1919 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz en Wiki zaklj. maj |
→Događaji: dop. iz en Wiki zaklj. sa sept. |
||
Red 122:
* 19. 5. - Erupcija vulkana [[Kelud]] na [[Java|Javi]] ubija 5 do 10.000 ljudi.
* [[20. 5.]] - Snage Mađarske SR ulaze u Slovačku, narednih nedelja osvajaju jug te zemlje.
* [[23. 5.]] - Nemci iz [[Baltische Landeswehr|Baltičkog Landeswehra]] zauzimaju [[Riga|Rigu]] -
* 23. 5. - Osnovan ''[[University of California, Los Angeles]]'', pod imenom ''University of California Southern Branch''.
* [[24. 5.]] - Okončava se [[Konflikt za Soči]] između DR Gruzije i ruskih Belih - [[Soči]] ostaje u Rusiji.
Red 134:
* [[6. 6.]] - U jugoslovenskoj koruškoj ofanzivi zauzet Celovec ([[Klagenfurt]]), pod pritiskom Sila delimično povlači trupe, u zonu A.
* 6. 6. - Mađarska Crvena armija zauzela Prekmurje.
* [[7. 6.]] - ''[[Sette Giugno]]'': nakon nereda na [[Malta|Malti]], britanska vojska pucala na masu i ubila četvoro (danas je to jedan od nacionalnih dana).
* [[12. 6.]] - Antanta indirektno priznala režim [[Aleksandar Kolčak|Aleksandra Kolčaka]] za vladu sve Rusije<ref name="Hovannisian1971">{{cite book|author=Richard G. Hovannisian|title=The Republic of Armenia: The first year, 1918-1919|url=http://books.google.com/books?id=WSl4JW5hQewC&pg=PA377|year=1971|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-01805-1|pages=377–}}</ref>.
* [[13. 6.]] - Odluka o podeli [[Banat]]a između Rumunije i Jugoslavije.
* 14 - 15. 6. - Britanski oficiri [[Transatlantski let Alcocka i Browna|Alcock i Brown]] izveli na avionu [[Vickers Vimy]] prvi non-stop let preko Atlantika, od Newfoundlanda do Irske.
* [[15. 6.]] - [[Pancho Villa]] napao [[Ciudad Juárez]], američke snage ga poterale nakon što su meci leteli i preko granice (ovo je poslednja veća Villina akcija).
* jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.▼
* [[16. 6.]] - [[Datoteka:Red flag.svg|25px]] U [[Prešov]]u na jugoistoku Slovačke proglašena [[Slovačka Sovjetska Republika]] (marioneta Mađarske SR, traje manje od mesec dana).
* [[21. 6.]] - Nemci [[Samopotapanje nemačke Okeanske flote u Skapa Flou|potopili 52 od 74 svoja broda]] internirana u britansku bazu [[
* 21. 6. - Generalni štrajk u Winnipegu, policija ubila dvojicu nezaposlenih veterana.
* 19 - [[23. 6.]] - [[Bitka kod Cēsisa (1919)|Bitka kod Cēsisa]] (Wendena) je odlučujuća estonsko-letonska pobeda nad Baltičkim Landesverom (Dan pobede u današnjoj Estoniji).
* [[24. 6.]] - Socijaldemokratski pokušaj puča u Mađarskoj SR, sledi [[Crveni teror (Mađarska)|Crveni teror]].
* [[28. lipnja]] - Njemačka potpisuje '''[[versajski sporazum|Versailleski ugovor]]'''; faktičko kolektivno međunarodno priznanje Kraljevine SHS (V. Britanija i Francuska to učinile početkom meseca).
* 28. 6. - Osnovana [[Međunarodna organizacija rada]] kao agencija Društva naroda (kasnije i ujedinjenih nacija).
▲* jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.
* [[30. 6.]] - [[Bitka za Caricin]], Beli privremeno zauzeli grad (današnji [[Volgograd]], crveni se vratili sledećeg januara).
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[2. 7.]] - Sirijski nacionalni kongres u Damasku: zalažu se za jedinstvo [[Velika Sirija|Velike Sirije]].
* [[3. 7.]] - Belogardejski general [[Anton Denjikin]] izdaje u Caricinu Moskovsku direktivu - počinje [[Pohod na Moskvu (1919)|Pohod na Moskvu]].
* 3. 7. - Baltički landesver zaključio mir sa Estoncima i Letoncima, ovi drugi ulaze u [[Riga|Rigu]] 8. jula.
* [[6. 7.]] - Prvo preletanje [[Atlantik]]a: britanski [[dirižabl]] R-34.
* jul - Poljska vojska zauzela veći deo teritorije [[Zapadno-ukrajinska Narodna Republika|Zapadno-ukrajinske Narodne Republike]].
Linija 153 ⟶ 160:
* [[20.7.|20]] - [[21. 7.]] - Generalni štrajk radnika na teritoriji Kraljevine SHS, u znak solidarnosti sa revolucijama u Sovjetskoj Rusiji i [[Mađarska Sovjetska Republika|Mađarskoj]]. Vlada to koristi kao izgovor da ne ide u intervenciju protiv Mađarske.
