Wikipedija

Političko delovanje Srpske pravoslavne crkve – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Uredjivanje cinjenica.
Red 1:
[[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church-sr.svg|thumb|Područje nadležnosti [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]]]]
'''Političko delovanje''' je jedno od bitnihznačajnih obeležja [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]], koja se tokom povesti pored verskih poslova bavila i [[nacija|nacionalnom]] [[politika|politikom]], što je karakteristika svih pravoslavnih crkava u svetu.<ref name="Memoari II">[http://www.27mart.com/images/File/Memoari%20patrijarha%20Gavrila%20II%20deo.pdf MEMOARI PATRIJARHA SPRSKOG GAVRILA II]: "''Srpska crkva je, pored duhovnog rada, često vodila i nacionalnu politiku, naročito za vreme turske vladavine''."</ref><ref>»''Od kada je nastala, vidovitošću sv. Save, srpska Crkva je bila više nosilac i čuvar srpstva, dakle srpske narodne svesti, nego što je bila verska ustanova''«. Milan St. Protić: Uspon i pad srpske ideje, Beograd, 1995, str. 381.</ref><ref>[http://www.yurope.com/zines/republika/arhiva/2001/273/273_20.html Mirko Đorđević, Ratni krst srpske Crkve]: "''Crkva se opredelila za političku ulogu, na širem se planu pojavila kao »generator nacionalne ideje« umesto da bude ono što joj njena priroda i nalaže – snaga jevanđelja koje nije spojivo ni sa kakvim oblikom nacionalizma''".</ref>
 
Tokom [[Otomanska Srbija|otomanskog perioda]], srpska crkva (odnosno [[pećkaPećka patrijaršija]]) je u tim okolnostima često preuzimala ne samo [[vera|versko]] nego i [[politika|političko]] vođstvo.<ref name="Mikić6">[http://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_6 Grigorije Mikić, Istorijski udeo Srpske Crkve u kulturnom, političkom i nacionalnom životu našega naroda]: "''Srpska Crkva je izvršila još jednu posebnu istorijsku zadaću, kakvu Crkve na drugim stranama nisu imale, barem ne u tolikoj meri. Kada smo ostali bez svoje države naša je Crkva, čim se snašla u novim prilikama, preuzela voćstvo svoga narodi, ne samo versko nego i političko''".</ref> Čak i u kasnije, uključujući i XX vek, Crkva je ostavljala po strani svoje primarne dužnosti, kako bi se aktivno uključila u borbu za "[[Velika Srbija|ujedinjenje srpstva]]".<ref>intervju patrijarha Pavla, Danas, 5.-7. januar 2001: "''Crkva je tokom cele svoje istorije, uključujući i XX vek, morala da ostavi po strani svoje primarne dužnosti, kako bi se aktivno uključila u borbu za ujedinjenje srpstva, u kojoj je sveštenik morao da bude i učitelj, i sudija, i da uzme pušku da brani sebe i svoju porodicu''."</ref>
 
Početkom [[20. vek]]a, crkva u Srbiji ([[beogradskaBeogradska mitropolija]]) je podržala stvaranje [[Kraljevina Jugoslavija|Jugoslavije]], što je omogućilo ujedinjenje svih pravoslavnih [[mesna crkva|mesnih crkava]] u novouspostavljenu Srpsku pravoslavnu crkvu. U razdoblju Kraljevine Jugoslavije SPC je podržavala režimvlast i [[šestojanuarska diktatura|diktaturu]] [[Aleksandar I. Karađorđević|kralja Aleksandra]] i sarađivala sa tzv. nacionalnim organizacijama ([[Narodna odbrana]], [[četnici]], i dr.).<ref name="Žutić"/> U namesničkom razdoblju [[Pavle Karađorđević|kneza Pavla]] (nakon [[1935]]), dolazi do razlaza vlasti i SPC, usled političkog zaokreta. Nakon pristupanja Jugoslavije [[trojni pakt|trojnom paktu]] SPC učestvuje u pripremanju i realizaciji [[Vojni puč 27. marta 1941.|vojnog puča 27. marta 1941. godine]].<ref name="Žutić"/> Vrh SPC je uoči rata bio pro-engleski orjentisan.
 
