Verzija na datum 3 septembar 2015 u 22:33 uredi OC Ripper (razgovor \| doprinos) Birokrati, Administratori interfejsa, Administratori 279.275 izmena m Vraćene izmjene 31.223.145.129 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika OC Ripper ← Starija izmjena		Verzija na datum 23 septembar 2015 u 13:58 uredi poništi MilanBgd (razgovor \| doprinos) 29 izmena mNema sažetka izmjene Novija izmjena →
Red 5: \|opis_slike= \|datum=[[1941]]. - [[1945]]. \|mjesto=[[~~Jugoslavija~~]] \|povod= \|teritorij= \|ishod= Pobjeda partizana \|strana1= [[Savezničke sile\|Saveznici]]:<br />[[Datoteka:Yugoslav Partisans flag 1945.svg\|border\|22px]] '''[[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije\|NOVJ]]'''<br /> {{flagicon\|Kraljevina ~~Jugoslavija~~}} [[Jugoslovenska kraljevska vojska]] (od aprila 1941. u emigraciji, iza 1944. integrirana u NOVJ) [[Datoteka:Flag of the United Kingdom.svg\|22px\|border]] [[Ujedinjeno Kraljevstvo\|Velika Britanija]]<br /> [[Datoteka:Flag of the Soviet Union (1923-1955).svg\|border\|22px]] [[Sovjetski Savez\|SSSR]]<br /><small>(ograničeno sudjelovanje, 1944. - 1945.)</small><br /> Red 69: }} [[Drugi svjetski rat]] na području [[~~Jugoslavija\|~~Jugoslavije]] je formalno počeo napadom njemačkih i italijanskih snaga na [[Kraljevina ~~Jugoslavija~~\|Kraljevinu Jugoslaviju]] [[6. 4.\|6.4.]] [[1941]]., a završio [[15. 5.\|15.5.]] [[1945]]. s kapitulacijom [[Sile Osovine\|osovinskih]] snaga na [[Balkan]]u. Prije tog datuma su neprijateljstva na teritoriji [[Istra\|Istre]] i primorja<ref>Teritorije buduće [[Socijalistička Federativna Republika ~~Jugoslavija~~\|SFRJ]], koje su prije rata bile dio Italije</ref> formalno započela [[10. 6.\|10.6.]] [[1940]]. kada je fašistička Italija objavila rat [[Ujedinjeno Kraljevstvo\|Velikoj Britaniji]] i [[Francuska\|Francuskoj]], a stvarno dan prije aprilskog rata napadom [[treći rajh\|njemačkih]] snaga na garnizon Jugoslavenske vojske kod [[Ђердап\|Đerdapa]], a nakon 15.5. 1945. su bilježeni manji okršaji jugoslavenskih snaga sigurnosti s ostacima poraženih [[četnici\|četničkih]] i [[ustaše\|ustaških]] jedinica. Iako je regularna [[Jugoslovenska vojska]] poražena, organizovan je [[narodnooslobodilački pokret Jugoslavije\|masovni pokret otpora]], predvođen [[Komunistička partija Jugoslavije\|Komunističkom partijom Jugoslavije]]. U toku [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije\|oslobodilačke borbe]] partizanska [[gerila]] je izrasla u [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije\|Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije]], koja se borila protiv okupatora i njihovih slugu. Mihailovićevi [[četnici]] su također započeli kao [[pokret otpora]], ali su tokom rata uspostavili [[saradnja četnika sa snagama Osovine u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~\|saradnju sa Osovinom]]. Paralelno sa ratom protiv okupatora, u srpskim krajevima je vođen i bespoštedni [[Četničko-partizanski sukob\|rat partizana i četnika]]: {{citat\|S jedne strane našla se partizanska, organizovana i disciplinovana vojska koja je, uz stalnu borbu protiv okupatora, vodila i borbu za revolucionarni preokret i uvođenje komunizma. S druge strane bila je slabo organizovana, nedisciplinova i nedovoljno subordinirana [[Jugoslovenska vojska u otadžbini]] koja je rat otpočela kao pokret otpora, ali je u Srbiji, već u jesen 1941, ušla u kolaboraciju sa okupacionim snagama pokušavajući da se, na prvom mestu, bori protiv komunistički orijentisanih partizanskih jedinica.