1834 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Čišćenje |
|||
Red 2:
{{Godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1834}}
Godina '''1834.''' ('''[[Rimski brojevi|MDCCCXXXIV]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u srijedu]] po gregorijanskom, odn. [[redovna godina koja počinje u ponedjeljak]] po 12 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]] (linkovi pokazuju godišnje kalendare).
__NOTOC__
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj – Mart/Ožujak ===
[[Datoteka:ZollvereinBIG 1834.png|mini|180px|left|[[Nemački carinski savez]] (plavo)]]
* [[1. 1.]] - Stupio na snagu [[Nemački carinski savez]] (''Zollverein'') - osamnaest nemačkih država, bez Austrije.
* [[17. 1.]] (5. 1. po j.k.) - U [[Kragujevac|Kragujevcu]] izašle "[[Novine srbske]]", prvi informativni list štampan u Srbiji, službeno glasilo kneževine. Prvi urednik bio [[Dimitrije Davidović]], osnivač „Novina serbskih“ u Beču.
* [[27. 1.]] - Liberalni [[švajcarska|švajcarski]] kantoni donose Badenski članak za kontrolu rimokatoličke crkve koja se tomo oštro protivi.
* januar? - Portin komesar Ćašif-efendija poslat u Sokosku nahiju u Podrinju, gde se desetak muslimanskih sela odbija iseliti<ref name="isn123">''Istorija s. n.'' V-1, 123</ref> - Miloš na leto šalje Vula Gligorijevića.
* [[1. 2.]] - Neuspeli [[Giuseppe Mazzini|Mazzinijev]] ustanak u Pijemontu, u kome je učestvovao i mladi [[Giuseppe Garibaldi]].
* februar - Kneževina Srbija podeljena u pet velikih serdarstava (koja se nisu dugo održala): podunavsko (sedište Beograd, serdar Joksa Milosavljević), mačvansko (Šabac, Vule Gligorijević), raško (Čačak, [[Jovan Obrenović]]), rasinsko (Jagodina, [[Mileta Radojković]]) i timočko (Negotin, Stevan Stojanović). U ovo doba naziv "nahija" zamenjen sa "okružje"<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 127</ref>.
* februar - Posredstvom trebinjskog Hasan-bega Resulbegovića dogovoren mir između Crne Gore i hercegovačkog pašaluka, ali ubrzo ponovo dolazi do graničnih sukoba i pljačke<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 194</ref>.
* februar - [[Robert Owen]] organizuje Velike nacionalne konsolidovane sindikate u Londonu.
* [[25. 2.]] - Knez [[Miloš Obrenović]] doneo naredbu o izmeštanju svih radnji za promet eksplozivnim materijama van gradskog jezgra - početak organizovane zaštite od požara u Srbiji.
* [[2. 3.]] - U Dalmaciji ubijen [[Unijati u Dalmaciji|unijatski]] sveštenik Petar Krička, namesnik Lilienberg će ubrzati podizanje unijatskih crkava<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 286</ref>.
* [[4. 3.]] - [[Derventa|Derventski]] paroh Jovica Ilić diže pobunu ("Pop-Jovičina buna") koja je ubrzo ugušena<ref>Rastoder, Šabotić, p. 7-8</ref>.
* [[6. 3.]] - Grad York inkorporiran kao [[Toronto]].
* [[28. 3.]] - Kongres SAD ukorio predsednika [[Andrew Jackson|Jacksona]] zbog povlačenja fondova iz [[Druga banka Sjedinjenih Država|Banke SAD]] (obrisano 1837).
=== April/Travanj – Jun/Lipanj ===
[[Datoteka:Црква Св. Апостола Петра и Павла на Топчидеру.jpg|mini|220px|Izgrađena [[Topčiderska crkva Svetih apostola Petra i Pavla]]]]
* [[9. 4.]] - Druga [[Pobune lionskih tkača svile|pobuna lionskih tkača svile]] - u krvavoj nedelji će poginuti stotine ljudi.
* [[22. 4.]] - Četvorna alijansa (Francuska, Britanija, Portugal, Španija) u korist kraljica u Portugalu i Španiji.
* april - [[Alexandru II Ghica]] postaje knez [[Vlaška|Vlaške]] (do 1842.), nakon šestogodišnje ruske vojne uprave.
