od ostalih nacionalno-kulturnih akcija najznačajnija je ona za uvođenje [[latinica|latinice]] u [[Srbi|Srba]] (anketa u „[[Srpski književni glasnik|Srpskom književnom glasniku]]“).
Iako je umro mlad, Skerlićev književni rad je veoma obiman. Njegovo najpoznatije i ujedno najbolje delo je '''Pisci i knjige'''(u devet svezaka). Sinteza celokupnog njegova književnog rada je '''Istorija nove srpske književnosti''', objavljena prvo u skraćenom obliku, kao srednjoškolski udžbenik, a potom u celini. Posebne su mu studije o književnim epohama: '''Omladina i njena književnost''' i '''Srpska književnost u 18 veku''', velika studija o [[Jakov Ignjatović|Jakovu Ignjatoviću]]; zatim ogledi: '''Pogled na današnju francusku književnost''', '''Uništenje estetike i demokratizacija umetnosti'''; književno-politički ogled '''[[Svetozar Marković]]''', pored ostalih. Od [[1905]] do smrti uređivao je „Srpski književni glasnik“, u početku u društvu sa [[Pavle Popović|Pavlom Popovićem]], a docnije sam.
==Kritički osvrt==
Kao učenik Bogdana Popovića i francuske škole, Skerlić je i sam bio pristalica pozitivnog i naučnog metoda u istoriji književnosti i književnoj kritici, — metoda koji izučava piščev temperament, nasledne osobine, uticaj sredine i vremena na uobličavanje posebne vrste njegova talenta, ali ujedno ne zaboravlja ni vrednost samoga dela za sebe, čisto umetničku vrednost stila, kompozicije i jačine i kvaliteta osećanja. U osnovnim shvatanjima, njegova kritika proističe iz škole Bogdana Popovića. Ali dok je [[Bogdan Popović]] više polagao na artističku, upravo formalnu vrednost dela i ukrštenim metodama i sredstvima ipak tražio osveštana estetička načela (dogme), dok je on, dalje, poglavito tražio „umetnost radi umetnosti“ i bio manje-više aristokratski ravnodušan prema socijalnim, [[etika|etičkim]] i nacionalno-političkim smerovima, - Skerpić je, naprotiv, manje polagao na oblik i izražajne vrednosti, a više na sadržaj, i, kao borben duh, socijalan čovek i nacionalno-politički ideolog i duhovni vođ jednog pokolenja, bio više pristalica utilitarističke književnosti. On je u književnosti poglavito tražio ideje, socijalno-etičke, pa čak i političke smerove, — „napredne“ ideje i „napredne“ smerove. To „napredno“ on je shvatio sasvim na evropski način: u duhu racionalistički nastrojene misli. „Slobodni mislilac“ i pristalica istorijskog [[materijalizam|materijalizma]], pobornik žilave i srčane borbe za ubeđenja, on nije mario za [[pesimizam]], [[mistika|mistiku]], romantička i sentimentalna raspoloženja, dekadansu i estetičku igru fantazije i reči.
Zato su u njegovoj istoriji književnosti rđavo prošli neki pisci koji su mu bili daleko svojim [[temperament]]om i svojim socijalnim i [[moral]]nim shvatanjima, a suviše dobro neki pisci koji su njemu bili dragi zbog svojih prosvetiteljskih i socijalnih nastrojenja. Tako shvatajući književnost, on se sav posvetio domaćoj literaturi i u njoj ispitivao uticaje mesta, vremena i rase, uzajamnost sa idejama i društvenim i kulturnim prilikama evropskim. On je imao naročito razvijeno istorijsko osećanje, da zapazi osnovne crte koje karakterišu jednu epohu ili generaciju i da te crte razradi, sredi i pretstavi. Pa i za ocenu knjiga i pisaca on je imao najviše smisla za osnovne karakteristike u opštim potezima, i u tome se retko prevario. Blagodareći tim osobinama, on je mogao ne samo da kao [[književni kritičar]] neprekidno i sistematski prati razvitak savremene predratne književnosti već i da izvrši jedan ogroman posao: da napiše istoriju celokupne nove srpske književnosti od početka XVIII veka do svetskog rata. Tako je on vaskrsao čitava razdoblja naše prošlosti, kao XVIII vek, omladinski romantičarski pokret, doba Svetozara Markovića; zatim mnoge već zaboravljene pisce, kao [[Dositej Obradović|Dositeja]], [[Jovan Sterija Popović|Jovana Popovića Sterijina]], [[Jakov Ignjatović|Jakova Ignjatovića]] i druge. Dosledan svome metodu i radeći brzo i mnogo, Skerlić je katkada prenebregao da istakne mnoge umetničke tančine i da neke njegove opšte karakteristike o starijim piscima ostanu nedovoljno dokumentovane.
Skerlić je naročito osvajao svojim stilom, koji se odlikovao jasnošću, logičnošću i plastikom, ali i vatrenim zanosom i krepkošću. Njegove studije o knjigama više su se sviđale i bile popularnije od samih knjiga. On je i o rđavim knjigama pisao sjajno. Njegove ocene katkada liče na obrasce velikih francuskih kritičara, prelivene u naš jezik i primenjene na naše pisce i prilike. U svoje doba, to je bilo čarobno kao novina; jedan deo velikog Skerlićeva uspeha leži i u tome.
== Spoljašnje veze ==
{{Lifetime|1877|1914|Skerlicć, Jovan}}
[[Kategorija:Srpski pisci]]
[[category:Dopisni članovi SANU]]
[[sr:Јован Скерлић]]
| |||