Janjičari – razlika između verzija

{{Vojna jedinica

|deo= '''[[otomanska vojska]]'''

|slika=[[Datoteka:Welt-Galleria T085.jpg|250px]]

|oficir3=

|oficir4=

|odlikovanja=

}}

 

Janjičare je osnovao sultan [[Murat I]] i to od [[хришћанин|kršćanskih]] dječaka prikupljanih kroz sistem [[Danak u krvi|Danka u krvi (devširm)]] u tek osvojenim zemljama u [[14. vijek|14. st.]]<ref name=Kinross>Patrick Kinross: The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire London: Perennial. ISBN 978-0-688-08093-8, str. 48–52</ref> raspustio ih je sultan [[Mahmud II|Mahmud II.]] nakon [[1826]] kad su postali prijetnja njegovoj vlasti.<ref name = Kinross>Kinross, str. 456–457.</ref>

Osnivanje Janjičara se tradicionalno pripisuje osnivaču [[Otomansko Carstvo|Otomanskog carstva]]

[[beg]]u [[Orhan]]u (oko 1285 - 1359)<ref name=Nicolle>David Nicolle: ''The Janissaries''. London: Osprey Publishing (1995). ISBN 978-1-85532-413-8, str. 7.</ref> Suvremeni istraživači otomanske historije poput ''Patricka Kinrossa'', to stavljaju u nešto kasnije vrijeme oko [[1365]], i pripisuju to njegovu sinu [[Murat I|Muratu I]], prvom [[sultan]]u Otomanskog carstva.<ref name=Kinross/> Janjičari su bili prva otomanska stalna vojna formacija, zamjena za dotadašnju plemensku dobrovoljačku vojsku -''gazi'', čiji je moral i lojalnost često bio upitan.<ref name=Kinross/> Otomanski Turci nisu imali ograda prema "robovskoj (podaničkoj) vojsci" jer su dotad imali velikih iskustava sa regrutiranjem najamničkih i podaničkih jedinica.

Janjičari su bili ''kapıkulları'' ([[turski jezik|turski]]:singular ''kapıkulu''), "sluge kod vrata" - "tjelesna straža Visoke Porte", čudnog položaja - nit potpuno slobodni ljudi, a niti potpuni robovi ([[turski jezik|turski]]: ''köle'').<ref>Shaw, Stanford; Ezel Kural Shaw (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Volume I. Cambridge: Cambridge University Press. str. 27. ISBN 0-521-21280-4.</ref> Janjičari su zapravo bili prva profesionalna stajaća vojska nakon Rimskog carstva, podvrgnuta strogoj vojničkoj disciplini, koja je dobijala plaću i penziju u starosti, a nakon obuke mogli su se i ženiti, od Sulejmana II <ref name=milo/>. Sve to od njih je stvorilo jednu posebnu klasu<ref>Zürcher, Erik (1999). Arming the State. United States of America: LB Tauris and Co Ltd. str. 5. ISBN 1-86064-404-X.</ref>, koja se vremenom toliko ojačala da je postala sama sebi svrha. Janjičari su ušli u sukobe sa otomanskom dvorskom aristokracijom, oko temeljnih pitanja vjere i upravljanja carstvom, postali su protivnici reformi (osobito onih koje bi dovodila u pitanja njihova stečena prava) na kraju su se toliko osilili da su svrgavali i postavljali sultane.

 

 

