Verzija na datum 12 februar 2015 u 19:44 uredi Orijentolog (razgovor \| doprinos) Autopatroleri, Premještač datoteka, Patrolci, Vraćači 131.831 izmena Nema sažetka izmjene ← Starija izmjena		Verzija na datum 29 mart 2016 u 16:19 uredi poništi LazarVjecr (razgovor \| doprinos) 31 izmena Nema sažetka izmjene Novija izmjena →
Red 13: }} '''Murat IV.''' ({{jez-osm\|'''مراد رابع''' ''Murād-ı Rābi‘''}}; [[1627. ~~6.\|16. lipnja~~jul]] [[1612]]. -— [[98. ~~2.\|9. veljače~~februar]] [[1640]].), jeosmanski ~~otomanski~~sultan ~~sultan~~1623—1640. Bio je sin sultana Ahmeda i Mahpejker Kosem sultanije. Sultan Murat IV je stupio na vlast 1623. godine, sa svega 11 godina. Prvih nekoliko godina (1623-1632) kroz njega vlada njegova majka Kosem jer je sultan bio neiskusan. Kada je bio sposoban da konačno vlada sam, odmah je povratio vojnu disciplinu u redovima janičara i spahija. Zabranio je sve kuće u kojima se pila [[kafa]], radnje u kojima se držao [[alkohol]], konzumirao [[Duvan (proizvod)\|duvan]] i [[opijum]]. Bio je izuzetno religiozan čovek, te je težio ka tome da očuva moral svog naroda. == Život i mladost == ~~Murat IV. Okrutni postaje [[otomansko Carstvo\|osmanski]] sultan [[1623]]. godine nakon puča u kojem je svrgnut njegov stric [[Mustafa I\|Mustafa I.]].~~ Rodio se 1612. godine u Topkapi palati. Bio je sin sultana [[Ahmed I\|Ahmeda I]] i [[Kosem\|Kosem Mahpejker]] sultanije. Oduvek se interesovao za poeziju, kao i za mačevanje. Nakon iznenadne smrti sultana Ahmeda dolazi do krize u carstvu. U strahu od pogubljenja svoje dece, Kosem inicira postavljanje Ahmedovog brata [[Mustafa I\|Mustafe]] na presto, kako bi sačuvala živote svojih sinova Murata i [[Ibrahim I\|Ibrahima]]. Međutim, Mustafina vladavina bila je kratkog veka (1617-1618), te je presto nasledio Ahmedov stariji sin Osman, poznatiji kao [[Osman II\|Osman II Mladi]] (1618-1622). Ni on se nije proslavio kao vladar, te su ga 1622. godine zadavile spahije i janičari. Nakon toga Muratov stric Mustafa je ponovo došao na presto (1622-1623). Pošto se Mustafino mentalno zdravlje nije popravilo u međuvremenu, Murat ga je nasledio i postao je sedamnaesti sultan osmanskog carstva, poznatiji kao Murat IV. == Prvi deo vladavine- regentstvo (1623-1632) == U svakom velikom carstvu koje je krenulo putem propadanja on povjesna ličnost koja na tren vrati prijašnju državnu snagu utjerujući strah u kosti neprijateljima. Ti državni lideri na kraju ipak nikad nisu uspješni više zbog sudbinskih faktora nego njihove sposobnosti. Ukratko, ono što je za [[Rimsko Carstvo\|Rim]] bio [[Flavije Klaudije Julijan\|Julijan]] to je za Osmansko Carstvo Murat IV. Pošto je došao na presto sa samo 11 godina, nije imao nikakvog vladarskog iskustva. Njegova majka Kosem Mahpejker sultanija vladala je kroz njega. U to vreme došlo je do pojave korupcije u samom državnom vrhu i tiranije kod okolne vlastele. Korupcija je bila toliko prisutna da su u nekim mestima vladale i čitave familije. Bilo je skoro nemoguće zaustaviti je. Ratovi sa [[Habzburška monarhija\|Austrijom]] su se nastavili, kao i ratovi sa [[Safavidi\|Safavidima]]. Murat je 1628. godine naredio pogubljenje svog zeta i bivšeg guvernera [[Egipat\|Egipta]] Kara Mustafa-paše zbog ,,kršenja zakona Božijih".<ref name="France1796-51">{{cite book\|title=Accounts and Extracts of the Manuscripts in the Library of the King of France\|url=https://books.google.com/books?id=_WJFAAAAYAAJ&pg=PA51\|volume=2\|year=1789\|publisher=R. Faulder\|page=51\|quote=The sultan Morad put him to death in the year 1037 [AH], for some action which was contrary to the law of God.