|
[[Datoteka:Greater Serbia in Yugoslavia.png|thumb|Nakon [[Nastanak Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|stvaranja]] [[Jugoslavija|Jugoslavije]] velikosrpske aspiracije se [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica|usmeravaju ka zapadu]].]]
'''Velika Srbija''' (ili '''velikosrpska ideologija''') je [[fasizam|fasistička]] ideologija ali su Jugosloveni jednim udarce unistili velikosrpsku tiraniju i nisu smeli pisnuti
==koja je tražila autonomiju Hrvatske, [[Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija]], koja se borila za nezavisnost Makedonij federacije]].<ref>Istorijski arhiv KPJ II. Kongresi i zemaljske konferencije KPJ 1919-1937 (str 316), Beograd 1950.</ref> [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] je smatrala da je osnovni uzrok nacionalnih suprotnosti u Jugoslaviji nasleđe kolonijalne politike srpske buržoazije iz balkanskih ratova u Makedoniji i protiv Albanije, i njena hegemonistička politika u novoj državi.<ref name="KPJ%20II%201950"/> [[Komunistička partija Jugoslavije]] je svoj zadatak videla u odlučnoj borbi protiv nacionalnog ugnjetavanja, a za samoopredeljenje naroda:
[[Datoteka:Radnicke novine 1920.jpg|thumb|150px|left|Cenzurisano izdanje [[Radničke novine|Radničkih novina]] iz [[1920]].]]
{{citat3|Zbog svega toga dužnost je Partije da sa organizacijama radnih masa ugnjetenih nacija vodi zajedničke otvorene borbe za pravo na otcepljenje, odnosno da pomaže pokrete ugnjetenih nacija u cilju formiranja nezavisnih država kako Hrvatske, Slovenije, Makedonije i Crne Gore, tako i radi oslobođenja Albanaca.<ref>Istorijski arhiv KPJ II. Kongresi i zemaljske konferencije KPJ 1919-1937 (str. 339), Beograd 1950.</ref>|Rezoluciji [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] o nacionalnom pitanju, od 25. novembra [[1924]].}}
Komunistička partija se nije zadovoljavala samo borbom za samoopredeljenje, neprestano naglašavajući polovičnost takvih mera i podsećajući da je jedino istinsko rešenje nacionalnog pitanja na Balkanu stvaranje [[Balkanska federacija|Balkanske federativne republike]].<ref>Istorijski arhiv KPJ II. Kongresi i zemaljske konferencije KPJ 1919-1937 (str. 111-112), Beograd 1950.</ref> Sredinom 1930-ih godina, KPJ ublažava stav po pitanju opstanka Jugoslavije, smatrajući da je moguće njeno preuređenje na federalnim osnovama:
{{citat3|Mi nastavljamo svom snagom borbu protiv režima velikosrpskog ugnjetavanja, za slobodu i prava ugnjetenih naroda. Naš stav koji dolazi do izražaja u našem osnovnom zahtjevu: pravo samoopredeljenja sve do otcjepljenja, mi ne mijenjamo. Ali ne smijemo postaviti težište na otcjepljenje, nego potcrtavati da svaki narod ima pravo i treba da sam odluči o svojoj sudbini. Težište se, dakle, postavlja na pravo samoopredeljenja. Baš zbog toga ističemo zahtjev za narodnim skupštinama, odnosno saborima, u [[Zagreb]]u, [[Ljubljana|Ljubljani]], [[Skoplje|Skoplju]], [[Cetinje|Cetinju]] i [[Sarajevo|Sarajevu]], koje će biti izabrane na slobodnim izborima.“<ref>Marko Lolić, Mladost revolucije (str. 41), Beograd, 1981.</ref>|Okružnica Politbiroa Centralnog komiteta KPJ 1935.}}
=== Koncept Srpskog kulturnog kluba ===
{{Glavni članak|Srpski kulturni klub}}
Nefunkcionalnost zajedničke jugoslovenske države dovela je do postepenog obnavljanja velikosrpske ideje. Među srpskim političarima je sazrevalo uverenje da su ujedinjenjem pogrešili i da treba stvoriti Veliku Srbiju.<ref name="Cicvari%C4%87">[http://www.scribd.com/doc/2680864/K- Krsto Cicvarić, Velika Srbija] ''„Jasno da je učinjena velika pogreška što odmah posle pobede nije proglašena Velika Srbija. Da je proglašena Velika Srbija, mi danas ne bismo imali više teškoća s Hrvatima nego što ih imamo, a srpski narod bio bi kompaktniji i pretstavljao bi jaču silu nego što je sada slučaj“''.</ref> Kao rešenje srpskog nacionalnog pitanja, često je predlagana „amputacija Hrvatske“, u suženim granicama, koja bi bila lišena "srpskih" krajeva.<ref name="%C5%A0e%C5%A1elj">[http://media.srpskinacionalisti.com/index.php?id=37 Dr Vojislav Šešelj, ''Ideologija srpskog nacionalizma'']</ref><ref name="Klemen%C4%8Di%C4%87"/> U martu [[1928]]. godine radikalski poslanik [[Puniša Račić]], zloglasni atentator na Stjepana Radića, je na sednici Narodne skupštine zahtevao da se država preuredi i preimenuje u Veliku Srbiju.<ref name="%C5%A0e%C5%A1elj"/>
{{citat3|Ono u čemu smo posle ujedinjenja pogrešili treba popraviti.<ref name="Dimi%C4%87"/>|Jedna od parola SSK-a}}
Zbog nerešenog nacionalnog pitanja u Kraljevini Jugoslaviji, grupa srpskih intelektualaca formira [[Srpski kulturni klub]] (SSK) koji će reafirmisati velikosrpsku ideju.<ref name="Dimi%C4%87">[http://www.cpi.hr/download/links/hr/7033.pdf Ljubodrag Dimić, Srpski kulturni klub i preuređenje jugoslovenske države]</ref> Srpski kulturni klub je Bosansku krajinu označavao „predstražom Beograda“, ističući da oblast Bosne i Hercegovine mora celovita ući u buduću srpsku teritorijalnu jedinicu.<ref name="Dimi%C4%87"/> SKK je predano radio na izdvajanju Srema iz sastava Banovine Hrvatske (srezovi [[Dalj]], [[Vinkovci]] i [[Vukovar]]) i isticao da [[Dalmacija]] nije hrvatska. Potenciran je srpski karakter Makedonije i Kosova. Sve te oblasti smatrao je srpskim zemljama i u njima vodio široku propagandnu akciju.<ref name="Dimi%C4%87"/>
