1917 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz fr Wiki bez Evrope i Rusije |
→Događaji: dop. iz fr Wiki iz Evrope, pola Rusije |
||
Red 39:
* 8. 3. - Britanci [[Pad Bagdada (1917)|zauzeli Bagdad]].
* [[11. 3.]] - Šef vlade Meksika [[Venustiano Carranza]] izabran za predsednika (do [[1920]]).
* [[12. 3.]] - Pobuna Petrogradskog garnizona prerasta u ustanak, vlast će preuzeti s jedne strane [[Petrogradski sovjet]], s druge [[Privremena vlada (Rusija)|Privremena vlada]].
* 12. 3. - [[Solunski front]]: početak [[Bitoljska bitka (1917)|Bitoljske bitke]] (Bitka na Crvenoj steni) - neuspela francuska ofanziva.
* [[14. 3.]] - Razbijen jedan austrougarski odred kod Blaca ali Bugari ušli u Prokuplje.
* 14. 3. - [[Naređenje br. 1 Petrogradskog sovjeta]]: vojnim jedinicama neće upravljati oficiri već vojnički komiteti - rušenje discipline.
Linija 57 ⟶ 58:
[[Datoteka:Western Front 1917.jpg|mini|200px|[[Zapadni front (Prvi svetski rat)|Zapadni front]] 1917.]]
* [[6. 4.]] - SAD objavljuju rat Njemačkoj.
* 6. 4. - Rascep među nemačkim socijaldemokratima: osnovana [[Nezavisna socijaldemokratska partija Njemačke]].
* [[9. 4.]] - [[Lenjin]] sa saradnicima kreće iz Švajcarske u Rusiju, kroz Nemačku prolaze [[Plombirani vagon (Lenjin)|Plombiranim vagonom]].
* april - maj - [[Nivellova ofenziva]] na Zapadnom frontu:
Linija 69 ⟶ 71:
=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:ChildrensofFatima.jpg|mini|150px|Deca iz [[Fátima|Fátime]]]]
* [[3. 5.]] (20. 4. po j.k.) - Aprilska kriza u Rusiji: dolazi do masovnih demonstracija nakon što je ino. ministar [[Pavel Miljukov]] obećao saveznicima da će nastaviti rat.
* [[4. 5.]] - Britanski brod ''[[SS Transylvania (1914)|SS Transylvania]]'' potopljen u Đenovskom zalivu, 412 mrtvih.
* [[10. 5.]] - [[8. 5.]] - [[Deseta bitka na Soči]]: neuspešna italijanska ofanziva, imaju 160.000 mrtvih i ranjenih.
* [[7. 5.|7]] - [[12. 5.]] (24 - 29. 4. po j.k.) - VII (Aprilska) Sveruska konferencija Ruske socijaldemokratske radničke partije (boljševika) - prihvaćene Lenjinove Aprilske teze, izabran 9-člani CK ([[Lenjin]], [[Zinovjev]], [[Staljin]], [[Lav Kamenjev|Kamenjev]] i dr.).
* [[13. 5.]] - [[13. 10.]] - Djevojčici [[Lúcia Santos|Lúciji Santos]] i njenim rođacima se navodno ukazuje [[Gospa Fatimska]].
* [[14. 5.]] - Pećanac napao žel. stanicu [[Ristovac]], srušio železnički most na Moravi, kasnije će zapaliti [[Bosilegrad]]<ref>Istorija s. n., str. 198</ref>.
Linija 77 ⟶ 81:
* 15. 5. - [[Philippe Pétain]] postaje komandant francuske vojske, prvi zadatak je oporavak borbenog morala.
* maj - Niz štrajkova u britanskoj industriji.
* [[18. 5.]] (5. 5. po j.k.) -
* 18. 5. - Zakon o selektivnoj službi (''Selective Service Act'') daje predsedniku SAD ovlašćenje da regrutacijom stvori nacionalnu vojsku za učešće u ratu (počinje u junu).
* [[23. 5.]] - Italijanska vojska povratila kontrolu nad [[Milano]]m od anarhista i antiratnih revolucionara, 50 mrtvih.
Linija 99 ⟶ 103:
* 11. 6. - Nakon Matanovićeve ostavke, novi crnogorski predsjednik vlade u izbjeglištvu je [[Evgenije Popović]] (lojalan Nikoli).
* [[13. 6.]] - Bombarderi [[Gotha G.IV]] izveli prvi avionski napad na London - 162 mrtvih, uključujući 16 dece u osnovnoj školi.