* april? - Podgorički i spuški Turci napadali selo Jastreb, Njegoš im vraća odsečene glave kao gest dobre volje<ref name="njegpisma">[http://www.rastko.rs/rastko-cg/umjetnost/ppnjegos-pisma.html Njegoš - Izabrana pisma], rastko.rs</ref>.
* april-jul - U Srbiji osnovana "popečiteljstva": "pravosudije i prosveštenije" ([[Lazar Teodorović]]), "vnutrena (policajna) djela" (Đorđe Protić), "vojena djela" ([[Toma Vučić-Perišić]]), "financijalna djela" (Koca Marković), "inostrana djela" ([[Dimitrije Davidović]]) - bave se administracijom a vlast ostaje knezu Milošu<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 126</ref><ref>Spasojević, Danijel. [http://www.arhivnis.co.rs/cirilica/idelatnost/br%203/cstosedamg.htm Сто седамдесет година од доношења првог српског устава], arhivnis.co.rs</ref>.
* [[maj]] - Izbija [[Arapska pobuna u Palestini (1834)|Arapska pobuna u Palestini]] protiv egipatske vlasti - ugušena do avgusta, svaki peti muškarac poginuo, deportovan ili pobegao iz zemlje.
* [[16. 5.]] - [[Portugalski građanski rat]]: [[Bitka kod Asseiceire]] je odlučujuća pobeda lojalista kraljice [[Marija II (Portugal)|Marije II]] - deset dana kasnije Koncesija iz Evoramontea kojom se [[Miguel I (Portugal)|Miguel I]] odriče prestola i odlazi u egzil (ali se ubrzo odriče potpisa).
* [[26. 5.]] (14. 5. po j.k.) - Francuski diplomata Boa-le-Kont (Charles-Joseph-Edmond de Bois-Le-Comte) posetio kneza Miloša u Topčideru<ref>''Novine Srbske'', 26. maj 1834. str. 1.</ref>.
* [[28. 5.]] - [[Srpski jezik]] uveden kao službeni u prepisci sa turskim vlastima, kada je [[Knez Miloš Obrenović|Knez Miloš]] vratio jedno vezirovo pismo napisano turskim.
* 7. 6. - Grčki general [[Teodoros Kolokotronis]] osuđen na smrt zbog navodne izdaje (pomilovan sledeće godine).
* [[13. 6.]] (1. 6. po j.k.) - Spasovska skupština u Kragujevcu - knez Miloš proglasio zakonitost da je seljačka baština posed srpskih seljaka, ukidaju se zaostale spahijske obaveze<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 124</ref>.
* [[21. 6.]] - [[Cyrus McCormick]] dobio američki patent za mehaničku žetelicu (sa konjskom vučom).
=== Jul/Srpanj – Septembar/Rujan ===
* [[9. 7.]] - [[Hrvatski narodni preporod]]: dozvoljene novine na hrvatskom jeziku.
* [[15. 7.]] - [[Španska inkvizicija]] ukinuta kraljevskim dekretom.
* jul - Narodna vojska stiže u [[Azbukovica|Azbukovicu]] i proteruje muslimane<ref>Vasiljević, Milivoje [http://www.rastko.rs/svecovek/ustrojstvo/manastiri/soko/mvasiljevic-soko/drugi_deo.html Soko-grad], rastko.rs</ref>. Isto se dešava u [[Krupanj|Krupnju]]<ref>Đurđev, Aleksandar [http://www.rastko.rs/svecovek/ustrojstvo/namesnistva/radjevina/krupanj/index_l.html Crkve Krupnja], rastko.rs</ref>, [[Rađevina|Rađevini]] i [[Jadar|Jadru]] (prošlogodišnji hatišerif je odredio pet godina za iseljenje muslimana iz uvećane Kneževine Srbije)<ref>Rastoder, Šabotić, p. 6</ref>. Muhadžiri odlaze u Zvornički sandžak, ostaju samo [[Mali Zvornik]] i [[Sakar]] (do 1878)<ref name="isn123"/><ref>''Istorija s. n.'' V-1, 360</ref>.
* [[1. 8.]] - Ukinuto ropstvo u većem delu [[Britanska imperija|Britanske imperije]].
