1919 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz en wiki jan (2) |
|||
Red 63:
* [[11. 3.]] - Carinska tarifa Srbije proširena na celu KSHS (želi se zaštita industrije).
* [[12. 3.]] - [[Austrija|Austrijska]] Konstituanta usvojila novi ustav i glasala za uniju sa Nemačkom.
* [[13. 3.]] - Kolčakova ofanziva u Sibiru: povraćena [[Ufa]].
* [[16. 3.]] - Prestonom besedom regenta Aleksandra formalno počeo rad Privremenog narodnog predstavništva.
* [[21. ožujka]] - Proglašena [[Mađarska]] sovjetska republika ([[Béla Kun]]).
Linija 85 ⟶ 86:
* [[25. 4.]] - U Vajmaru osnovan arhitekturni pokret [[Bauhaus]].
* [[29. travnja]] - Prihvaćen Pakt od 26 točaka, Temeljni propis [[Liga naroda|Lige naroda]].
* april, krajem - [[Crvena armija]] ([[Mihail Tuhačevski|Tuhačevski]]) započinje ofanzivu u Sibiru i potiskuje Bele.
=== Maj/Svibanj ===
Linija 94 ⟶ 96:
* [[19. 5.]] - Počinje [[Turski rat za nezavisnost]] ([[Ataturk]] se iskrcao u [[Samsun]]u na Crnom moru).
* 19. 5. - Erupcija vulkana [[Kelud]] na [[Java|Javi]] ubija 5 do 10.000 ljudi.
* [[23. 5.]] - Nemci iz [[Baltische Landeswehr|Baltičkog Landeswehra]] zauzimaju [[Riga|Rigu]] - kasnije nastupaju protiv Estonaca na severu, pri čemu su poraženi.
* [[24. 5.]] - Okončava se [[Konflikt za Soči]] između DR Gruzije i ruskih Belih - [[Soči]] ostaje u Rusiji.
* [[29. 5.]] - Osmatranje tokom pomračenja Sunca potvrđuje [[Opća teorija relativnosti|Opću teoriju relativnosti]].
* 29. 5. - Proglašena kratkotrajna [[Republika Prekmurje]].
Linija 105 ⟶ 109:
* [[13. 6.]] - Odluka o podeli [[Banat]]a između Rumunije i Jugoslavije.
* [[21. 6.]] - Nemci [[Samopotapanje nemačke Okeanske flote u Skapa Flou|potopili 52 od 74 svoja broda]] internirana u britansku bazu [[Skapa Flou]].
* 19 - [[23. 6.]] - [[Bitka kod Cēsisa (1919)|Bitka kod Cēsisa]] (Wendena) je odlučujuća estonsko-letonska pobeda nad Baltičkim Landesverom (Dan pobede u današnjoj Estoniji).
* [[28. lipnja]] - Njemačka potpisuje '''[[versajski sporazum|Versailleski ugovor]]'''; faktičko kolektivno međunarodno priznanje Kraljevine SHS (V. Britanija i Francuska to učinile početkom meseca).
* jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[3. 7.]] - Belogardejski general [[Anton Denjikin]] izdaje u Caricinu Moskovsku direktivu - počinje [[Pohod na Moskvu (1919)|Pohod na Moskvu]].
* [[6. 7.]] - Prvo preletanje [[Atlantik]]a: britanski [[dirižabl]] R-34.
* jul - Poljska vojska zauzela veći deo teritorije [[Zapadno-ukrajinska Narodna Republika|Zapadno-ukrajinske Narodne Republike]].
Linija 121 ⟶ 127:
* [[16. 8.]] - [[Ljuba Davidović]] na čelu vlade (prvi put), čiji će učinak biti 8-časovno radno vreme i osiguranje radnika.
* 16. 8. - Prvi od tri [[Šleski ustanci|Šleska ustanka]] - Poljaci u gornjoj [[Šlezija|Šleziji]] se bune protiv Nemačke.
