Wikipedija

1919 – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
→‎Događaji: dop. iz en Wiki feb.
Red 56:
* [[25. 2.]] - Prethodne odredbe za pripremu [[agrarna reforma|agrarne reforme]]: dekretom ukinuti čivčijski ([[kmetstvo|kmetski]]) i [[kolonat]]ski odnosi, predviđena razdeoba velikih imanja <ref>East Central Europe between the two World Wars, By Joseph Rothschild, page 210</ref>.
* [[26. 2.]] - Osnovan nacionalni park [[Grand Canyon (nacionalni park)|Grand Canyon]] u SAD.
* [[27. 2.]] - [[Datoteka:Flag of the Lithuanian-Byelorussian SSR.svg|25px]] [[Sovjetska Socijalistička Republika Belorusija|SSR Belorusija]] i [[Litvanska Socijalistička Sovjetska Republika|Litvanska SSR]] udružene u [[Litvansko-Beloruska Sovjetska Socijalistička Republika|Litvansko-Belorusku SSR]] (Litbel, ugašena već u julu).
* [[28. 2.]] - [[Amanullah Khan]] zbacio strica Nasrullaha, ostaje emir Afganistana do [[1929]].
 
Red 62:
* [[1. 3.]] - Okupilo se Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine SHS (296 poslanika delegiranih iz skupština i sabora; [[HPSS]], sa 2 poslanika, odbila učešće).
* 1. 3. - [[Pokret 1. marta]] u Koreji protiv japanske vlasti (Dan pokreta nezavisnosti u današnjoj Južnoj Koreji).
* [[2.3.|2]] - [[6. 3.]] - U[[Prvi kongres Komunističke internacionale]] u [[Moskva|Moskvi]] - osnivački kongres Treće, Komunističke, internacionale ([[Kominterna]]); delegat iz Jugoslavije [[Ilija Milkić]].
* [[3. 3.]] - Berlinski radnici izglasali generalni štrajk i političke zahteve - odmah proglašeno vanredno stanje u gradu i pozvani frajkori - sukobi traju desetak dana.
* 3. 3. - [[Vrhovni sud SAD]] presudio u slučaju ''[[Schenck v. United States]]'': ostao čuven pasaž iz objašnjenja presude, da sloboda govora ne štiti čoveka koji lažno vikne "Vatra!" u pozorištu.
* 4 - [[5. 3.]] - Neredi u Kinmel Parku u severnom Velsu: pobuna kanadskih vojnika zbog spore repatrijacije, poginula petorica.
* [[8. 3.]] - Rezolucija HPSS - ne priznaju monarhiju ni legitimitet Privremenog predstavništva.
* [[9. 3.]] - Gomila studenata demolirala knjižaru Stjepana Radića u Zagrebu.
* 9. 3. - [[Datoteka:Revolution flag of Egypt 1919.svg|25px]] [[Egipatska revolucija 1919.|Egipatska revolucija]]: pobuna protiv britanske okupacije izbijaEgipta i Sudana, izbila nakon hapšenja i proterivanja [[Saad Zaghloul]]a i drugih članova [[Partija Wafd|partije Wafd]] (Brianci će [[1922]] jednostrano priznati nezavisnost Egipta, s ograničenjima).
* [[11. 3.]] - Carinska tarifa Srbije proširena na celu KSHS (želi se zaštita industrije).
* [[12. 3.]] - [[Austrija|Austrijska]] Konstituanta usvojila novi ustav i glasala za uniju sa Nemačkom.
* [[13. 3.]] - Kolčakova ofanziva u Sibiru: povraćena [[Ufa]].
* [[16. 3.]] - Prestonom besedom regenta Aleksandra formalno počeo rad Privremenog narodnog predstavništva.
* [[20. 3.]] - Viksova nota: Francuzi traže dodatno povlačenje mađarske vojske - ovo sutradan dovodi do ostavki premijera [[Dénes Berinkey|Berinkeya]] i predsednika [[Mihály Károlyi|Károlyija]] i pada [[Mađarska Demokratska Republika|Mađarske Demokratske Republike]].
* [[21. ožujka]] - Proglašena [[Mađarska]] sovjetska republika ([[Béla Kun]]).
* [[21. 3.]] - [[Datoteka:Socialist red flag.svg|25px]] Proglašena [[Mađarska Sovjetska Republika]], lider je [[Béla Kun]], traje do avgusta.
* [[22. 3.]] - Jugoslovenska demokratska liga u Parizu predlaže jedinstvenu (unitarnu) Jugoslaviju sa upravnom decentralizacijom.
* [[25. 3.]] - [[Stjepan Radić]] uhapšen (u zatvoru do [[27.2.]] [[1920]]).
Linija 87 ⟶ 90:
* [[13. 4.]] - Osnovan Fudbalski savez Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
* 13. 4. - [[Masakr u Amritsaru]], britanski vojnici ubili najmanje 379 Sika u [[Pendžab]]u.
* [[15. 4.]] - [[Mađarsko-rumunski rat (1919)|Mađarsko-rumunski rat]] počinje preventivnim ali neuspešnim mađarskim napadom, nakon koga rumunska vojska započinje uspešnu ofanzivu.
* 19/[[20. 4.]] - [[Pobuna u francuskoj crnomorskoj floti]] poslatoj protiv boljševika, lideri [[André Marty]] i [[Charles Tillon]].
* [[20. 4.]] - Rumuni zauzeli [[Oradea|Oradeu]], nakon čega nastavljaju prema Tisi, suprotno savezničkim planovima.
* [[20. travnja|20.]] - [[23. travnja]] - U [[Beograd]]u, na Kongresu ujedinjenja socijal-demokratskih stranaka jugoslovenskog prostora (osim slovenačke Jugoslovenske socijaldemokratske stranke), osnovana ''[[Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista)]]'' - SRPJ(k)) - zalaže se za socijalnu revoluciju, doneta odluka o pristupanju [[Komunistička internacionala|Komunističkoj internacionali]] (na [[Vukovarski kongres|Vukovarskom kongresu]] [[1920]]. transformisana u Komunističku partiju Jugoslavije - [[KPJ]]). Istovremeno održan Kongres sindikalnog ujedinjenja.
* [[21. 4.]] - [[Vilnenska ofanziva (1919)|Vilnenska ofanziva]]: Poljaci zauzeli [[Vilnius]] od boljševićkih vlasti Lit-Bela. [[Józef Piłsudski]] sutradan izdaje dvojezičnu proklamaciju "Stanovnicima bivšeg Velikog vojvodstva Litvanije" u kojoj obećava slobodne izbore (→ [[Međumorje]]).
Linija 97 ⟶ 102:
 
