Operacija Osovina – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Bot: popravljanje preusmjeravanja |
|||
Red 1:
[[Datoteka:Bundesarchiv Bild 101I-049-1553-13, Jugoslawien, Split, Mauer mit Aufschrift.jpg|300px|minijatura|Ulazak njemačkih jedinica u Split septembra 1943.]]
'''Operacija Osovina''' ({{jez-nem|Achse}}, Ahze), također '''operacija Alarih''' ({{jez-nem|Alarich}}), je kodni naziv za nemački plan posedanja italijanske vojne zone, te razoružavanja i neutralisanja italijanske armije u slučaju njene kapitulacije ili prelaska na stranu [[
Pošto su Nemci tokom leta [[1943]]. postali svesni nastupanja ovih događaja, unapred su preduzeli organizacione mere i koncentraciju trupa. Pod raznim izgovorima, jačanje nemačkog vojnog prisustva u italijanskoj vojnoj zoni počelo još pre objavljivanja [[kapitulacija Italije|kapitulacije Italije]], a nakon njenog objavljivanja [[8. septembra]] [[1943]]. Nemci su nastupili energično i bezobzirno, svim raspoloživim snagama. Italijanska armija nije pružila otpor, osim u nekoliko izlolovanih i kratkotrajnih slučajeva. Prema nemačkim podacima, razoružano je ukupno 1.006.370 italijanskih vojnika, od čega:
Red 15:
Prema još neproverenim izveštajima, Italijani u Karlovcu i Ogulinu prodavali su stanovništvu oružje.<ref name="Živković">[http://www.scribd.com/doc/34075047/Srbi-u-Dokumentima-Vermahta Nikola Živković, Srbi u Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta]</ref>|Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 28. jula 1943.}}
Kad je italijanska vlada maršala [[Pjetro Badoljo|Badolja]] ({{jez-it|Pietro Badoglio}}) objavila primirje sa [[
Italijanske snage nakon proglašenja primirja isto tako uglavnom nisu pružale aktivan otpor ni snagama [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]], pa je u italijanskoj zoni u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]] nastala neka vrsta trke između Nemaca i [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] sa ciljem zaplene italijanskog oružja.
Nemačka komanda izvršila je pripreme za slučaj kapitulacije Italije. U tršćanskom zaleđu raspoređen je [[2. SS oklopni korpus]] pod komandom [[Armijska grupa B (Nemačka)|Armijske grupe B]], a u Jugoslaviji je nadležnost preuzela [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druga oklopna armija]]. Njen [[3. SS oklopni korpus]] razmešten je u severozapadnoj Hrvatskoj, [[69. rezervni korpus (Nemačka)|69. rezervni]] u [[Slavonija|Slavoniji]] i [[Srem]]u, a jedinice pod komandom [[15. brdski armijski korpus (Nemačka)|15. brdskog korpusa]] preventivno su zauzele pogodne pozicije: [[7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen|7. SS divizija]] u zoni [[Mostar]]a, [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. lovačka]] u oblasti između [[Šavnik]]a i [[Lim (
===Borbe u zapadnim krajevima===
U delovima [[Slovenija|Slovenije]], [[Istra|Istri]], [[Gorski
Nemci su krupnim snagama pokrenuli energičnu akciju protiv ovih novostvorenih formacija [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]]. [[44. pešadijska divizija (Nemačka)|44.]] i [[71. pešadijska divizija (Nemačka)|71. divizija]] ojačane oklopnim delovima [[1. SS oklopna divizija Telesna garda Adolfa Hitlera|1. SS oklopne divizije]], sa delovima 162. divizije pokrenuli su [[25. 9.|25. septembra]] [[Operacija Istra|Operaciju Istra]] ({{jez-nem|Istrien}}). Već u prvim danima energičnim nastupanjem uz oštre represalije prema stanovništvu, razbili su obe istarske brigade i istarske partizanske odrede. Prema nemačkim podacima, partizanima su naneti gubici od 4096 mrtvih i 6850 ranjenih, i zaplenjena su 32 topa. Prema kasnijim jugoslovenskim procenama, ukupno je stradalo oko 2.000 boraca i civila. Operacija je po fazama nastavljena do [[20. 10.|20. oktobra]], nakon čega je pokrenuta nova operacija u zapadnoj [[Slovenija|Sloveniji]] pod nazivom [[Operacija
Delovi [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druge oklopne armije]] intervenisali su na [[Žumberak|Žumberku]] i južno od [[Karlovac|Karlovca]], ali nisu dospeli dalje od [[Ogulin]]a. Ličke i primorske snage [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] zadržale su kontrolu nad Likom (osim [[Gospić]]a i komunikacije [[Bihać]] - [[Knin]]) i [[Hrvatsko primorje|Primorjem]], osvojivši [[Karlobag]] i [[Senj]].