Prema istraživanju Michaela Antonuccija, otomanski provincijski administratori dobijali su zadatak svake pete godine, da prikupe nove buduće janjičare među kršćanskim podanicima. Izabrani dječaci koji bi uobičajeno imali između 10 do 12 godina, uzimani su od roditelja i prvo vrijeme davani turskim familijama da nauče jezik i [[islam]]ske običaje i vjeru. Nakon toga slijedila je vojnička janjičarska obuka - adžami oglan ([[turski jezik|turski]]: ''acemi oğlan'') po [[kasarna]]ma [[Istanbul|Carigrada]], u kojima su nadzirani svih 24 sati na dan i podvrgavani strogoj disciplini. Za školovanja, nisu smjeli puštati bradu, baviti se ičim drugim osim vojničkim vještinama, niti ženiti. Janjičari su bili izuzetno disciplinirani (što je bila prava rjetkost u ranom srednjem vijeku). Najpoznatiji janjičari su bili; [[Skenderbeg|Gjergj Kastrioti-Skenderbeg]], sin jednog od [[despot]]a iz sjeverne [[Albanija|Albanije]] i [[Mehmed-paša Sokolović]], dijete pravoslavnih seljaka iz [[Bosna|Bosne]] koji je kasnije postao [[Vezir|Veliki vezir]] za tri sultana i bio de facto vladar imperija 14 godina.<ref>Imamović, Mustafa (1996). Historija Bošnjaka. Sarajevo: BZK Preporod. ISBN 9958-815-00-1</ref>

[[Datoteka:OttomanJanissariesAndDefendingKnightsOfStJohnSiegeOfRhodes1522.jpg|right|thumb|270px| Janjičari opsjedaju [[Rodos]] 1522. kojeg brane Malteški vitezovi]]

 

Janjičarske jedinice bile su posebne u mnogo čemu, one su bile prva regularna vojska u [[Evropa|Evropi]] nakon [[Rimsko Carstvo|Rimskog carstva]] sa vlastitim [[uniforma]]ma, plaćom, vojnom muzikom [[mehter]], stanovali su u posebnim [[kasarna]]ma i prvi se počeli služiti vatrenim oružjem. Po tim karakteristikama janjičari su bili predhodnica modernih armija. Za razliku od njih [[Feudalizam|feudalni]] evropski vladari tog doba podizali su vojsku jedino za slučaj rata i jedino je tada plaćali. Janjičarski [[bataljon]], koji je stalno bio zajedno - postojao je blizak poput familije, za mirnodopskih vremena oni su služili za stražarsko policijske poslove a u slučaju nužde kao vatrogasci. Janjičari su kvartalno dobijali redovitu plaću, koju im je uručivao osobno sultan obučen u janjičarsku uniformu. <ref name=Uzun>İsmail Uzunçarşılı: Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları: Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. (1988.)ISBN 975-16-0056-1, str. 66-67, 376-377, 405-406, 411-463, 482-483</ref>

 

Za velikih bitaka janjičarske jedinice su bile odlučujuća snaga koja je donosila prednost, iako im je prvenstvena zadaća bila čuvanje sultana. No vremenom su janjičarske jedinice postojale sve manje efikasne u sukobima sa evropskim vojskama, naročito od [[17. vijek|17. st.]] iako su formalno brojem tada bile najveće. Razlozi za pad efikasnosti, ležali su i u činjenici da je s vremenom postati janjičar, bilo izrazito - lukrativno, pa su mnogi bogati i uticajni muslimani slali svoju djecu u janjičare, ali su pomoću korupcije izbjegli da ona prođu - vojničku obuku (adžami oglan). Tako da su oni na papiru bili odlični vojnici, iako u stvarnosti to uopće nisu bili - već su samo dobijali plaću.

 

* '''janjičarski džemat''' (čemat) (graničarske jedinice), do 101 orte

* '''janjičarski buljuk''' (sultanova osobna straža), do 61 orte

* '''saka-baši''' (glavar vodonoša) - [[poručnik]]<ref name=milo/>

 

 

Od početka [[16. vijek|16. st.]], janjičari su opremljeni [[musketa]]ma<ref name=Nicolle36>David Nicolle: The Janissaries. London: Osprey Publishing (1995) ISBN 978-1-85532-413-8, str. 36.</ref> počeli su upotrebljavati prve [[Ručna bomba|granate]] i [[Top|ručne topove]].<ref name=Uzun/> Ispočetka nisu imali [[pištolj]]e, ali su ih uveli nakon [[Kandijski rat|Kandijskog rata (1645–1669)]].<ref name=Nicolle36>Nicolle, str 21-22.</ref>

 

{{izvori}}

 

{{Commonscat|Janissaries}}

* [http://www.ottomanempire.de/Geschichte/Armee/Heerwesen_I/Janitscharen/janitscharen.html Sve o janjičarima] {{de icon}}