Wikipedija

Srpska pravoslavna crkva – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m Vraćene izmjene 178.220.183.34 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika 91.226.8.115
rv IP
Red 30:
| Karta = [[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church-sr.svg|270px]][[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church (Orthodox Ohrid Archbishopric)-sr.svg|270px]][[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church in Europe-sr.svg|270px]][[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church in North America-sr.svg|270px]][[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church in Latin America-sr.svg|270px]][[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church in Oceania-sr.svg|270px]]
}}
 
 
'''Srpska pravoslavna crkva''' je jedna od upravno samostalnih (''[[autokefalnost|autokefalnih]]'') [[pravoslavlje|pravoslavnih]] [[hrišćanska crkva|crkava]] koja zajedno s ostalim pravoslavnim crkvama čini jedinstvenu [[Pravoslavna crkva|Istočnu kršćansku crkvu]].
 
Preteča Srpske pravoslavne crkve je [[Žičko-pećka arhiepiskopija]], koja je zalaganjem [[Sveti Sava|Svetog Save]] Nemanjića stekla upravnu samostalnost [[1219]]. godine. Srpska pravoslavna crkva obuhvatakao svoju preteču navodi i [[Pećka patrijaršija|Pećku patrijaršija]], [[autokefalna crkva|autokefalnu]] pravoslavnu crkvu sa sedištem u [[Peć (grad)|Peći]], koja je postojala u periodu između [[1346]]-[[1463]] i [[1557]]-[[1766]] godine a koju je osnovao car Dušan Nemanjić.
 
Savremena Srpska pravoslavna crkva je obnovljenauspostavljena [[1920]]. godine ujedinjenjem [[mesna crkva|mesnih]] pravoslavnih crkava na teritoriji novoosnovane [[Kraljevina SHS|Kraljevine SHS]].<ref>[http://pescanik.info/content/view/7244/94/ Mirko Đorđević, Dijalektika hodanja natraške]</ref> Pre toga su postajale samostalne ([[autokefalnost|autokefalne]]) crkve: [[Beogradska mitropolija]], [[Karlovačka patrijaršija]] i [[Cetinjska mitropolija]], te polusamostalne: [[pravoslavna crkva u Dalmaciji|dalmatinska]] i [[Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini|bosansko-hercegovačka]] (pod jurisdikcijom [[Carigrad]]a).<ref name="Mikić6">[http://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_6 Grigorije Mikić, Ujedinjenje Srpske Crkve i obnova Patrijaršije]</ref> Nadležnost nad pravoslavnim vernicima [[Makedonija|Makedonije]] je stečena isplatom [[Carigradska patrijaršija|Carigradskoj patrijaršiji]]<ref>[http://books.google.com/books?id=ppbuavUZKEwC&pg=PA90&dq=Serbianisation Hugh Poulton, Who are the Macedonians?]</ref>, te zabranom [[Bugarska egzarhija|Bugarske crkve]].<ref name="Banac">Ivo Banac, "[http://www.promacedonia.org/en/ib/i_banac.html The Macedoine]", "The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics", Cornell University Press, 1984, pp. 307-328. {{en}}</ref>
 
Danas, Srpska pravoslavna crkva je kao i ranije u rangu patrijaršije i ima [[eparhija|eparhije]] i [[parohija|parohije]] u svim republikama bivše [[SFRJ|Jugoslavije]] kao i u drugim zemljama u [[Evropa|Evropi]], [[Sjeverna Amerika|Sjevernoj Americi]], [[Australija|Australiji]] i svugdje po svijetu gdje žive njeni vjernici. U novije vrijeme, došlo je do pokušaja osamostaljenja [[Makedonska pravoslavna crkva|Makedonske]] i [[Crnogorska pravoslavna crkva|Crnogorske crkve]], sa kojima SPC trenutno ima problem.
 