* 20. - 21. 7. - [[Biennio Rosso]] u Italiji: generalni štrajk u simpatiji sa Sovjetima.
* [[21. 7.]] - Dirižabl ''Wingfoot Air Express'' se zapalio iznad Čikaga i udario u zgradu banke, ukupno 13 mrtvih.
* [[24. 7.]] - Rumunska kontraofanziva u Mađarskoj, ponovo izbijaju na Tisu i prelaze je 29/30. jula.
* [[27. 7.]] - [[3. 8.]] - "[[Crveno leto (1919)|Crveno leto]]" (rasni neredi u više desetina američkih gradova): rasni neredi u Čikagu, 38 mrtvih, većinom crnaca.
* jul, krajem - Pobuna u jedinicama Crvene armije na Krimu, mnogi se priključuju [[Nestor Mahno|Mahnovoj]] anarhističkoj [[Crna armija|Crnoj armiji]].
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[3. 8.]] - Prve rumunske snage ulaze u [[Budimpešta|Budimpeštu]], sutradan glavnina; kraj Mađarske sovjetske republike (→ [[Beli teror (Mađarska)|Beli teror]]).
* 3. 8. - Rumunske trupe ušle u [[Temišvar]].
* [[8. 8.]] - Poljske snage zauzele [[Minsk]].
* [[8. 8.]] - [[Datoteka:Flag of Afghanistan (1919-1928).svg|30px]] [[Mir iz Ravalpindija]]: Britanci priznaju nezavisnost [[Emirat Afganistan|Afganistana]], potvrđena, blago modifikovana, [[Durandova linija]] kao granica.▼
* [[11. 8.]] -
* [[12. 8.]] - Uredba o zabrani otuđivanja i opterećivanja velikih poseda u KSHS.
* [[16. 8.]] - [[Ljuba Davidović]] na čelu vlade (prvi put), čiji će učinak biti 8-časovno radno vreme i osiguranje radnika.
* [[16. 8.|16]] - [[26. 8.]] - Prvi od tri [[Šleski ustanci|Šleska ustanka]] - Poljaci u
▲* [[8. 8.]] - [[Datoteka:Flag of Afghanistan (1919-1928).svg|30px]] [[Mir iz Ravalpindija]]: Britanci priznaju nezavisnost [[Emirat Afganistan|Afganistana]], potvrđena, blago modifikovana, [[Durandova linija]] kao granica.
* [[23. 8.]] - Beli zauzimaju [[Odesa|Odesu]] uz pomoć antiboljševičke pobune u gradu.
* [[31. 8.]] - Beli zauzeli [[Kijev]].
Linija 169 ⟶ 179:
=== Septembar/Rujan ===
* [[1. 9.]] - [[20. 10.]] - [[Tobolska operacija]] je poslednja ofanziva Belih na istočnom frontu, prodiru do reke [[Tobol]].
* [[10. 9.]] - Potpisan
* [[12. 9.]] - [[Gabriele d'Annunzio]] sa svojim dobrovoljcima zauzeo [[Rijeka|Rijeku]].▼
▲* [[10. 9.]] - Potpisan mirovni ugovor između sila Antante i [[Austrija|Austrije]] u Saint-Germain-en-Laye, formalno raspuštanje [[Austrougarska|Austrougarske]] i priznanje novonastalih država, među kojima i Kraljevine SHS ("Srpsko-hrvatsko-slovenačka država"); delegacija KSHS potpisuje tek [[5.12.]] zbog pitanja manjina i reparacija.
▲* [[12. 9.]] - [[Gabriele d'Annunzio]] sa svojim dobrovoljcima zauzeo [[Rijeka|Rijeku]], njegova [[Italijanska uprava Kvarnera]] traje do pred kraj 1920.
▲* 10-15. 9. - Uragan ubio 772 ljudi na Florida Kizu i u Teksasu.
* [[15. 9.]] - Osnovano udruženje glumaca Kraljevine SHS.
* [[20. 9.]] - Beli zauzeli [[Kursk]].
* septembar - Uredba o uvođenju opšteg osmočasovnog radnog vremena u KSHS.
* [[25. 9.]] - Anarhistička Crna armija napada Denjikinove snage u Ukrajini i nanosi im poraz kod Peregonovke - za par nedelja zauzimaju južnu Ukrajinu, što je poremetilo Denjikinovu severnu ofanzivu.
* [[27. 9.]] - Britanski vojnici napustili [[Arhangelsk]].
=== Oktobar/Listopad ===
* [[1. 10.]] - Osnovana gimnazija "Jan Kolar" u [[Bački Petrovac|Bačkom Petrovcu]], dugo vremena jedina [[slovaci|slovačka]] gimnazija van matice.
* [[2. 10.]] - Američki predsednik [[Woodrow Wilson]] doživeo jak [[
* [[6. 10.]] - [[Aleksandar Stambolijski]] ([[Bugarski zemljoradnički savez]]) novi je premijer Bugarske.
* 6. 10. - Beli zauzeli [[Voronjež]].
| |||