1912 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Jun/Juni/Lipanj: + slika |
m Čišćenje |
||
Red 1:
{{godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1912}}
Godina '''1912''' ('''[[Rimski brojevi|MCMXII]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak]] po gregorijanskom, odn. [[prijestupna godina koja počinje u nedjelju]] po 13 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]].
__NOTOC__
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
[[Datoteka:Sun Yat Sen portrait 2.jpg|thumb|150px|left|[[Sun Yat-sen]]]]
* [[1. 1.]] - [[Datoteka:Flag of the Republic of China 1912-1928.svg|25px]] U [[Nanking]]u proglašena [[Republika Kina (1912–1949)|Republika Kina]], privremeni predsednik je [[Sun Jat-sen]]; na severu Kine vlast drži carski general [[Yuan Shikai]].
* 1. 1. - Počela se primjenjivati Jezična naredba austrijskog ministra [[Richard von Bienerth-Schmerling|Bienertha]] od 26. 4. 1909. kojom je [[hrvatski jezik]] uveden u potpunosti kao [[službeni jezik]] u [[Kraljevina Dalmacija|Dalmaciji]].<ref>[http://web.archive.org/web/20090222022731/http://gimnazija.hr/?200_godina_gimnazije:OD_1897._DO_1921. Gimnazija Vladimira Nazora, Zadar] Gimnazija s hrvatskim nastavnim jezikom 1897. – 1921</ref>
* 1. 1. - U [[Švicarska|Švicarskoj]] na snagu je stupio civilni zakonik.
* [[2. 1.]] - Ruski okupatori u [[Tabriz]]u pogubili osmoricu iranskih lidera.
* [[5. 1.]] (23. 12. 1911. po j.k.) - Premijera produkcije "[[Hamlet]]a" Moskovskog umetničkog teatra, saradnja [[Konstantin Stanislavski|Konstantina Stanislavskog]] i [[Edward Gordon Craig]]a.
* [[5.1.|5]] - [[17. 1.]] - Praška konferencija: [[Boljševici|boljševička]] frakcija se otcepila od [[Ruska socijaldemokratska radnička partija|Ruske socijaldemokratske radničke partije]], u kojoj ostaju [[menjševici]].
* [[6. 1.]] - [[Novi Meksiko]] je 47. država [[SAD]].
* 6. 1. - [[Alfred Wegener]] prvi put predstavio teoriju [[pomjeranje kontinenata|pomjeranja kontinenata]].
* [[8. 1.]] - [[Italijansko-turski rat]]: [[Bitka u Zalivu Kunfuda]] u Crvenom moru je ubedljiva italijanska pobeda.
* [[8. 1.]] - U [[Južnoafrička Unija|Južnoafričkoj Uniji]] osnovan [[Afrički nacionalni kongres]].
* [[12. 1.]] - U [[Velika Britanija|Velikoj Britaniji]] je podržavljena cjelokupna telefonija.
* 12. 1. - Izbori u Njemačkoj, [[Socijaldemokratska partija Njemačke|SPD]] dobija 110 od 397 zastupnika.
* [[17. 1.]] - [[Robert Falcon Scott]] sa ekspedicijom stigao na [[Južni pol]] gde otkriva da ga je pretekao [[Roald Amundsen]].
* [[20. 1.]] - [[Slavko Cuvaj]] od Ivanske je novi [[hrvatski ban]], nakon što je car uvažio [[Nikola Tomašić|Tomašićevu]] ostavku.
* [[23. 1.]] - U Hagu potpisana [[Međunarodna opijumska konvencija]], prvi takav ugovor za kontrolu trgovine narkoticima.
* [[26. 1.]] - Raspušten [[Hrvatski sabor]], uhapšen [[Stjepan Radić]].
* [[28. 1.]] - Puštena u saobraćaj pruga Paraćin-Zaječar.
* 28. 1. - Bivši liberalni predsednik [[Ekvador]]a [[Eloy Alfaro]] izvučen iz zatvora i linčovan sa nekoliko saradnika.