<ref name="Dubravka Stojanović: Ulje na vodi">[http://pescanik.net/wp-content/PDF/dubravka_stojanovic-ulje_na_vodi.pdf Dubravka Stojanović: Ulje na vodi]</ref>\|[[Dubravka Stojanović]]}} Nemci su krajem [[1943]]. ocenili da situacija u Jugoslaviji nije više stvar neke "okupirane teritorije", već dobija značaj koji je odlučujući za rat, otvaranjem fronta u neposrednoj blizini granice [[Treći rajh\|Rajha]].<ref name="Balkanu 1 1943">[https://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98_%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0_%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%BE_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9A%D1%83_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%83_1.11.1943. Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.]</ref> Partizani su, [[Saveznici i ~~Jugoslavija~~\|uz podršku saveznika]], vodili borbu za oslobođenje od okupatora i dolazak na vlast, dok su četničke jedinice, vremenom ostavši bez savezničke podrške, ušle u [[saradnja četnika sa snagama Osovine u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~\|potpunu kolaboraciju na svim nivoima]] u pokušaju da spreče dolazak ideoloških protivnika na vlast.<ref name="Dubravka Stojanović: Ulje na vodi"/> Nakon pet godina borbe, fašističke snage su pobeđene a ~~Jugoslavija~~ oslobođena 5. [[1945]]. godine, u saradnji sa [[Crvena armija\|Crvenom armijom]] i zapadnim [[Savezničke sile\|Saveznicima]]. == Nacistički plan za Jugoslaviju == Red 84: Jugoslovenskom stanovništvu je namenjen podređeni status, a mnogima od njih sudbina roblja, odnosno besplatne radne snage u Nemačkoj. Slovenija je bila pripojena Njemačkom Reichu, i Slovenci su bili određeni za istrebljenje ili [[germanizacija\|ponjemčivanje]]. [[Adolf Hitler\|Hitler]] je svojim zvaničnicima naredio "da ove zemlje ponovo načine nemačkim".{{sfn\|Tomasevich\|2001\|pp=85}} Njemački planovi su uključivali deportaciju [[Slovenci\|Slovenaca]] u Hrvatsku i Srbiju i [[Srbi u Hrvatskoj\|Srba iz Hrvatske]] u Srbiju, što je ubrzo i naređeno. [[Joachim von Ribbentrop]], ministar vanjskih poslova Trećeg Reicha, je pred sudom u Nimbergu priznao da su ove naredbe nastale u njegovom uredu.<ref>Secretariat of the Tribunal, Trial of the Major War Criminals, (Nuremberg: International Military Tribunal: 1947: Vol. X. p. 434.</ref> [[Progon Srba u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~\|Istrebljenje Srba]] u [[Nezavisna Država Hrvatska\|NDH]] ohrabrivao je sam [[Adolf Hitler]], koji je već [[6. 6.\|6. juna]] primio Pavelića i posavetovao ga da "''ako želi istinski stabilnu hrvatsku državu, onda mora da pedeset godina vodi nacionalno netolerantnu politiku''".<ref>[http://www.vreme.com/cms/view.php?id=999408 Zaboravljena antifašistička tradicija]</ref> Hitler je u kasnijem periodu nameravao da granice Rajha pomeri još na istok, odnosno da anektira čitavu [[Nezavisna Država Hrvatska\|NDH]], odnosno Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu, kao što je govorio svojim glavešinama: "''Kasnije jednom doći ćemo na to, da Hrvatsku inkorporiramo u Rajh ili da iz nje napravimo protektorat''".<ref>[http://sr.wikisource.org/sr/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B0_%D1%81%D0%B0_%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BC%D0%B0_11.8.1944. Nemački zapisnik sa pregovora sa četnicima 11.8.1944.]