Orden narodnog heroja – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Čišćenje |
|||
Red 2:
=== Istorija ===
Pre ustanovljenja Ordena narodnog heroja postojalo je zvanje '''Narodnog heroja''', koje je usposatavio [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovni štab NOP odreda Jugoslavije]], krajem [[1941]]. godine. U Biltenu Vrhovnog štaba NOPOJ-a broj 12-13 (za decembar 1941. i januar 1942) objavljeno je uspostavljanje zvanja Narodnog heroja za "''herojske i samopožrtvovane učesnike [[Narodnooslobodilačka borba|Narodnooslobodilačke borbe]]''". Prva osoba koja je proglašena za narodnog heroja, bio je [[Petar Leković]], kamenorezački radnik iz [[Užička Požega|Užičke Požege]] i borac [[Druga proleterska brigada|Druge proleterske brigade]], proglašen još za života, februara [[1942]]. godine.
Ukazom [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovnog štaba NOV i POJ]] o odlikovanjima u [[NOVJ]], od [[15. avgust]]a [[1943]]. godine, uspostavljena su prva odlikovanja. Zajedno sa [[Orden narodnog oslobođenja|Ordenom narodnog oslobođenja]], [[Orden partizanske zvijezde|Ordenom partizanske zvezde]], [[Orden bratstva i jedinstva|Ordenom bratstva i jedinstva]], [[Orden za hrabrost|Ordenom za hrabrost]] i [[Medalja za hrabrost (SFRJ)|Medaljom za hrabrost]], uspostavljen je i Orden narodnog heroja. Istim ukazom rešeno je da svi dotadašnji nosioci zvanja narodnog heroja (ukupno 25 lica), dobiju Orden narodnog heroja.
Odluke o proglašenju narodnih heroja donosio je najpre [[CK KPJ|Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije]], na predlog Vrhovnog štaba NOV i POJ, a od [[Drugo zasedanje AVNOJ-a|Drugog zasedanja AVNOJ-a]], [[29. novembra]] [[1943]]. godine, Predsedništvo [[AVNOJ]]-a. Obrazovanjem Narodne skupštine [[FNRJ]], [[1945]]. godine, odluke je donosio Prezidijum narodne skupštine, a od [[1953]]. godine predsednik FNRJ. Od [[1980]]. godine odluke je donosilo [[Predsedništvo SFRJ]].
Orden se dodeljivalo pojedincima, vojnim jedinicama, političkim i drugim organizacijama za ''izuzetna ili herojska dela u vreme rata i mira''. Najveći broj Ordena dodeljen je pripadnicima [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Narodnooslobodilačke vojske i Partizanskih odreda Jugoslavije]] za akcije tokom [[NOB|Narodnooslobodilačke borbe]]. Ukupno je odlikovano 1.322 jugoslovenskih državljana (1231 muškarac i 91 žena), od kojih je svega 420 lica bilo živo u vreme dodele Ordena, a 903 je odlikovano posmrtno. Ordenom je odlikovano i 22 [[Spisak stranih državljana odlikovanih Ordenom narodnog heroja|stranih državljana]] - 16 državljana Sovjetskog Saveza, 3 albanca (kojima su odlikovanja kasnije oduzeta), 1 čehoslovak, 1 poljak i 1 italijan. Jedini višestruki nosilac Ordena bio je [[Josip Broz Tito]], koji je odlikovan tri puta: [[1944]], [[1972]]. i [[1977]]. godine.
Za poslednjeg narodnog heroja proglašen je [[1991]]. godine, ukazom [[Predsedništvo SFRJ|Predsedništva SFRJ]], [[major]] [[JNA]] [[Milan Tepić]], koji je izvršio samoubistvo prilikom povlačenja jedinica JNA iz okoline [[Bjelovar]]a.
U vreme [[Raspad SFRJ|raspada SFRJ]], aprila [[1992]]. Zakon o odlikovanjima SFRJ je stavljen van snage, a decembra [[1998]]. godine donošenjem novog Zakona o odlikovanjima SRJ, Orden narodnog heroja je uvršten u odlikovanja [[SRJ|Savezne Republike Jugoslavije]]. Poslednji put je korišćen posle [[NATO agresija na SRJ|bombardovanja Jugoslavije]], jula [[1999]]. godine, kada je tadašnji predsednik SRJ [[Slobodan Milošević]] odlikovao jedinice [[Vojska Jugoslavije|Vojske Jugoslavije]] i [[MUP Srbije|MUP-a Srbije]] (''124. policijska interventna brigada, 250. raketna brigada PVO VJ i 126. brigada vazdušnog osmatranja, javljanja i navođenja VJ, 63.padobranska brigada VJ'').