Srpska crkva je u istoriji imala i jednu posebnu funkciju, kakvu crkve na drugim stranama uglavnom nisu imale. Ona je, u situaciji nepostojanja [[Srbija|srpske države]], preuzela ne samo versko nego i [[Političko delovanje Srpske pravoslavne crkve|političko vodstvo]].<ref name="Mikić6"/> U Otomansko periodu, [[klir]] je često preuzimao na sebe i ulogu političara, vojskovođa i vojnika.
Linija 48 ⟶ 46:
[[Srbi]] su izvorno, kao i svi [[Slaveni]], bili sledbenici [[stara slovenska vera|stare slovenske vere]]. Dolaskom na Balkansko poluostrvo u [[5. vijek]]u, Srbi su, kao i ostali [[Južni Sloveni]], zatekli razvijene crkvene organizacije.<ref name="Istorijat">[http://www.inecco.net/spc-bl/Istorijat.htm Istorijat SPC]</ref> U početku je prihvatanje hrišćanstva teklo spontano, i Sloveni prvo prihvataju hrišćanstvo na mestima starih crkvenih zajednica u Makedoniji, Dalmaciji i Bosni.<ref>[http://www.serbianna.com/features/entry_of_slavs/entry_of_slavs_into_christendom.pdf Entry of Slavs Into Christendom]</ref> Prvo masovno krštavanje Srba zbilo se u [[7. vek]]u, u vreme cara [[Heraklije|Heraklija]] ([[610]]-[[641]]).<ref name="Istorijat"/>
 
[[Rim]] je redovno slao misionare na prostore Balkana, te su nekiimnogi Srbi prihvatili [[latinsko hrišćanstvo]] u [[8. vek]]u i danas se nazivaju Hrvatima.<ref name="Catholic Encyclopedia">[http://www.newadvent.org/cathen/13732a.htm Servia, Catholic Encyclopedia]</ref> Srpska crkva je u Bizantskom carstvu bila pod nadležnošću bizantske [[Splitske nadbiskupije]], a kasnije bizantske [[barska nadbiskupija|Barske nadbiskupije]], sve do osamostaljenjaprelaska pod kontrolu srpskegrčke crkve.<ref name="Catholic Encyclopedia"/>
 
[[Datoteka:Delegation of Croats and Serbs to Emperor Basil I, Skylitzes.jpg|thumb|right|Izaslanstvo Srba i Hrvata caru [[Vasilije I Makedonac|Vasiliju I]]]]
Sredinom [[9. vek]]a je usledio period snažne misionarske delatnosti [[Carigrad]]a. Oko [[840]]. srpski knez [[Vlastimir]] je u oblastima oko Tare, Lima i Drine, u vreme kada je još uvek bila živa [[stara slovenska vera]], digao ustanak i proterao Vizantijce i propovednike hrišćanstva iz tih oblasti. No, već za njegovog naslednika, kneza [[Mutimir]]a (851-891), u Srbiji niču prve [[eparhija|eparhije]].<ref name="Istorijat"/> U to vreme deluju i vizantijski misionari [[Ćirilo i Metodije]], koji prevode [[Sveto pismo]] na [[Staroslavenski jezik|slovenski jezik]]. Krajem 9. veka, vizantijski car [[Vasilije I Makedonac|Vasilije]] je osvojio Neretvljansku kneževinu [[Paganija|Paganiju]], koja se poslednja opirala pokrštavanju, i uništio staroslovenska svetilišta. [[Srbi]] i [[Hrvati]], videći šta se zbiva u Dalmaciji, šalju izaslanstvo Vasiliju I i podrvrgavaju se [[Vizantija|romejskoj]] vlasti.<ref>John Skylitzes: A Synopsis of Byzantine History, 811-1057: Translation and Notes, p. 143</ref>
 
Od [[10. vek]]a među balkanskim Slovenima se razvija poseban oblik hrišćanstva, [[bogomilstvo]], koje karakteriše protivljenje rimskoj i bizantskoj vlasti i upotreba slovenskog jezika u bogosluženju.<ref>[http://www.kroraina.com/varia/kaluzh/cdhfins.pdf Christian Dualist Heresies in the Byzantine World C.650-C.1450]</ref> Moguće je da su niži slojevi prvo dolazili u dodir sa bogomilima nego sa [[pravoverje]]m rimske i romejske crkve, koje su prvo prihvatali viši slojevi.<ref>[http://www.serbianna.com/features/entry_of_slavs/bosnia.shtml The Balkan Slavs: Bosnia & the Bogomil Heresy]</ref> Učenje bogumila je u [[Raška|Raškoj]] za kratko vreme steklo veoma mnogo pristalica.<ref name="Fajfrić">[http://www.rastko.rs/istorija/loza_nemanjica/index_c.html Željko Fajfrić, Sveta loza Stefana Nemanje]</ref>
Linija 57 ⟶ 55:
=== Uspostavljanje pravovjerja ===
{{main|Progoni bogumila u Raškoj}}
Krajem [[12. vek]]a, veliki župan [[Stefan Nemanja]] definitivno zavodi hrišćansko [[pravoverje]] u [[Raška (država)|Raškoj državi]] tj. Srbiji. Iako je [[Hrišćanska crkva]] već podeljena na istočnu i zapadnu, podele još nisu toliko izražene, pa on balansira između istočnog i zapadnog hrišćanstva, sarađujući, po potrebi, sa [[rim]]skim [[papa|Papom]] i sa [[Vizantija|Vizantijom]].<ref name="Catholic Encyclopedia"/><ref name="Tomanić"/>
 
