1831 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Kroz godinu: + konakž |
m Čišćenje |
||
Red 2:
{{Godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1831}}
Godina '''1831.''' ('''[[Rimski brojevi|MDCCCXXXI]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u subotu]] po gregorijanskom, odn. [[redovna godina koja počinje u četvrtak]] po 12 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]] (linkovi pokazuju godišnje kalendare).
__NOTOC__
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj – Mart/Ožujak ===
* [[1. 1.]] - [[William Lloyd Garrison]] izdao prvi broj antirobovlasničkih novina ''[[The Liberator]]'' u Bostonu, iste godine osnovano Novoenglesko antirobovlasničko društvo.
* [[14. 1.]] - Objavljen [[Victor Hugo|Hugo]]-ov roman ''[[Notre-Dame de Paris (roman)|Notre-Dame de Paris]]'' ("Zvonar Bogorodičine crkve").
* [[25. 1.]] - [[Novembarski ustanak]]: [[Kongresna Poljska|Poljski]] Sejm proglasio zbacivanje [[Nikolaj I Romanov|Nikolaja I]] (ukidanje personalne unije sa Rusijom), na čelu vlade se nalazi [[Adam Jerzy Czartoryski]].
[[Datoteka:Gregor XVI. Litho.jpg|mini|150px|left|[[Grgur XVI.]], papa 1831-46]]
* [[2. 2.]] - Kardinal Cappellari je novi papa [[Grgur XVI.]] (do [[1846]]).
* [[7. 2.]] - Usvojen [[Ustav Belgije]] - [[parlamentarna monarhija]] sa ministarskom odgovornošću i [[podjela vlasti|podjelom vlasti]], biće uzor ustavima nekih drugih zemalja, uključujući Srbiju.
* [[februar]] - [[Petar II Petrović Njegoš|Njegoš]] proizveden u arhimandrita s imenom Petar umesto Radivoje<ref name="njegpisma">[http://www.rastko.rs/rastko-cg/umjetnost/ppnjegos-pisma.html Njegoš - Izabrana pisma], rastko.rs</ref> - u čin đakona, prezvitera i arhimandrita rukopoložio ga je mitropolit Raško-prizrenski Zaharije u [[manastir Kom|manastiru Komu]]<ref>Stamatović, Mr Aleksandar [http://www.rastko.rs/rastko-cg/povijest/istorijat/istorijat_3.html Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića], rastko.rs</ref>.
* [[14. 2.]] - [[Bitka kod Debre Abbaya]]: etiopski regent porazio svog rivala koji će biti pogubljen, ali i sam je poginuo.
* 14. 2. - Bivši meksički predsednik [[Vicente Guerrero]] se pokušao vratiti u zemlju ali je pogubljen.
* [[25. 2.]] - [[Bitka kod Grochowa]] je najveća bitka [[Novembarski ustanak|Novembarskog ustanka]] u Poljskoj i najveća od Waterloa - poljska taktička pobeda.
* februar-mart - Prošle godine započete pobune u [[Vojvodstvo Modena|Modeni]], [[Vojvodstvo Parma|Parmi]] i [[Papinska Država|Papinskoj Državi]] su ugušene od austrijskih trupa ([[Johann Maria Philipp Frimont|Frimont]] sa [[Josef Radetzky|Radetzkym]]).
[[Datoteka:Kula husein kapetan.jpg|mini|150px|[[Gradačac|Gradačka]] kula]]
* [[6. 3.]] - Praizvedba [[Vincenzo Bellini|Bellinijeve]] opere ''[[La sonnambula]]'' u Milanu.
* [[10. 3.]] - Osnovana francuska [[Legija stranaca]], stacionirana je u Alžiru.
* mart - Turske buljubaše sa sejmenima došle u [[Moravički okrug|moravička]] sela, što izaziva pobunu popa Đoke Jovančevića<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 230</ref>.
* [[29. 3.]] - [[Datoteka:Flag of Bosnia (1831-1832).svg|30px]] Počinje [[Veliki bosanski ustanak]]: [[Husein Gradaščević]] kreće na [[Travnik]].
=== April/Travanj – Jun/Lipanj ===
* [[7. 4.]] - [[Brazilsko Carstvo|Brazilski]] car [[Pedro I (Brazil)|Pedro I]] abdicira kako bi pomogao kćerci [[Marija II (Portugal)|Mariji]] u Portugalu - car postaje petogodišnji [[Pedro II (Brazil)|Pedro II]] (do [[1889]]).
* [[11. 4.]] - Salsipuedeski masakr: u Urugvaju ubijeno 40 [[Charrúa]]-i.
* [[12. 4.]] - Maršujući vojnici izazvali pad [[Broughtonski viseći most|Broughtonskog visećeg mosta]] kod Manchestera - nakon ovoga je zabranjeno marširanje preko visećih mostova.
* [[27. 4.]] - [[Karlo Albert (Sardinija)|Karlo Albert]] je novi kralj [[Kraljevina Sardinija|Sardinije]] (do [[1849]]).
