Verzija na datum 29 juli 2013 u 01:14 uredi Kolega2357 (razgovor \| doprinos) 20.730.146 izmena m −Kategorija:Bivše države; + 4 kategorije pomoću gadgeta HotCat ← Starija izmjena		Verzija na datum 23 septembar 2013 u 08:48 uredi poništi Autobot (razgovor \| doprinos) Botovi 177.192 izmene m sredjivanje; kozmetičke promjene Novija izmjena →
Red 24: '''Osmansko carstvo''' ili '''Osmanlijsko carstvo''' (na [[osmanlijski turski jezik\|osmanlijskom turskom]]: {{jez-arap\|دولتِ عَليه عُثمانيه}}, ''Devlet-i Aliye-i Osmaniye'', što znači "Osmanlijska uzvišena država"; na [[turski jezik\|modernom turskom]]: ''Osmanlı Devleti'', "Osmanlijska država," ili ''Osmanlı Imparatorluğu'', "Osmanlijsko carstvo"), bilo je [[imperijalizam\|imperijalna]] snaga, smještena na obodu [[Sredozemno more\|Sredozemnog mora]], trajući od [[1288]]. do [[1922]]. Na vrhuncu moći, tokom [[16. vijek]]a, ovo carstvo je obuhvaćalo [[Anadolija\|Anadoliju]], [[Bliski Istok]], dijelove [[Sjeverna Afrika\|Sjeverne Afrike]], dobar dio jugoistočne [[Evropa\|Evrope]], i na sjever sve do [[Kavkaz]]a. Carstvo je obuhvaćalo oblast od oko 24.5 miliona [[kvadratni kilometar\|km²]], mada je dobar dio ovog bio pod indirektnom kontrolom centralne [[vlada\|vlade]]. Carstvo je bilo smješteno napola između Istoka i Zapada, tako da je tokom svog 600-godišnjeg postojanja bilo u međusobnom odnosu sa [[Istočna kultura\|Istokom]] i sa [[Zapadna kultura\|Zapadom]]. Pleme [[Ouzi Turci\|Ouz Turaka]] je u zapadnoj [[Anadolija\|Anadoliji]] osnovalo ovo carstvo, kojim je vladala [[Osmanlijski\|osmanlijska]] (na turskom, ''Osmanlı'') loza, koja je potekla od Oghuz Turaka. Carstvo je osnovao [[Osman I.]] (na arapskom ''ʿUthmān'', عُثمَان , što je u zapadno-evropskim jezicima prilagođeno / iskvareno u ime "Ottoman," pa otuda i ime castva - ''Osmanlijsko'' ili "''Otomansko''" carstvo). [[1453]], nakon što su Osmanlije [[Pad Konstantinopolja\|osvojile]] Carigrad ([[Konstantinopolj]]) (danas moderni [[Istanbul\|İstanbul]]), kao posljednji ostatak [[Bizantsko carstvo\|Bizantijskog carstva]], ovaj grad je postao treća osmanlijska [[prestonica]]. U [[16. vijek\|16.]] i [[17. vijek]]u, Osmanlijsko carstvo je postalo jedna od svjetskih najmoćnijih političkiha sila, od čijeg su se napredovanja uzduž [[Balkansko poluostrvo\|Balkanskog poluostrva]] i južnim obodom [[Poljsko-litvansko kraljvstvo\|Poljsko-litvanskog kraljvstva]] evropske zemlje osjećale ugroženim. Na svom vrhuncu, Carstvo je uključivalo mnoga važna mjesta [[klasična starina\|klasične starine]], među kojima su [[Homer]]ov [[Olimp]], [[Zeus]]ova [[Evropa (mitologija)\|Evropa]], [[Io (mitologija)\|Ijin]] Bosfor, Dijanin hram u [[Efes]]u, [[sarkofag]] [[Aleksandar Veliki\|Aleksandra Velikog]], [[Rajski vrtovi]], [[Noj]]eva (Nuhova) [[Gora Ararat]], [[Avram]]ova (Ibrahimova) oaza i izvori, [[Nil]], [[Besjeda na gori]], brijeg [[Golgota]]. Propad Osmanlijskog carstva je bio posljedica [[Prvi svjetski rat\|Prvog svjetskog rata]], tokom kojeg su savezničke sile, uključujući i [[Arapi\|Arape]], konačno porazile osmanlijske snage na [[Bliski Istok\|Bliskom Istoku]]. Na [[posljedice Prvog svjetskog rata\|kraju rata]] osmanlijska vlada se potpuno raspala, dok su carstvo međusobno podijelile pobjedničke snage. Predstojeće dvije godine su okončane proglašvanjem novih [[država]]. Jedna od novih država bila je [[Turska\|Republika Turska]]. Članovi osmanske dinastije su protjerani iz [[Anadolija\|Anadolije]], gdje su njihovi preci nekad sagradili jedno od najvećih carstava svijeta. [[1999]], turska skupština [parlament] je povratila državljanstvo članovima Osmanlijske porodice, nakon 76 godina. Red 47: === Širenje Osmanlijskog carstva (1453–1683) === Jačanje osmanlijske sile može se podijeliti na dva glavna i karakteristična perioda. Prvi period označava stabilna osvajanja i uspon - od zauzimanja [[Carigrad]]a, [[1453]], do smrti [[Sulejman Veličanstveni\|Sulejmana Veličanstvenog]], [[1566]]. Bio je to period zapanjujućih postignuća Osmanlijskog carstva. Nakon osvajanja Konstantinopolja, Osmanlije su porazili [[Srbi\|Srbe]] u [[Kosovska bitka\|Kosovskoj bici]], [[1389]], što je utrlo put daljnjem širenju u Evropu. Sultan [[Selim I.]] Mrgodni ([[1512]]-[[1520]]), proširio je istočne granice carstva, poražavanjem [[Safavidi\|safavidske]] [[Persija\|Persije]] u [[Bitka kod Čaldirana\|Bici kod Čaldirana]], [[1514]], i osnivanjem [[mornarica\|mornarice]] na [[Crno more\|Crnom moru]]. Selimov nasljednik, Sulejman Veličanstveni će još dalje proširiti carstvo i njegovu moć. Nakon osvajanja [[Beograd]]a, Sulejman osvaja [[Mađarska\|Mađarsku]] u [[Bitka kod Mohača\|Bici kod Mohača]], marširajući pravo do pred zidine [[Opsada Beča\|Beča]], [[1529]]. (Kao što će se kasnije pokazati, bio je ovo krajnji domak Osmanlijskog carstva, nakon kojeg više nije bilo moguće dalje napredovati.) Na Istoku, [[suni]] [[sultan]] i [[halifa]] Sulejman je od iranskih [[šija\|šiita]] oduzeo [[Bagdad]], [[1535]], omogućavajući Osmanlijama kontrolu nad Bliskim Istokom. [[Datoteka:Suleyman I of the Ottoman Empire.jpg\|thumb\|120px\|left\|thumb\|thumb\|[[Sulejman I\|Sulejman I (Veličanstveni)]]]] Red 53: Tokom ovog perioda, vješti [[arhitekt]] i [[inženjer]] bio je čuveni [[Mimar Sinan]], tj. "Arhitekt Sinan," koji je bio član Selimove inženjerske ekipe. Kasnije je Sinan je unaprijeđen u glavnog arhitektu što mu je dalo privilegiju da dizajnira, razije i nadogradi osvojene gradove, zasnivajući se na gradskom planu. Svoje [[Osmanlijsko zlatno doba\|Zlatno doba]] Osmanlije su dostigle za vrijeme vladavine [[Sulejman Veličanstveni\|Sulejmana Veličanstvenog]]. Do okončanja 230 godina fantastičnog uspona doveo je kraj širenja u Evropi. [[Opsada Beča]] nije vodila osmanlijskom širenju u [[Njemačka\|Njemačku]]. Turci su stigli do Beča u odgovoru na miješanja [[Austrija\|austrijskih]] [[Habsburg]]ovaca u pitanja [[Mađarska\|Mađarske]]. No, ovo je neke od osmanlijskih prijatelja pretvorilo u neprijatelje. [[katoličanstvo\|Katolički]] [[papa]] je čak zanemario svoje sekularne interese