[[1937]]. godine sekretar Srpskog kulturnog kluba i docent Filozofskog fakulteta u Beogradu [[Vaso Čubrilović|Vasa Čubrilović]], uputio je državnim organima poverljivi dokument pod nazivom “[[Isterivanje Arnauta|Iseljavanje Arnauta]]”, koji govori o rešavanju Albanskog pitanja, odnosno o “smišljenom, sistematskom i energičnom” iseljavanju Albanaca iz Jugoslavije i asimilaciji onih preostalih.<ref>[http://www.bosniak.org/bosanski/o-srpskom-velikodrzavnom-projektu/ O Srpskom Velikodržavnom Projektu]</ref> Čubrilović predlaže metode državnog pritiska, otpuštanja, hapšenja, nasilja, zastrašivanja, podmićivanja, slanja paravojnih jedinica i paljenja naselja, u cilju što masovnijeg iseljenja albanskog stanovništa.<ref>[http://www.hic.hr/books/greatserbia/cubrilovic.htm Vaso Cubrilovic, Expulsion of the Albanians (1937)]</ref>
== Velikosrpska ideologija u drugom svjetskom ratu ==
{{Glavni članak|Drugi svetski rat u Jugoslaviji}}
Veliki poticaj velikosrpskoj ideologiji je dao [[drugi svjetski rat]], odnosno događaji koji su uslijedili nakon sloma Kraljevine Jugoslavije u [[aprilski rat|aprilskom ratu]] [[1941]]. godine. Bivša država je podijeljena, a u mnogim od njenih krajeva je srpsko stanovništvo izloženo progonima i masovnim fizičkim likvidacijama. To je pogotovo bio slučaj u [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]] gdje je eliminacija srpskog stanovništva bila dio službene državne politike. Takva traumatična iskustva su mnoge dovela do zaključka kako je opstanak Srba u višenacionalnoj državi nemoguć, odnosno kako bi umjesto obnove Jugoslavije rezultat rata trebala biti velikosrpska država. Te su ideje najeksplicitnije navođene u spisu ''[[Homogena Srbija]]'' [[Stevan Moljević|Stevana Moljevića]], u kome su navedene buduće granice, koje će 1980-ih i 1990-ih biti poznate kao [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica|Šešeljeva linija]].
=== Homogena Srbija Stevana Moljevića (1941) ===
{{Glavni članak|Homogena Srbija|Zločini četnika u Drugom svetskom ratu}}
[[Image:Serbia moljevic1941 en.png|thumb|200px|Granice Srbije prema Moljeviću]]
{{citat3|Osnovna greška u našem državnom uređenju bila je što 1918. g. nisu bile udarene granice Srbije. Ta se greška mora ispraviti, danas ili nikad. Te se granice danas moraju udariti, i one moraju da uhvate celo etničko područje na kome Srbi žive sa slobodnim izlazima na more za sve srpske oblasti koje su na domak mora.|''Homogena Srbija'', Stevan Moljević, 1941.}}
Četnički ideolog [[Stevan Moljević]] 30. juna [[1941]]. godine objavljuje spis ''„[[Homogena Srbija]]“'', kojim se zagovara stvaranje Velike Srbije i njeno etničko čišćenje od drugih naroda. Moljević je insistirao da se jasno omeđe sve srpske zemlje i one učine homogenim u etničkom pogledu. Četnički pokret, iako formalno jugoslovenski opredeljen (službeni naziv: ''[[Jugoslovenska vojska u otadžbini]]''), rukovodio se velikosrpskom ideologijom, zalažući se za stvaranje Velike Srbije u Velikoj Jugoslaviji. Željena homogenost četničke Srbije se postizala sredstvima [[etničko čišćenje|etničkog čišćenja]] i [[genocid]]a. Draža Mihailović je 20. decembra 1941. godine poslao posebnu instrukciju komandantima četničkih odreda [[Đorđije Lašić|Đorđiju Lašiću]] i [[Pavle Đurišić|Pavlu Đurišiću]] na čijim područjima (Crna Gora, BiH, [[Sandžak]]) se nalazio velik broj [[muslimani|muslimana]]. U tom dokumentu se naglašavaju sledeći zadaci četničkog pokreta<ref>Arhiv VII, Ča, k. 1, reg, br. 10/1.</ref>:
[[Datoteka:Moljević i Mihajlović.jpg|thumb|left|[[Stevan Moljević|Moljević]] i [[Dragoljub Mihailović|Mihailović]] na [[beogradski proces|suđenju u Beogradu]] [[1946]].]]
* Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, [[etničko čišćenje|etnički čistu]] u granicama Srbije-Crne-Gore-Bosne i Hercegovine-Srema-Banata i Bačke.
* Borba za uključenje u naš državni život i svih još neoslobođenih teritorija pod Italijanima i Nemcima ([[Trst]]-[[Gorica]]-[[Istra]] i [[Koruška]]) kao i Bugarske, severne Albanije sa Skadrom.
* Čišćenje državne teritorije od svih [[Nacionalna manjina|narodnih manjina]] i nenacionalnih elemenata.
* Stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore, kao i Srbije i Slovenačke, čišćenjem [[Sandžak]]a od muslimanskog življa, a Bosne od muslimanskog i katoličkog življa...
* U krajevima očišćenim od narodnih manjina i ne-nacionalnih elemenata, naseliti Crnogorce (u obzir dolaze siromašne i nacionalno ispravne i poštene porodice)...
U januaru i februaru 1943. Jugoslovenska vojska u otadžbini je sprovela [[Zločini četnika u Drugom svetskom ratu|opsežne operacije genocida i etničkog čišćenja]] u istočnoj Bosni i Sandžaku tokom kojih je ubijeno na hiljade muslimanskih civila, žena, staraca i [[dete|dece]].