[[1186]]. godine u [[Ras]]u Nemanja saziva [[Sabor protiv bogumila u Raškoj|crkveno-državni sabor]], kojim započinju surovi [[progoni bogumila u Raškoj|verski progoni]] [[bogumili|bogumila]], koji su uključivali telesne kazne, [[spaljivanje na lomači|spaljivanja na lomači]], žigosanja po licu, [[progoni|progone]] iz zemlje, oduzimanje imanja i druge drakonske mere.<ref name="Žitije Svetog Simeona">[http://www.rastko.org.rs/knjizevnost/liturgicka/stefan-sabrana/stefan-sabrana_03_c.html Stefan Prvovenčani, Žitije Svetog Simeona]</ref> U to vreme bogumili imaju uporište ne samo među običnim [[puk]]om, već i među samim velmožama.<ref name="Fajfrić"/> Nemanjina vojna akcija se pretvorila u pravi [[građanski rat]] koji je besneo jedno vreme po Raškoj.<ref name="Fajfrić"/> Nakon što je vojska Stefana Nemanje u Raškoj istrebila bogumile, među Srbima je učvršćeno vizantijsko [[pravoverje]], vremenom odomaćeno kao [[pravoslavlje]].
Linija 66 ⟶ 64:
U Savino vreme, raška crkva je bila podređena [[ohridska arhiepiskopija|ohridskoj arhiepiskopiji]], i imala je samo tri eparhije ([[Ras]], [[Lipljan]] i [[Prizren]]) u kojima su vladike bili [[Grci]]. Nakon što mu je brat [[Stefan Nemanjić]] [[1217]]. od [[papa|pape]] dobio kraljevsku krunu, [[Sava Nemanjić]] odlazi u maloazijski grad [[Nikeja|Nikeju]], gde se nalazila prestonica vizantijskog cara i carigradskoga patrijarha u egzilu (od kako su Latini osvojili Carigrad), te od njih isposlova da raška crkva postane [[arhiepiskopija]] [[1219]]. godine. Sedište [[Žičko-pećka arhiepiskopija|nove arhiepiskopija]] je smešteno u novoizgrađeni [[Manastir Žiča]].
 
Po povrtaku u Rašku, Sava [[1221]]. saziva državno-crkveni sabor u [[Manastir Žiča|Žiči]] na kom kruniše svog brata za kralja po pravoslavnom obredu, i organizuje [[progoni bogumila u Raškoj|nove verske progona]]. Tom prilikom, Sabor proklinje ne samo bogumile, već i poglavare [[bosanska crkva|bosanske crkve]], koja je pružala utočište prognanih hrišćanima.<ref name="Žitije Svetog Save">[http://www.rastko.org.rs/knjizevnost/liturgicka/teodosije-zitije_sv_save_c.html Teodosije, Žitije Svetog Save]</ref> Nakon sabora one koji nisu pristali da se odreknu svoje vere i pređu na pravoslavlje, "''s velikim beščašćem iz cele svoje zemlje izgonjahu''."<ref name="Fajfrić"/>
 
Crkva je naročito ojačala i obogatila za vladavine dinastije Nemanjića, posebno [[Stefan Uroš II Milutin|kralja Milutina]], koji je mnogo izdvajao za podizanje novih crkvi i manastira, zbog čega je, uprkos nemoralnom životu, proglašen za sveca.<ref name="Tomanić"/>
 