* [[19. 8.]] - [[Datoteka:Flag of Afghanistan (1919-1928).svg|35px]] [[Afganistan]]u priznata nezavisnost, prema [[Ugovor iz Ravalpindija|Ugovoru iz Ravalpindija]] sa Velikom Britanijom.
* [[23. 8.]] - Beli zauzimaju [[Odesa|Odesu]] uz pomoć antiboljševičke pobune u gradu.
* [[31. 8.]] - Beli zauzeli [[Kijev]].
=== Septembar/Rujan ===
* [[1. 9.]] - [[20. 10.]] - [[Tobolska operacija]] je poslednja ofanziva Belih na istočnom frontu, prodiru do reke [[Tobol]].
* [[12. 9.]] - [[Gabriele d'Annunzio]] sa svojim dobrovoljcima zauzeo [[Rijeka|Rijeku]].
* [[10. 9.]] - Potpisan mirovni ugovor između sila Antante i [[Austrija|Austrije]] u Saint-Germain-en-Laye, formalno raspuštanje [[Austrougarska|Austrougarske]] i priznanje novonastalih država, među kojima i Kraljevine SHS ("Srpsko-hrvatsko-slovenačka država"); delegacija KSHS potpisuje tek [[5.12.]] zbog pitanja manjina i reparacija.
* 10-15. 9. - Uragan ubio 772 ljudi na Florida Kizu i u Teksasu.
* [[15. 9.]] - Osnovano udruženje glumaca Kraljevine SHS.
* [[20. 9.]] - Beli zauzeli [[Kursk]].
* [[septembar]] - Ofanziva Belih na Baltiku.
* septembar - Uredba o uvođenju opšteg osmočasovnog radnog vremena u KSHS.
Linija 136 ⟶ 145:
* [[2. 10.]] - Američki predsednik [[Woodrow Wilson]] doživeo jak [[šlog]].
* [[6. 10.]] - [[Aleksandar Stambolijski]] ([[Bugarski zemljoradnički savez]]) novi je premijer Bugarske.
* 6. 10. - Beli zauzeli [[Voronjež]].
* 8 - [[10. 10.]] - Počinje [[Severozapadna ruska ofanziva (1919)|Severozapadna ruska ofanziva]]: [[Nikolaj Judenič]] pokušava uz pomoć Estonaca i Britanaca zauzeti Petrograd, postiže veliki početni uspeh.
* [[10. 10.]] - U Zagrebu obrazovan [[SKOJ]].
* [[13. 10.]] - Beli zauzeli [[Orel]], prete [[Tula|Tuli]] - vreme najvećeg uspeha Bele armije u Rusiji, ali sledi kontraofanziva Crvene armije, pomognuta [[Nestor Mahno|Mahnovim]] anarhistima.
* [[14. 10.]] - Počinje kontraofanziva Crvene armije u Sibiru, Beli se od sada samo povlače (→ [[Veliki sibirski ledeni marš]]).
* 20/[[21. 10.]] - Javljeno da je pao crveni Petrograd, međutim [[Crvena armija]], organizovana od [[Lav Trocki|Lava Trockog]], počinje trijumfalni kontranapad.
* oktobar - Osnovana [[Zemljoradnička stranka (Jugoslavija)|Zemljoradnička stranka]] (ili Zemljoradnički savez).
Linija 143 ⟶ 157:
* [[7. 11.]] - Prva od [[Palmerove racije|Palmerovih racija]] u [[SAD]], u kontekstu [[Crveni strah|Crvenog straha]].
* [[9. 11.]] - Pojavio se crtani junak [[Mačak Feliks]] (Srećko).
* [[14. 11.]] - Crveni zauzimaju [[Omsk]].
* [[16. 11.]] - Pripadnici bele Severozapadne armije prelaze u Estoniju, gde ih razoružavaju.
* [[19. 11.]] - Senat SAD ne ratifikuje Versajski ugovor (niti će ikad).
* [[26. 11.]] - Počelo markiranje ranije žigosanih [[jugoslovenska kruna|jugoslovenskih kruna]], kako bi se sprečile zloupotrebe (do [[11.1.]] sledeće godine).
| |||