Četnici su na [[Svetosavski kongres|Svetosavskom kongresu]] [[1944]]. odlučili da posleratna Jugoslavija bude monarhija sa tri federalne jedinice: slovenačkom, hrvatskom i velikosrpskom, koja je trebalo da obuhvati Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju, Bosnu i Hercegovinu i veći deo Hrvatske. Međutim, ti planovi su propali pobedom [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizana]] i njihovog koncepta nove, socijalističke i federativne Jugoslavije.
===Nedićeva Velika Srbija===
[[Image:Svesrbija en.png|mini|desno|Rekonstrukcija "SveSrbije" na karti okupirane Jugoslavije]]
{{Glavni članak|Nedićeva Velika Srbija}}
Predsednik vlade okupirane Srbije Milan Nedić je predložio stvaranje Velike Srbije, koju je nazivao "SveSrbija". Ovaj projekat je predviđao ujedinjenje Srbije i Crne Gore u njihovim tadašnjim ratnim granicama, kao i priključenje određenih delova Nezavisne Države Hrvatske nastanjenih Srbima. Nedić je ovaj predlog 1943. godine izneo Adolfu Hitleru, koji ga je odbio.
== Velikosrpska ideologija u Drugoj Jugoslaviji ==
{{Glavni članak|Narodnooslobodilačka borba|AVNOJ|SFRJ}}
Pobedom [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizana]] u Drugom svetskom ratu, u skladu sa odlukama [[drugo zasjedanje AVNOJ-a|drugog zasedanja AVNOJ-a]] u [[Jajce|Jajcu]] [[1943]]. godine, obnovljena je [[Demokratska Federativna Jugoslavija|jugoslovenska država na republikanskim i federalističkim principima]], u kojoj je predviđeno da [[južni Slaveni|južnoslovenski]] narodi ([[Srbi]], [[Hrvati]], [[Slovenci]], [[Makedonci]] i [[Crnogorci]]) žive u ustavnim republikama sa jednakim pravima. Crnogorcima i Makedoncima, a kasnije i Muslimanima, je priznato pravo na sopstvenu naciju. Stvoreno je šest socijalističkih republika, a na teritoriji [[Socijalistička Republika Srbija|SR Srbije]] su stvorene dve autonomne pokrajine. U [[socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji]], zvanična ideologija je bila [[bratstvo i jedinstvo|bratstvo-jedinstvo]], a [[nacionalizam]] je smatran štetnom pojavom.
Velikosrpska idelogija je stoga razvijana izvan Jugoslavije, uglavnom među četnicima u emigraciji.
=== Sporazum Pavelić-Stojadinović (1954) ===
{{Glavni članak|Sporazum Pavelić-Stojadinović}}
[[Sporazum Pavelić-Stojadinović]] je bio posleratni sporazum u emigraciji između [[ustaše|ustaškog]] vođe i bivšeg [[poglavnik]]a [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]] [[Ante Pavelić]]a, i srpskog radikalskog vođe i bivšeg predsednika kraljevske vlade [[Milan Stojadinović|Milana Stojadinovića]], potpisan krajem [[1954|1954.]] godine u [[Buenos Aires]]u. Sporazum je predviđao razbijanje [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Federativne Narodne Republike Jugoslavije]] (FNRJ) na tri nezavisne države: [[Slovenija|Sloveniju]], [[Hrvatska|Hrvatsku]] i [[Srbija|Srbiju]]. Pavelić i Stojadinović su branili ovaj antikomunistički savez (obje emigracije nisu priznavale legalnost Titovog režima u Jugoslaviji) kao novi srpskohrvatski sporazum koji je trebao da zameni zastareli [[Sporazum Cvetković-Maček]] iz [[1939|1939.]] godine, kojim je uspostavljena [[Banovina Hrvatska]].
[[Datoteka:Pavelić-Stojadinović.jpg|thumb|left|[[Ante Pavelić|Pavelić]] i [[Milan Stojadinović|Stojadinović]] tokom sklapanja sporazuma.]]
[[Datoteka:Sporazum Pavelic-Stojadinovic.png|thumb|desno|Granice prema [[Sporazum Pavelić-Stojadinović|sporazumu Pavelić-Stojadinović]].]]
Sporazum Pavelić-Stojadinović je predviđao podelu Bosne tako da bi Bosanska Krajina pripala Hrvatskoj, dok bi najveći deo centralne sa istočnom Bosnom, istočna Hercegovina i južna Dalmacija pripali Srbiji. Ovaj sporazum je izazvao žestoke reakcije [[hrvatska dijaspora|hrvatske emigracije]], [[Srpska dijaspora|srpske emigracije]] i [[Josip Broz Tito|Titovog]] režima u Jugoslaviji. Pavelić i Stojadinović su proglašeni za nacionalne izdajnike od strane ustaških i četničkih političkih krugova u iseljenju, dok je jugoslovenski režim odbacivao značaj sporazuma kao "račun bez krčmara", ističući da Pavelić i Stojadinović više nisu nikoga predstavljali.<ref>Soha, Davor. [http://www.politika.co.rs/ilustro/2088/peti.htm ''"Račun bez krčmara"''], Ilustrovana Politika. [http://www.politika.co.rs/ilustro/2088/ Broj 2088.] (23 Januar, 1999.)</ref>
Ovaj sporazum neki smatraju za temelj o kojem će [[Slobodan Milošević|Milošević]] i [[Franjo Tuđman|Tuđman]] [[Sastanak u Karađorđevu|razgovarati u Karađorđevu]] 35 godina kasnije“.<ref name="Pres">[http://www.pressonline.rs/page/stories/sr.html?view=story&id=60682§ionId=63 "Podela Jugoslavije počela u Argentini"], Veljko Lalić, ''Pres magazin'', 15.03.2009.</ref>
== Velikosrpska ideologija za vrijeme raspada SFRJ ==
{{Glavni članak|Raspad SFRJ|Srbija u jugoslovenskim ratovima}}{{citat|To je pitanje sloboda i prava bivstvovanja srpskog etnosa u celini svog duhovnog, kulturnog i istorijskog identiteta bez obzira na sadašnje republičke granice i konstituciju Jugoslavije. Ako se ta sloboda i to pravo ne uvažava, onda nije ostvaren
istorijski cilj srpskog naroda – ujedinjenje svih Srba u jednoj državi (...).<ref>[http://pescanik.net/wp-content/PDF/upotreba_autoriteta_nauke.pdf Olivera Milosavljević, Upotreba autoriteta nauke: Javna politička delatnost SANU (1986-1992)]</ref>|[[Dobrica Ćosić]]}}
[[Datoteka:Breakup of Yugoslavia.gif|thumb|desno|[[Raspad SFRJ]] (1991-2008)]]
Polovinom 1980-ih Srpska akademija nauka i umetnosti donosi [[Memorandum SANU]], koji iznosi stanovište da su Srbi diskriminisani u Jugoslaviji i da se nad njima vrši genocid od strane Albanaca na [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo|Kosovu]]. Nakon toga dolazi do bujanja srpskog nacionalizma i talasa organizovanih protesta Srba i Crnogoraca širom zemlje (mitingaši su imali prevoz organizovan autobusima<ref>[http://www.vreme.com/arhiva_html/454/10.html Vreme broj 454, 18. septembar 1999.]</ref>). Pod pritiskom demonstracija, dolazi do rušenja pokrajinskih vlasti Vojvodine i Kosova, zajedno sa republičkim vlastima Crne Gore, i njihove smene ljudima odanim Slobodanu Miloševiću.
