Bajazid I – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 9:
|years=1389–1402}}
'''Bajazit I''' ({{jez-tur|بايزيد اول, Beyazıt Yıldırım}}, [[1360]] — [[8. mart]] [[1403]]), zvani još i Jildirim - ''Munjeviti'', bio je [[Osmansko carstvo|osmanski sultan]] od [[1389]]. do [[1402]]. godine.<ref name=Lowry>{{harvnb|Lowry|2003|pp=153}}</ref><ref name=Runciman>{{harvnb|Runciman|1990|pp=36}}</ref> Zbog svog stava, on dobija nadimak ''Munjeviti'', po kome je i najviše zapamćen.
== Detinjstvo i mladost ==
Bajazit je bio najmlađi sin [[Murat I|Murata I]] i njegove supruge [[Gulčiček Hatun]]. Još kao dečak, bio je problematičan, uvek spreman za tuču i nerviranje, Bajazit je odrastao sa veoma velikom vojnom iskusnošću, a smatra se da nije bio u najboljim odnosima sa braćom koja su bila starija od njega. Kada je napunio 21 godinu, otac ga je imenovao za namesnika [[Amasija|Amasije]], i samim tim postao je jedan od naslednika prestola. Bajazit se oko [[1384]] godine oženio sa Devlet Hatun, koja je bila majka Bajazitovog prestolonaslednika [[Mehmed I|Mehmeda I]].
== Osvajanja ==
=== Dolazak na vlast i Kosovski boj ===
[[Murat I|Sultan Murat]] beše [[1388]] godine isplanirao ponovni napad na [[Kneževina Srbija|Srbiju]], on beše poslao pismo srpskom [[knez]]u [[Lazar Hrebeljanović|Lazaru]] da mu se pokori i preda mu državu, inače će mu doći glave turska vojska. Ne želeći da se pokori [[Sultan|turskome sultanu]], Lazar prihvata da ode u boj, i po cenu sopstvenoga života. Dana [[15. jun]]a (28 po novom kalendaru) [[1389]] godine, sastašoše se [[Srpska vojska]] protiv strašne [[Osmanlije|turske]], zbog starosti, u književnosti pominje sa da sultan nije učestvovao u bici, već je posmatrao, a komandu preuzeše dva mu sina [[Jakub Čelebija]] i Bajazit. U početku, pobjeđivala je bila Srpska vojska, i ako je, prema nekim izvorima bila znatno manja od turske, međutim, kada su [[Janjičari]], kojih je bilo oko 2000-3000, istupili u borbu, Srpska vojska počela je da gubi. Srpski velikodostojnik, [[Miloš Obilić]], oputio se prema sultanu u nameri da ga ubije na prevaru. Ovo beše uspešno, i turski sultan bi ubijen. Zbog ovoga, Bajazit je naredio da se [[vojvoda]] [[Miloš Obilić|Obilić]] pogubi. Milošu je odrubljena glava, i kako se kaže, bi postavljena na koplju da visi dan i noć. Nakon očevlje smrti, Bajazit ga nasleđuje, ali zbog straha da ga brat ne zbaci s trona, prva naredba bi da mu se pogubi brat [[Jakub Čelebija]], ovim Sultan Bajazit je uveo bratoubistvo u [[Osmanlije|Osmanskoj dinastiji]], i bi prvi [[Spisak sultana Osmanskog carstva|Osmanski sultan]] koji pogubi svoga brata.
Ubrzo, [[Janjičari]] su zarobili [[Lazar Hrebeljanović|srpskoga kneza]], i Bajazit naredi da mu glava padne u prašinu, te ga pogubi, kao i većinu srpske vojske. Nakon bitke, surpuga kneza Lazara, kneginja [[Milica Hrebeljanović]] pristala je, u ime svog maloletnog sina [[Stefan Lazarević|Stefana]], da održi vazalne odnose prema sultanu i [[Osmansko carstvo|Osmanskoj imperiji]]. Bajazit se, kao dogovor mira, oženio kćerkom Lazara i Milice, [[Olivera Lazarević|Oliverom]], a ona je ukupno u sultanov harem provela dvanaest godina kako bi spasila svoju državu i narod.
