Wikipedija

Operacija Alfa – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Legobot (razgovor | doprinos)
53.537 izmena
m Bot: migracija 2 međuwiki veza sada dostupnih na stranici d:q1564806 na Wikidati
m Bot: popravljanje preusmjeravanja
Red 1:
{{Infokutija vojni sukob
|sukob= <span style="font-size: medium;">'''Operacija Alfa oktobra 1942'''
|deo= [[Drugi svetskisvjetski rat|Drugog svetskog rata]]
|slika= Operacija alfa.jpg
|opis_slike = Talijani i četnici u Prozoru 1942. godine, tokom operacije Alfa.
|datum = [[5. oktobar10.|5.]]-[[12. 10.|12. oktobar]] [[1942]].
|mesto= Zapadna [[Hercegovina]], Prozorska kotlina
|uzrok=
Red 11:
|strana1 = [[Image:Flag of SFR Yugoslavia.svg|40px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije]]
|strana2 = [[Image:Flag of Italy (1861-1946).svg|40px]] [[Kraljevska Vojska Italije|Vojska Italije]]<br>[[Image:Chetniks Flag.svg|40px]] [[Četnici]]
|jedinice1 = delovi [[Deseta hercegovačka brigadaproleterska NOVJudarna brigada|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]
|jedinice2=94. pešadijski puk divizije Mesina<br>39. bataljon 4. puka bersaljera<br>[[Trebinjski korpus JVuO]]<br>[[Nevesinjski korpus JVuO]]<br> manji delovi 7. i 15. domobranskog pešadijskog puka
|komandant1= '''[[Vlado Šegrt]]''', komandant [[Deseta hercegovačka brigadaproleterska NOVJudarna brigada|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]
|komandant2= General [[Renzo Dalmazzo]], komandant VI armijskog korpusa<br>Major '''[[Petar Baćović]]''', komandant Komande operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine
|snaga1=500
Red 20:
|gubici2=0
|gubici3 = '''1.019''' civila}}
'''Operaciju Alfa''' izvele su združene četničko-italijanske snage u prvoj polovini oktobra [[1942]]. u sklopu ofanzivnih planova italijanske [[SUPERSLODA|2. armije]]. Ovom operacijom odbačene su slabije snage [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] zapadno od [[Neretva|Neretve]], koje su pružile samo simboličan otpor, i ponovo je okupiran [[Prozor (gradBiH)|Prozor]].
 
Tokom nastupanja [[četnici]] su izvršili pljačku, uništavanje sela i [[Pokolj u Prozoru 1942.|pokolj stanovništva u oblasti Prozora]]. Tokom operacije stradalo je 1.019 civila od strane četnika.<ref name="MOSTARSKI BATALjON 1986">Enver Ćemalović, MOSTARSKI BATALjON, Mostar 1986, strana 131</ref><ref>Antun Miletić, Vladimir Dedijer, GENOCID NAD MUSLIMANIMA, Svjetlost - Sarajevo 1990, strana 735-738 i 837-851</ref>
 
== Planiranje operacije ==
'''Operacija Alfa''' bila je deo šire zamišljene [[Operacija Dinara|operacije "Dinara"]] Ovom operacijom je komanda [[SUPERSLODA|italijanske 2. armije]] nameravala ponovo ovladati prostorom između linije [[Mostar]] - [[Jablanica (gradBiH)|Jablanica]] i [[Knin]] - [[Bosansko Grahovo]]. U tu svrhu vođeni su pregovori sa Komandom oružanih snaga [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] radi angažovanja snaga. Međutim, budući da su krupne snage [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] bile angažovane u operacijama vođenim od strane Nemaca ([[OperacijaBorbe za Jajce I1942.|Jajce I]], [[OperacijaBorbe za Jajce II1942.|II]] i [[OperacijaBorbe za Jajce III1942.|III]]), komanda NDH smatrala je da će biti je u stanju angažovati znatnije snage tek nakon [[15. oktobar10.|15. oktobra]]<ref>Izveštaj Više Komande oružanih snaga »Slovenija - Dalmcija« od 27. septembra 1942. Vrhovnoj Komandi o stavu Glavnog stana Poglavnika NDH u vezi sa učešćem četničkih snaga u operaciji "Dinara", ZBORNIK NOR-a, tom XIII - italijanski dokumenti, knjiga 2, dokument 104</ref>. Usled toga je komandant italijanske [[SUPERSLODA|2. armije]], general [[Mario RoataRoatta|Roata]], odlučio da prvi deo plana, Operaciju Alfa, izvede samo uz upotrebu italijanskih i četničkih snaga, dok su manje snage [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] učestvovale uglavnom na zadacima obezbeđenja.
 