Srpski nacionalisti su označili Jugoslaviju kao najveću katastrofu Srbije, smatrajući kobnom greškom što je Srbija pristala na jugoslovensku državu, umesto da je stvorila Veliku Srbiju u povoljnom periodu nakon Prvog svetskog rata.<ref name="Srbija%20i%20Srednja%20Evropa">[http://www.pescanik.info/content/view/940/85/ Srbija i Srednja Evropa: Jedna propuštena prilika - tragedija Srbije]</ref> Tokom [[ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskih ratova]] 1990-ih, ujedinjenje Srba je bio cilj koji su zastupali srpski političari<ref name="knowledgerush"/>, nasuprot nastojanjima međunarodne zajednice za očuvanjem postojećih granica jugoslovenskih republika. Velikosrpskom idejom su bili prožeti glavni činioci srpske politike (uključujući [[Socijalistička partija Srbije|SPS]], [[Srpska radikalna stranka|SRS]] i [[Srpski pokret obnove|SPO]])<ref name="UN" /><ref name="Klemen%C4%8Di%C4%87">[http://hrcak.srce.hr/file/51762 Mladen Klemenčić, Velikosrpska teritorijalna posezanja]</ref>. [[Arbitražna komisija Mirovne konferencije o Jugoslaviji|Međunarodna arbitražna komisija o Jugoslaviji]] je 1991. godine dala [[pravo|pravno]] mišljenje da samo republike imaju pravo na proglašenje nezavisnosti, a da narodi nemaju, čime je želja srpskog naroda za jedinstvenom državom međunarodno pravno proglašena nelegalnom.
=== Memorandum SANU (1986) ===
{{Glavni članak|Memorandum SANU}}
[[Memorandum SANU]] je dokument koji je izradila [[Srpska akademija nauka i umetnosti]] (SANU) između [[1985]]. i [[1986]]. godine, kao strateški program srpske inteligencije. Memorandum naglašava težak položaj i neravnopravnost srpskog naroda u Jugoslaviji, a posebno na Kosovu, gde se, kako je navedeno, sprovodi „fizički, politički, pravni i kulturni [[genocid]] nad srpskim stanovništvom“. [[Demonstracije na Kosovu 1981.|Demonstracije Albanaca na Kosovu 1981. godine]] srpski akademici nazivaju „neofašističkom agresijom“.<ref>[http://www.pescanik.info/images/stories/pdf/memo/memorandum_sanu.pdf Memorandum SANU]</ref> Memorandum dalje kritikuje [[konfederalizam]] i velika ovlaštenja autonomnih pokrajina, omogućena [[Ustav Jugoslavije od 1974. godine|jugoslovenskim ustavom iz 1974. godine]], ocenjujući da su Srbi njime diskriminisani.<ref name="esiweb">[http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=281&story_ID=13&slide_ID=18 1986: The Memorandum]</ref> Srpski akademici zaključuju da „srpsko pitanje“ neće biti rešeno pre ostvarenja punog nacionalnog i kulturnog jedinstva Srba, bez obzira gde žive (strane 70-73).
Memoradum je neposredno po objavljivanju izazvao burne reakcije u zemlji, zbog svojih pogleda na stanje nacije i zahteva za temeljnom reorganizacijom SFJR.<ref>[http://books.google.com/books?id=KfbI4e1q1yEC&pg=PA322 State-society relations in Yugoslavia, 1945-1992]</ref> Dan nakon objave memoranduma, tadašnji predsednik SR Srbije Ivan Stambolić ga je nazvao ratnim manifestom za srpske komesare. Danas se među mnogima u Jugoslaviji, uključujući i Srbiju, ovaj dokument se smatra izrazom velikosrpskog [[nacionalizam|nacionalizma]]<ref>[http://books.google.com/books?id=xGShXjNZzEsC&pg=PA102 Genocide after emotion: the postemotional Balkan War]</ref> i sredstvom širenja [[albanofobija|anti-albanskih osećanja]].<ref name="UN">[http://www.ess.uwe.ac.uk/comexpert/ANX/IV.htm#II-II Politika stvaranja Velike Srbije (Izveštaj Ujedinjenih nacija)]</ref> Smatra se da je Memorandum SANU imao ključnu ulogu u [[Raspad SFRJ|raspadu SFR Jugoslavije]] i bitno doprineo [[ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskim ratovima]].<ref name="esiweb" />
=== Antibirokratske revolucije (1987-1989) ===
{{Glavni članak|Antibirokratska revolucija|Osma sednica CK SKS|Govor na Gazimestanu}}
[[Datoteka:Milosevic Gazimestan.jpg|thumb|150px|left|[[Slobodan Milošević]] [[Govor na Gazimestanu|govori na Gazimestan]]u.]]
