|
[[Datoteka:Matthias_Flacius.png|thumb|right|Matija Vlačić Ilirik]]
'''Matija Vlačić Ilirik''' ([[Latinski jezik|lat]]. ''Matthias Flacius Illyricus'', rođen 3. marta 1520, umro 11. marta 1575) bio je [[Hrvatskihrvatski latinistilatinizam|hrvatski latinista]], [[Protestantizam|protestantski]] [[Teologija|teolog]] i crkveni istoričar.
Rođen je u [[Istra|istarskom]] gradu [[Labin]]u u bogatoj i plemenitoj porodica. Njegov je otac bio Andrea Vlačić (ili Franković), a majka Jacobea Luciani, čiji je ujak bio [[Luteranciluteranizam|luteranac]] [[Baldo Lupetina]], koji je kasnije zbog svoje vere bio u [[Venecija|Veneciji]] [[Smrtna kazna|osuđen na smrt]].
Oca je izgubio u ranom detinjstvu, a sa 16 godina otišao je na školovanje u Veneciju, gde mu je učlitelj bio [[Humanizam|humanista]] Giambattista Cipelli (lat. ''Baptista Aegnatius'', pa stoga Battista Egnazio). Kada je napunio 17 godina želeo je da se priključi nekom [[samostanmanastir|samostanskom]]skom redu, ali je to sprečio Baldo Lupetina, [[Franjevci|franjevački]] [[provincijal]] koji je pokazivao simpatije prema [[Reformacija|reformacijskom pokretu]], koji je Vlačića ubedio da započne [[univerzit]]etsku karijeru. Vlačić je zatim držao predavanja, počev od 1539, na univerzitetima u [[BazelBasel|Bazelu]]u, [[Tübingen]]u i [[Wittenberg]]u, gde se 1541. zbližio sa [[Philipp Melanchthon|Philippom Melanchthonom]]. Tu je takođe došao pod uticaj [[Martin Luther|Martina Luthera]], a 1544. postavljen je za profesora [[Hebrejski jezik|hebrejskog jezika]] u Wittenbergu.
Vlačić je 1545. oženio. Magistarske studije završio je 1546. godine kao prvi u klasi. Uskoro je postao jedan od znamenitih učenika u teološkim raspravama toga doba, u kojima se snažno suprotstavljao [[Augsburška konfesija|Augsburškoj konfesiji]] i Melanchthonovom kompromisu koji je poznat kao [[Lajpciška konfesija]]. Melanchthon je o Vlačiću pisao s otrovnim ogorčenjem: (''aluimus in sinu serpentem'', "uzgajili smo zmiju u našim nedrima"). Pošto mu je u Wittenbergu postalo previše teško za život, Vlačić 1551. se preselio u [[Magdeburg]], odakle se pomirio s Melanchthonom. Godine 1557. Vlačić je postavljen za profesora [[Novi zavetzavjet|Novog zaveta]] u [[Jena|Jeni]], ali se ubrzo sa svojim kolegom [[Strigel]]om upleo u raspravu o [[Rasprava o sinergiji|pitanju sinergije]] (o ulozi volje prilikom konverzije).
Potvrđujući prirodnu slabost čoveka, Vlačić je razvio gotovo [[Manihejstvo|manihejske]] poglede na [[grijeh|greh]], kao nešto što se nije dogodilo ljudskoj prirodi već nešto što je njena suština od [[Čovekov pad|čovekovog pada]]. Držeći se čvrsto gledišta koje su [[Kalvinizam|kalvinisti]] kasnije nazvali [[Totalna deprivacija|totalnom deprivacijom]], Vlačić je tvrdio da je [[prvobitni greh]] temeljno preoblikovao ljudsku prirodu, odnosno da su ljudska bića transformisana iz dobroga i da su gotovo sasvim iskvarena zlom, što ih, prema njemu, činim bliskima s [[ĐavoSatana|Đavolom]]lom, tako da u njima samima bez Božje pomoći ne bi bilo nikakve snage čak ni da uspostave odnos s [[evanđelje]]m. Ljudski iskazi [[pobožnost]]i sami su po sebi bezvredni, a spasenje ljudi u potpunosti zavisi samo od božanske milosti.