'''Operacija Alfa''' izvođena je u istočnom delu prostorije [[Operacija Dinara|operacije Dinara]]. Njen neposredni cilj bilo je otkanjanje opasnosti od rudarske zone [[Mostar]]a i pruge [[Mostar]] - [[Sarajevo]], ponovno zaposedanje [[Prozor (gradBiH)|ProzorProzora]]a. [[Prozor (gradBiH)|Prozor]] je bio u rukama [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] od [[14. juli|14. jula]] [[1942]], kada ga je zauzela [[Treća proleterska sandžačka udarna brigada|Treća proleterska brigada]] [[Napad NOVJ na Prozor jula 1942.|likvidiravši ustaški garnizon]].
 
== Tok operacije ==
{{citat|„Prema vašem naređenju izvršio sam mobilizaciju od 5.000 četnika za borbu, pravac Prozor. Vojvoda [[Ilija Trifunović-Birčanin]] i [[Dobroslav Jevđević|Dobrosav Jevđević]] imali su konferenciju sa komandantima italijanske vojske i dogovorili su se za ovu zajedničku operaciju."<ref name="Saslušanje">[http://www.znaci.net/00001/60_1_6.pdf Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Saslušanje optuženih]</ref>|Baćovićev izveštaj Mihailoviću}}
 
Operacija je počela je [[5. 10.|5. oktobra]] [[1942]]. ujutro snažnim artiljerijskim dejstvima i nastupanjem pet napadnih kolona u zahvatu između dolina Drežanke i Rame. U vreme operacije, na zahvaćenom prostoru nalazili su se samo 1, 3. i 4. bataljon [[Deseta hercegovačka brigadaproleterska NOVJudarna brigada|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]. Taktička brojčana nadmoć napadača bila je između 15:1 i 20:1. Napredovanje je vršeno sistematski, uz masovnu upotrebu artiljerije. Glavninu pešadijskih nastupajućih kolona činili su četnici iz istočne Hercegovine pod komandom [[Petar Baćović|Petra Baćovića]]. Jedan manji odred pod komandom [[Petar Baćović|Baćović]]a učestvovao je u prethodnoj italijanskoj [[Operacijaoperacija AlbiaAlba|operaciji Albia]] u Podbiokovlju. Za ovu operaciju izvršena je dodatna mobilizacija, tako da su samo četničke snage u operaciji, prema [[Petar Baćović|Baćović]]u, brojale 5.500 ljudi.<ref>Izveštaj Baćovića Mihailoviću od 7.10.1942, http://www.znaci.net/00001/4_14_1_174.htm</ref>
 
S obzirom na nadmoć napadača, [[Mostarski bataljon NOVJ|Mostarski bataljon]] [[Deseta hercegovačka brigadaproleterska NOVJudarna brigada|Desete hercegovačke brigade NOVJ]], koji se zatekao na pravcima udara, usporavao je napredovanje napadača tek manjim čarkama.
{{citat|Neprijatelj je koncentrično nastupao u pet kolona prema našem dijelu slobodne teritorije, i to: od Blidlinja preko Dugog polja, iz Jablanice dolinom rijeke Doljanke, iz Rame dolinom rijeke Rame, iz Ostrošca i iz Konjica uz jaku podršku avijacije i artiljerije. Svi pravci neprijateljskog nastupanja vodili su u širi rejon Prozora.
 
Red 41:
''Italijani su, nastupajući putem u dolini Rame i s obje strane te rijeke, tukli artiljerijom sve ispred sebe, a najviše sela. Artiljerijsku i minobacačku podršku Italijani su vršili i radi nastupanja četničkih kolona.''<ref name="MOSTARSKI BATALjON 1986"/>}}
 
U toku [[6. oktobar10.|6. oktobra]] izvršeno je prikupljanje snaga. Sa [[Mostarski bataljon NOVJ|Mostarskim bataljonom]] uspostavio je vezu 1. gatački bataljon, koji je doveden iz rezerve, i 4. prozorski bataljon na položajima ispred [[Prozor (gradBiH)|ProzorProzora]]a. Međutim, nije došlo do pružanja jačeg otpora. Na iznenađenje boraca i štabova bataljona, štab [[Desetadeseta hercegovačka brigadaproleterska NOVJudarna brigada|brigade]] naredio je da se bataljoni [[8. oktobar10.|8. oktobra]] u zoru izvuku iz kontakta sa neprijateljem i povuku prema severozapadu.
{{citat|U zoru, 8. oktobra, bataljoni su dobili naređenje Štaba naše Brigade za hitno povlačenje a da nismo pružili bilo kakav ozbiljniji otpor neprijatelju iako su naša tri bataljona bila prikupljena na relativno uskom prostoru i bila spremna pružiti otpor neprijatelju. U toku tog i sutrašnjeg dana izvršen je marš bataljona prema Gornjem Vakufu i Rostovu. U toku marša, potišteni prizorima i događajima, borci su izricali raznovrsne ocjene zbog povlačenja Brigade.
 