=== Osvajanja u Anadoliji ===
Sultan Bajazit je, razlikovavši se od oca koji je osvajanja namenio u [[Evropa|evropi]], krenuo ka [[Anadolija|Anadoliji]]. Dokle god su Osmanske snage bile u [[Evropa|Evropi]], mali Anadolijski bejluk je pokušao da povrati teritorije koje su preuzete od njih od strane [[Osmanlije|Osmanlija]]. Ali u zimskom periodu između [[1389]] i [[1390]] godine, Bajazitova vojska je na čelu sa njim poharala Bejluk upavši u samu Anadoliju. A posle toga, osvojili, su i Zapadni deo, poturčivši sav hrišćanski narod. Ovo je bio prvi put da su [[Osmanlije]] došle do [[Egejsko more|Egejskog]] i [[Mediteransko more|Mediteranskog]] mora, Bajazit se osigurao, tako što je počeo graditi podmorske flote na istim mestima, kasnije je ta flota opustošila ostrvo [[Hios]].
Oko [[1390]] godine, Bajazit je zauzeo [[Konja|Konju]], koji je bio prestonica tj. glavni grad velikog bejluka [[Karaman]]a. Godinu dana posle toga, karamanski hit Ala al-Din ibn Halil nastalja rat protiv Bajazita, ali je bio poražen, zarobljen i pogubljen. Nakon osvajanja Karamana, [[Kajseri|Kajsera]] i [[Sivas]]a, mnoge države poslali su svoje sluge da osiguraju mir sa [[Osmanlije|Osmanlijama]], uvidevši Bajazitovu moć.
Jedan Beg iz Anadolije pokušao je našuškati ljude protiv Bajazita, govoreći kako se sprema da ih sve pogubi, jer misli da će mu oni preoteti [[Osmansko carstvo|carstvo]], kao posledica toga, narod se pobunio, ali velikim novcem, pobuna je ugašena, zahvaljujući [[Osman-paša|Osman-paši]], koji je bio izuzetno cenjen vojnik, i veliki Osmanski državnik, zbog ovoga, Bajazit je nagradio Pašu, istovremeno pogubivši Bega koji je našuškao narod protiv njega.
=== Osvajanje Bugarske ===
U [[1393]], kada je učvrstio svoju vlast u [[Anadolija|Anadoliji]], Bajazit je nastavio tamo gde je njegov otac stao, krenuo je ka osvajanjem [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]]. Do tog vremena, [[Osmanlije]] su pogoršale odnos sa [[Mađarska|Mađarskom]], čiji je kralj [[Žigmund Luksemburški]] postao njihov glavni neprijatelj. Oko [[1394]], Bajazit je redovno pokretao napadne na Južnu Mađarsku, i zbog toga, u Centralnoj Evropi, [[Osmansko carstvo]] počelo je da bude ogromna pretnja. [[Vlaška]] je nastojala da se oslobodi od Mađarskih vlasti, pa je tako potpisan mir između njih i Osmanskog carstva. Kralj Žigmund je zahtevao od Bajazita da se ne meša u poslove u [[Bugarska|Bugarskoj]], koja je bila pod pokroviteljstvom Mađarske, ali Bajazit je odbio želeći [[Bugarska|Bugarsku]] za sebe.