</ref> Pored toga je trebalo istrebiti sve jugoslovenske [[Jevreji\|Jevreje]] u opsežnim operacijama [[Holokaust]]a. Red 94: [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 101I-602-B1242-25A, Balkan, italienische Spähpanzer.jpg\|right\|thumb\|Italjianska oklopna kolona na Balkanu.]] [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 101I-161-0256-10, Balkan, Spähpanzer, bulgarische Soldaten.jpg\|right\|thumb\|Bugari i Nemci čuvaju zarobljene pripadnike [[Jugoslovenska vojska\|Jugoslovenske vojske]].]] Neposredno prije izbijanja i u prvim godinama drugog svjetskog rata ~~Jugoslavija~~ je nastojala očuvati svoju neutralnost. Razlozi su bili prije svega u slabosti države izazvane kako nepravladanim posljedicama [[Velika ekonomska kriza\|velike ekonomske krize]], tako i unutrašnjim sukobima, prvenstveno na etničkom planu. Od njih je bio najvažniji onaj [[Srpsko-hrvatski sukob\|između Srba i Hrvata]], tek djelomično riješen kompromisom temeljem koga je formirana [[Banovina Hrvatska]] u augustu [[1939]]. Slabosti Jugoslavije je pridonosio i njen izuzetno nepovoljan geostrateški položaj, odnosno okruženost državama koje su - kao [[Italija]], [[Mađarska]] i [[Bugarska]] - prema njoj pokazivale [[iredentizam\|iredentističke]] pretenzije. Nakon [[Pad Francuske\|pada Francuske]] je postalo jasno da ~~Jugoslavija~~ ne može očekivati neku efikasnu pomoć od zapadnih [[Savezničke sile\|Saveznika]], pa se službena politika vlade Cvetković-Maček sve više okretala [[Adolf Hitler\|Hitlerovoj]] Njemačkoj, odnosno [[Sovjetski Savez\|Sovjetskom Savezu]], s kojim su 1940. uspostavljeni diplomatski odnosi. Nastojanje Hitlerove Njemačke da osigura sigurno zaleđe za [[Operacija Barbarossa\|Operaciju Barbarossa]], odnosno očuva strateški važne naftne instalacije u Rumunjskoj od britanskoj bombardiranja je bilo razlogom za planiranje [[Operacija Marita\|Operacije Marita]], odnosno njemačke intervencije u [[italijansko-grčki rat]]. ~~Jugoslavija~~ je njemačkim trupama morala dati siguran prolaz, te je, slično kao i druge države regije [[25. 3.\|25.3.]] [[1941]]. prisiljena na potpisivanje Trojnog pakta i formalno priključenje [[Sile Osovine\|Silama Osovine]]. Međutim, samo dva dana kasnije je u Jugoslaviji izveden [[puč]] grupe pro-britanskih oficira na čelu s [[Dušan Simović\|Dušanom Simovićem]]. Iako je nova vlada signalizirala da Trojni pakt ostaje na snazi, Hitler je donio odluku da se ~~Jugoslavija~~ vojnički napadne zajedno s Grčkom. Rezultat te odluke je bio tzv. [[aprilski rat]] tokom koje su njemačke snage relativno lako porazile jugoslavensku vojsku i prisilile je na kapitulaciju [[17. 4.\|17.4.]] [[1941]]. === Komadanje Jugoslavije === {{main\|Okupacija Jugoslavije u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~}} [[Datoteka:Axis occupation of Yugoslavia 1941-43 02.png\|thumb\|[[Okupaciona podela Jugoslavije u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~]]]] Nakon što je jugoslavenska vojska poražena, a Simovićeva vlada se sklonila u izbjeglištvo, pobjedničke Sile Osovine su odlučile Jugoslaviju podijeliti među sobom. Red 150: Partizanske snage iz Srbije su nakon sloma Užičke republike prešle u [[Podrinje\|Istočnu Bosnu]], čije su planine postale nova baza njihovih operacija. Tada započinju koraci ka stvaranju većih, mobilnijih formacija koje će postati poznate pod nazivom [[proleterske brigade]]. Taj je proces djelomično usporen s [[operacija Jugoistočna Hrvatska\|~~drugom~~ neprijateljskom ofanzivom]], nakon koje partizanske snage dolaze na granicu Bosne i Crne Gore te zauzimaju Foču od koje će napraviti svoje glavno uporište u tzv. [[Fočanski period\|Fočanskom periodu]]. Taj period krajem proljeća završava tzv. [[treća neprijateljska ofanziva\|trećom neprijateljskom ofanzivom]], nakon koje su osovinske snage potisnule partizanske jedinice iz Istočne Bosne. Međutim, partizanske snage - koje su u međuvremenu narasle na nekoliko proleterskih brigada - započinju veliki [[pohod na Bosansku Krajinu]], koji će kao posljedicu imati jačanje partizanskog pokreta u zapadnim dijelovima Jugoslavije - pogotovo Sloveniji, Hrvatskoj i BiH. Red 158: === Bitke na Neretvi i Sutjesci === {{main\|Bitka na Neretvi\|Bitka na Sutjesci}} [[Datoteka:~~Jugoslavija~~ i Evropa maj 1943.jpg\|minijatura\|Oslobođena partizanska teritorija u Jugoslaviji i Hitlerova tvrđava Evropa, maja 1943. godine.]] [[Datoteka:Jedinice Trećeg korpusa u Tuzli 1943.jpg\|mini\|Jedinice [[Treći korpus NOVJ\|Trećeg korpusa NOVJ]] [[Prva tuzlanska operacija NOVJ\|ulaze u Tuzlu]] 1943.]] {{citat\|»U poređenju sa partizanima, njemački vojnik je slabije obučen za vođenje borbe u planinama i često nije dorastao fanatično borbenim partizanima, koji su se potpuno srodili sa zemljištem, a pored toga imaju podršku stanovništva. Teškoće na jugoslovenskom ratištu naročito u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Slavoniji, ravne su teškoćama na istočnom i afričkom frontu, a veliko prostranstvo i pošumljenost terena predstavlja izuzetne teškoće«.<ref>http://www.znaci.net/00001/46_77.htm</ref>\|[[Edmund Glaise-Horstenau]]}} Red 171: === Kapitulacija Italije i savezničko priznanje partizana === {{main\|Kapitulacija Italije\|Saveznici i ~~Jugoslavija~~}} [[Datoteka:Ustanak u Jugoslaviji 1943.png\|minijatura\|Ustanak u Jugoslaviji septembra 1943. godine, nakon kapitulacije Italije.]] {{quote\|Do sredine 1943 partizanski otpor Nemcima i njihovim saveznicima je porastao od dimenzija puke smetnje do glavnog faktora u opštoj situaciji. U mnogim delovima okupirane Evrope neprijatelj je trpeo gubitke od ruku partizana koje je teško mogao priuštiti. Nigde ti gubici nisu bili teži nego u Jugoslaviji.<ref>[http://www.znaci.net/00001/3_1_0.htm Basil Davidson: PARTISAN PICTURE] "By the middle of 1943 partisan resistance to the Germans and their allies had grown from the dimensions of a mere nuisance to those of a major factor in the general situation. In many parts of occupied Europe the enemy was suffering losses at the hands of partisans that he could ill afford. Nowhere were these losses heavier than in Jugoslavia."</ref>\|[[Basil Davidson]]}} Red 190: * "'''Premijer Čerčil''': Izvanredne stvari postižu se u Jugoslaviji od strane Tita, koji radi mnogo više nego što je Mihailović postigao. Nema planova da se u Jugoslaviju pošalje velika armija, ali se Nemcima može zadati udarac kroz pomaganje Titovih snaga putem povećanog snabdevanja."<ref>Splendid things had been accomplished in Yugoslavia by Tito, who is doing much more than Mihailovich had accomplished. There were no plans to put a large army into Yugoslavia, but a blow could be struck at the Germans by means of assisting the Tito forces through increased supplies. [http://znaci.net/00002/334.htm SEXTANT/EUREKA CONFERENCES (Cairo and Tehran. 