da bi pozvao na opšti [[Krstaški ratovi\|Krstaški rat]] protiv Osmanlijskog carstva. Tokom narednih nekoliko desetina godina, Osmanlijsko carstvo je postalo ne samo osvajačka sila, nego i oruđe u evropskoj politici. === Stagnacija (1683–1827) === Red 66: [[Požarevački sporazum]] je dao daha kratkom miru, koji je uslijedio između [[1718]]–[[1730]]. Promjena u osmanlijskoj politici prema Evropi je već davala vidne znakove. Carstvo je počelo da utvrđuje gradove širom [[Balkan]]a, koji će postati bedemi odbrane od ekspanzionističkih namjera Evropljana. Zavedene su dodatne javne mjere poput smanjenja [[porez]]a, poboljšanja javnih odnosa, uspostavljanja konzularnih predstavništava i prvih građanskih investiranja u industriju. Bio je to period poznat pod romantičarskim imenom "Doba lala" (na [[turski jezik\|turskom]], ''lale devri''), po čuvenim raskošnim vrtovima [[lala]] u kompleksu [[Topkapi saraj\|carigradskog dvora]]. No, naučni napredak Osmanlija pred zemljama Evrope je u međuvremenu znatno opao, što je period tokom kojeg su Evropljani ubrzali svoja naučna dostignuća širom ovog kontinenta. Osmanlijsko carstvo nije bilo u tehnološkom koraku sa svojim evropskim takmacima, što se ubrzo pokazalo poraznim. Austrija i Rusija su dobile ratove i teritorije, dok su oblasti osmanlijskog carstva kao što je [[Egipat]] postale nezavisne u svemu osim na papiru. Tokom ovog perioda, koji se poklapa s početkom vladavine sultana [[Selim III.\|Selima III]] ([[1789]]-[[1807]]), poduzeti su napori ka modernizaciji sistema. No, mnoge od reformi koje je ovaj sultan pokušao da zavede kako bi revitalizirao carstvo, zakočile su konzervatne snage širom Osmanlijskog carstva, bio to religiozni kadar ili pak sada korumpirani [[janičari]], iako su ovi zvanično bili ukinuti i raspušteni kao vojska [[1826]]. Red 104: Osmanlijski [[sultan]] je bio jedini upravnik i vladar carstva, barem zvanično. Mada su prvi osmanlijski vladari nosili naslov [[beg]]a (''bey''), time priznavajući suverenitet [[Seldžuci Turci\|Seldžučkog]] [[sultanat]]a, [[Murat I]] je bio prvi Osmanlija koji je ponio naslov ''[[sultan]]a'', tj. "[[car]]a" ili "kralja." [[Pad Konstantinopolja\|Padom Konstantinopolja]], [[1453]], država je uveliko stala na put postanka moćne carevine, tako da je [[Mehmed II.\|Mehmed Osvajač]] zaista postao njen prvi istinski car, odnosno [[padišah]]. Od [[1517]] naovamo, osmanlijski sultan je istovremeno bio i [[halifa]] islama, tako da je Osmanlijsko carstvo od ove godine pa do sve do svog raspada, [[1922]] (odnosno do ukidanja [[hilafet]]a, [[1924]]), u stvari bilo i hilafet, tj. islamska vjerska država. Red 190: * [[Caroline Finkel]] Osman's Dream. The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923, [[2005]]. ISBN 0-7195-5513-2. == ~~Eksterni~~Vanjske ~~linkovi~~veze == {{Commonscat\|Ottoman Empire}} * [http://www.osmanli700.gen.tr/english/engindex.html Ottoman Web Site] – Sadrži detaljnu informaciju o Osmanlijskom carstvu (na engleskom)

Osmansko Carstvo – razlika između verzija