* [[29. 1.]] (16. 1. po j.k.) - Prestolonaslednik [[Aleksandar I. Karađorđević|Aleksandar]] povukao ostavku na mesto vrhovnog inspektora vojske, podnesenu posle otkrića [[Crna ruka|tajne organizacije]] oficira.
* [[31. 1.]] - Prvi put izvedena pesma ''[[It's a Long Way to Tipperary]]''.
* [[januar]] - Počinje [[Albanski ustanak 1912.|Albanski ustanak]] u [[kosovski vilajet|Kosovskom vilajetu]].
:+ Pobuna u [[Kritska Država|Kritskoj Državi]], nakon što Venizelos nije hteo prihvatiti njene predstavnike u grčki parlament.
Red 31:
=== Februar/Veljača ===
* [[12. 2.]] - Završetak [[Xinhai revolucija|Xinhai revolucije]]: Udova carica [[Longyu]] potpisuje abdikaciju u ime maloletnog [[Pu Yi]]a - kraj [[dinastija Qing|dinastije Qing]] i monarhije u Kini; car zadržava titulu, palatu i sluge (do [[1924]]).
* [[13. 2.]] - Kineski predsednik [[Sun Yat-sen]] daje ostavku u korist generala [[Yuan Shikai]]a radi jedinstva južne i severne Kine (položio zakletvu 10. 3.).
* [[17. 2.]] - Umro austrougarski ministar vanjskih poslova [[Alois Lexa von Aehrenthal]], nasljeđuje ga grof [[Leopold Berchtold]] (do 1915).
* [[14. 2.]] - [[Arizona]] postaje 48. država [[SAD]].
* [[24. 2.]] - [[Italijansko-turski rat]]: [[Bejrutska bitka (1912)|Bejrutska bitka]] je iznenadni italijanski napad na [[bejrut]]sku luku; italijanski senat istog dana jednoglasno potvrdio proglašenje aneksije [[Tripolitanija|Tripolitanije]] i [[Kirenaika|Kirenaike]].
* [[27. 2.]] - Pod pritiskom generala Viktorije, kongres izabrao njegovog strica [[Eladio Victoria|Eladia Victoriu]] za predsednika [[Dominikanska Republika|Dominikanske Republike]] (u novembru se povlači u korist nadbiskupa Nouela).
=== Mart/Ožujak ===
* [[1. 3.]] - [[Emmeline Pankhurst]] i još 147 sifražetkinja uhapšeno u Londonu nakon što su razbijale prozore i izloge da privuku pažnju.
* [[3. 3.]] - Meksički general [[Pascual Orozco]] se pobunio protiv vlade [[Francisco Madero|Madera]].
* [[6. 3.]] - Sastanak predstavnika Srba i [[mladoturci|mladoturaka]] u Skoplju - Srbi će glasati za "Jedinstvo i napredak" na aprilskim izborima u zamenu za poslanička mesta u sjeničkom i prištinskom sandžaku (ali izborno telo nije zainteresovano).
* [[7. 3.]] - Ugarski premijer [[Károly Khuen-Héderváry]] dao ostavku nakon duge opstrukcije u saboru.
* [[10. 3.]] - [[Yuan Shikai]] položio zakletvu za predsednika Kine.
* [[11. 3.|11]] - [[20. 3.]] - Veliki rudarski štrajk u nemačkom [[Ruhr]]u.
* [[13. 3.]] (29. 2. po [[julijanski kalendar|j.k.]]) - Srpsko-bugarski politički savez protiv Turske.
* 13. 3. - Počeo štrajk rudara na [[Lena|Leni]] u Rusiji.
* 13. 3. - [[Tang Shaoyi]] je prvi premijer Republike Kine, daje ostavku već u junu zbog Shikajevog načina vladavine.
* [[14. 3.]] - Anarhista Antonio D’Alba pokušao da ubije italijanskog kralja [[Viktor Emanuel III|Viktora Emanuela III]].
* ca. [[29. 3.]] - Pomrli pripadnici Scottove ekspedicije na Antarktiku.