[[Srpska pravoslavna crkva u Drugom svetskom ratu]] se našla u teškom položaju. U [[Srbija|Srbiji]], Nemci su predstavnike SPC smatrali glavnim saradnicima u izvođenju [[Војни пуч од 27. марта 1941.|puča od 27. marta]]<ref name="rastko"/>, zbog čega su [[Gavrilo Dožić|patrijarh Gavrilo]] i neki episkopi uhapšeni.<ref name="cpi.hr">[http://www.cpi.hr/download/links/hr/7950.pdf Milan Ristović: Treći Rajh i pravoslavne crkve na Balkanu u Drugom svetskom ratu, 552]</ref> U [[NDH]] je crkva bila izložena [[Genocid u NDH|krvavim progonima]] od strane [[ustaša]] koji su činili velika zverstva prema srpskim sveštenicima. U [[Crna Gora|Crnoj Gori]] pravoslavna crkva je bila lojalna talijanskom [[okupator]]u (vidi mitropolit [[Joanikije Lipovac]]). Općenito, stav SPC je bio saradnja sa [[četnici]]ma<nowiki/>ii isavezničkim neprijateljstvo prema [[partizani]]masnagama.
 
[[Srpska pravoslavna crkva u SFRJ]] je bila odvojena od države i predstavljala je isključivo versku instituciju, bez političkog autoriteta.
[[Srpska pravoslavna crkva u SFRJ]] je bila odvojena od države i predstavljala je isključivo versku instituciju, bez političkog autoriteta. Ona je iz prethodne privilegovane pozicije morala da uđe u položaj jedne od ravnopravnih vjerskih zajednica.<ref name="Folić">[http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/cg_izmedju_1_i_2_svj_rata/kosovski_mit_u_projekcijama_srpske_pravoslavne_crkve.htm Mr Zvezdan Folić: KOSOVSKI MIT U PROJEKCIJAMA SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE]</ref> Nakon Titove smrti, Srpska pravoslavna crkva je 1980-ih pružila bitnu podršku [[Slobodan Milošević|Miloševićevom]] usponu na vlast.<ref name="Tomanić"/><ref name="aspiracije">[http://www.scribd.com/doc/67416682/Politi%C4%8Dke-aspiracije-Srpske-pravoslavne-crkve Političke aspiracije Srpske pravoslavne crkve]</ref>
 
[[Srpska pravoslavna crkva u jugoslovenskim ratovima]] je imala veoma kontroverznu ulogu<ref name="Vukomanović"/>, njeni predstavnici su podržavali srpske vojne i paravojne formacije<ref name="Sprega">[http://www.koreni.net/modules.php?name=News&file=article&sid=924 Mirko Đorđević, O sprezi pravoslavne crkve sa strukturama političke moći]</ref>, a [[patrijarh Pavle]] je blagosiljao [[Radovan Karadžić|Radovana Karadžića]], [[Ratko Mladić|Ratka Mladića]] i [[Željko Ražnatović Arkan|Arkana]].<ref name="Zašto Tadić sedi u Sinodu SPC">[http://www.danas.org/content/most_crkva_drzava/1889873.html Zašto Tadić sedi u Sinodu SPC?]</ref> SPC je odbacila gotovo sve ponuđene [[mir]]ovne planove, uključujući [[Vensov plan]], [[Vens-Ovenov plan]], [[Plan Kontakt grupe]] i [[Dejtonski mirovni sporazum]]. Čak i kad su poslanici [[Republika Srpska|Republike Srpske]] bili spremni na [[primirje]], SPC je zastupala militantniji stav.<ref name="Vukomanović"/>
Red 20:
Iako ideologija Srpske pravoslavne crkve nije otvoreno izložena u njenim formativnim dokumentima, neki proučavaoci nastoje da utvrde ideološke koncepcije kojima se njeni pripadnici upravljaju.<ref>[http://www.republika.co.rs/496-497/20.html Mirko Đorđević, O ideološko-političkom obrascu u SPC]</ref> Neki od bitnih koncepata koji se koriste unutar Srpske pravoslavne crkve su [[kosovski mit]], [[nebeska Srbija]] i [[svetosavlje]] (ili [[svetosavski nacionalizam]]).
 
