1836 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Čišćenje |
|||
Red 2:
{{godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1836}}
Godina '''1836''' ('''[[rimski brojevi|MDCCCXXXVI]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u petak]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] odn. [[prijestupna godina koja počinje u srijedu]] po 12 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]].
__NOTOC__
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj – Mart/Ožujak ===
* [[1. 1.]] - [[Ilirski pokret]]: [[Ljudevit Gaj|Gajeve]] "[[Novine Horvatske]]" prelaze na [[Štokavština|štokavsko]] narečje i menjaju ime u "Ilirske narodne novine".
* 1. 1. - Portugalska kraljica [[Marija II (Portugal)|Marija II]] se udala za princa od Saxe-Coburg i Gothe [[Ferdinand II (Portugal)|Ferdinanda]].
* februar - Pobuna protiv [[livno|livanjskog]] muteselima Ibrahim-beg Firdusa prilikom prikupljanja nizama, koja se širi i na [[bihać]]ko područje<ref>Rastoder, Šabotić, PDF p. 10</ref>.
* [[23. 2.]] - [[Teksaška revolucija]]: počinje [[Bitka za Alamo]], meksički general [[Antonio López de Santa Anna]] napada malobrojne teksaške branitelje utvrđenja u [[San Antonio, Texas|San Antoniju]].
[[Datoteka:Colt Paterson 1836.jpg|mini|150px|left|[[Colt Paterson]]]]
* [[25. 2.]] - [[Samuel Colt]] dobio američki patent za [[Colt Paterson]] - prvo [[revolver|oružje sa okretnim burencetom]].
* [[2. 3.]] - [[Datoteka:Texas Dodson Flag.svg|25px]] Proglašena [[Republika Teksas]] (separacija od Meksika, priključiće se SAD 1845/46); kasnije tokom meseca donesen ustav po ugledu na SAD, s tim što je legalizovano ropstvo i uskraćeno državljanstvo crncima i indijancima.
* [[6. 3.]] - Izginuli svi branitelji [[Alamo]]a.
* [[15. 3.]] - Počela izgradnja prvog ženskog zatvora u Srbiji.
* [[17. 3.]] - [[Datoteka:Flag of South Peru.svg|25px]] Na podsticaj bolivijskog maršala [[Andrés de Santa Cruz|Santa Cruza]] proglašena [[Republika Južni Peru]] (deo projekta Peruansko-bolivijske konfederacije, traje do 1839).
* [[27. 3.]] - [[Goliadski masakr]]: po naređenju Santa Anne ubijena 342 teksaška zarobljenika na čelu sa generalom [[James Fannin|Fanninom]].
* [[28. 3.]] - Potpisan [[Washingtonski ugovor (1836)|Washingtonski ugovor]] kojim su [[Ottawa (narod)|Ottawe]] i [[Ojibwe]] dale SAD 37% teritorije današnje države [[Mičigen]].
* mart - Izlazi prvi mesečni nastavak [[Čarls Dikens|Dikensovog]] "[[Pikvikov klub|Pikvikovog kluba]]" (''The Pickwick Papers'').
=== April/Travanj – Jun/Lipanj ===
* [[21. 4.]] - [[Bitka na San Jacintu]] je odlučujuća teksaška pobeda nad meksičkom vojskom, general Santa Anna sutradan zarobljen.
* [[15. 5.]] - Nakon pomračenja Sunca [[Francis Baily]] prvi egzaktno objašnjava pojavu nazvanu [[Bailyjeve perle]] (brojanica).
* maj - [[Masakr u Fort Parkeru]]: Indijanci ubili i zarobili po pet članova porodice Parker, devojčica [[Cynthia Ann Parker|Cynthia Ann]] će kasnije roditi [[Quanah Parker|Quanu]], poslednjeg poglavicu [[Komanči|Komanča]].
* [[23. 5.]] - Ratifikovan [[Ugovor iz New Echote]] po kojem se [[Cherokee]]ji trebaju preseliti na zapad.
* {{circa}} [[29. 5.]] - Duhovska skupština u Kragujevcu - doneseno Načertanije o duhovnoj vlasti u Srbiji, prvi zakon o pravoslavnoj crkvi u Kneževini Srbiji.
* [[6. 6.]] - [[Friedrich August II. (Saksonija)|Friedrich August II.]] je novi kralj [[Kraljevina Saksonija|Saksonije]].
* [[15. 6.]] - [[Arkansas]] postaje 25. država SAD.
* [[18. 6.]] - U [[Kraljevina Pijemont-Sardinija|pijemontskoj]] vojsci formirani [[bersaljeri]] ("strelci"), prepoznatljivi po šeširu sa perjem.
* [[28. 6.]] - Hiram Moore i John Hascall patentirali [[kombajn]] (žetelica + vršalica)<ref>Coin, Larry L., [http://www.kalamazooshow.com/Articles_html/KLHS_Articles_Grain_Harvester_page.html The Grain Harvester and the Kalamazoo Connection], kalamazooshow.com</ref>.