* [[30. 3.]] - [[Feski ugovor]] uspostavlja francuski protektorat nad [[Maroko]]m (Španci će u novembru dobiti severni deo zemlje - [[Španjolski Maroko]]).
=== April/Travanj ===
[[Datoteka:Stöwer Titanic.jpg|thumb|250px|[[Titanic]]]]
* [[april]] - Prevremeni izbori u [[Otomansko Carstvo|Otomanskom Carstvu]].
* [[4. 4.]] - Suspendiran hrvatski ustav, Slavko Cuvaj sutradan postavljen za komesara.
* [[14. 4.]] (1. 4. po j.k.) - Skupštinski izbori u Kraljevini Srbiji, [[NRS|radikali]] odneli pobedu (poslednji izbori u K. S., sledeći su [[1920]]. za Ustavotvornu skupštinu [[KSHS]]).
* [[14. 4.]] - Na svome prvom putovanju, britanski prekooceanski putnički brod [[Titanic]] udario je u ledeni brijeg i potonuo je rano ujutru sljedećeg dana.
* [[16. 4.]] - U Splitu osnovan anarhistički nogometni klub ''HRŠD Anarh'' (današnji [[RNK Split]]).
* 16. 4. - [[Harriet Quimby]] je prva žena koja je preletela La Manš.
* [[17. 4.]] - [[Lenski masakr]]: ruska vojska ubila najmanje 150 štrajkača u rudniku zlata firme "Lenzoloto".
* [[18. 4.]] - Italijanska flota ušla u Dardanele.
* [[20. 4.]] - Prvo putovanje luksuznog putničkog broda ''[[SS France (1912)|SS France]]''.
* [[22. 4.]] - [[László Lukács]] novi ugarski premijer (do 1913).
* [[30. 4.]] - Osnovani [[Universal Studios|Universal Pictures]].
* april - [[Gavrilo Dožić]] drugi put izabr. za raško-prizrenskog mitropolita (Porta opet ne potvrđuje na traženje Srbije, jer je G. D. crnogorski kandidat).
=== Maj/Svibanj ===
* [[5. 5.]] - Prvi broj ruskih boljševičkih novina "[[Pravda (novine)|Pravda]]".
* 5. 5. - [[Dragutin Novak]], prvi hrvatski pilot, pobjeđuje na aeromitingu u Grazu gdje doživljava pad.
* 5. 5. - Službeno otvoren [[stadion Maksimir]].
* [[8. 8.]] - Osnovana ''Famous Players Film Company'' [[Adolph Zukor|Adolpha Zukora]].
* [[12. 5.]] - Vojni sporazum Srbije i Bugarske.
* [[14. 5.]] - Francuska policija likvidira znamenitu [[anarhizam|anarhističku]] [[Bonnotova banda|Bonnotovu bandu]].
* 14. 5. - ''[[Saved from the Titanic]]'' - prvi film o katastrofi tog broda, sa glumicom koja je zaista spašena sa "Titanika".
* 14. 5. - Tokom boravka u Nemačkoj umro danski kralj [[Frederik VIII]], nasleđuje ga sin [[Kristijan X]] (vl. 1912-1947).
* 14. 5. - Nemački Rajhstag odobrava novo uvećanje flote.
* [[16. 5.]] - Italijani [[Bitka za Rodos|okupirali]] ceo [[Rodos]], kao i [[Dodekanez]]e (do [[1947]]).
* [[22. 5.]] - [[István Tisza]] na čelu ugarskog sabora nakon tuče među poslanicima.
* [[23. 5.]] - Porinut nemački ''[[SS Imperator]]'', nakratko najveći putnički brod.
* 24. 5. - Prvi javni [[boks]] meč u Srbiji, u dvorani beogradskog bioskopa "Kolarac".
* [[25. 5.]] - U mestu Tyler, Texas, rulja spalila crnca koji je silovao i zaklao belkinju.
* [[29. 5.]] - Bugarsko-grčki savez.