Suprotstavljajući se crkvenoj [[Cenzura|cenzuri]], Vlačić je 1562. napustio Jenu da bi osnovao svoju akademiju u [[Regensburg]]u. Pošto mu to nije pošlo za rukom, 1566. godine prihvatio je poziv luteranske zajednice u [[AntverpenAntwerpen|Antverpenu]]u. Odatle je otišao 1567. sklanjajući se od ratnih prilika te je otišao u [[Frankfurt na Majni|Frankfurt]], ali su tamošnje vlasti oštro istupile protiv njega. Stoga je otišao u [[Strasbourg|Strazbur]], gde je bio lepo primljen pa se nadao da je konačno pronašao utočište. Međutim, i tu su se njegovi [[Religija|religijski]] stavovi pokazali jedinstvenima i kontroverznima, pa su mu gradske vlasti naredile da ode iz grada do maja 1573. Vratio se u Frankfurt, gde je u tajnosti živeo u jednom ženskom samostanu, gde se i razboleo i umro 11. marta 1575. godine.
Vlačić je imao dvanaestoro dece s prvom ženom, koja je umrla 1564. Iste se godine ponovo oženio i s drugom ženom zatim imao još šestoro (?) dece. Njegov sin ''Matthias'' bio je profesor filozofije i [[Medicina|medicine]] u gradu [[Rostock]]u u severnoj [[Nemačka|Nemačkoj]].
Vlačić se može smatrati utemeljiteljem naučnog proučavanja crkvene istorije te – uz [[Laurentius Valla|Lorenca Vallu]] – utemeljiteljem [[Hermeneutika|hermeneutike]]. Njegov glavni motiv besumnje je bila želja da dokaže da je [[papa|papstvo]] zasnovano na pogrešnoj istoriji i pogrešnoj [[Egzegeza|egzegezi]].
Vlačić – "Stranac i [[SloveniSlaveni|Sloven]]", koji se čitavog života borio protiv rimske kurije (nazvan je "[[Ahilej]]em čistog luteranstva") – razvio se u okviru nemačke reformacije kao jedna od najznačajnijih ličnosti tzv. [[Flacijanizam|flacijanizma]], zastupajući Lutherovu nauku o milosti u gotovo fatalističkoj formulaciji. Uvek borben, nikada nije odstupao od svojih načela, pa se čak, kako je rečeno, upustio i u raspravu s Melanchtonom, koji ga je zbog toga nazvao "[[Iliri|ilirskom]] zmijom". Napisao je preko stotinu dela, u kojima se prvenstveno obrušavao na Rim i crkvene koncile. Od tih mnogobrojnih dela vrednost i danas ima ''Katalog svedoka istine'' (''Catalogus testium veritatis'', 1556), gde dokazuje da je reformacijske prigovore rimskoj crkvi već davno iznelo 650 istaknutih [[Hrišćanstvo|hrišćanskih]] pisaca. Vlačić je bio jedan od glavnih urednika monumentalnog dela ''Crkvena istorija'' ''(Ecclesiastica Historia)'', koje je u 13 tomova objavljeno u Bazelu (1559–1574), i koje predstavlja prvu, planski i kritički obrađenu istoriju hriščanske crkve zaključno s 1300. godinom. U Strazburu je je objavio ''Ključ Svetoga pisma'' (''Clavis scripturae sacrae'', 1567), enciklopedijski rečnik hebreizama, koji je postao temeljno delo protestantskog tumačenja [[Biblija|Biblije]], i u kojem je postavio načelo da je "istorija temelj poučavanja" ''(historia est fundamentum doctrinae)''.
== Dela ==
|
