Jovan Hrizostom – razlika između verzija

[[Datoteka:Johnchrysostom.jpg|thumb|Sv. Jovan Zlatousti na [[Vizantija|vizantijskom]] [[mozaik]]u, [[Aja Sofija]], [[Istanbul|Carigrad]]]]

'''Jovan Hrizostom''' ([[Grčki jezik|grč]]. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος = '''Jovan Zlatousti''', oko [[347]]–[[407]]) bio je [[Vizantijska književnost|ranovizantijski pisac]], jedan od [[Veliki crkveni oci|velikih crkvenih otaca]], [[Biblija|biblijski]] komentator i [[carigradski arhiepiskop]]. Zahvaljujući strasnosti i jasnoći njegovih propovedi, koje su naročito veliki utisak ostavljale na obične ljude, dobio je nadimak koji na grčkom jeziku znači "zlatousti". Vreme koje je proveo kao [[arhiepiskop]] bilo je veoma burno, i na kraju je svoj život okončao u izgnanstvu. Njegovi posmrtni ostaci preneti su u [[Istanbul|Carigrad]] negde oko [[438]]. godine, a kasnije je bio proglašen [[Učitelj crkve|učiteljem crkve]].

Jovana, sina jednog visokog vojnog oficira, kao [[Hrišćanstvo|hrišćanina]] je odgojila njegova majka. Roditelji su mu namenili karijeru [[Pravo|pravnika]], pa mu je učitelj bio istaknuti [[paganstvopaganizam|paganski]] retor [[Libanije]]. Ali Jovan je istovremeno proučavao i [[Teologija|teologiju]], a ubrzo je sasvim odustao od prava i posvetio se [[Monaštvo|monaškom]] životu u [[Pustinja|pustinji]]. Međutim, ni takav život mu nije prijao: zdravlje mu je oslabilo, pa se vratio u [[Antiohija|Antiohiju]], gde se zaredio za [[đakon]]a i [[svešteniksvećenik|sveštenika]]a. Tokom narednih dvanaest godina (od [[386]]) pročuo se kao veliki propovednik, a među njegovim [[homilija]]ma bilo je onih koje su obrađivale prvo i drugo [[evanđelje]] te osam pisama [[Apostolpavle iz PavleTarsa|apostola Pavla]]. Veoma značajan događaj u ovom periodu bili su neredi iz [[387]]. godine, kada su se građani Antiohije s nepoštovanjem poneli prema [[statua]]ma careva-svetitelja, zbog čega im je zaprećeno odmazdom. U poznatom govoru ''O statuama'' Hrizostom nastoji da svoje slušaoce dovede u takvo stanje duha koje bi odgovaralo kako tom dobu godine, [[Korizma|korizmi]], tako i opasnoj situaciji u kojoj su se nalazili. Tom je prilikom bila potvrđena njegova slava velikog govornika.

[[Datoteka:John Chrysostom Louvre OA3970.jpg|thumb|right|200px|[[Vizantija|Vizantijski]] [[reljef]] Jovana Hrizostoma iz [[11. vekvijek|11. veka]]a, [[Louvre]].]]

Godine [[398]]. Hrizostom je pozvan u [[Istanbul|Carigrad]] da postane arhiepiskop, na šta je i pristao, premda prilično nevoljno. U Carigradu je stekao mnoštvo pristalica među građanima, ali je njegova oštra kritika zloupotrebe bogatstva razljutila bogate i uticajne ljude. Na čelo beskrupuloznog saveza sklopljenog protiv Jovana Hrizostoma stali su [[Eudokija|Eudoksija]], žena [[Istočnobizantsko Rimskocarstvo/Latinična Carstvoverzija|istočnorimskog]] [[Popis rimskih careva|cara]] [[Arkadije|Arkadija]], i moćni [[Teofil Aleksandrijski|Teofil]], [[aleksandrijski arhiepiskop]]. Teofil je [[403]]. godine sazvao [[sinod]] udaljenih i njemu podložnih [[Sirija|sirijskih]] i [[egipat]]skih [[episkopepiskopos|episkopa]]a. Ovaj skup optužio je Hrizostoma po čitavom nizu tačaka, od kojih su mnoge bile sasvim proizvoljne i neozbiljne. Hrizostom je odbio da se pojavi pred ovim sinodom, nakon čega ga je sinod osudio i proglasio da ga zbacuje s mesta carigradskog arhiepiskopa. Car Arkadije je zatim proterao Hrizostoma iz Carigrada, odmah ga pozvao natrag, a zatim ga definitivno prognao [[404]]. godine u mesto Cucusus u [[ArmenijaJermenija|Armeniji]].