* 29. 5. - [[Vaclav Nižinski]] izazvao skandal u Parizu svojim baletom "[[Prélude à l'après-midi d'un faune (balet)|Popodne jednog fauna]]".
=== Jun/Juni/Lipanj ===
[[Datoteka:20130609 in Zagreb 11.jpg|mini|200px|"[[Zdenac života]]" u Zagrebu]]
* [[6. 6.]] - Erupcija novog vulkana [[Novarupta]] na Aljasci snage [[Indeks vulkanske eksplozivnosti|VEI]]-6.
* [[7. 6.]] - U ugarskom saboru pucano na Ištvana Tisu.
* [[8. 6.]] - Neuspio atentat na hrvatskog komesara Cuvaja.
* [[13. 6.]] - Osnovan [[Hrvatski nogometni savez]].
* [[15. 6.]] - U odsustvu opozicije usvojen vojni zakon u Ugarskoj.
* [[16. 6.]] (3. 6. po j.k.) - Otvorena pruga uskog koloseka Čačak-Užice.
* [[19. 6.]] - Crnogorski predsednik vlade [[Lazar Tomanović]] dao ostavku, nasleđuje ga divizijar [[Mitar Martinović]].
* [[24. 6.]] - Na [[Olimpijada 1912|Olimpijske igre]] u [[Stokholm]]u otišla prva olimpijska ekipa iz Srbije - atletičari Dušan Milošević i Dragutin Tomašević.
* [[27. 6.]] - Pogibijom Evarista Estenoza okončana crnačka pobuna na [[Kuba|Kubi]].
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[1. 7.]] (18. 6. po j.k.) - Umro [[Milovan Milovanović]], srpski predsednik vlade i ministar ino. poslova; privremeno ga nasleđuje [[Marko Trifković]].
* [[2. 7.]] (19. 6. po j.k.) - Srpsko-bugarska vojna konvencija.
* [[6. 7.|6]] - [[22. 7.]] - [[Olimpijada 1912|Olimpijske igre u Stokholmu]] (takmičenja traju od [[5. 5.]]).
* [[8. 7.]] - Portugal: monarhisti pod [[Henrique Mitchell de Paiva Couceiro]]m napali [[Chaves (grad)|Chaves]] ali poraženi.
* [[11. 7.]] (28. 6. po j.k.) - Na predlog ugarskog premijera Lasla Lukača, car Franjo Josif ukinuo srpsku narodno-crkvenu autonomiju u Hrvatskoj.
* [[12. 7.]] - U Njujorku prikazan dugometražni film "[[Les Amours de la reine Élisabeth|Ljubavi kraljice Elizabete]]" sa [[Sarah Bernhardt|Sarom Bernhardt]].
* [[17. 7.]] - Grčko ostrvo [[Ikarija]] se otcepilo od Turske.
* 17. 7. - Nakon pobune turske vojske u Makedoniji, veliki vezir [[Mehmed Said-paša]] dao ostavku, slediće [[Ahmet Muhtar-paša]].
* [[19. 7.]] - Albanski pobunjenici pristali na primirje sa osmanskom vladom.
* [[28. 7.]] - Turska parlamentarna komisija stigla u Prištinu da ispita albanske žalbe.
* [[29. 7.]] - [[Isa Boljetinac]] ulazio u Prištinu.
* [[30. 7.]] - Umro japanski car [[Mucuhito]] (Meiđi), nasleđuje ga sin [[Jošihito]] (Taišo, vl. do [[1926]]).
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[1. 8.]] - Bomba u [[Kočani]]ma ubila više desetina ljudi.
* [[4. 8.]] - Počinje [[Američka okupacija Nikaragve]] (do [[1933]]), deo tzv. [[Banana ratovi|Banana ratova]] ([[1898]] - [[1934]]).
* 4. 8. - Raspušten turski parlament.
* [[7. 8.]] - Leteći balonom [[Victor Franz Hess]] otkrio [[kosmičke zrake]].