* [[14. 6.]] - Rumunska skupština u Jašiju izglasala agrarnu reformu kojom bi seljaci dobili dva miliona hektara zemlje i izbornu reformu za univerzalno pravo glasa.
* [[16. 6.]] - [[7. 7.]] - Prvi [[Sveruski kongres Sovjeta]] radničkih i vojničkih deputata, dominiraju provladine stranke.
* [[23. 6.]] - Regent [[Aleksandar I. Karađorđević|Aleksandar]] imenovao homogenu radikalsku vladu u izbeglištvu (demokrate Davidović, Drašković i Marinković istupili zbog osude Apisa).
* 23. 6. - [[Ukrajinska Narodna Republika|Ukrajinska]] Centralna Rada proglašava autonomiju u okviru Rusije.
* [[26. 6.]] - Streljanje [[Crna ruka|crnorukaca]] - pukovnik [[Dragutin Dimitrijević Apis]] i majori [[Ljubomir Vulović]] i [[Rade Malobabić]] (biće rehabilitovani [[1953]]).
* [[29. 6.]] - [[Antun Mihalović]] imenovan hrvatskim banom (do [[1919]], posljednji ban).
* [[30. 6.]] - Grčka ulazi u rat na strani Antante.
=== Jul/Juli/Srpanj ===
Linija 113 ⟶ 120:
* [[10. 7.]] - [[Heinrich Clam-Martinic]] novi vojni guverner u Crnoj Gori, nakon [[Viktor Weber von Webenau|von Webenaua]].
* [[12. 7.]] - [[Deportacija iz Bisbeeja]]: 1300 rudara-štrajkača, njihovih pristalica pa i slučajnih prolaznika nezakonito deportovano iz mesta [[Bisbee, Arizona]].
* [[13. 7.]] - Nemački kancelar [[Theobald von Bethmann Hollweg]] dao ostavku pod pritiskom vojne komande i Rajhstaga, nasleđuje ga [[Georg Michaelis]] (do kraja oktobra).
* [[16. 7.|16]] - [[20. 7.]] - [[Julski dani]] u Petrogradu: vlada razbila demonstracije vojnika i radnika, progon boljševika, Lenjin pobegao u Finsku.
* [[17. 7.]] - Britanska kraljevska kuća promenila je svoje ime [[Kuća Saxe-Coburg and Gotha|Saxe-Coburg and Gotha]] u [[Dinastija Windsor|Windsor]] zbog antinemačkog raspoloženja u zemlji.
* 17. 7. - Nemački Rajhstag izglasao Mirovnu rezoluciju (predlagači [[Matthias Erzberger]], [[Eduard David]], [[Friedrich Ebert]] i [[Philipp Scheidemann]]).
* [[18. 7.]] - Posljednje žene i djeca pokupljeni sa [[Otok Clipperton|otoka Clippertona]] nakon propasti meksičke kolonije.
* [[20. 7.]] - [[Krfska deklaracija]] kojom su [[Jugoslavenski odbor]] i [[Srbija|srpska]] vlada u izbjeglištvu dogovorile principe na temelju kojih će se stvoriti buduća [[Kraljevina SHS]].
Linija 128 ⟶ 136:
=== Avgust/August/Kolovoz ===
[[Datoteka:Alexander Kerensky LOC 24416.jpg|mini|100px|[[Aleksandar Kerenski|Kerenski]]]]
* [[1. 8.]] - Papa [[Benedikt XV.]] objavio mirovni plan u sedam točaka.
* [[2. 8.]] - Demonstracije mornara jednog broda u [[Wilhelmshaven]]u, dvojica vođa streljana.
* [[10. 8.]] - U Španiji počinje generalni štrajk u organizaciji socijalista i anarhista - razbijen posle tri dana uz 70 mrtvih.
* [[15. 8.]] - U Lozani osnovan [[Poljski nacionalni komitet (1917–19)|Poljski nacionalni komitet]].
* 18 - [[19. 8.]] - [[Veliki solunski požar 1917.]] uništava trećinu grada.
* [[20. 8.]] - [[18. 9.]] - Uspešna francuska ofanziva kod Verdena.
* [[25. 8.]] - Narodna pobuna u [[Torino|Torinu]] protiv gladi i rata, u represiji ubijeno 50 ljudi.
* avgust - septembar - [[Druga bitka kod Oituza]] i [[Bitka kod Mărăşeşti|kod Mărăşeşti]] su neuspele ofanzive centralnih sila protiv rumunskih pozicija.
Linija 137 ⟶ 148:
* [[2. 9.]] - Osnovana [[Nemačka otadžbinska partija]], delom prekursor [[nacisti|nacista]].