* april - Pobunjeni skadarski [[Mustafa-paša Bušatlija]] poražen na planini [[Babuna (planina)|Babuni]] nakon čega se povlači u Skadar.
* [[26. 5.]] - [[Bitka kod Ostolenke (1831)|Bitka kod Ostolenke]] je ruska pobeda u Poljskoj.
* maj - jun - [[Merthyrski ustanak]] - pobuna rudara i radnika u južnom Velsu.
* [[1. 6.]] - [[James Clark Ross]] locirao [[severni magnetski pol]] u Kanadi.
* [[2. 6.]] - U [[Beograd]] dopremljena prva štamparija (kupili je u Rusiji [[Avram Petronijević]] i [[Cvetko Rajović]]); počeće da radi u septembru kao ''Knjaževsko-srbska pečatnja'' (preteča [[BIGZ]]-a).
=== Jul/Srpanj – Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Gemeinde Shtime.png|mini|100px|Položaj [[Štimlje|Štimlja]]]]
* [[18. 7.]] - [[Husein Gradaščević]] porazio velikog vezira [[Rešid Mehmed-paša|Rešid Mehmed-pašu]] kod [[Štimlje|Štimlja]] na Kosovu - vraća se u Bosnu nakon što je vezir naizgled prihvatio bosanske uslove<ref>Ćorović Vladimir [http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/7_9_l.html Ustanci bosanskih muslimana], rastko.rs</ref>.
* [[jul]] - [[Giuseppe Mazzini]] u Marseju osnovao "[[Mlada Italija|Mladu Italiju]]".
* [[17. 7.]] - Kod Sicilije se pojavio vulkanski otočić [[Ferdinandea]] oko kojeg će nastati diplomatski sporovi dok za nekoliko mjeseci ne nestane.
* [[21. 7.]] - [[Leopold I., kralj Belgije|Leopold I.]] postaje prvi kralj Belgijanaca (do [[1865]]).
[[Datoteka:Faraday emf experiment.svg|mini|150px|left|Dijagram Faradeyevog eksperimenta]]
* [[2. 8.|2]] - [[12. 8.]] - [[Belgijsko-holandski rat]] (ili Desetodnevni pohod) - Holanđani uspešni, ali se povukli zbog ulaska Francuske na scenu.
* [[7. 8.]] - Smatra se da propoved baptističkog sveštenika [[William Miller (propovednik)|Williama Millera]] označava početak [[adventizam|adventizma]].
* avgust - U Crnu Goru iz Rusije stigli Ivan Vukotić i Matej Vučićević koji doprinose stvaranju prvih državnih ustanova<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 190</ref>.
* [[21. 8.]] - [[Nat Turner]] podigao robovsku pobunu u Virdžiniji - ugušena za dva dana a on pogubljen u novembru.
* [[29. 8.]] - [[Michael Faraday]] posle pauze obnavlja eksperimente sa [[Elektromagnetizam|elektromagnetizmom]], što narednih meseci vodi do otkrića [[elektromagnetska indukcija|elektromagnetske indukcije]] (→ [[Farradayev zakon]]).
[[Datoteka:Sowinski.jpg|mini|200px|Rusi [[Bitka za Varšavu (1831)|osvajaju Varšavu]]]]
* [[8. 9.]] - [[Bitka za Varšavu (1831)|Bitka za Varšavu]]: Rusi zauzeli grad i ugušili ustanak Poljaka - [[Kongresna Poljska]] gubi suverenitet.
* [[12. 9.]] - Bosanski prvaci proglasili u Sarajevu Huseina Gradaščevića za bosanskog vezira.
* [[septembar]] - [[Ali Riza-paša (Bagdad)|Ali Riza-paša]] osvojio [[Bagdad]] od [[Davud-paša (Bagdad)|Davud-paše]], poslednjeg [[Mameluci (Irak)|mamelučkog]] vladar Iraka (Davud je pošteđen, ali ostali muškarci iz domaćinstva su pogubljeni).
=== Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac ===
* [[2. 10.]] - Crnogorski vladika [[Petar II Petrović Njegoš]] ustanovio [[Perjanici|perjanike]] i [[Crnogorska garda|gvardiju]], prve jedinice za održavanje reda i mira u [[Crna Gora|Crnoj Gori]] (danas Dan crnogorske policije). Ove godine osnovan i [[Crnogorski Senat|Praviteljstvujušči senat crnogorski i brdski]].
* [[9. 10.]] (27. 9. po j.k.) - Ubijen [[Joanis Kapodistrijas]], prvi šef države moderne Grčke - nasleđuje ga brat [[Avgustinos Kapodistrijas|Avgustinos]] a zemlja pada u haos.
* [[20. 10.]] - [[Datoteka:Flag of New Granada.svg|25px]] Uspostavljena [[Republika Nova Granada]] ([[Kolumbija]], [[Panama]] i deo dan. Brazila), proistekla raspadom [[Velika Kolumbija|Velike Kolumbije]] (u ovom vidu traje do [[1858]]).
* 20. 10. - Prvi dan [[Madridska berza|Madridske berze]] (''Bolsa de Madrid'').