Hrizostom se na ove odluke žalio [[biskupepiskopos|biskupu]]u [[Rim]]a, [[Papa|papi]] [[Inocentije I|Inocentiju I]], koji je uz pomoć [[Zapadnozapadno Rimsko Carstvocarstvo|zapadnorimskog]] cara [[Honorije|Honorija]] pokušao da interveniše, ali su svi njegovi napori ostali bez uspeha. U progonstvu je, međutim, Hrizostom održavao živu korespondenciju sa svojim pristalicama i još uvek je u izvesnoj meri mogao uticati na [[Crkvahrišćanska crkva|crkvena]] pitanja. Stoga je u Carigradu odlučeno da se Hrizostom protera u neko još udaljenije mesto na istočnoj obali [[Crno more|Crnog mora]]. Jovan, međutim, taj naporan put nije preživeo. Do zvanične rehabilitacije Jovana Hrizostoma došlo je 31 godinu nakon njegove smrti, kada su njegovi posmrtni ostaci preneti iz [[Komana Pontijska|Komane Pontijske]] u Carigrad, gde su ih svečano primili tadašnji arhiepiskop [[Proklo (carigradski patrijarh)|Proklo]] i car [[Teodosije I]], sin Arkadija i Eudoksije.

Jovan Hrizostom nije bio izuzetan kao [[teologija|teolog]], pa čak ni kao teološki pisac, te bi se jedna detaljna istorija hrišćanske teologije mogla napisati i bez pominjanja njegovog imena. Međutim, on je bio veličanstveni govornik, koji je u govorima retko koristio [[Alegorija|alegoriju]], već je govorio jasno i kombinovao dubinsko prodiranje u značenje i smisao ''[[Sveto pismoBiblija|Svetog pisma]]'' sa genijem za njegovu lični primenu u životu. Svaki njegov govor ima neku [[Etika|etičku]] ili [[Društvo|društvenu]] pouku. Njegovo se delo sastoji od velikog broja [[homilija]] i drugih govora te od nekih traktata i pisama.

Jedna od tri najčešće korišćene [[Liturgija|liturgije]] na [[Euharistija|evharistijskim]] [[misa]]ma u [[Pravoslavlje|istočnom pravoslavlju]] jeste ''Liturgija sv. Jovana Hrizostoma'', ali nema dokaza da je Jovan imao bilo kakve veze sa sastavljanjem te liturgije. ''Molitva sv. Jovana Hrizostoma'' u ''[[The Book of Common Prayer]]'' [[EngleskaCrkva crkvaEngleske|Engleske crkve]] uzeta je iz ove liturgije, pa je zato tako i nazvana.

Hrizostomovo izvrsno izlaganje i [[moral]]ne pouke imaju dozu univerzalnosti: njegove reči na današnjeg čitaoca ostavljaju jednako snažan utisak, a njegove duhovite opaske su jednako oštre kakve su bile i onda kada su izazivale smeh među slušaocima okupljenim u [[Antiohija|Antiohiji]] i [[CarigradIstanbul|Carigradu]]u. Njega je pre svega zanimala duhovna i životna dobrobit siromašnih i potlačenih. On nije jedini među [[Crkveni oci|crkvenim ocima]] koji je govorio protiv zloupotrebe bogatstva, poučavao da lična imovina nije strogo lična, nego pre poverena na upravu pojedincu, te objavljivao da ono što prevazilazi čovekove razumne potrebe treba da bude dato drugima. Ali nijedan drugi od crkvenih otaca nije prevazišao Jovana Hrizostoma u njogovim rečitim, dirljivim i neprestanim pozivima da se pruža milostinja i čine dobročinstva.

{{succession box|title=[[Spisak carigradskihvaseljenskih patrijarha|Arhiepiskop Vizantijuma]]|before=[[Arhiepiskop Nektarije Carigradskiod Konstantinopola|Nektarije]]|after=[[Arsakije od Tarza|Arsakije]]|years=398–404}}