22 November-7 December 1943)], strana 519</ref> Zahvaljujući probijanju nemačkog sistema šifrovanja radio-saobraćaja, saveznički rukovodioci raspolagali su veoma dobrim informacijama o zbivanjima u [[~~Jugoslavija\|~~Jugoslaviji]], i doneli su odluku o pružanju što veće moguće pomoći [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije\|NOVJ]] u materijalu i putem taktičkog sadejstva. Izbačen iz savezničkog tabora, Mihailović se okrenuo sa pomoć Nemcima: [[Datoteka:Četnici i Nemci.jpg\|thumb\|right\|[[Četnici]] poziraju sa okupacionim snagama.]] Red 230: == Gubici == {{main\|Demografski gubici Jugoslavije u ~~drugom~~ svjetskom ~~ratu~~}} [[Demografski gubici Jugoslavije u ~~drugom~~ svjetskom ~~ratu~~]] su izrazito veliki, i iznose preko milion žrtava rata, prema procenama vodećih stručnjaka SFRJ [[Bogoljub Kočović\|Bogoljuba Kočovića]] i [[Vladimir Žerjavić\|Vladimira Žerjavića]]. Najveći deo žrtava čine civili. Prema nemačkom dokumentu, pronađenom kod generala [[Hermann Reinecke\|Reineckea]], ukupni nemački gubici na Balkanu iznose 24.000 ubijenih i 12.000 nestalih, ne pominjući ranjene. Većina gubitaka na Balkanu Wehrmachtu je nanesena u Jugoslaviji.<ref>[http://www.znaci.net/00001/3_2_8.htm Basil Davidson: PARTISAN PICTURE] "According to German casualty lists quoted by The Times for July 30th, 1945, from documents found amongst the personal effects of General Reinecke, head of the Public Relations Department of the German High Command, total German casualties in the Balkans amounted to 24,000 killed and 12,000 missing, no figure being mentioned for wounded. A majority of these casualties suffered in the Balkans were inflicted in Jugoslavia."</ref> Red 240: == Vidi također == {{Commonscat\|Yugoslavia in World War II}} * [[Okupacija Jugoslavije u ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~\|Okupacija Jugoslavije]] * [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije]] * [[Demografski gubici Jugoslavije u ~~drugom~~ svjetskom ~~ratu~~]] * [[Saveznici i ~~Jugoslavija~~]] == ~~Literatura~~Litera == * {{Cite book\|last= Tomasevich\|first=Jozo \|authorlink=\|coauthors=\|title=RAT I REVOLUCIJA U JUGOSLAVIJI 1941-1945; OKUPACIJA I KOLABORACIJA\|year=2010\|url=http://znaci.net/00003/524.htm\|publisher=EPH, Liber ISBN 978-953-300-147-0 (EPH)\|id=\|ref=harv}} * {{Cite book\|last= Petranović\|first=Branko \|authorlink=\|coauthors=, Momčilo Zečević\|title=~~JUGOSLAVIJA~~ 1918-1988. TEMATSKA ZBIRKA DOKUMENATA\|year=1985\|url=http://znaci.net/00001/138.htm\|publisher=Nolit\|location=Beograd\|id=\|ref=harv}} * {{Cite book\|last= Petranović\|first=Branko \|authorlink=\|coauthors=\|title=ISTORIJA JUGOSLAVIJE, knjiga II - NARODNOOSLOBODILAČKI RAT I REVOLUCIJA\|year=1988\|url=http://znaci.net/00001/96.htm\|publisher=Nolit\|location=Beograd\|id=\|ref=harv}} * {{Cite book\|last= \|first=\|authorlink=\|coauthors=\|title=HRONOLOGIJA NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA 1941-1945\|year=1964\|url=http://znaci.net/00001/53.htm\|publisher=Vojnoizdavački zavod\|location=Beograd\|id=\|ref=harv}} Red 255: == Vanjske veze == * [http://www.cdsee.org/jhp/pdf/WorkBook4_bih.pdf Historijska čitanka, Drugi svjetski rat na Balkanu] * [http://www.znaci.net/ Biblioteka Znaci, posvećena ~~Drugom~~ ~~svetskom~~ ~~ratu~~ u Jugoslaviji] {{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}} {{Drugi svjetski rat}} [[Kategorija:~~Jugoslavija~~ u ~~Drugom~~ svjetskom ~~ratu~~\| ]] [[en:Yugoslav Front (World War II)]]

Drugi svjetski rat u Jugoslaviji – razlika između verzija