=== Jul/Srpanj – Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Paris-arc de triomphe-étoile 1850-13.jpg|mini|220px|[[Trijumfalna kapija u Parizu|Trijumfalna kapija]]]]
* [[2. 7.]] - Austrijanci napadaju turski [[Izačić]], iz odmazde za ubistvo austrijskog graničara 9/10. juna<ref>[http://www.kulturnonaslijedjeusk.com/html/files/assets/downloads/page0026.pdf Kulturno naslijeđe USK]</ref>.
* [[3. 7.]] - Formirana [[Teritorija Viskonsin]] (izdvojena iz Teritorije Mičigen).
* [[7. 7.]] - [[Francusko osvajanje Alžira]]: gen. [[Thomas Robert Bugeaud]] odneo pobedu nad Alžircima.
* [[29. 7.]] - Inaugurirana [[Trijumfalna kapija u Parizu]].
* [[4. 8.]] - Saborski zaključak o osnutku "društva za uzgajanje narodnog jezika i literature u Zagrebu"<ref>Dobrica, Ladislav (2007). [http://www.matica.hr/kolo/306/Izvori%20za%20prou%C4%8Davanje%20Janka%20Dra%C5%A1kovi%C4%87a%20u%20Hrvatskome%20dr%C5%BEavnome%20arhivu/ Izvori za proučavanje Janka Draškovića u Hrvatskome državnome arhivu], matica.hr</ref>; pokrovitelj biskup [[Aleksandar Alagović|Alagović]].
* 6. 8. - Napad [[Ali-paša Rizvanbegović|Ali-paše Rizvanbegovića]] i [[Smail-aga Čengić|Smail-age Čengića]] na [[Grahovo (Nikšić)|Grahovo]] koje je otkazalo poslušnost (vojvoda Jakov Daković odbio plaćanje harača<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 194</ref>). Poginulo devet [[Njegoš]]evih rođaka i Crnogorci koji su došli u pomoć. Ove godine je i velika glad u Crnoj Gori<ref>Drašković, Bojan (23. jul 2013). [http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/clanci.119.html:445460-Vreme-gladi-i-pobuna Vreme gladi i pobuna]. ''Večernje novosti''</ref><ref>Ćorović, Vladimir. [http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/7_12_l.html Crna Gora kao svetovna država], rastko.rs</ref>. Ovom događaju je posvećena pesma "Prvi udarac Turski na Grahovo" ([http://guslarskepesme.com/component/option,com_mtree/task,viewlink/link_id,3555/Itemid,99999999/ текст])
* [[11. 8.]] - Valija Mehmed Vedžihi-paša pogubio banjalučkog muteselima Hifzi-efendiju i Mustafa-bega iz Travnika - strah među bosanskim prvacima<ref>Rastoder, Šabotić, PDF p. 11</ref>.
* [[17. 8.]] - Zakon o braku omogućava [[građanski brak]] u Engleskoj i Velsu od sledećeg 1. januara.
* [[30. 8.]] - Osnovan [[Houston]] u Texasu.
[[Datoteka:Magistratski trg (10).JPG|mini|180px|[[Magistrat u Zemunu]]]]
* [[5. 9.]] - [[Sam Houston]] izabran za prvog predsednika Teksasa (služi od 22. oktobra).
* [[9. 9.]] - Septembarska revolucija u Portugalu, puč "septembrista", levih liberala.
* [[11. 9.]] - [[Datoteka:Flag of Piratini Republic.svg|25px]] [[Farraposki rat]]: u brazilskoj državi [[Rio Grande do Sul]] proglašena [[Riograndenska republika]] (traje do [[1845]]).
* [[13. 9.]] (1. 9. po j.k.) - U Beogradu počela s radom [[Pravoslavni bogoslovski fakultet Univerziteta u Beogradu|Bogoslovija]]<ref>Marković, monah Ignatije, Končarević, dr Ksenija. [http://pravoslavlje.spc.rs/broj/1060/tekst/sto-sedamdeset-pet-godina-delovanja-obnovljene-beogradske-bogoslovije/print/lat Sto sedamdeset pet godina delovanja obnovljene beogradske Bogoslovije], pravoslavlje.spc.rs</ref>.
* [[14. 9.]] - Otvoren [[Habsburška Monarhija|austrijski]] konzulat u [[Srbija|Srbiji]], prvi konzul [[Antun Mihanović]].
* [[16. 9.]] - Posavska buna Bošnjaka: [[Ali-paša Fidahić]] krenuo prema Travniku protiv valije. Pobuna ugušena već posle 12 dana<ref>Rastoder, Šabotić, PDF p. 12-13</ref>.
* 23. 9. - Umro [[Karlovačka mitropolija|karlovački mitropolit]] [[Stefan Stratimirović]].