=== Pećka patrijaršija u Nemanjićkoj državi (1346-1463) ===
{{main|Pećka patrijaršija}}
[[Datoteka:Patriarchate of Peć 2010.JPG|thumb|[[Manastir Pećka patrijaršija]].]]
Nakon što je kralj [[Stefan Dušan|Dušan]] iskoristio nemire u Vizantiji, osvojio ogromneneke teritorije i bioproglasio krunisanse za [[car]]a Srba i Grka u [[Skoplje|Skoplju]] [[1346]]. godine, [[arhiepiskopija]] je proglašena [[patrijaršija|patrijaršijom]]. Dušanovim ukazom njegov [[logotet]] [[Joanikije II|Joanikije]] postaje prvi [[pećki patrijarh]].<ref name="vesti">[https://www.vesti-online.com/Stampano-izdanje/19-01-2010/Feljton/22317/Prvi-patrijarh- Prvi patrijarh]</ref> U sastav nove patrijaršije su ušle i mitropolije u osvojenim grčkim oblastima, kao i [[Sveta gora]], do tada pod nadležnošću [[carigradska patrijaršija|vaseljenske patrijaršije]]. KasnijeTada vaseljenski patrijarh [[Kalist I Carigradski|Kalist]] iz političkin razloga baca anatemu na Dušana, Joanikija i srpsko sveštenstvo, kao i obrnuto.<ref name="vesti"/>
 
Odnosi crkve i države u srednjevekovnoj Srbiji su sledili vizantijski model podređenosti crkve državi, koji se u crkvenim krugovima naziva [[Simfonija (teologija)|simfonija]], a u nauci [[cezaropapizam]].<ref>[http://www.republika.co.rs/310-311/11.html Mirko Đorđević, Muke sa simfonijom]</ref> Nakon turskog osvajanja [[Smederevo|Smedereva]] i [[Srpska Despotovina|Srpske despotovine]] ([[1459]]), Pećkapećka patrijaršija znatno kasnije prestaje da postoji, odnosno biva pripojena [[Ohridska arhiepiskopija|Ohridskoj arhiepiskopiji]] ([[1463]]), čiji deo ostaje narednih sto godina.
 
=== Pećka patrijaršija u Otomanskom carstvu (1557-1766) ===
{{main|Pećka patrijaršija}}
[[Datoteka:Patriarchate of Peć in the 16th and 17th century.png|thumb|Područje nadležnosti obnovljene [[Pećka patrijaršija|Pećke patrijaršije]] u 16-17 veku.]]
[[1577]]. godine [[Mehmed-paša Sokolović]], [[veliki vezir]] (premijer) Osmanlijskog carstva poreklom iz pravoslavne srpske [[Hercegovina|hercegovačke]] porodice, je ponovo ustanovio Pećku patrijaršiju na znatno proširenom području nadležnosti koje je obuhvatalo oblasti današnjeg [[Kosovo|Kosova]], [[Crna Gora|Crne Gore]], [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Bugarska|Bugarske]], [[Srbija|Srbije]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Rumunija|Rumunije]] i [[Mađarska|Mađarske]]. Na patrijaršijski presto je postavio svoga brata [[Makarije Sokolović|Makarija Sokolovićа]]. Posle obnovljenja Pećke Patrijaršije zaživeli su mnogi stari zapusteli manastiri. [[Turci]], koji su hteli da održe [[mir]], dozvoljavali su pećkim patrijarsima da lično sakupljaju materijalna sredstva za izmirenje obaveza prema turskoj blagajni. Zahvaljujući ovim velikim povlasticama, patrijarh Makarije je smatran "[[etnarh]]om srpskog naroda", a savremenici su ga nazivali "patrijarhom cele srpske zemlje i pomorskih i severnih krajeva i ostalih".<ref name="Tomanić">[http://www.bosnafolk.com/pdf/spc.pdf Milorad Tomanić, Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj]</ref>
 