}}</ref> == Drugi deo vladavine- apsolutizam (1632-1640) == Tijekom njegovog maloljetstva država se nastavila kretati putem rasula do velikih nemira [[1631]]. godine koje Murat koristi za početak samostalne vladavine. S ciljem ponovne uspostave tvrdog državnog poretka sultan počinje s masovnim pogubljenjima pobunjenika, svojih vlastitih vojnika koji mu prijete pobunom i onih koji su ogrezli u korupciju. Broj žrtava tih čistki bio je najmanje 100 tisuća tijekom njegovih deset godina vlasti, ali posljedica je bila očita. Osmansko Carstvo je ponovno počelo funkcionirati. [[Datoteka:IV. Murat.jpg\|left\|thumb\|Sultan Murat IV (1623-1640)]] Čim je počeo da vlada sam odmah je zaveo vojnu disciplinu, pogotovo kod [[Spahija\|spahija]] i [[Janjičari\|janičara]]. Radio je na očuvanju morala svog naroda, koji se dosta izmenio tokom vladavine njegovih prethodnika. Murat IV nije vodio sarajski život kao njegovi prethodnici. Naime, bio je poslednji [[Gazi\|ratnički sultan]]. Lično je kažnjavao one koji se nisu povinovali njegovim zakonima. Murat je povratio ugled tituli sultana. Preduzeo je pohod protiv [[Safavidi\|Safavida]] u kome je bio pobedonosan, osvojio je [[Bagdad]] i proširio državne granice. Sultan je zabranio narodu alkohol i odlazak u kafane. Znao je da se iskrade iz palate noću i ode u grad da vidi da li njegovi podanici poštuju njegov zakon. Oni koji to ne bi uradili bili bi pogubljeni istog momenta. Kontrolisao je apsolutno sve. Mnogi njegovi savremenici nazivali su ga ,,Velikim osmanskim [[Maršal\|maršalom]]" jer je bio izuzetan vojni zapovednik, reformator i vladar. Murat IV je iskoristio [[tridesetogodišnji rat]] kako bi izgradio mornaricu koja je bila najmoćnija mornarica na svetu tog doba. Osmanska armija je takođe bila modernizovana. Njegova čvrsta ruka je vratila carstvo na noge. Kada je sultan Murat IV preminuo, njegovoj sahrani prisustvovao je dobar deo carstva. Mnogi su govorili da je carstvo ostalo bez svog najvećeg vladara i da je njegova smrt jedna od najvećih tragedija koje su snašle osmansku imperiju. ~~Poslije tako postignutog unutrašnjeg mira počinje rat s [[Perzija\|Perzijom]] u kojemu Murat IV. na čelu svoje vojske osvaja [[Bagdad]] i pobjednički završava rat [[1639]]. godine.~~ == Rat sa Persijom == Murat IV zabranio je konzumiranje [[alkoholi\|alkohola]],[[duhan\|duvana]] i [[kava\|kafe]] u Istanbulu. Iako bezkompromisni protivnik alkohola, Murat IV bio je ovejana pijanica. <ref>{{cite book\|last=Inaldžik\|first=Halil\|title=Osmansko carstvo : klasično doba, 1300-1600\|year=2003\|publisher=Utopija\|location=Beograd\|page=155}}</ref> Murata je proslavio rat sa Safavidima (1623-1639). Osmanska vojska je uspela da osvoji Azerbejdžan, kao i tvrđave [[Tabriz\|Tebriz]], [[Hamadan]] i na kraju Bagdad 1638. Sultan je lično komandovao invazijom na Mesopotamiju i pokazao se kao brilijantan strateg i vojnik. Zuhabski sporazum je utvrdio granice između Osmanlija i Safavida. [[Persija]] je zadržala [[Azerbejdžan]], istočnu [[Jermenija\|Jermeniju]], istočnu [[Gruzija\|Gruziju]] i [[Dagestan]], dok je zapadna Gruzija i zapadna Jermenija pripala Turcima. Neki izvori kažu kako je Murat naredio da se pogubi hiljadu ratnih zarobljenika i da je Murat uživao u tome. Pripisuje mu se da je rekao: ,, Osvajanje Bagdada bilo je lepše nego sam Bagdad". Bio je drugi sultan koji je preuzeo direktnu kontrolu nad vojskom nakon smrti njegovog pretka [[Sulejman Veličanstveni\|Sulejmana Veličanstvenog]]. Tokom svog pohoda na Persiju do noku je potukao pobunjenike u [[Anadolija\|Anadoliji]] i time konačno povratio red u carstvu. Po povratku u Istanbul naredio je državnom vrhu da pripreme ekonomski i politički projekat kako bi povratio stari sjaj imperije. ~~Povratkom u Istanbul izdaje naredbe za ekonomsku reformu države koja nikad neće biti provedena zbog njegove prerane smrti u 27. godini života, 9. veljače 1640. godine.