Red 62:
* oktobar - Prva državna apoteka u [[Kragujevac|Kragujevcu]] - Knjažesko-pridvorna apoteka, tj. Praviteljstvena apoteka<ref>[http://www.apotekakg.rs/o-nama/istorijat-apoteke.html Apoteka Kragujevac - Istorijat], apotekakg.rs</ref>.
* [[25. 10.]] - [[Luksorski obelisk (Pariz)|Luksorski obelisk]] postavljen na pariskom trgu ''[[Place de la Concorde|Concorde]]''.
* [[28. 10.]] - [[Datoteka:Flag of the Peru-Bolivian Confederation.svg|25px]] Proglašena [[Peruansko-bolivijska konfederacija]] na čelu sa [[Andrés de Santa Cruz]]om. Ubrzo dolazi do [[Rat protiv Peruansko-bolivijske konfederacije|rata]] sa Argentinom i Čileom koji se završava raspuštanjem konfederacije 1839.
* [[7. 12.]] - Izbori za predsednika SAD: demokrata [[Martin Van Buren]] pobedio [[Whigovska partija (SAD)|whigovca]] [[William Henry Harrison|W. H. Harrisona]].
* [[9. 12.]] - Praizvedba [[Mihail Glinka|Glinkine]] opere "[[Život za cara]]" u Sankt Petersburgu.
* [[28. 12.]] - Osnovana britanska Kolonija [[Južna Australija]], glavni grad je novoosnovana [[Adelaide]].
* 28. 12. - Španija priznala nezavisnost [[Meksiko|Meksika]].
* decembar - Prvi slučajevi kuge na jugu današnje Srbije<ref>Ćirić, Dejan. [http://www.rastko.rs/rastko/delo/13238 Здравствене прилике и хигијенске навике у Пироту у 19. и почетком 20. века], rastko.rs</ref>.
=== Kroz godinu ===
[[Datoteka:1836 Cary Map of Greece and the Balkans - Geographicus - TurkeyinEurope-cary-1836.jpg|mini|200px|Evropska Turska]]
* [[Jernej Kopitar]] koristi izraz "[[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]" ("ilirski dijalekat, tačnije srpskohrvatski ili hrvatskosrpski")<ref>Odbor za standardizaciju srpskog jezika (1998). [http://www.rastko.rs/filologija/odbor/odluka002.html U odbranu dostojanstva srpske jezičke nauke], rastko.rs</ref>.
* Slovnica (gramatika) [[Vjekoslav Babukić|Vjekoslava Babukića]].
* [[Vuk Karadžić]] napisao studiju "[[Srbi svi i svuda]]" (objavljena [[1849]]).
* Cetinjsko izdanje "Narodnih srpskih poslovica" - Vuk dodao slovo "h" ("х") u azbuku.
* Epidemija [[kolera|kolere]] u Srbiji i Vojvodini.
* U beogradskoj [[Savamala|Savamali]] osnovan "Soldatski špitalj", preteča današnje [[Vojnomedicinska akademija|VMA]].
* Porta izdala ferman o prenosu prava pomoćne đumrukane (carine) u Nišu na novi srpski đumruk u [[Aleksinac|Aleksincu]]<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 125</ref>.
* Misija ruskog carskog emisara Rikmana u Srbiji (zahteva se ograničenje kneževog apsolutizma)<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 132</ref>.
* Knežev ukaz po kome svi zatečeni strani žitelji Srbije mogu dobiti srpsko podanstvo<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 137</ref>.
Red 84:
* Suša u Crnoj Gori, slaba letina, glad i nezadovoljstvo u narodu. Nekadašnji predsednik Senata Ivan Vukotić vodi kampanju protiv Njegoša u Rusiji<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 198</ref>.
* Porta preko Hismet-paše smiruje nepokorne arbanaške paše u Prizrenu, Peći i Prištini<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 238</ref>.
* Osnovan Narodni muzej u Zagrebu, otvoren za javnost 1846.
* Prvi broj "[[Srpsko-dalmatinski magazin|Srpsko-dalmatinskog magazina]]" u Boki.
* [[Božidar Petranović]] pokrenuo "Srpski dalmatinski almanah" u Šibeniku.
* Proširena zgrada [[Magistrat u Zemunu|Magistrata u Zemunu]].
* [[Theodor Schwann]] otkrio enzim [[pepsin]].
* Nemački emigranti u Parizu osnovali [[Savez pravednih]] (otcepljeni od Saveza odmetnika).
* Na Kipru pronađena [[Chatsworthska glava]].
* Sukob [[Creek]]ova i belih uljeza u [[Alabama|Alabami]].
Red 131:
* Rastoder, Šabotić [http://www.arhivtk.com.ba/treci%20dio.pdf Posavska buna iz 1836. godine], arhivtk.com
* ''Istorija srpskog naroda'', Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
** Peta knjiga prvi tom (V-1)
{{commonscat|1836}}
| |||