Antibirokratska revolucija označava niz masovnih protesta 1988/1989. pomoću kojih je predsednik [[Centralni komitet|CK]] [[Savez komunista Srbije|SK Srbije]] [[Slobodan Milošević]] srušio pokrajinske vlasti [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|Vojvodine]] i [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo|Kosova]] i republičke vlasti [[Socijalistička Republika Crna Gora|Crne Gore]], na njihovo mesto postavivši svoje pristalice.<ref name="Antibirokratska%20revolucija"/> Time je Srbija stekla kontrolu nad 4 od 8 glasova u [[predsjedništvo SFRJ|federalnom predsedništvu]] i kontrolu nad [[Komunistička partija Jugoslavije|Savezom komunista Jugoslavije]].<ref name="UN"/>, što joj je omogućilo prevlast u saveznim organima vlasti<ref name="Antibirokratska%20revolucija">[http://www.cpi.hr/download/links/hr/7292.pdf Olivera Milosavljević, Antibirokratska revolucija 1987-1989. godine]</ref> Antibirokratska revolucija je završena izmenama Ustava SR Srbije 1989. kojima je značajno smanjena dotadašnja autonomija Vojvodine i Kosova.
Milošević je, završivši „antibirokratsku revoluciju“ u Srbiji, planirao njen nastavak u ostalim jugoslovenskim republikama, ali je naišao na ozbiljan otpor, ponajviše od Slovenije i [[Hrvatska|Hrvatske]], koje su smatrale da zemlju treba urediti na konfederativnim principima.<ref name="Antibirokratska%20revolucija"/> Tada je započela ozbiljna politička kriza, koja je usledila raspadom [[Komunistička partija Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]], a ubrzo i oružanim sukobima na tlu SFRJ.<ref>[http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2006&mm=07&dd=09&nav_id=204075 Godišnjica 'jogurt revolucije']</ref>
=== Šešeljev plan Velike Srbije ===
{{Glavni članak|Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica}}
[[Datoteka:Map of Greater Serbia (in Yugoslavia).svg|thumb|desno|Šešeljev plan Velike Srbije, u granicama [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica]].]]
Srpski četnički vođa [[Vojislav Šešelj]] je početkom jugoslovenskih ratova ponovo aktuelizovao stari četnički plan o stvaranju velike Srbije i njenom etničkom čišćenju.<ref name="Zundhausen"/> [[Šešelj]]ev plan Velike Srbije se zasnivao na načelu „''Gde su srpski grobovi, tu su srpske zemlje''“, kombinujući istorijsko i etničko pravo na teritorije susednih jugoslovenskih republika. On je u okvire Velike Srbije predlagao uključenje većeg dela teritorije SFRJ, i to celih republika [[Srbija|Srbije]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Crna Gora|Crne Gore]], [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], kao i velikog dela [[Hrvatska|Republike Hrvatske]], podeljene po zamišljenoj liniji [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica]].<ref name="%C5%A0e%C5%A1elj%20ICTY%20Case%20information%20sheet"/> Smatra se da je Šešelj tu ideju preuzeo od Stevana Moljevića, četničkog ideologa iz Drugog svetskog rata.<ref name="Kurir"/> Iza ovog programskog opredeljenja stajao je Šešeljev [[Srpski četnički pokret]], koji je kasnije preimenovan u [[Srpska radikalna stranka|Srpsku radikalnu stranku]], koja je slala svoje dobrovoljce na jugoslovenska ratišta. SRS još uvek zvanično zastupa ovaj program.<ref name="Kurir"/> Bivši visoki zvaničnici Srpske radikalne stranke [[Tomislav Nikolić|Nikolić]] i [[Aleksandar Vučić|Vučić]] su nakon njenog napuštanja 2008. godine izjavili da je ideja Velike Srbije nerealna.<ref>[http://www.rts.rs/page/stories/ci/story/1/%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0/24907/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0+%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0.html Velika Srbija nerealna]</ref>
=== Draškovićev plan Velike Srbije ===
[[Datoteka:Vukov-plan.gif|thumb|desno|Vukov plan Velike Srbije.]]
[[Vuk Drašković]], predsednik [[Srpski pokret obnove|Srpskog pokreta obnove]], je početkom 1990-ih predložio svoj plan preuredjenja raspadnute SFRJ formiranjem zajednice nezavisnih drzava, koja bi obuhvatala Srbiju, Makedoniju, Crnu Goru i BiH. BiH bi se po tom planu prosirila delovima Hrvatske sa visokim procentom Srba a prepustila Hrvatskoj delove Posavine i Zapadnu Hercegovinu ( sa rezultatom da Hrvatska postane etnicki homogenija a da BiH ima priblizno 50% i Srba i Bosnjaka). Ovaj plan je trebalo da bude neka vrsta mirovnog plana između Srba i Hrvata. Plan je podrazumevano preuređenje Bosne i Hercegovine tako što bi joj bili pripojeni delovi Hrvatske naseljeni Srbima, ali bi Hrvatskoj zauzvrat bili pripojeni delovi BiH naseljeni Hrvatima. 4 suverene drzave bi po tom planu uspostavili tesnije veze po pitanju spoljne politike i zajednicke komande nad jedinicama koji iziskuju vecu budzetsku potrosnju (avijacija, mehanizovanje jedinice) i vremenom kada bi se nacionalne strasti smirile pokusale da uspostave neke veze sa Hrvatskom i Slovenijom na zapadnim i demokratskim osnovama. Draskovic je predlozio ovaj plan tadasnjem Predsedniku Predsednistva SFRJ Stjepanu Mesicu, Jula 1991 ali je glatko odbijen.
Na početku rata u Hrvatskoj, Drašković organizuje dobrovoljačku vojnu formaciju pod nazivom [[Srpska garda]] i šalje je na ratište. U to vreme je Vuk Drašković, kao pro-četnički političar, kritikovao Miloševića jer se oslanjanjem na komunizam, komunisticke kadrove JNA i antagonizmom prema zapadu Srbi van granica tadasnje Srbije dugorocno nisu mogli zastititi. Mada je Hrvatska, zajedno sa Vukovim politickim protivnicima u Srbiji ovaj predlog docekala sa cinizmom, sam Drašković i njegova stranka su kako su se Milosevicevom krivicom okolnosti menjale na stetu Srbije polako napustali ovaj program. Pojedini analiticari su stildjivo u proslosti odali priznanje Vuku Draskovicu na originalnosti plana, prevazilazenju etnickih iskljucivosti i utemeljenju na vrednostime EU, a sam Draskovic tvrdi da je o slicnom planu pozitivno razgovarao sa tadasnjim predsednikom BiH, Alijom Izetbegovicem (Januar 1992, knjiga "Meta").