Unutar SPC su dominantne političke ideje srpske [[desnica|desnice]], bliske [[organicizam|organicističkom]] konceptu društva i države.<ref name="aspiracije">[http://www.scribd.com/doc/67416682/Politi%C4%8Dke-aspiracije-Srpske-pravoslavne-crkve Političke aspiracije Srpske pravoslavne crkve]</ref><ref name="Ratni krst"/> Prema organicističkoj teoriji, drustvo predstavlja [[organizam]] – “nacionalni organizam”, a pojedinci u njemu samo “ćelije” u funkciji tog organizma. Među teolozima SPC, taj koncept je najdoslednije razvijen u delima [[Nikolaj Velimirović|Nikolaja Velimirovića]] i [[Justin Popović|Justina Popovića]]. Ovo učenje odbacuje [[individualizam|individualističko]] načelo a usvaja principe [[kolektivizam|kolektivizma]], odnosno, u srpskoj varijanti, “[[sabornost]]” i “domaćinsko-pravoslavnu” etiku.<ref name="aspiracije"/> Crkveni ideolozi instrumentalizuju pojedine teološke pojmove, kao npr. [[svetosavlje]] i [[sabornost]], kojima pridaju novo političko značenje.<ref name="izvori"/> Tako se teološki pojam sabornost po ključu [[organicizam|organicističke]] misli pretvara u ideološko pokriće za [[kolektivizam]] i [[autoritarnost]].<ref name="Ratni krst"/> Po pitanju odnosa crkve i države, upadljivo je idealizovanje vizantijskog srednjevekovlja, pa tako crkveni autori često govore o "[[Simfonija (teologija)|simfoniji]]" (ili [[Teodulija|teoduliji]]) kao o željenom modelu.<ref>[http://www.republika.co.rs/310-311/11.html Mirko Đorđević, Muke sa simfonijom]</ref>
 
Po pitanju [[Društveno uređenje|društvenog uređenja]], politička idelogija SPC se oslanja na tradicionalni slogan [[desnica|desnice]]: „''bog na nebu, kralj na zemlji, domaćin u kući''”.<ref name="Atanacković"/> Istoričar Petar Atanacković smatra da je suština ideološkog programa SPC sadržana u tezi da snažna srpska [[država]] u simbiozi sa snažnom pravoslavnom [[crkva|crkvom]] treba zajednički da predvode jedno, u svakom pogledu homogeno, srpsko [[društvo]].<ref name="Atanacković">Petar Atanacković, Od psihopatologije do političkog programa: crkvena ofanziva na pragu 21. veka (u zborniku [http://www.kuda.org/files/kuda/Kritika%20klerikalizacije%20Srbije_final.pdf Kritika klerikalizacije Srbije])</ref> On zaključuje da Srpska crkva „očito teži postizanju jednog staleškog poretka“, koji je postojao u srednjem veku, ali koji je izgubljen i koji stoga treba oživeti.<ref name="Atanacković"/> Sledstveno tome, propagira se shvatanje da je opasno sve što narušava [[homogenost]], odnosno sve što nije Srpska pravoslavna crkva, a to je posebno usmereno prema [[manjina]]ma - verskim, etničkim i seksualnim - koje se predstavljaju kao „problem“ srpskog društva.<ref name="III deo"/> [[Nacionalizam]] se uzima kao vrlina pa se govori o »nacionalizmu« kao nečem što izvire iz učenja [[sveti Sava|svetog Save]].<ref>Episkop Nikolaj: Nacionalizam svetoga Save, predavanje odrzano na KNU u Beogradu 1935.</ref> U različitim saopštenjima SPC ima najviše reči o satanizaciji [[Civilno društvo|civilnog društva]], malih verskih zajednica, kao i negativnom odnosu prema [[demokratija|demokratiji]] i [[sekularizacija|sekularizaciji]].<ref name="Vukomanović">[http://www.helsinki.org.rs/serbian/doc/Studija-Vukomanovic.pdf O čemu crkva (ne)može da se pita: SPC, država i društvo u Srbiji (2000-2005)]</ref> Negativan stav glede verskog [[pluralizam|pluralizma]] u Srbiji prati i negativan odnos prema [[ekumenizam|ekumenizmu]] i međureligijskom dijalogu opšte.<ref name="Vukomanović"/>
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Političko_delovanje_Srpske_pravoslavne_crkve