* [[8. 8.]] - Predsednik [[Haiti]]ja [[Cincinnatus Leconte]] poginuo u eksploziji u Nacionalnoj palati.
* [[9. 8.]] - Jak zemljotres kod Müreftea na Dardanelima.
* 9. 8. - Kosovski Albanci predstavili 14 zahteva jednom od vezira.
* [[12. 8.]] - Marokanski sultan [[Abdelhafid]] abdicirao u korist brata [[Jusuf (Maroko)|Jusufa]] (u zemlji su neredi i represalije zbog francuskog protektorata).
* 12. 8. - [[Mack Sennett]] formirao ''[[Keystone Studios]]''.
* [[14. 8.]] - Kosovski Albanci zauzeli [[Skoplje]].
* [[16. 8.]] - Napadnuta hrišćanska sela oko [[Berane|Berana]] (sukob Srba iz beranske nahije sa bašibozukom iz Rugova i Rožaja, u pobunu se umešale i crnogorske pogranične čete).
* [[18. 8.]] - Osmanska vlada daje neka prava Albancima.
* [[20. 8.]] - Sastanak [[Isa Boljetinac|Ise Boljetinca]] sa Ibrahim-pašom u Solunu - kraj pobune na Kosovu.
* [[24. 8.]] - [[Aljaska]] postaje Teritorija umesto Distrikta.
* [[25. 8.]] - U Pekingu osnovan [[Kuomintang]].
* [[28. 8.]] - Polazak katastrofalne [[Brusilovljeva ekspedicija|Brusilovljeve ekspedicije]] istraživanja Severoistočnog puta (već sledećeg meseca se zaglavili u ledu).
* [[29. 8.]] - Konferencija srpskih stranaka iz Ugarske i Hrvatske u Novom Sadu - za obustavljanje "raspri" i borbu za vraćanje narodno-crkvene autonomije<ref>Istorija srpskog naroda, knj. 6, tom 1, str. 548</ref>.
* avgust - Okršaj na crnogorsko-turskoj granici kod Mojkovca, srušeno nekoliko karaula.
=== Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Balkan 1912.svg|thumb|250px|Balkan do jeseni 1912]]
* [[4. 9.]] - Kraj [[Albanski ustanak 1912.|Albanskog ustanka]] - osmanska vlada odlučila ispuniti pobunjeničke zahteve.
* [[6. 9.]] - Francuzi porazili marokanskog pobunjenika [[Ahmed al-Hiba|Ahmeda al-Hibu]].
* [[7. 9.]] - [[Temistoklis Sofulis]] se sa dobrovoljcima iskrcao na [[Samos]].
* [[9. 9.]] - Srpski predsednik vlade [[Marko Trifković]] daje ostavku, preuzima [[Nikola Pašić]] (do [[1918]]).
* [[10. 9.]] - Bomba u [[Dojran]]u, 20-45 poginulih.
* [[15. 9.]] - Veliki mitropolijski zbor u Novom Sadu - osuda ukidanja crkvene autonomije.
* [[19. 9.]] (6. 9. po j.k.) - Balkanski saveznici predaju notu Carigradu kojom zahtevaju autonomiju za Makedoniju, Staru Srbiju, Epir i Albaniju pod zaštitom Velikih sila.
* [[21. 9.]] - [[Harry Houdini]] izvodi eskapističku tačku sa "kineskom ćelijom za vodenu torturu".
* [[23. 9.]] - Turska mobilizacija evropskih divizija.
* [[27. 9.]] (14. 9. po j.k.) - U Lucernu sklopljen srpsko-crnogorski savez.
* [[28. 9.]] - Protestanti [[Severna Irska|Severne Irske]] završili potpisivanje [[Ulsterski zavjet|Ulsterskog zavjeta]] i Deklaracije protiv predložene samouprave za [[Irska|Irsku]].
* [[30. 9.]] (17. 9. po j.k.) - [[Srbija]], [[Bugarska]], [[Crna Gora]] i [[Grčka]] objavile mobilizaciju.
=== Oktobar/Listopad ===
* [[1. 10.]] - Opšta mobilizacija u Turskoj.