=== Miloševićev plan "Krnje Jugoslavije" ===
{{Glavni članak|Krnja Jugoslavija}}{{citat|U novoj jugoslovenskoj državi biće najmanje tri federalne jedinice: Srbija, Crna Gora i ujedinjena bosanskohercegovacka i kninska oblast. Ako bosanski muslimani žele da ostanu u novoj jugoslovenskoj državi, moći će da ostanu. Ako budu hteli da se otcepe, moraju znati da će ... država bosanskih muslimana biti sa svih strana okružena srpskom teritorijom.<ref name="Malcolm"/>|Potpredsjednik stranke [[Mihajlo Marković]] na kongresu [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističke partije Srbije]] 9. listopada 1991. u Peći.}}
Uoči rasprada SFRJ, pripadnici srpske političke elite su pokušali da definišu srpske nacionalne ciljeve (poput "svi Srbi u jednoj državi") u okviru diskursa socijalističke Jugoslavije.<ref>[http://www.springerlink.com/content/n0462k06q3443756/ Dejan Guzina, Socialist Serbia's Narratives: From Yugoslavia to a Greater Serbia]</ref> Milošević je nameravao da stvori krnju Jugoslaviju, koja bi obuhvatala Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju, Bosnu i Hercegovinu i delove Hrvatske naseljene Srbima. [[Slobodan Milošević]] i tada vladajuća [[Socijalistička partija Srbije]] su zauzeli stav da se Hrvatska može ocepiti ali ne može na to primorati [[Srbi u Hrvatskoj|hrvatske Srbe]] koji žele da nastave da žive u Jugoslaviji. On je sasvim otvoreno govorio o novom povlačenju granica u slučaju raspada Jugoslavije, koje bi trebalo da obuhvate sve oblasti u kojima žive Srbi, kao većina ili manjina.<ref name="Zundhausen">[http://www.pescanik.info/content/view/2865/66/ Holm Zundhausen, Istorija Srbije od 19. do 21. veka]</ref> Jedan od tvoraca Memoranduma SANU i čelnik vladajuće [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističke partije Srbije]], je sredinom 1991. godine poručio<ref name="Klemen%C4%8Di%C4%87"/>:
{{citat|Nova državna granica mora ići linijom razgraničenja srpskog i hrvatskog naroda. [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]] treba da posedne tu novu granicu.|[[Mihajlo Marković|Mihailo Marković]]}}
[[Srpska propaganda]] je uporno ponavljala da su granice jugoslovenskih republika samo unutrašnje administrativne granice, koje ne mogu jednostranom odlukom postati međudržavne, a što je govorio i član 5. ustava SFRJ. Nakon što je Hrvatska [[25 jun]]a [[1991]]. proglasila nezavisnosti, Skupština Srbije je [[8. 7.|8. jula]] zatražila od saveznih organa i [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]] da štite "samo onaj deo Jugoslavije u kojem se narodi koji žive na tim prostorima izjasne da žele živeti zajedno”.<ref>[http://www.znaci.net/00001/23_7_8.htm Ilija T. Radaković: BESMISLENA YU-RATOVANJA 1991-1995]</ref> Miloševićevi planovi o stvaranju krnje Jugoslavije pod srpskom dominacijom padaju u vodu [[1992]]. godine proglašenjem nezavisnosti BiH i Makedonije, nakon čega Srbija ostaje u državnoj zajednici samo sa Crnom Gorom.
Prema optužbama [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju]], Milošević je pokušao da nasiljem ostvari ideju "svi Srbi u jednoj državi", pri čemu nije otvoreno pominjao koncept "Velike Srbije", ali je sarađivao sa ekstremnim nacionalistima poput Šešelja koji su ga zagovarali. Prema mišljenju tužioca Džefrija Najsa, to su bili praktilno isti ciljevi, budući da su se granice zamišljene srpske države poklapale na liniji [[Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica]].<ref>[http://www.apisgroup.org/article.html?id=2715 ‘Velika Srbija’ podelila Haski tribunal]</ref> Analitičari smatraju da je Milošević insistirao da zadrži ime Jugoslavija iz dva razloga: 1) da bi opravdao aneksiju delova Hrvatske i Bosne i Hercegovine, 2) da bi [[Krnja Jugoslavija]] stekla međunarodno priznanje kao naslednica SFRJ.<ref>[http://books.google.com/books?id=WPhhLfp8huIC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false Rénéo Lukic, Allen Lynch, Europe from the Balkans to the Urals: the disintegration of Yugoslavia and Soviet Union]</ref>
=== Oružana dejstva srpskih jedinica (1991-1995) ===
[[Datoteka:Former Yugoslavia 1991-1995.svg|thumb|desno|Teritorije pod srpskom kontrolom za vrijeme ratova 1991-95]]
[[Datoteka:Arkanovi tigrovi.jpg|thumb|left|150px|[[Željko Ražnatović|Arkanovi]] [[Srpska dobrovoljačka garda|tigrovi]]]]
Po uvođenju višestranačja u Jugoslaviji dolazi do grupisanja po nacionalnoj osnovi. U Srbiji se javljaju stranke koje javno traže stvaranje Velike Srbije. Nakon istupanja Hrvatske i Bosne i Hercegovine iz jugoslovenske federacije, dolazi do osnivanja srpskih entiteta u tim republikama. Na teritoriji Republike Hrvatske je samoproglašena [[Republika Srpska Krajina]], a na teritoriji Bosne i Hercegovine [[Republika Srpska|Republika Srpska Bosna i Hercegovina]]. Te nepriznate srpske „države“ su ubrzo obrazovale i svoje oružane snage [[Srpska vojska Krajine|Srpsku vojsku Krajine]] i [[Vojska Republike Srpske|Vojsku Republike Srpske]], uz logističku podršku [[Jugoslovenska narodna armija|Jugoslovenske narodne armije]], koja je ostala pod kontrolom Srbije.<ref name="Tu%C5%BEba%20Hrvatske">[http://www.pescanik.info/content/view/2365/66/ Srđa Popović, Tužba Hrvatske]</ref> Između predstavnika Srbije i vođa pobunjenih Srba je bilo pripremljeno ono što je Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu klasifikovao kao „[[udruženi zločinački poduhvat|zajednički zločinački poduhvat]]“, koji je bio usmeren na sistematsko i nasilno proterivanje nesrba sa osvojenih područja.<ref name="Zundhausen"/> S druge strane, iz Srbije je neprestano dolazilo uveravanje da Srbija nije u ratu i da ona ne može biti odgovorna za postupanje JNA, koja je pod formalnom komandom Predsedništva SFRJ.<ref name="Tu%C5%BEba%20Hrvatske"/>