~~ == Fizička snaga == Strahujući od mogućih nemira i htijući osigurati nasljedstvo svojoj djeci pogubljuje jednog svog brata, ali drugog, [[Ibrahim I\|Ibrahima I.]] ostavlja na životu smatrajući ga nesposobnim za nasljeđivanje. Na samrtnoj postelji on mijenja svoje mišljenje i naređuje Ibrahimovo pogubljenje, ali tu posljednju naredbu njegovi su ljudi odbili izvršiti tako da ga je ipak naslijedio nesposobni brat. Murat je imao neverovatnu fizičku snagu. O njemu je posebno pisao Evlija čelebija, koji je u jednom od svojih dela naveo kako je Murat nosio [[buzdovan]] od 60 kilograma u jednoj ruci bez problema. Buzdovan je bio Muratovo omiljeno oružije. Pored buzdovana omiljena oružja bili su mu [[Luk i strela\|dugi luk]] i [[mač]] težak 50 kilograma. To je bilo jako čudno s obzirom da su mačevi tada bili teški svega 5 kilograma, a oni ceremonijalni najviše 10 kilograma. Murat je tražio da se oružje posebno izrađuje za njega. Njegovo oružje danas se čuva u posebnim uslovima u muzeju Topkapi palate i u odličnom je stanju. Bio je najveći [[Gazi\|ratnik]] u istoriji osmanske dinastije. == Umetnost u vreme Murata IV == U njegovo vreme umetnost je cvetala. Jedno od većih dela je Mejdan džamija. Bio je u odličnim odnosima sa indijskim sultanom Šah Džahanom. Slao je arhitekte, učenike Kodže Mimar Sinana age (sagradio Sulejman džamiju), u Indiji. Oni su i izgradili današnji [[Tadž Mahal]]. I sam Murat je bio pesnik pod pseudonimom Muradi. Bio je odličan kaligraf. Njegove pesme, kao i kaligrafija i danas postoje u Topkapi palati. [[Datoteka:Murat IV with dishes.jpg\|thumb\|Murat IV na večeri.]] == Odnosi sa Indijom == Indijski car Džahangir počeo je da sklapa savez sa Osmanlijama protiv Safavida. To se tek realizovalo nakon njegove smrti 1627. Ipak, njegov sin naslednik [[Šah Džahan]] je u tome uspeo. Nakon osvajanja Bagdada indijski ambasadori su dali Muratu hiljadu najfinijih odela, čak i oklope. Dali su mu i štit za koji su govorili da je otporan na strele i metke. Sultan je uspeo da ga polomi golim rukama. Za uzvrat, Murat im je dao najfinije oružje, sedla i kaftane. == Smrt == Iako je bio odličan vladar, njegovu vladavinu prekinula je smrt 1640. godine. Murat IV je preminuo od ciroze jetre. Poslednje godine svog života Murat je počeo da pije vino, te je vrlo verovatno da je tako dobio cirozu. Međutim, neki tvrde da je cirozu izazvao hepatitis C koji je dobio tokom pohoda na Bagdad. Na samrtnoj postelji izdao je naređenje da se zadavi njegov mlađi brat [[Ibrahim I\|Ibrahim]], ali ta naredba nije izvršena zato što bi to označilo kraj muške linije osmanske dinsatije jer Murat IV nije imao preživelih muških potomaka. == Porodica == '''Supruge''' Sultanija Ajše Šemsperi Hatun Huričehre Hatun Sanevber Hatun Šemsišah Hatun Mahziba Hatun '''Muška deca''' Princ Ahmed Princ Numan Princ Orhan Princ Hasan Princ Sulejman Princ Mehmed Princ Osman Princ Aleadin Princ Selim Princ Abdul Hamid Princ Mahmud '''Ženska deca''' Sultanija Ismihan Sultanija Gevherhan Sultanija Hanzade Sultanija Kaja Sultanija Hafsa Sultanija Safije Sultanija Fatma Sultanija Rabija Sultanija Rukije == Izvori ==

Murat IV – razlika između verzija