Iranski kalendar – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
SVG (GlobalReplace v0.6.0) |
m Čišćenje |
||
Red 12:
== Struktura kalendara ==
=== Nova godina ===
Iranska kalendarska godina počinje kada i proleće na severnoj hemisferi: u ponoć između dva uzastopna [[solarno podne|solarna podneva]] koja obuhvataju trenutak severne prolećne ravnodnevice, kada Sunce prelazi nad severnu hemisferu. Ono prvo podne pripada poslednjem danu stare godine, a ono drugo prvom danu nove godine, što je praznik [[Norouz]]. Prvi dan kalendara je i dan najvećih svečanosti u Iranu, Afganistanu i susednim krajevima, zove se [[Norouz]] (''no'' (novi) i ''rouz'' (dan) - "novi dan"). To je najčešće [[21.3.|21. marta/ožujka]], moguće je i 20.3. i ređe 22.3.
Era se računa od [[Hidžra|Hidžre]]. Broj godine se dobija tako što se od godine naše ere oduzme 621 u periodu između iranske i međunarodne nove godine, odn. 622 između međunarodne i iranske n. g.
Red 264:
=== Zoroastrijski kalendar ===
Prvi kalendari zasnovani na zoroastrijskoj kosmologiji su se pojavili u kasnijem [[Ahemenidi|ahemenidskom]] periodu (650 - 330. pne.). Razvijali su se tokom vekova, ali imena su slična kao danas.
Ujedinjenom Ahemenidskom carstvu je bio potreban prepoznatljiv iranski kalendar, jedan je razvijen po uzoru na [[egipatski kalendar]], sa 12 meseci od po 30 dana, svaki posvećen nekom ''[[yazata]]''-i (Eyzad) i sa četiri odeljka nalik semitskoj sedmici.
* Četiri dana u mesecu su bili posvećeni [[Ahura Mazda|Ahura Mazdi]] i sedam dana je nazvano po šest [[Amesha Spenta|Ameša Spenti]].
* Trinaest dana su dobili: Vatra, Voda, Sunce, Mesec, Tiri i Geuš Urvan (duša svih životinja), [[Mithra]], [[Sraosha]] (Soroush, yazata molitve), [[Rashnu]] (Sudija), [[Fravashi]], [[Vahram|Bahram]] (yazata pobede), [[Raman]] (Ramesh znači mir), and [[Vata]], božanstvo vetra.
* Tri su posvećene ženskim božanstvima, [[Daena]] (yazata religije i personifikovana svest), [[Ashi]] (yazata sudbine) and [[Arshtat]] (pravda).
* Preostala četiri dana su dobili: [[Asman]] (gospodar neba ili Nebesa), [[Zam]] (zemlja), [[Manthra Spenta]] (Darežljiva Sveta Reč) and Anaghra Raocha ('Beskrajna Svetlost' raja).
Red 299:
Godina je računata od [[prolećna ravnodnevica|prolećne ravnodnevice]], a svaki mesec je bio određivan ulaskom Sunca (tranzitom) u odgovarajući [[zodijak|zodijački]] region, u čemu su uključena poboljšanja starog indijskog sistema [[Surya Siddhanta]] (''Surya'' - solarna, ''Siddhanta'' - analiza, 4. vek n.e.), koji je takođe osnova većine [[Hindu kalendari|Hindu kalendara]]. Pošto vremena sunčevog tranzita mogu varirati 24 sata, dužine meseci pomalo variraju u različitim godinama (svaki mesec može trajati između 29 i 32 dana).
Npr. meseci u poslednje dve godine Dželalovog kalendara su imali ovoliko dana:
* 1303 AP: 30, 31, 32, 31, 32, 30, 31, 30, 29, 30, 29 i 30
* 1302 AP: 30, 31, 32, 31, 31, 31, 31, 29, 30, 29, 30 i 30
Pošto su meseci računati na osnovu preciznih vremena solarnih tranzita između zodijačkih regiona, pomeranje godišnjih doba nikada nije bilo veće od jednog dana i nije bilo potrebe za prestupnom godinom. Ipak, ovaj kalendar je bio veoma težak za izračunavanje; zahtevao je puna [[efemeride|efemeridska]] izračunavanja i osmatranja da bi se odredila Sunčeva putanja. Neki tvrde da je u međuvremenu pojednostavljivan, npr. da je uveden sistem sa 8 prestupnih godina u ciklusu od 33 godine. Omaru Hajamu su pripisivana i neka druga pravila, npr. ciklus od 2820 godina. Ipak, originalni ''Jalali'' kalendar zasnovan na osmatranjima (ili predviđanjima) solarnog tranzita ne bi zahtevao ni prestupne godine ni prilagođavanja za godišnja doba.
Red 316:
Drugi [[Iranski parlament|iranski Medžlis]] je [[21.2.|21.]] februara/veljače [[1911]]. pokušao da u zvaničnoj upotrebi propiše korišćenje pojednostavljenog solarnog kalendara. Sadašnji iranski kalendar je zakonski usvojen [[31.3.|31. marta/ožujka]] [[1925]]. u prvim godinama [[dinastija Pahlavi|dinastije Pahlavi]]. Zakonom je rečeno da prvi dan godine "u pravoj solarnoj godini" treba biti na prvi dan proleća, "kako je nekada bilo" (کماکان). Takođe je fiksiran broj dana u svakom mesecu, koji je ranije varirao sa [[tropski zodijak|tropskim zodijakom]]. Vraćena su stara persijska imena, koja se i danas koriste. Početak ere je postavljen na [[622]]. (godinu [[Hidžra|Hidžre]]). Odbačeni su 12-godišnji ciklusi, preuzeti iz [[Kineski kalendar#Kinesko-ujgurski kalendar|Kinesko-ujgurskog kalendara]], do tada često, mada nezvanično, u upotrebi.
Prvih šest meseci imaju po 31 dan, sledećih pet 30 dana a poslednji mesec 29 (u prestupnoj godini 30) dana. Prvih šest meseci su duži jer se Sunce kreće duž [[ekliptika|ekliptike]] nešto sporije tokom severnog proleća i leta (tj treba mu nešto više vremena da pređe odg. put).
Afganistan je zvanično usvojio kalendar [[1957]]. sa različitim imenima meseci. [[Dari]] dijalekt [[persijski jezik|persijskog jezika]] u Afganistanu koristi arapske nazive zodijačkih znakova (ista imena su korišćena i u Iranu pre 1925). Afganski [[Pašto]] jezik koristi sopstvene nazive zodijačkih znakova.
== Izvori ==
| |||