Jovan Damaskin – razlika između verzija

'''Jovan Damaskin''' ([[Grčki jezik|grč]]. Ἰωάννης Δαμασκήνος, [[Latinski jezik|lat]]. ''Iohannes Damascenus'', oko [[676]]–[[749]]) bio je [[Sirija|sirijski]] [[monah]] i [[prezbiter|prezviter]]. Rođen je i odgojen u [[Damask]]u, a najverovatnije je umro u [[manastir]]u [[Mar Saba]], jugoistočno od [[JerusalimJeruzalem|Jerusalima]]a. Jovan Damaskin bio je [[Vizantijska književnost|vizantijski polihistor]] koji se bavio [[pravo]]m, [[Teologija|teologijom]], [[Filozofija|filozofijom]] i [[Muzika|muzikom]]. Pored [[Teologija|teoloških]] spisa, napisao je i [[Crkvena himna|himne]] koje su još uvek u upotrebi u [[Pravoslavlje|pravoslavnim]] manastirima širom sveta.

Epoha [[ikonoklzam|ikonoklazma]] ([[8. vekvijek|8]]–[[9. vijek|9. vek]]) izazvala je pojavu izvesnog broja velikih teoloških pisaca, od kojih je nesumnjivo najveći upravo Jovan Damaskin. Ono što je za Jovana karakteristično jeste potpuna zavisnost od dotadašnje [[Crkvahrišćanska crkva|crkvene]], [[Ortodoksija|ortodoksne]] tradicije. On "ništa svoje neće reći, već samo ono što su pre njega rekli mudri i sveti ljudi". I mada bi se zbog toga u prvi mah mogla dovesti u sumnju njegova duhovna samostalnost i [[Književnost|književna]] ličnost, Jovan je vrlo značajna i svojevrsna pojava u vizantijskoj teologiji. Poreklom je iz jedne bogate [[Hrišćanstvo|hrišćanske]] porodice u Damasku; Jovanov otac bio je visoki finansijski funkcioner [[Kalifat]]a. Prvih godina 8. veka Jovan postaje monah u manastiru Sv. Save ([[Mar Saba]]) kod Jerusalima, zatim sveštenik i teološki savetnik [[Jerusalimski patrijarh Jeruzalema|jerusalimskog patrijarha]]. Tu razvija bogatu književnu delatnost.

Njegova uloga u formiranju ''[[Oktoih]]a'', jedne od glavnih [[Liturgija|liturgijskih]] knjiga vizantijske crkve, koje su u isto vreme i veliki pesnički zbornici, svakako je odlučujuća, mada je Jovan bio samo reformator, a ne i prvi sastavljač ''Oktoiha''. Jovan je uz to ne samo reformator ''Oktoiha'' nego i redaktor [[kanon]]a kao pesničke forme: skrativši ga na tri do četiri strofe ([[tropar]]a) uz [[irmos]] kao nosioca teme u svakoj [[Oda|odi]], dao mu je konačnu strukturu. Bio je veoma plodan pesnik; poznati su i danas njegovi kanoni za praznike [[HristHristos|Hrista]]a i [[BogorodicaMarija (majka Isusova)|Bogorodice]], kao i važnijih vizantijskih svetaca, uključujući i kanon ispevan u čast njegovog slavnog pesničkog prethodnika, [[Roman Melod|Romana Meloda]]. Tri kanona (za [[Božić]], [[Bogojavljenje]] i [[PedesetnicaDuhovi (praznik)|Pedesetnicu]]) piše u [[Jampski trimetar|jampskom trimetru]], vraćajući se, za trenutak i ne sasvim dosledno, [[Grčka književnost|starogrčkom]] načelu kvantiteta.

Damaskin je značajan i kao dogmatičar i polemičar. On piše protiv [[Nestorijanstvo|nestorijanaca]] i [[Jakoviti|jakovita]], [[Manihejcimanihejstvo|manihejaca]], a najvažniji apologetsko-polemički spis uperen je protiv ikonoboraca. Glavno mu je dogmatičko delo, i ujedno najznačajnije Jovanovo delo uopšte, ''Izvor saznanja'' (Πηγὴ γνώσεως). Ono se sastoji od tri manje celine: filozofskih glava, tzv. ''Dijalektike'', koja je neka vrsta filozofsko-terminološkog uvoda u teologiju; kratkog pregleda istorije [[jereshereza|jeresi]]i, i na kraju, ''Tačnog izlaganja pravoslavne vere''. [[Dijalektika]] se posmatra kao sluškinja teologije i služi za teorijske i praktične potrebe da bi zasnovala dogmu i da bi obarala jeresi. Ovo je najpotpunija ortodoksna dogmatika patrističkog doba. Tu je skupljena celokupna patristička tradicija, i ovo se delo može porediti s kasnijom ''Sumom'' [[Toma Akvinski|Tome Akvinskog]]. Jovan je veliki sistematičar, i njegova je lična odlika upravo u tom objedinjavanju crkvene tradicije.

Pored toga, sačuvani su manji dogmatsko-polemički spisi: tzv. ''Institutio elementaris'' (nacrt dijalektike), više simbola vere, mnoge rasprave sa različitim jeresima, kao npr. sa nestorijancima, [[Monofizitizammonofizitstvo|monofizitima]], [[monoteliti]]ma, manihejcima, jedan spis protiv [[islam]]a, kao i tri čuvena govora protiv ikonoklasta, čija je teološka argumentacija bila odlučujuća za celokupnu teologiju pristalica [[ikona]]. Treba spomenuti i [[Etika|etičke]] i [[Aksetizam|asketske]] spise, pri čemu je problem autorstva tzv. ''Sacra Parallela'' (Τὰ ἱερά) još uvek nerešen, kao i čitav niz [[Hagiografija|hagiografskih]] dela.