* [[3. 9.]] - Nemci bez otpora ušli u [[Riga|Rigu]], posle [[Bitka na Jugli|Bitke na Jugli]].
* [[5. 9.|5]] - [[12. 9.]] - [[Stokholmska konferencija (1917)|Stokholmska konferencija]] antiratnih socijalističkih partija.
* [[9. 9.|9]] - [[13. 9.]] - "[[Kornilovljeva afera]]" ili puč: gen. [[Lavr Kornilov]] pokušao uzeti vlast.
* [[14. 9.]] (1. 9. po j.k.) - {{flagicon|Rusija}} Proglašena [[Ruska Republika]] (traje do Oktobarske revolucije/udara).
Linija 153 ⟶ 165:
* 15 - [[18. 10.]] - Istočnoafrika kampanja: [[Bitka kod Mahiwe]] je nemačka pobeda u današnjoj Tanzaniji, ali po cenu velikih gubitaka.
* [[19. 10.]] - Uspostavljeni diplomatski odnosi između Srbije i [[Portugal]]a.
* [[23. 10.|23]] - [[27. 10.]] - [[Bitka kod La Malmaisona]] je francuski uspeh, zauzet greben [[Chemin des Dames]].
* [[24. 10.]] - [[12. 11.]] - [[Bitka kod Kobarida]] (Caporetta): potučena italijanska vojska.
* [[26. 10.]] - [[Brazil u Prvom svetskom ratu|Brazil]] objavljuje rat Centralnim silama nakon što je torpedovano nekoliko njihovih brodova.
Linija 160 ⟶ 173:
=== Novembar/Studeni ===
[[Datoteka:1987 CPA 5869.jpg|mini|[[Oktobarska revolucija]]]]
* [[1. 11.]] - Tvrdi konzervativac [[Georg von Hertling]] je novi nemački kancelar, prvi partijski političar na tom mestu (do oktobra 1918).
* [[2. 11.]] - [[Balfourova deklaracija]]: Britanija podržava jevrejski nacionalni dom u Palestini uz razumevanje da prava ostalih neće biti ugrožena.
* 2. 11. - [[Sporazum Lansing-Ishii]]: dvosmislena američko-japanska izjava o integritetu Kine.
Linija 185 ⟶ 199:
* [[3. 12.]] - Pušten u promet [[Quebečki most]], najduži [[konzolni most]] na svetu (dva puta se rušio tokom gradnje).
* [[5. 12.]] - Vojni udar [[Sidónio Pais|Sidónija Paisa]] u Portugalu.
* [[6. 12.]] - {{flag|Finska}} proglasila nezavisnost od Rusije (sovjetska vlada priznala 31. 12.).
* 6. 12. - Sudar i požar na francuskom brodu s teretom eksploziva izaziva [[Eksplozija u Halifaxu|eksploziju u Halifaxu]], procenjene snage između 2,4 i 2,9 kilotona TNT, najjača pre nuklearnog doba, poginulo oko 2.000 ljudi.
* [[7. 12.]] - SAD objavile rat Austrougarskoj.
Linija 193 ⟶ 207:
* [[12. 12.]] - [[Železnička nesreća u Saint-Michel-de-Maurienne]]: voz sa vojnicima iskliznuo iz šina u Francuskoj i zapalio se - 700 mrtvih.
* [[13. 12.]] - [[Datoteka:Flag of the Alash Autonomy.svg|25px]] Ruski monarhisti proglasili [[Alaška Autonomija|Alašku Autonomiju]] u današnjem Kazahstanu (do [[1920]]).
* [[15. 12.]] - U Brest-Litovsku potpisano Primirje
* 15. 12. - [[Datoteka:Flag of the Moldavian Democratic Republic.svg|25px]] Proglašena [[Moldavska Demokratska Republika]] (ujedinila se sa Rumunijom sledećeg aprila).
* [[17. 12.]] (23. 12.?) - [[Kosta Vojnović]] stradao u borbi sa Bugarima u selu Grgure kod [[Blace|Blaca]].
Linija 199 ⟶ 213:
* [[20. 12.]] - Boljševici osnovali [[ČEKA]]-u ("Sveruska vanredna [črezvičajnaja] komisija za borbu sa kontrarevolucijom i sabotažom").
* [[22. 12.]] - Osnovan Odbor za norme nemačke industrije, kasniji [[DIN]].
* 22. 12. - Počinju [[Mir u Brest-Litovsku|mirovni pregovori u Brest-Litovsku]].
* [[30. 12.]] - Britanski brod ''[[HMT Aragon]]'' potopljen kod Aleksandrije, 610 mrtvih.
| |||