* [[8. 10.]] (25. 9. po j.k.) - '''[[Prvi balkanski rat]]''': [[Crna Gora]] objavila rat [[Osmansko Carstvo|Osmanskom Carstvu]] nakon višetjedne napetosti izmedu država [[Balkanski savez|Balkanskog saveza]] i Carstva; ostale su je članice saveza slijedile deset dana poslije.
* 8. 10. - Rusko-austrougarska nota izjavljuje da se neće dozvoliti promene granica, od Porte se traže reforme u Makedoniji.
* [[13. 10.]] - Osnovana [[Domowina]], organizacija [[Lužički Srbi|Lužičkih Srba]].
* [[14. 10.]] - Napadnuti srpski položaji kod Ristovca i bugarski kod Plovdiva.
* 14. 10. - Duševni bolesnik upucao bivšeg predsednika i sadašnjeg kandidata [[Theodore Roosevelt|Theodora Roosevelta]].
* [[15. 10.|15]] - [[19. 10.]] - Borbe kod [[Merdare|Merdara]] i Vasiljevačkih karaula na srpsko-turskoj granici.
* [[15. 10.]] - Crnogorci uzeli [[Tuzi|Tuze]].
* [[16. 10.]] - Crnogorci uzeli [[Berane]].
* [[17. 10.]] (4. 10. po j.k.) - Srbija i Bugarska objavile rat Turskoj.
* 17. 10. - [[Krupp]]ovi inženjeri Benno Strauss i Eduard Maurer patentirali [[austenit]]ski [[nerđajući čelik]].
* [[18. 10.]] - Ugovorom iz Ouchy-ja završen [[Italijansko-turski rat]] - Italija dobija današnju [[Libija|Libiju]], predviđen povratak [[Dodekanez|Dodekaneskih]] ostrva Turskoj, što nije ispunjeno (v. [[Italijanska Egejska Ostrva]]).
* 18. 10. - Grčka objavila rat Turskoj.
* 18. 10. - Saveznici prelaze granicu.
* [[20. 10.]] (7. 10. po j.k.) - Srbi zauzeli [[Podujevo]], [[Bujanovac]], [[Kriva Palanka|Krivu Palanku]] (K. P. bez borbe).
* [[21. 10.]] - Crnogorci zauzimaju [[Plav]] i [[Gusinje]].
* [[22. 10.]] - Treća srpska armija Božidara Jankovića zauzela [[Priština|Prištinu]] i istorijsko Kosovo.
* [[23. 10.]] - Srbi ušli bez borbe u [[Novi Pazar]].
* [[23.10.|23]] - [[24. 10.]] - [[Kumanovska bitka]], srpska pobeda, zauzeto [[Kumanovo]].
* [[24. 10.]] - [[Sjenica]] se predala srpskoj vojsci, dodir sa crnogorskom vojskom; Bugari zauzeli [[Lozengrad]] (Kirk-Kilis), kao i [[Kočani|Kočane]].
* 24. 10. - Okršaj srpske vojske sa Albancima kod Ferizovića/[[Uroševac|Uroševca]].
* [[26. 10.]] (13. 10. po j.k.) - Srbi ušli bez borbe u [[Skoplje]].
* 26/[[27. 10.]] - Srbi u Mitrovici.
* [[27. 10.]] - Bugari zauzeli [[Štip]].
* [[28. 10.]] - Počinje [[Opsada Skadra]] (do aprila); srpska vojska zauzela [[Veles]].
* [[31. 10.]] - Crnogorci generala Vukotića u [[Peć]]i, Srbijanci u [[Prizren]]u.
* 31. 10. - Srpska II armija stavljena na raspolaganje bugarskoj komandi za opsadu [[Jedrene|Jedrena]].
* 31. 10. - Drugi nespjeli atentat na hrvatskog komesara Cuvaja.
* [[oktobar]] - U časopisu ''The All-Story'' prvi put objavljena priča sa [[Tarzan]]om.
