1889 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot kozmetičke promjene |
m Čišćenje |
||
Red 2:
{{Godina u drugim kalendarima|1889}}
[[Datoteka:Eiffel tower at Exposition Universelle, Paris, 1889.jpg|thumb|250px|[[Ajfelova kula]] i [[Exposition Universelle (1889)|Svetska izložba]]]]
Godina '''1889''' ('''[[Rimski brojevi|MDCCCLXXXIX]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u utorak]] po gregorijanskom, odn. [[redovna godina koja počinje u nedjelju]] po 12 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]] (linkovi pokazuju godišnje kalendare).
__NOTOC__
== Događaji ==
;Januar/Siječanj
* [[1. 1.]] - Indijanac [[Wovoka]] iz [[Nevada|Nevade]] imao religioznu viziju tokom pomračenja Sunca, iz čega će nastati [[Ples duhova]].
* [[3. 1.]] (22. 12. 1888. po [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]) - U Srbiji usvojen [[Ustav Srbije iz 1888. godine|novi Ustav]] (poznat kao Ustav iz 1888., po starom kalendaru), kojim je u Srbiji uveden parlamentarizam.
* 3. 1. - [[Niče]] doživeo mentalni kolaps u Torinu.
* [[8. 1.]] - [[Herman Hollerith]] dobio patent za mašinu za obradu podataka sa bušenim karticama.
* [[15. 1.]] - Osnovana ''[[The Coca-Cola Company]]'', manje od tri godine nakon pronalaska pića.
* [[30. 1.]] - Nadvojvoda [[Princ Rudolf (Austro-Ugarska)|Rudolf]], nasljednik [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarskog]] prijestolja, pronađen mrtav u dvorcu [[Mayerling]] zajedno s ljubavnicom [[Marija Vetsera|Marijom Vetsera]]; novi prestolonaslednik postaje njegov stric Karl Ludwig, koji par dana kasnije prepušta zvanje sinu [[Franz Ferdinand|Franzu Ferdinandu]].
;Februar/Veljača
* [[9. 2.]] - Potpisan protokol o [[Tajna konvencija|Tajnoj konvenciji]] između Srbije i Austrougarske (produženo važenje i pojašnjena neka pitanja).
* [[11. 2.]] - Donet Meiji Ustav Japana (na snazi 1890 - [[1947]]).
;Mart/Ožujak
[[Datoteka:Aleksandar Obrenovic 1890.jpg|thumb|100px|left|[[Aleksandar Obrenović]] (kralj 1889-1903)]]
* [[3. 3.]] - Kralj Milan saopštava ministrima nameru abdikacije, predsednik vlade [[Nikola Hristić]] odstupa.
* [[4. 3.]] - [[Benjamin Harrison]] je novi predsednik SAD ([[Republikanska stranka SAD|R]], 1889-93).
* [[5. 3.]] - General [[Kosta S. Protić]] predsednik vlade Srbije.
* [[6. 3.]] (22. 2. po j.k.) - '''[[Kralj Milan Obrenović]] objavio silazak sa prestola''', novi kralj je njegov maloletni sin '''[[Aleksandar Obrenović]]'''. Kraljevski namesnici su [[Jovan Ristić]], gen. [[Kosta S. Protić]] i gen. [[Jovan Beli-Marković]].
* [[7. 3.]] (23. 2. po j.k.) - Predsednik srpske vlade je opet gen. [[Sava Grujić]] ([[narodna radikalna stranka|radikalska]] vlada).
* [[10. 3.]] - Car [[Johanes IV Etiopski]] poginuo u [[Bitka kod Gallabata|Bitci kod Gallabata]] sa sudanskim [[mahdisti]]ma - nasleđuje ga [[Menelik II]] (do [[1913]]).
* [[14. 3.]] - Praizvedba [[August Strindberg|Strindbergove]] "Gospođice Julije".
* [[15. 3.]] - [[Samoanska kriza]]: nemački brodovi granatirali selo na [[Samoa|Samoi]] i uništili američku imovinu - taman što su u luku uplovili američki brodovi kako bi ih napali, [[Apijski ciklon 1889.]] potopio i nemačke i američke brodove.
* [[23. 3.]] - [[Mirza Ghulam Ahmad]] osnovao versku zajednicu [[Ahmadiyya]] u [[Britanska Indija|Britanskoj Indiji]].
* [[31. 3.]] - Otvoren [[Ajfelov toranj]], do [[1930]]. najviša građevina u svijetu. Čelična konstrukcija visoka 300 metara postala jedno od glavnih znamenitosti [[Pariz]]a.