Žigmund je nastajao da ojača svoj uticaj u malim državama čije su granice bile Osmansko-Ugarske, stvarajući prepreku turskih osvajača, pa i samog Bajazita. Kralj je napao [[Bugarska|Bugarsku]], uzevši im [[Nikopolj (Bugarska)|Nikopolj]] na Dunavu, ali je ubrzo napustio grad kada je Mađarska vojska delovala protiv Turske. Bajazitova vojska se u jesen [[1393]] nastanila u glavnom gradu [[Bugarska|Bugarske]], tačnije nastanili su se u gradu [[Veliko Trnovo|Trnovu]], kojeg su osvojili. Bugarski car [[Jovan Šišman]] postao je vazal Turaka, ali, kasnije ih je izdao sve dok nije bio zarobljen i ubijen u [[1395]] godini. Bugarska je, smrću, njigovog cara izgubila nevinost, te postala pokrajina [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]].
=== Opsada Carigrada ===
Bajazitov, najveći cilj, bio je da osvoji [[Konstantinopolj]] odnosno [[Carigrad]], koji je sve vreme bio u ruke [[Vizantinci|Vizantinaca]], držao je grad pod opsedom punih sedam godina od [[1394]] do [[1401]] godine, ali nikada nije imao šanse da ga osvoji. Kasnije, je međutim, njegov potomak [[Mehmed II Osvajač]] uspeo da osvoji grad, i stvori državu kakvu je Bajazit sanjao. Bajazitova sama opsada Carigrada bila je jedna od presudnih za budućnost [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]].
== Smrt i Bitka kod Angore ==
{{glavni članak|Bitka kod Angore}}
[[Datoteka:Chlebowski-Bajazyt w niewoli.jpg|mini|desno|250px|Bajazit I u zatočeništvu]]
Upadom mongolske vojske pod vođstvom strašnog Kana Timura - [[Tamerlan]]a, Bajazit se morao suočiti sa [[Mongoli]]ma kod [[bitka kod Angore|Angore]]. U bici [[1402]]. godine bio je pobeđen i zarobljen. U toku ili neposredno posle bitke, zarobljena je i njegova supruga [[Olivera Lazarević|princeza Olivera]]. Tamerlan ju je kasniije oslobodio bez otkupa zahvaljujući dogovoru sa njenim bratom [[Stefan Lazarević|despotom Stefanom]], koga je izuzetno poštovao kao velikog i hrabrog ratnika. Posle godinu dana, Bajazit je izvršio samoubistvo, a nakon njegove smrti u zarobljeništvu, Timur je dozvolio da se posmrtni ostaci Bajazita prebace u [[Bursa|Bursu]].
== Građanski rat ==
{{glavni članak|Građanski rat u Osmanskom carstvu}}
Sultan-Bajazitovo carstvo se raspalo zbog nejedinstva njegova četiri sina [[Isa Čelebija|Ise]], [[Mehmed I|Mehmeda]], [[Musa Čelebija|Muse]] i [[Sulejman Čelebija|Sulejmana]], ali i kroz politiku samog Timura. Sledilo je 11 godina bezvlašća i [[Građanski rat u Osmanskom carstvu|građanski rat]]. Iz građanskog rata je kao pobednik izašao Bajazitov sin Mehmed, koji ga je nasledio na prestolu.
== Porodica ==
'''Surpuge'''
*Angelina Hatun
*Devletšah Hatun
*Marija Hatun
*Hafize Hatun
*Sultan Hatun
*[[Olivera Lazarević|Despina (Olivera) Hatun]]
*Devlet Hatun
'''Muška deca'''
*Princ Ertugrul Čelebija
*Princ [[Isa Čelebija]]
*Princ [[Mustafa Čelebija]]
*Sultan [[Musa Čelebija]]
*Princ Ibrahim Čelebija
*Princ Kasim Čelebija
*Princ Jusuf Čelebija
*Princ Hasan Čelebija
*Sultan [[Sulejman Čelebija]]
*Princ Omer Čelebija
*Sultan [[Mehmed I|Mehmed Čelebija]]
'''Ženska deca'''
*Sultanija Irhondu
*Sultanija Melike
*Sultanija Fatma
*Sultanija Oruz
*Sultanija Hundi
*Sultanija Fatima
== Literatura ==
| |||