=== Novembar/Studeni ===
* [[4. 11.]] (22. 10. po j.k.) - Srpska vojska zauzela [[Đakovica|Đakovicu]] nakon okršaja sa Albancima ([[Bajram Curi]] i Rizam-beg); uveče došle i crnogorske trupe.
* [[5. 11.]] - Demokrata [[Woodrow Wilson]] pobeđuje na američkim predsedničkim izborima ispred bivšeg predsednika [[Theodore Roosevelt|Theodora Roosevelta]], sada kandidata Progresivne stranke, sa 435 prema 88 elektora; sadašnji predsednik [[William Howard Taft|Taft]] ima samo osam elektora.
* [[6. 11.]] (24. 10. po j.k.) - Srbi nakon [[Prilepska bitka|Prilepske bitke]] zauzeli [[Prilep]], boj kod Alinaca.
* [[8. 11.]] - [[Solun]] se predao Grcima, koji su za nekoliko sati pretekli Bugare.
* [[10. 11.]] - Velike manifestacije u Splitu i Šibeniku u korist balkanskih saveznika - obe dobijaju antiaustrijski karakter, biti će smjenjeni gradonačelnici [[Vinko Katalinić]] (i općinska uprava) te Ivan Krstelj.
* [[12. 11.]] - Anarhista [[Manuel Pardiñas]] ubio španskog premijera [[José Canalejas|Joséa Canalejasa]].
* 12. 11. - Objavljeno otkriće fosila "[[Piltdaunski čovek|Piltdaunskog čoveka]]", koji će biti razotkriven 1953.
* [[15.11.|15]] - [[18. 11.]] - [[Bitoljska bitka]], srpska pobeda i zauzeće grada [[Bitolj]]a.
* [[18. 11.]] - Srpska i crnogorska vojska zauzele [[Lješ]] u Albaniji (srpska vojska izbila na more).
* 18. 11. - Bugari poraženi kod [[Čataldža|Čataldže]], odustaju od prodora prema Carigradu.
* [[23. 11.]] - Srpska vojska zauzela [[Ohrid]].
* [[24. 11.]] - Austrougarski konzul Oskar Prochaska prinuđen napustiti Prizren jer je okupljao Albance za borbu protiv Srbije; narednog meseca iskonstruisana afera da su ga Srbi navodno kastrirali<ref> Robert Elsie, A Biographical Dictionary of Albanian History, p. 373</ref>.
* 24. 11. - Narodni zbor u Zadru (Srbi i Hrvati), Druga zadarska rezolucija pozdravlja balkanske saveznike, osuđuje austrijski policijski sustav.
* [[25. 11.]] - Bez borbe zauzeta [[Kroja]].
* [[27. 11.]] - Francuska i Španija potpisale ugovor o podeli [[Maroko|Maroka]].
* [[28. 11.]] - [[Datoteka:Flag_of_Albanian_Provisional_Government_(1912-1914).svg|30px]] [[Proglašenje nezavisnosti Albanije]] od [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]] u Valoni, prvi šef države i vlade je [[Ismail Qemali]]; istog dana srpska vojska bez otpora ušla u [[Drač]] i [[Tirana|Tiranu]].
* [[29. 11.]] - Srpska vojska u [[Elbasan]]u, osnovan [[Drački Okrug (Kraljevina Srbija)|Drački Okrug]].
Red 198:
=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:Viribus-unitis.jpg|thumb|200px|[[SMS Viribus Unitis]]]]
* [[1. 12.]] - [[Gandi]] počeo nositi tradicionalnu indijsku odeću.
* [[4. 12.]] - Primirje u Balkanskom ratu, osim za Grčku koja traži [[Janjina|Janjinu]].
* [[5. 12.]] - [[SMS Viribus Unitis]] ušao u službu.
* [[6. 12.]] - [[Ludwig Borchardt]] otkrio [[Nefertitina bista|Nefertitinu bistu]] u [[Amarna|Amarni]].