;April/Travanj
* [[1. 4.]] - General [[Georges Boulanger]] pobegao iz Pariza, suočen s nalogom za hapšenje zbog zavere.
:+ U prodaji se pojavila prva mašina za pranje suđa.
* [[22. 4.]] - [[Oklahoma Land Run (1889)]]: oko 50.000 ljudi juriša na 8.000 km<sup>2</sup> [[Nedodeljene zemlje|Nedodeljenih zemalja]] u [[Oklahoma|Oklahomi]]; osnovani gradovi [[Oklahoma City]] i Guthrie.
* proleće - [[Nikola Pašić]] se vratio u Srbiju (u izgnanstvu od [[1883]]).
;Maj/Svibanj
* [[2. 5.]] - [[Ugovor iz Wuchalea]]: etiopski car Menelik II potpisao sporazum sa Italijom, kojom joj predaje zemlje ih kojih će nastati [[Italijanska Eritreja]].
* [[6. 5.]] - [[31. 10.]] - ''[[Exposition Universelle (1889)|Exposition Universelle]]'' u Parizu
* [[7. 5.]] - Kod [[Grejač (Aleksinac)|Grejačke]] železničke stanice iskliznuo voz zbog loše noćne službe - povod da Srbija preuzme železnice od francuske firme.
* [[26.5.|26]] - [[27. 5.]] (14 - 15. 5. po j.k.) - Majski neredi u Beogradu - kamenovan zbor naprednjaka u Velikoj pivari, neredi u gradu, napadi na naprednjake, vandalizovana "Kasina", jedan mladi napadač ubijen, policija neodlučna.
* [[28. 5.]] - Braća André i Édouard osnovali firmu ''[[Michelin]]''.
* [[30. 5.]] (18. 5. po j.k.) - Ukaz o povratku [[Mitropolit beogradski Mihailo|Mitropolita Mihaila]] u Srbiju i na položaj.
* [[31. 5.]] - Havarija brane izaziva poplavu u gradu Johnstown, Pennsylvania koja odnosi preko 2.200 života.
:+ [[Naval Defence Act 1889]]: britanski Parlament određuje da [[Royal Navy]] ima bar toliko [[bojni brod|bojnih brodova]] koliko i sledeće dve najjače mornarice zajedno (tada francuska i ruska).
;Jun/Lipanj
[[Datoteka:VanGogh-starry night edit.jpg|thumb|250px|[[Van Gog]]ova "[[Zvjezdana noć]]"]]
* [[1. 6.]] (20. 5. po j.k.) - Srpska država ukazom preuzela železnice od stranog društva (negativne reakcije na strani).
* [[9. 6.]] - U Rimu otkriven [[spomenik Đordanu Brunu]].
* [[14. 6.]] - Nemačka, Velika Britanija i SAD dogovorile da [[Samoa]] bude neutralno područje pod zaštitom sila.
* [[jun]] - [[Vincent van Gogh]] naslikao ''[[Zvjezdana noć|Zvjezdanu noć]]''.
* [[27. 6.]] (15. 6. po j.k., [[Vidovdan]]) - Proslava 500. godišnjice [[Kosovska bitka|Kosovske bitke]], glavne priredbe u [[Kruševac|Kruševcu]].
* [[29. 6.]] (17. 6. po j.k.) - Za punoletnog proglašen [[Danilo II Petrović Njegoš|Danilo]], nasljednik crnogorskog prijestola.
;Jul/Srpanj
* [[2. 7.]] (20. 6. po j.k., Dan nezavisnosti Srbije) - Miropomazanje kralja Aleksandra Obrenovića u manastiru [[Žiča]].
* jun po j.k. - Odeljenje za crkve i škole van Srbije (tzv. "PP" tj. "ПП" odeljenje) prebačeno iz ministarstva prosvete u ministarstvo inostranih dela.
* [[8. 7.]] - Prvi broj ''[[The Wall Street Journal]]''-a.
* [[14. 7.]] - U Parizu osnovana [[Druga Internacionala]].
* [[20. 7.]] - Ubistvo i samoubistvo [[Elvira Madigan|Elvire Madigan]] i grofa Sparrea u Danskoj.
;Avgust/Kolovoz
* [[3. 8.]] - Bitka kod Toskija je anglo-egipatska pobeda nad Mahdistima.