[[1592]]. na patrijaršijski presto je došao [[Jovan Kantul]] koji napušta makarijevsku politiku i postaje učesnik u akciji zapadnih država za oslobođenje balkanskih naroda od Turaka. Po izbijanju [[Dugi rat (1593-1606)|austro-turskog rata (1593-1606)]] vršački episkop [[Teodor Nestorović]] predvodi [[Banatski ustanak]] protiv Turaka ([[1594]]). Srpski ustanici su noslili zastave sa likom [[Sveti Sava|svetog Save]]. Posle prvih uspeha, turska vojska je savladala otpor Srba. Zbog ovog ustanka, Turci oštro kažnjavaju Pećku patrijaršiju. Još iste 1594. godine episkop Teodor je ubijen, a [[mošti]] svetog Save su prenete iz Mileševa u Beograd i demonstrativno spaljene na [[Vračar]]u. Pećki patrijarh Jovan je 14. oktobra [[1613]]. godine obešen u [[Carigrad]]u i sahranjen kod Jeni-kapije.<ref name="Tomanić"/>
Linija 86 ⟶ 84:
Posle Jovana Kantula na čelo patrijaršije je došao [[Pajsije Janjevac]] od [[1614]]. do [[1647]]. godine. Za razliku od svog prethodnika, on se odrekao akcija protiv Turaka i vratio makarijevskom duhu. Tokom njegove dugogodišnje uprave učinjeno je mnogo na jačanju Crkve, obnavljanju onoga što je zanemareno i upropašćeno tokom patrijarha Jovana i na poboljšanju poremećenih odnosa sa Turskom. Njegova uprava pećkom patrijaršijom bila je doba sređenih crkvenih prilika, usklađenih odnosa sa turskom vlašću, dok je pozna srpska umetnost u srednjevekovnim tradicijama doživela tada svoj drugi i poslednji procvat.<ref name="Tomanić"/>
 
Pećki patrijarh [[Arsenije III Čarnojević]] (stolovao od [[1674]]-[[1690]]) je bio izuzetno angažovan u [[veliki bečki rat|austro-turskom ratu]] na strani [[Austrijsko carstvo|Austrije]]. Nije bio sklon [[Makarije Sokolović|makarijevskoj]] politici i saradnji sa [[Carigrad]]om, čak je pretio [[izopštenje]]m iz Crkve svima koji su u vezi sa Turcima.<ref>[http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/6_8_l.html Vladimir Ćorović, Istorija Srba, Velika seoba Srba u Austriju]</ref> Nakon poraza Austrije, plašeći se osvete Turaka, Crnojević predvodi [[Kosovo|kosovske]] Srbe u [[Velika seoba Srba|Veliku seobu]] ka Ugarskoj. Posle velike seobe Srba, 1690. godine, kosovsko-metohijsko stanovništvo je vrlo razrijeđeno pa se na Kosovo po prvi put doseljavaju Albanci koih tamo ranije nije bilorazređeno.<ref name="Cvijić">[http://www.promacedonia.org/serb/cvijc/cvijic_balkansko_poluostrvo_1.pdf Jovan Cvijić, Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje (1. deo)]</ref>
 
Par decenija kasnije, njegov naslednik [[Arsenije IV Jovanović]] (patrijarh od [[1725]]-[[1737]]) se povodi za istom politikom pomaganja Austriji u borbi protiv Otomanske države. Godine [[1737]]. izbija novi [[Rusko-austrijsko-turski rat (1735–1739)|austrijsko-turski rat]] ([[1737]]-[[1739]]), tokom kojeg se kosovski Srbi na poziv pećkog patrijarha ponovo dižu na ustanak, u želji da se priključe austrijskoj [[Kraljevina Srbija (1718-39)|pokrajini Srbiji]]. Ali, kao i u slučaju njegovog prethodnika, Austrija ubrzo doživljava poraz te Arsenije IV predvodi drugu [[Velike seobe Srba|veliku seobu Srba]] na sever, u [[Ugarska|Ugarsku]]. Usled ovih migracija, srpsko stanovništvo na Kosovu krajem [[18. vek]]a postaje manjinsko.<ref name="Bebler">[http://www.pescanik.info/content/view/2171/66/ Anton Bebler, Propuštena prilika]</ref>
Linija 193 ⟶ 191:
Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski gospodin [[Amfilohije Radović|Amfilohije (Radović)]]
 
Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit dabrobosanski gospodin [[Nikolaj Mrđa|Nikolaj (Mrđa)]]
Mitropolija dabrobosanska - upraznjena
 
Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit zagrebačko-zagrebački,ljubljanski i cele Italije gospodin [[Porfirije Perić|Porfirije (Porfirije)]]
 
== Kriticizam ==
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Srpska_pravoslavna_crkva