===Borbe u Dalmaciji===
Red 32:
{{citiranje|Nemački general u Hrvatskoj fon Horstenau javlja da je stanje na dalmatinskoj obali zabrinjavajuće. Italijanski oficiri 2. armije navodno su već započeli razgovore sa četnicima i Titovim ljudima. Prednost daju Titu, kome su spremni predati Split i ostale značajnije gradove, kako bi njegova revolucionarna armija bila spremna da dočeka Britance.<ref name="Živković"/>|Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 3. avgusta 1943.}}
U severnoj Dalmaciji [[114. lovačka divizija (Nemačka)|114. nemačka divizija]] je brzim napredovanjem prodrla u [[Šibenik]] i [[Zadar]], razoružavši diviziju "Zara", te karabinjerske i obalske jedinice. Partizanske jedinice, ojačane ustankom i masovnim prilivom boraca, uspostavile su kontrolu nad najvećim delom teritorije. Zaplenjeno je preko 2.000 pušaka, oko 80 mitraljeza i 80 puškomitraljeza, 2 teška bacača i 3 topa<ref>[http://www.znaci.net/00001/153.htm OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE, knjiga 1], str. 545</ref>.
Ustanici predvođeni rukovodstvom mesne komunističke organizacije ovladali su već [[9. 9.|9. septembra]] [[Split]]om, razoružavši kompletni diviziju Bergamo osim 25. puka, delove 17. obalske brigade i korpusne jedinice 18. italijanskog korpusa. [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druga oklopna armija]] reagovala je hitnim slanjem delova [[7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen|7. SS divizije]] avionskim transportom u [[Sinj]] radi napada na Split. Vrlo oštre borbe za [[Split]] trajale su 17 dana, dok nije konačno privučena kompletna [[7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen|7. SS divizija]] i 92. motorizovani puk. Ove jedinice su u [[
Italijanske jedinice u južnoj [[Dalmacija|Dalmaciji]] i [[Hercegovina|Hercegovini]] (6. armijski korpus) Nemci su potčinili i razoružali već tokom prvih nekoliko dana putem pregovora i demonstracije sile.
Red 43:
===Borbe u Crnoj Gori===
U [[Crna Gora|Crnoj Gori]] bile su razmeštene tri italijanske divizije 14. korpusa. [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizija]], koja se prikupila u severnoj [[Crna Gora|Crnoj Gori]], imala je za prvenstveni cilj zaposedanje obale i garnizona u neposrednom zaleđu. Italijanska divizija Taurinenze pokušala je da se probije na obalu Jadrana sa ciljem uspostavljanja veze sa maticom i radi eventualne evakuacije. Pošto je odbila predaju, delovi [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizije]] napali su je [[14. 9.|14. septembra]] u [[Boka Kotorska|Boki Kotorskoj]], razbivši dva njena bataljona. Nakon obog sukoba, divizija Taurinenze izvukla se u neposredno zaleđe [[Boka Kotorska|Boke]]. [[Peta proleterska crnogorska brigada|Peta crnogorska brigada]] uspostavila je vezu s njom, nastojeći da je privoli na saradnju i zajedničku borbu, ili makar predaju oružja. Komanda divizije Taurinenze odbila je ove predloge, kao i predlog za izvlačenje na sever, radi naslona na jedinice [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]]. Nakon više manjih okršaja, [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizija]] je [[6. 10.|6. oktobra]] energičnim napadom potčinila ovu diviziju, nakon čega je usledilo streljanje većeg broja oficira i vojnika. Od delova divizije koji su se po grupama izvukli, uz pomoć [[Peta proleterska crnogorska brigada|Pete brigade]] formirane su italijanske partizanske brigade "Aosta" i "Taurinenze".