=== Izgled ===
'''Orden narodnog heroja''' čini ovalna [[Zlato|zlatna]] značka koja prikazuje borca sa puškom i barjakom postavljen na zvezdu okruženu lovorovim vencem. Značka je okačena na crvenu traku sa uskim belim štraftama uz oba kraja. Skicu Ordena, kao i ostalih [[Ordeni i medalje SFRJ|jugoslovenskih odlikovanja]] i [[Grbovi jugoslovenskih socijalističkih republika|grbova]], izradio je [[1943]]. godine [[Đorđe Andrejević Kun]], akademski slikar iz [[Beograd]]a. Model za prvi tip Orden (izrađivan u [[SSSR]]-u) izradio je [[Antun Augustinčić]], vajar iz [[Zagreb]]a, a model za drugi tip Ordena (izrađivao "Ikom" iz Zagreba) uradio je [[Frano Menegelo Dinčić]], vajar iz Beograda.
Prva jugoslovenska odlikovanja, izrađivana su u [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]], u Moskovskoj kovnici novca ({{jez-rus|Moskovski monetni dvor}}). Prva pošiljka odlikovanja napravljenih u SSSR-a, poslata je na [[Vis (ostrvo)|ostrvo Vis]], [[1944]]. godine u dva navrata. Prva isporuka sadržala je 218, a druga 258 Ordena narodnog heroja.
Ordeni narodnog heroja izrađeni u Sovjetskom Savezu, razlikuju se od posleratnih modela, koje je izrađivala fabrika "Ikom" iz Zagreba. Primerci kovani u SSSR-u izrađeni su od 18-o karatnog [[Zlato|zlata]], težine 32 grama i na njima nema signature proizvođača i signature za plemenite metale. Primerci izrađivani u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]] su bili od zlata, ali i od pozlaćene bronze i mesinga. Dimenzije Ordena su 43 h 54 -{mm}-, model izrađen u SSSR-u i 43,7 h 59,3 -{mm}-, model izrađen u Jugoslaviji.
Odlukom iz [[1946]]. godine, Ordeni poginulih narodnih heroja čuvaju se u [[Vojni muzej u Beogradu|Vojnom muzeju]] u [[Beograd]]u.
Red 30:
* 1322 borca i rukovodilaca [[NOVJ]],
* 22 stranih državljana,
* 27 vojnih jedinica i ustanova [[NOVJ]],
* 8 gradova u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]] i
* 4 organizacije
Red 73:
=== Zanimljivosti ===
Među nosiocima Ordena narodnog heroja nalazi se čak osam bračnih parova:
# [[Rade Končar|Rade]] i [[Dragica Končar]],
# [[Aleksandar Ranković|Aleksandar]] i [[Anđa Ranković]],
# [[Tone Tomšič|Anton]] i [[Vida Tomšič]],
# [[Rade Bulat]] i [[Milka Kufrin]],
# [[Vladimir Dolničar Rudi]] i [[Zorka Regacin]],
# [[Filip Kljajić]] i [[Đurđelena Dinić Đuka|Đuka Dinić]],
# [[Jovan Milosavljević]] i [[Radmila Trifunović]],
# [[Ljubiša Miodragović]] i [[Đina Vrbica]],
Meću nosiocima Ordena narodnog heroja nalaze se i braća i sestre:
# [[Josip Mažar Šoša|Josip]], [[Ivica Mažar|Ivica]] i [[Drago Mažar]]
# [[Vasilije Kovačević Čile|Vasilije]], [[Vojo Kovačević|Vojo]] i [[Mirko Kovačević]]
# [[Trajko Stamenković|Trajko]] i [[Dragi Stamenković]]
Red 189:
[[Kategorija:Narodni heroji Jugoslavije| ]]
[[Kategorija:Odlikovanja SFR
| |||