=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:Hungarian Soviet Republic 1919 RO.svg|mini|150px|[[Mađarska Sovjetska Republika]]]]
* [[1. 5.]] - Rumunska vojska kontroliše čitavu istočnu obalu [[Tisa|Tise]].
* [[3. svibnja]] - Kraj Bavarske sovjetske republike u Münchenu (vojska i frajkori).
* [[3. 5.]] - Počeo [[Treći Anglo-afganski rat]] (do avgusta), [[Amanullah Khan]] napada Britansku Indiju kako bi skrenuo pažnju sa spornog nasledstva.
Linija 105 ⟶ 112:
* [[19. 5.]] - Počinje [[Turski rat za nezavisnost]] ([[Ataturk]] se iskrcao u [[Samsun]]u na Crnom moru).
* 19. 5. - Erupcija vulkana [[Kelud]] na [[Java|Javi]] ubija 5 do 10.000 ljudi.
* [[20. 5.]] - Snage Mađarske SR ulaze u Slovačku, narednih nedelja osvajaju jug te zemlje.
* [[23. 5.]] - Nemci iz [[Baltische Landeswehr|Baltičkog Landeswehra]] zauzimaju [[Riga|Rigu]] - kasnije nastupaju protiv Estonaca na severu, pri čemu su poraženi.
* [[24. 5.]] - Okončava se [[Konflikt za Soči]] između DR Gruzije i ruskih Belih - [[Soči]] ostaje u Rusiji.
Linija 117 ⟶ 125:
* [[12. 6.]] - Antanta indirektno priznala režim [[Aleksandar Kolčak|Aleksandra Kolčaka]] za vladu sve Rusije<ref name="Hovannisian1971">{{cite book|author=Richard G. Hovannisian|title=The Republic of Armenia: The first year, 1918-1919|url=http://books.google.com/books?id=WSl4JW5hQewC&pg=PA377|year=1971|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-01805-1|pages=377–}}</ref>.
* [[13. 6.]] - Odluka o podeli [[Banat]]a između Rumunije i Jugoslavije.
* [[16. 6.]] - [[Datoteka:Red flag.svg|25px]] U [[Prešov]]u na jugoistoku Slovačke proglašena [[Slovačka Sovjetska Republika]] (marioneta Mađarske SR, traje manje od mesec dana).
* [[21. 6.]] - Nemci [[Samopotapanje nemačke Okeanske flote u Skapa Flou|potopili 52 od 74 svoja broda]] internirana u britansku bazu [[Skapa Flou]].
* 19 - [[23. 6.]] - [[Bitka kod Cēsisa (1919)|Bitka kod Cēsisa]] (Wendena) je odlučujuća estonsko-letonska pobeda nad Baltičkim Landesverom (Dan pobede u današnjoj Estoniji).
* [[24. 6.]] - Socijaldemokratski pokušaj puča u Mađarskoj SR, sledi [[Crveni teror (Mađarska)|Crveni teror]].
* [[28. lipnja]] - Njemačka potpisuje '''[[versajski sporazum|Versailleski ugovor]]'''; faktičko kolektivno međunarodno priznanje Kraljevine SHS (V. Britanija i Francuska to učinile početkom meseca).
* jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.
Linija 133 ⟶ 143:
 
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[6. kolovoza8.]] - [[Antanta|Antantine]] intervencionističke čete zauzimaju [[Budimpešta|Budimpeštu]]; kraj Mađarske sovjetske republike (→ [[Beli teror (Mađarska)|Beli teror]]).
* [[8. 8.]] - Poljske snage zauzele [[Minsk]].
* [[11. 8.]] - Potpisan [[Vajmarski ustav]].
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/1919