====Učešće četnika====
Kapitulacija [[Italija|Italije]] predstavljala je podsticaj i za [[Dragoljub Mihailović|Mihailovića]] i njegove snage. U očekivanju eventualnog brzog iskrcavanja [[
Manji delovi [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizije]] kretali su se dolinom [[Lim (
{{citat|2. U Prijepolje četnici su ušli sa borbom koju su vodili sa Njemcima. Četnici su mislili da su Njemci napustili grad, te se uputilo u grad oko 300 četnika. U gradu je bilo još 60 Njemaca koji su dočekali ove četnike i ubili oko 80. Poslije ove borbe Njemci su se povukli u pravcu Pljevalja. Prije napuštanja varoši zapalili su sve magacine.<ref>Obaveštajni bilten štaba Drugog udarnog korpusa NOVJ od 21. septembra 1943 god. o situaciji u Sandžaku, Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom I (borbe u Srbiji), knjiga 16, dokument 33 - strana 92</ref>}}
Prema tumačnju Miloslava Samardžića<ref>Miloslav Samardžić: BORBE ČETNIKA PROTIV NEMACA I USTAŠA 1941-1945, Novi Pogledi, Kragujevac 2006</ref> koje se oslanja na neke izjave pukovnika Bejlija, radilo se o velikoj borbi i velikoj pobedi četnika, sa oko 200 poginulih Nemaca. Međutim, prema istraživanju Dipi istorijskog insituta<ref>http://dupuyinstitute.org/</ref> u nemačkim izvorima, [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizija]] pretrpela je tokom perioda od [[11. septembra|11.]] do [[20. 9.|20. septembra]] [[1943]]. gubitke od ukupno 45 poginulih, u šta su uračunati sukobi sa divizijom Taurinenze i brojni manji okršaji.
====Divizija Venecija====
Italijanska divizija Venecija pokrivala je područje severoistočne [[Crna Gora|Crne Gore]] i doline [[Lim]]a. Usled uposlenosti delova [[118. lovačka divizija (Nemačka)|118. divizije]] na drugim sektorima, njena glavnina, smeštena u [[Berane|Beranama]] i okolnim mestima, ostala je u prvo vreme pošteđena nemačkog napada. Usled toga su se kao pretendenti na njeno ljudstvo i opremu pojavile snage [[Jugoslovenska vojska u otadžbini|JVuO]] koje su od ranije imale kontakte sa ovom divizijom. Nakon pregovora u kojima su učestvovali i članovi savezničkih misija, štab divizije Venecija nije doneo definitivnu odluku.
Rešenje ovih dilema donelo je energično nastupanje brojčano relativno slabih delova [[Druga proleterska divizija NOVJ|Druge proleterske divizije]]. Oni su razbili četnike, napadom na [[Kolašin]] [[29. 9.|29. septembra]] prinudili tamošnju posadu (2. bataljon 83. puka divizije Venecija) da pređe na njihovu stranu, i zatim daljim razbijanjem četničkih delova izbili u [[Berane]], prisilivši jedinice divizije Venecija na saradnju. Ljudstvo ove divizije preformirano je u pet brigada "Garibaldi", koje su stavljene pod komandu [[Drugi udarni korpus NOVJ|Drugog udarnog korpusa]]. Protiv ovih italijanskih snaga i delova [[Drugi udarni korpus NOVJ|Drugog korpusa]] Nemci su od [[15.
== Operacija Ahze u Grčkoj ==
| |||