{{citat|JNA je, pored neočetničkih kohorti, prihvatila hegemonističku strategiju, okrenula leđa svojoj prošlosti, krenula u besmisleni rat protiv svih u Jugoslaviji, a potom i protiv Evrope i svjeta.<ref>[http://www.znaci.net/00001/23_7_6.htm Ilija T. Radaković: BESMISLENA YU-RATOVANJA 1991-1995]</ref>|Pukovnik JNA dr Dušan Plenča}}
Srbi u jugoslovenskim republikama nisu živeli u zasebnim etničkim sredinama, već zajedno sa ostalim stanovništvom, te nije bilo moguće sprovesti jasno razgraničenje između srpskih i ne-srpskih oblasti. U praksi je to bio povod za oružane sukobe oko teritorija, koji prerastaju u [[rat u Hrvatskoj]] i [[rat u Bosni i Hercegovini]]. U ovim ratovima su dejstovale i mnoge srpske paravojne formacije, među kojima [[Željko Ražnatović|Arkanovi]] [[Srpska dobrovoljačka garda|tigrovi]], [[Šešelj]]evi [[četnici]], [[Vuk Drašković|Draškovićeva]] [[Srpska garda]], [[Knindže]] [[Dragan Vasiljković|Kapetana Dragana]], i drugi. Srpska strana je, ne mareći za međunarodne napore, radila na ostvarenju svog ratnog cilja – da osvoji kompaktna srpska područja u Hrvatskoj i BiH i protera tamošnje nesrpsko stanovništvo.<ref name="Zundhausen"/> Na osvojenim teritorijama je sprovođeno [[etničko čišćenje]] i masovni zločini od kojih je najzloglasniji [[masakr u Srebrenici]].
{{citat|Nema mira bez saveza srpskih zemalja. Zajednička srpska država ostaje kao konačan cilj, a [[Srpska demokratska stranka (BiH)|SDS]] je jedina stranka sposobna da u miru dovede do kraja započeti posao.<ref>"Večernje novosti", 4. april 1996.</ref>|[[Biljana Plavšić]] po završetku rata u BiH}}
=== Neuspeh velikosrpske ideje ===
[[Datoteka:Serbia cities02.png|thumb|150px|Srbija bez Kosova]]
[[Srbi u Hrvatskoj]] su odbili [[plan Z-4]], koji im je nudio široku autonomiju u okviru Republike Hrvatske. Pritom, međunarodna situacija po Srbe se definitivno promenila nakon [[masakr u Srebrenici|masakra u Srebrenici]] [[11. 7.|11. jula]] 1995. godine<ref name="Geneza"/>, što je dovelo do sankcija UN protiv SRJ. [[4. 8.|4. avgusta]] 1995. godine, Hrvatska je sprovela [[Operacija Oluja|operaciju Oluja]] koja se završila padom samoproglašene Srpske Krajine i talasom srpskih izbeglica. Od [[30. 8.|30. avgusta]] do 14. septembra [[NATO bombardovanje Republike Srpske|NATO je bombardovao srpske položaje u BiH]], čime je prekinuta srpska [[opsada Sarajeva]]. U novembru iste godine je potpisan [[Dejtonski mirovni sporazum]], kojim je završen ratu u Bosni i Hercegovini i kojim je Srbija konačno priznala suverenost i teritorijalni integritet BiH i Hrvatske.
Neuspeh prekrajanja državnih granica u jugoslavenskim ratovima je imao dalekosežne posledice po Srbiju i širi region. Srbi i država Srbija su tokom ratova, a kasnije i putem suđenja za ratne zločine, stekli užasnu reputaciju u svetskoj javnosti. Zločini počinjeni tokom jugoslovenskih ratova su poučili zapadne zemlje da mnogo brže reaguju u slučaju Kosova.<ref name="knowledgerush"/> Ubrzo nakon izbijanja [[kosovski rat|rata na Kosovu]] [[1998]]. i prvih [[Masakri Albanaca u Kosovskom ratu|sistematskih pokolja Albanaca]], dolazi do [[NATO bombardovanje SRJ|NATO bombardovanja SRJ]] [[1999]]. godine, nakon čega je Srbija izgubila kontrolu nad tom oblašću. Par godina kasnije, [[Crna Gora]] je napustila državnu zajednicu sa Srbijom. [[17. 2.|17. februara]] [[2008]]. [[skupština Kosova|parlament Kosova]], uz podršku [[Evropska unija|EU]] i [[Sjedinjene Američke Države|SAD]],<ref>[http://www.jungewelt.de/2008/02-18/001.php Tajni protokol razgovora EU i SAD o planiranju proglašenja nezavisnosti Kosova, kao i o nekim njihovim aktivnostima pre i posle tog proglašenja]</ref> proglašava jednostranu nezavisnost od Srbije.<ref>[http://xs4.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2008&mm=02&dd=17&nav_id=285184 B92. Vesti: Kosovo proglasilo nezavisnost. 17. februar 2008, 23.27 č]</ref> [[Holm Sundhaussen|Holm Zundhausen]], profesor istorije jugoistočne Evrope, u svojoj knjizi ''Istorija Srbije od 19. do 21. veka'' zaključuje sledeće:
{{citat3|Sa izvesnom sigurnošću može se reći da bi se istorija Srbije i srpskog društva odvijala drugačije da su se elite pre oko sto godina više zainteresovale za uređenje države i društva nego za teritorijalnu ekspanziju. Sa Pirovom pobedom u balkanskim ratovima 1912/1913. srpska država je natovarila sebi na vrat hipoteku sa kojom nikada nije uspela da izađe na kraj. Srbija je mogla da bude visokorazvijena zemlja. Potencijal za to je postojao. Ali on je žrtvovan u ime „velike ideje“, koja je Srbiju devedesetih godina prošlog veka unazadila za celo jedno stoleće.<ref name="Zundhausen"/>|[[Holm Sundhaussen]]}}
== Velikosrpska ideologija danas ==
Vojni poraz u nekoliko uzastopnih ratova, kao i ekonomsko nazadovanje i godine izolacije, su kod dijela srpske javnosti stvorile uvjete za radikalno odbacivanje velikosrpskog koncepta kao nespojivog sa srpskim nacionalnim interesima. Srpske vlade koje su slijedile [[demonstracije 5. oktobra 2000.|pad Miloševića]] su se nastojale maksimalno distancirati od njegove politike, odnosno kao primarni cilj umjesto širenja srpske države uvesti [[euroatlantske integracije]]. Kao primjer za to služi izjava predsjednika [[Boris Tadić|Borisa Tadića]] koji je Srbiju u [[Evropska unija|Evropskoj Uniji]] opisao kao daleko lakši, bezbolniji način za ostvarenje ideala o životu svih Srba u istoj državi.