''Svi smo bili postiđeni pred narodom,, koji nam je toliko pružio po našem dolasku na ovaj teren, ne samo našem Bataljonu nego i drugim proleterskim, udarnim i partizanskim jedinicama. Izbezumljeni starci i žene pitali su nas: »Kuda ćete? Zašto nas ovako, bez borbe, ostavljate?« Još prije povlačenja pojedini borci i grupice iz Prozorskog bataljona napuštali su svoje čete, jer nisu mogli posmatrati palež svojih sela s naših položaja. Do 10. oktobra italijansko-četničke kolone zauzele su Prozor, Šćit i Ravno, a 9. oktobra Nijemci su zauzeli Gornji Vakuf.''<ref name="MOSTARSKI BATALjON 1986"/>}}
 
Odluku za povlačenje doneo je '''Operativni štab 5. crnogorske i 10. hercegovačke brigade''' usled nepoverenja u borbenu vrednost ovih bataljona. Štab je smatrao da je postojala opasnost da bi ove, po oceni štaba, slabe i neuvežbane jedinice u jačem sukobu sa nadmoćnim neprijateljem mogle doživeti teške gubitke i raspad. O odluci za povlačenje ovaj štab je izvestio [[Vrhovni štab NOV i POJNOVJ|Vrhovni štab]], navodeći:
{{citat|Ova tri bataljona Hercegovačke brigade, koji su bili na ovim položajima su najslabiji bataljoni brigade, izuzevši 1. bataljon, među kojima se nalazi Mostarski i Prozorski bataljon koji i politički i vojnički stoje na vrlo niskom nivou, o čemu ste vi i ranije bili izvještavani od Hercegovačke brigade, te zbog toga nisu odgovorili svom postavljenom zadatku, iz sasvim razumljivih i poznatih razloga, ni u momentu kad neprijatelj još nije pokušao sa ofanzivom prema Prozoru, a kamoli kad je sa ovolikim snagama navalio u pravcu njih ...<ref>Zbornik NOR-a, tom IV, knjiga 7, dokument 150</ref>}}
 
Red 53:
Uprkos izostanku otpora, nastupajuće četničke snage vršile su teror nad lokalnim stanovništvom. Prema posleratnoj evidenciji, za tih nekoliko dana u jablaničkom kraju ubijeno je 170, a u prozorskom 849 civila.<ref name="MOSTARSKI BATALjON 1986"/> Ovi masakri praćeni su paljenjem sela i pljačkom pokretne imovine.
 
O nastalom teroru major [[Petar Baćović]] izvestio je [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićev]] štab depešama od [[10. oktobar10.|10.]] i [[23. oktobar10.|23. oktobra]] [[1942]]. On navodi da je "popaljeno 15 katoličkih sela" i "zaklano preko 2.000 šokaca i muslimana. Većinom ustaše ili komunisti" <ref>Knjiga primljenih depeša štaba Draže Mihailovića, Arhiv Vojnoistorijskog instituta, četnički fond, registarski broj. 1/1, kutija 280</ref>
 
O masakru je izvestio i italijanski kapetan Viđak ({{jez-it|Vigiac}}) u svom izveštaju načelniku Obaveštajnog odeljenja italijanskog 6. armijskog korpusa majonu Anđelu de Mateisu od [[18. oktobar10.|18. oktobra]] [[1942]]:
{{citat|Kolonu doline Drežnice pod mojom komandom sačinjava u prvom razdoblju brigada Trebinje (5. bataljon) i brigada Gacko (2. bataljon). Nakon što se koncentrisala u Drežnici dana 3. oktobra, krenula je, kako je naređeno od komande 6. armije, u zoru dana 6. u pravcu prvog cilja... Brigada Gacko pod komandom potporučnika Festini potpomognutog od srpskog poručnika Popović Milorada dobila je naređenje da se sjedini sa brigadom Bileće, pod komandom poručnika Ogrizen, potpomognut od srpskog oficira Kureš Miloša.
 
Red 66:
 
== Razvoj nakon okončanja operacije ==
Ovi masakri izazvali su, pored ostalog, proteste vlasti [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] kod italijanske komande. Uprkos tome, u drugm delu [[Operacija Dinara|operacije Dinara]], [[Operacija Beta|operaciji Beta]], italijani su uspeli ponovo da angažuju četničke, ustaške i domobranske snage u istoj operaciji. Ovaj put nije se radilo o [[Petar Baćović|Baćovićevoj]] formaciji (MVAC ({{jez-it|Milizia volontaria anticommunista}} snage VI korpusa prema italijanskoj terminologiji), nego o [[Dinarska divizijačetnička JVuOdivizija|Dinarskoj diviziji]] (MVAC snage XVIII korpusa)
 
Baćovićev odred, u nešto manjoj jačini (2.800 ljudi), prebačen je italijanskim transportom u [[Knin]] sredinom decembra [[1942]], pod komandu XVIII italijanskog korpusa, prema zamisli generala [[Mario RoataRoatta|Roate]]. Ova zamisao poklapala se sa ofanzivnim planovima [[Dragoljub Mihailović|Mihailovića]].
 
== Reference ==
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Operacija_Alfa