* [[7. 8.]] (26. 7. po j.k.) - Crnogorska kneginjica [[Milica Petrović]] se udala za velikog kneza [[Petar Nikolajevič Romanov|Petra Nikolajeviča Romanova]], brata od strica cara [[Aleksandar III., ruski car|Aleksandra III.]]
* [[10. 8.]] - Počela gradnja Svetosavskog doma u Beogradu (Dušanova 13, na mestu bivše "Pirinčane").
:+ Otvoren Dvorski muzej prirodne istorije u Beču.
* [[14. 8.]] - Londonski dokeri započinju 32-dnevni štrajk za minimalnu satnicu od šest penija - uspeh označava početak Novog sindikalizma u Britaniji.
* [[26. 8.]] - Zakon o zaštiti dece prvi put uvodi krivičnu odgovornost za zlostavljanje dece u Britaniji.
;Septembar/Rujan
* [[1. 9.]] - U [[Niš]]u osnovano Udruženje pravoslavnih sveštenika, iz svih krajeva u kojima žive Srbi.
* [[10. 9.]] - [[Albert I (Monako)|Albert I]] novi knez [[Monako|Monaka]] (do [[1922]]).
* [[17. 9.]] - Povodom 500-godišnjice Kosovske bitke ustanovljen "[[Orden kneza Lazara]]" (nacrt [[Mihajlo Valtrović]]), kojeg su mogli da nose samo vladar i punoletni prestolonaslednik.
* [[23. 9.]] - Osnovan ''[[Nintendo]]'', proizvodi [[hanafuda]] karte za igranje.
* [[29. 9.]] (17. 9. po j.k.) - Kraljica [[Natalija Obrenović|Natalija]] se vratila u Beograd, protivno željama namesništva i vlade.
;Oktobar/Listopad
* [[2. 10.]] - Ministar vanjskih poslova [[SAD]] [[James G. Blaine]] otvorio je u [[Washington, DC|Washingtonu]] ''prvu panameričku konferenciju'' na kojoj je donesena odluka o osnivanju ''Ureda međunarodne unije američkih republika'' sa sjedištem u tom gradu. SAD su tako postigle svoj cilj - šifrenje političkog i privrednog utjecaja u [[Latinska Amerika|Latinskoj Americi]].
* [[6. 10.]] - Osnovan kabare ''[[Moulin Rouge]]''.
* [[19. 10.]] - [[Carlos I (Portugal)|Carlos I]] je novi kralj [[Portugal]]a (do ubistva [[1908]]).
;Novembar/Studeni
* [[2. 11.]] - [[Severna Dakota]] i [[Južna Dakota]] postaju 39. i 40. država [[SAD]].
* [[7. 11.]] - U Nemačku se vratila [[Planktonska ekspedicija]], prva posvećena ovim bićima.
* [[8. 11.]] - [[Montana]] postala 41. država [[SAD]].
* [[11. 11.]] - [[Washington]] postao 42. država [[SAD]] (zakon o prijemu ove i prethodne tri države potpisan 22. 2.).
Red 96:
=== Tokom/tijekom godine ===
* ? Izbori u Srbiji, radikali dobili preko 80% glasova.
* Otvoreni srpski konzulati u [[Bitolj]]u i [[Priština|Prištini]].
* Englez [[Frederick Abel]] izmislio propelant [[kordit]].
* Britanci priznali Francuzima suverenitet u području [[Obala Slonovače|Obali Slonovače]], za titularnog guvernera postavljen [[Marcel Treich-Laplène]].
* Najezda [[skakavci|skakavaca]] prešla preko Crvenog mora i uništila useve u dolini [[Nil]]a.
* Prvi put opisani dinosauri [[triceratops]]i ([[Othniel Charles Marsh]]).
* 1889-1890 - Pandemija "Ruskog [[grip]]a".
=== Književnost ===
* ''[[Die Waffen nieder!]]'', [[Bertha von Suttner|Berthe von Suttner]].
* Objavljen Ničeov [[Sumrak idola]].
Red 158:
* [[30. 1.]] - [[Princ Rudolf (Austro-Ugarska)|Rudolf]], AU prestolonaslednik (* [[1858]])
* 26. 2. - [[Mićo Ljubibratić]], vojvoda u Hercegovini (* [[1839]])
* [[9. 3.]] - [[Johanes IV Etiopski]] car
* [[15. 4.]] - [[Otac Damien]], svećenik leproznima (* [[1840]])
* [[5. 7.]] (23. 6. po j.k) - [[Jakov Ignjatović]], srpski pisac. (*[[1822]]).
| |||