{{citat3|A ja kažem: ako bi trebalo da se održi Velika Srbija zločinom, ja na to pristao ne bih nikada; neka nestane Velike Srbije, ali zločinom da se održava – ne. Ako bi bilo potrebno i nužno jedino da se održi [[Centralna Srbija|Mala Srbija]] zločinom, ja i na to ne bih pristao. Neka nestane i Male Srbije ali zločinom da se održi – ne. I kad bi trebalo da se održi poslednji Srbin, ja da sam taj poslednji Srbin, a da se održi zločinom – ne pristajem, neka nas nestane ali da nestanemo kao ljudi, jer nećemo onda nestati, živi ćemo otići u ruke Boga Živoga.<ref>[http://www.dverisrpske.com/tekst/230 Intervju sa Njegovom Svetošću Patrijarhom srpskim Pavlom]</ref>|[[Patrijarh srpski Pavle|Patrijarh Pavle]]}}
S druge strane, u Srbiji još uvijek postoje snage koje se otvoreno zalažu za koncept Velike Srbije. Među njih spadaju [[Srpska radikalna stranka]] i ekstremistički [[otačastveni pokret Obraz|pokret Obraz]]. U nešto manje otvorenom vidu, za velikosrpsku ideju se zalažu i delovi [[Srpska akademija nauka i umetnosti|SANU]], [[Srpska pravoslavna crkva|SPC]], [[Narodne partije]] i [[DSS]].<ref>[http://www.e-novine.com/region/region-bosna/28962-Motika-srbomrsce.html Motika za srbomrsce]</ref> U Bosni i Hercegovini, velikosrpsku politiku vodi [[Srpska demokratska stranka (BiH)|Srpska demokratska stranka]].
Velikosrpsku ideju danas mnogi [[Hrvati]], [[Bošnjaci]] i [[Albanci]] vide kao prepreku dobrosusedskih odnosa.<ref>[http://books.google.com/books?id=kBjrJyen4FEC&pg=PA106&dq=%22Greater+Serbia%22#v=onepage&q=%22Greater%20Serbia%22&f=false David Bruce MacDonald, Balkan holocausts?: Serbian and Croatian victim-centred propaganda] ''Velika Srbija je za Hrvate sinonim za genocid - srpska ekspanzija implicira ipso facto smanjenje hrvatske teritorije, etničko čišćenje i smrt hrvatskih civila''.</ref>
== Izvori ==
{{izvori|2}}
== Vidi još ==
* [[Srbizacija]]
* [[Etničko čišćenje]]
* [[Srpsko-hrvatski sukob]]
* [[Srpsko-albanski sukob]]
* [[Srpsko-albanski odnosi]]
* [[Odnosi Srbije i Kosova]]
* [[Odnosi Srbije i Hrvatske]]
* [[Odnosi Srbije i Bosne i Hercegovine]]
* [[Balkanska federacija]]
== Vanjske veze ==
{{commonscat|Greater Serbia}}
* {{en}} [http://www.ess.uwe.ac.uk/comexpert/ANX/IV.htm#II-II Politika stvaranja Velike Srbije (Izveštaj Ujedinjenih nacija)]
* {{en}} [http://www.hic.hr/books/greatserbia/ Greater Serbia, from Ideology to Aggression] (Hrvatski informativni centar)
* [http://www.ojkrajino.com/knjige/VELIKA%20SRBIJA%20-%20AKADEMIK%20CEDOMIR%20POPOV.pdf Čedomir Popov, Velika Srbija - stvarnost i mit]
* [http://www.yurope.com/zines/republika/arhiva/2002/299/299_13.html Stevan Dedijer, Velika Srbija i mali glupi akademici]
* [http://www.hic.hr/books/jugoistocna-europa/velikesrbije.htm#vs Ante Beljo, IDEOLOGIJA VELIKE SRBIJE]
* [http://www.bosniak.org/bosanski/o-srpskom-velikodrzavnom-projektu/ Dr. Smail Čekić, O srpskom velikodržavnom projektu]
* [http://www.danas.rs/vesti/feljton/velika_srbija_ili_balkanska_federacija.24.html?news_id=143750 Velika Srbija ili balkanska federacija] (Holm Zundhausen, Istorija Srbije od 19. do 21. veka)
* [http://hrcak.srce.hr/file/51762 Mladen Klemenčić, Velikosrpska teritorijalna posezanja]
* {{en}} [http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/karadzic/bosnia/serbia.html Pol Gard, O Velikoj Srbiji]
* {{en}} [http://www.knowledgerush.com/kr/encyclopedia/Greater_Serbia/ Greater Serbia] (knowledgerush.com)
{{Iredentizam}}
[[Kategorija:Velikosrpska ideologija]]
[[Kategorija:Politika Srbije]]
[[Kategorija:Raspad SFRJ]]
[[Kategorija:Predložene države i teritorije]]
{{Link FA|bs}}
| 