* [[6. 8.]] - Sveštenik Vuk Popović postavljen za prvog nastavnika pravoslavne veronauke u višoj osnovnoj školi u [[Kotor]]u (pravoslavna deca ranije išla na katoličku veronauku)<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 290</ref>.
* [[12. 8.]] - Antikatolički neredi u blizini [[Boston]]a, spaljen samostan [[Uršulinke|Uršulinki]].
* 12. 8. - Dodatni akt u [[Brazilsko Carstvo|Brazilu]], povećana autonomija provincija.
* [[14. 8.]] - ''[[Poor Law Amendment Act 1834]]'' vodi osnivanju [[Radni dom|radnih domova]] (''Workhouse'') kao jedinih mesta za pomoć siromašnima u Engleskoj.
* [[15. 8.]] - Zakonom omogućeno osnivanje kolonije [[Južna Australija]].
=== Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac ===
* oktobar - [[Imam Šamil]] dolazi na čelo [[Kavkaski Imamat|Kavkaskog Imamata]].
* [[4. 10.]] - Otvorena zgrada [[Hrvatsko narodno kazalište u Zagrebu|Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu]].
* [[16. 10.]] - Izgorjela [[Westminsterska palača]].
* [[20. 10.]] - [[Ljudevit Gaj]] najavljuje "Novine Horvatske" i "Danicu" (izlaze u siječnju).
* [[23. 10.]] - [[Muhamed-šah Kadžar]] je novi iranski šah (do [[1848]]).
* [[27. 10.]] - [[Prvi karlistički rat]]: [[Bitka kod Alegría de Álave]] je karlistička pobeda u Španiji.
* [[30. 10.]] (18. 10. po j.k.) - Kanonizovan [[Petar I Petrović Njegoš]]<ref>Ćulibrk, otac Jovan [http://www.rastko.rs/bogoslovlje/sv_petar_cetinjski.html Sveti Petar Cetinjski], rastko.rs</ref>.
* [[11. 12.]] - U Južnoj Africi ubijen jedan poglavica čime počinje šesti [[Xhosa ratovi|Xhosa rat]].
* [[15. 12.]] - [[Bitka kod Arquijasa]] je pobeda liberala u Španiji.
=== Kroz godinu ===
* [[Njegoš]] osnovao štampariju na Cetinju, objavljena zbirka "Lijek jarosti turske"<ref>Njegoš, [http://www.rastko.rs/rastko-cg/umjetnost/njegos-lijek.html Lijek jarosti turske], rastko.rs</ref>; takođe osnovana prva osnovna škola.
* 1834-35 - [[Vuk Karadžić]] boravi u Crnoj Gori i Boki Kotorskoj.
* [[Demografija Srbije]]: prvi popis u Kneževini - 678.192 stanovnika.
* U [[Vučitrn]]u izgrađena crkva sv. Ilije.
* Izlazi kajkavski koledar ''Danicza zagrebechka'' [[Ignac Kristijanović|Ignaca Kristijanovića]].
* Pod imenom ''Collegio illirico-piceno'' obnovljen [[Ilirski kolegij u Loretu]].
* [[Atena]] postaje prijestolnica [[Kraljevina Grčka|Kraljevine Grčke]].
* [[Charles Babbage]] počinje rad na [[analitička mašina|analitičkoj mašini]] koju do kraja života neće dovršiti.
* [[Charles Texier]] otkriva ruševine [[Hetiti|hetitske]] prestonice [[Hatuša|Hatuše]].
* [[Klauzius-Klapejronova jednačina]].
* [[Charles Wheatstone]] meri brzinu elektriciteta u provodniku.
* [[Kuga]] u Aleksandriji - do 1837. se širi i u Srbiju.
* Osmanlije povratile direktnu kontrolu nad [[Mosul]]om, koju je ranije imala porodica [[Džalili]].
Red 125:
* Rastoder, Šabotić [http://www.arhivtk.com.ba/treci%20dio.pdf Posavska buna iz 1836. godine], arhivtk.com
* ''Istorija srpskog naroda'', Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
** Peta knjiga prvi tom (V-1)
** Peta knjiga drugi tom (V-2)
{{commonscat|1834}}
| |||