* [[24. 10.]] - U [[Pompeji|pompejskoj]] [[Faunova kuća|Faunovoj kući]] pronađen [[Aleksandrov mozaik]].
* [[5. 11.]] (24. 10. po j.k.) - Skadarski [[Mustafa-paša Bušatlija]] se potčinio velikom veziru<ref name="njegpisma"/>.
Red 68:
* [[7. 11.]] - U Brazilu zabranjena trgovina robovima, ali retko se sprovodi do 1850.
* novembar - Veliki vezir priznaje Gradaščeviću vezirsko dostojanstvo ako prizna sultana i njegove reforme<ref>Vukićević, 45</ref>.
* [[16. 11.]] - [[Tursko-egipatski rat (1831-33)]]: Egipatska invazija Sirije, [[Ibrahim Paša Egipatski|Ibrahim Paša]] započeo opsadu [[Akra (Izrael)|Akre]], već je zauzeo [[Gaza (grad)|Gazu]], [[Jafa|Jafu]], [[Jerusalim]] i [[Haifa|Haifu]]<ref>ShawShaw1977, 33</ref>.
* [[22. 11.]] - Počinje prva [[Pobune lionskih tkača svile|pobuna lionskih tkača svile]] - desetak dana kasnije je suzbio maršal [[Jean-de-Dieu Soult|Soult]].
[[Datoteka:HMSBeagleCrop.jpg|mini|150px|[[HMS Beagle]]]]
* [[26. 12.]] - Praizvedba [[Vincenzo Bellini|Bellinijeve]] opere ''[[Norma (opera)|Norma]]'' u Milanu.
* [[27. 12.]] - Kreće [[Drugo putovanje HMS Beagle]] (do [[1836]]), stručnjak za geologiju i prirodoslovlje je mladi [[Charles Darwin]].
* decembar? - Neuspešan crnogorski napad na Podgoricu<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 189</ref>.
=== Kroz godinu ===
* Podignut [[Konak kneza Miloša u Topčideru]].
* Za beogradskog mitropolita dolazi Srbin [[Mitropolit beogradski Melentije|Melentije]] (Pavlović); novi šabački episkop je Gerasim Đorđević.
* Bosanski (pećki?) Arslan-paša opljačkao [[Pećka patrijaršija|Pećku patrijaršiju]]<ref>[http://www.rastko.rs/kosovo/pecarsija/istorijat/index_l.html Istorija
Pećke patrijaršije], rastko.rs</ref>.
* Nov talas unijaćenja u Dalmaciji pod namesnikom gen. Lilienbergom<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 286</ref>.
* 1831-41 - Vrhunac "talasa progona i pljačke" hrišćana u Rumeliji<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 238</ref>.
* U Srbiji i Vojvodini izbija epidemija [[kolera|kolere]] (Čačak, Melenci...).
[[Datoteka:Konak Kneza Miloša, pogled kroz platan.jpg|mini|200px|[[Konak kneza Miloša u Topčideru]] i platan ispred]]
* Završena obnova [[manastir Savina|manastira Savina]].
* [[Hrvatski narodni preporod]]: ''Kip domovine vu početku leta 1831'' [[Pavao Štoos|Pavala Štoosa]].
* [[Vlaška]] dobila ustav (''Regulamentul organic'')<ref>[http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?den=istorie1 Scurt istoric al instituţiei parlamentare], cdep.ro</ref>.
* [[Honoré de Balzac|Balzacova]] "[[Šagrinska koža]]".
* Konsolidovana kolonija [[Britanska Gvajana]].
* Na škotskom ostrvu Lewis otkrivene [[Lewiske šahovske figure]] iz 12. veka.
* [[Jules Dumont d'Urville]] predložio nazive [[Polinezija]] (izmislio [[Charles de Brosses]] 1756<ref>[http://library.thinkquest.org/C002738/cgi-bin/goto.cgi?language=eng&screen=PacificRaces Pacific Races], library.thinkquest.org</ref>), [[Mikronezija]], Malezija i [[Melanezija]]<ref>Tcherkézoff, Serge (Sep., 2003). [http://www.jstor.org/discover/10.2307/25169638?uid=3738928&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&sid=21103558191281 A Long and Unfortunate Voyage towards the 'Invention' of the Melanesia/Polynesia Distinction 1595-1832], ''The Journal of Pacific History'' Vol. 38, No. 2 (''jstor.org'')</ref>.
* [[Vijetnam]]ski grad Thăng Long menja ime u [[Hanoj|Hà Nội]] ("Između reka").
* Izbija [[Sijamsko-kambodžanski rat (1831-34)]], kasnije i Sijamsko-vijetnamski.
Red 153:
* Stanford J. Shaw; Ezel Kural Shaw. ''[http://books.google.com/books?id=AIET_7ji7YAC History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975]''. Cambridge University Press; 27 May 1977. ISBN 978-0-521-29166-8.
* ''Istorija srpskog naroda'', Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
** Peta knjiga prvi tom (V-1)
** Peta knjiga drugi tom (V-2)
{{commonscat|1831}}
| |||