* [[8. 12.]] - [[Nemačko ratno veće od 8. decembra 1912.]]: razgovor o međunarodnoj situaciji (naročito jačanju Srbije) i predstojećem ratu - bolje da rat sa Rusijom izbije što ranije, pre modernizacije njihove železnice, mornarica misli da prvo treba dovršiti gradnju podmorničke baze u [[Helgoland]]u i proširivanje [[Kilski kanal|Kilskog kanala]] (otvoren 23. juna 1914.).
* 8. 12. - Produžen [[Trojni savez]] Nemačke, Austrougarske i Italije.
* [[10. 12.]] - Turska pešadija napustila [[Tripoli]] (dovršena predaja teritorije Italijanima).
* [[12. 12.]] - [[Conrad von Hötzendorf]] ponovo na čelu austrougarske armije.
* [[16. 12.]] - Počela Balkanska mirovna konferencija u Londonu.
* [[17. 12.]] - Londonska konferencija ambasadora de fakto priznala Albaniju.
* [[18. 12.]] - Turci iz Skadra privremeno odbacili srpske snage od sela Dajči (turski guverner Skadra odbio poštovati primirje).
* [[22. 12.]] - Komesar Cuvaj poslat na dopust, uprava Hrvatske povjerena dr. [[Dragutin Unkelhäuser|Dragutinu Unkelhäuseru]].
* [[23. 12.]] - Vicekralj Indije, Lord Harding, povređen od bombe koja je bačena na njega.
* 23. 12. - Švedska, Danska i Norveška se sporazumeli o neutralnosti u vojnim konfliktima.
* [[24. 12.]] - Osnovana Vazduhoplovna komanda srpske vojske u Nišu (danas Dan vazduhoplovstva i PVO Vojske Srbije).
* [[25. 12.]] - Odlazeći američki predsednik [[William Howard Taft|Taft]] u poseti Panami, u jednoj ulici eksplodirao dinamit 15 minuta nakon njegovog prolaska.
* [[prosinac]] - Počinje izlaziti katolički dnevnik "[[Riječke novine]]", koji se zalaže za narodno jedinstvo Hrvata, Slovenaca i Srba.
=== Tokom/tijekom godine ===
* U [[BiH]] ukinut civilni adlatus, vladom neposredno upravlja zemaljski poglavar (vojni zapovjednik).
* [[Kazimir Funk]] identifikovao [[vitamin]]e.
* Izmišljena [[Skovilova skala]] za merenje ljutine hrane.
* [[Vilfrid Vojnič]] otkrio [[Vojničev rukopis|po njemu nazvani rukopis]].
* [[Anton Köllisch]] sintetisao [[MDMA]], poznatije kao "ekstasi".
* Istekao [[Rudolf Diesel|Dieselov]] patent na njegov motor, napravljene prve [[Dizel lokomotiva|dizel lokomotive]].
* Sintetički [[kubizam]] sledi analitičkom, tu je i [[orfički kubizam]]; [[Georges Braque]] izmislio ''[[Papier collé]]'', tip [[kolaž]]a.
=== U toku/tijeku ===
Red 236:
* [[17. januar]] - [[Vojislav Đurić (istoričar književnosti)|Vojislav Đurić]], istoričar književnosti, akademik († [[2006]])
* [[28. 1.]] - [[Jackson Pollock]], američki slikar († [[1956]].)
* 28. januar - Milan Vasić, slikar i scenograf
* [[6. 2.]] - [[Eva Braun]], Hitlerova partnerka († [[1945]])
Red 243:
* [[8. ožujka]] - [[Vladimir Bakarić]], pravnik, političar, narodni heroj († [[1983]])
* [[19. 3.]] - [[Adolf Galland]], vazdušni as II sv. rata († [[1996]])
* [[20. mart]] - [[Andreja Preger]], pijanista, muzički pedagog, beogradski profesor
* [[22. 3.]] - [[Karl Malden]], glumac srpskog porekla († [[2009]])
* [[23. ožujka]] - [[Wernher von Braun]], američki izumitelj njemačkog porijekla († [[1977]].)
| |||