Wikipedija

Janjičari – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Addbot (razgovor | doprinos)
46.972 izmene
m Bot: migracija 55 međuwiki veza sada dostupnih na stranici d:q130263 na Wikidati
m Bot: popravljanje preusmjeravanja
Red 5:
|o slici=<small>Janjičari su većinom regrutirani kroz sistem [[Danak u krvi|Danka u krvi]] od zdrave i jake kršćanske djece po [[Anatolija|Anatoliji]] i [[Balkan]]u. Inteligentniji među njima birani su za daljnje školovanje u Enderunu i kasnije su postajali [[vezir]]i, [[inženjer]]i, [[arhitekt]]i i naučnici.</small>
|vreme=oko [[1365]] - [[1828]]
|mesto=[[Istanbul|Carigrad]] - [[Otomansko Carstvo|Otomansko carstvo]]
|formacija=
|jačina= 54, 222 vojnika i [[oficir]]a na vrhuncu [[1680]]
Red 17:
'''Janjičari''' ([[turski jezik|turski]]: ''yeni çeri'' = '''novi vojnici''') su bili [[pješadija|pješadijske]] jedinice koje su formirale tjelesnu i dvorsku počasnu gardu [[Otomansko Carstvo|otomanskog]] [[sultan]]a. On je bio vrhovni zapovjednik janjičara, no njihovim jedinicama je stvarno komandirao janjičarski [[aga]].
 
Janjičare je osnovao sultan [[Murat I]] i to od [[Kršćaniхришћанин|kršćanskih]] dječaka prikupljanih kroz sistem [[Danak u krvi|Danka u krvi (devširm)]] u tek osvojenim zemljama u [[14. vijek|14. st.]]<ref name=Kinross>Patrick Kinross: The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire London: Perennial. ISBN 978-0-688-08093-8, str. 48–52</ref> raspustio ih je sultan [[Mahmud II|Mahmud II.]] nakon [[1826]] kad su postali prijetnja njegovoj vlasti.<ref name = Kinross>Kinross, str. 456–457.</ref>
==Historija==
===Nastanak===
Osnivanje Janjičara se tradicionalno pripisuje osnivaču [[Otomansko carstvoCarstvo|Otomanskog carstva]]
[[beg]]u [[Orhan]]u (oko 1285 - 1359)<ref name=Nicolle>David Nicolle: ''The Janissaries''. London: Osprey Publishing (1995). ISBN 978-1-85532-413-8, str. 7.</ref> Suvremeni istraživači otomanske historije poput ''Patricka Kinrossa'', to stavljaju u nešto kasnije vrijeme oko [[1365]], i pripisuju to njegovu sinu [[Murat I|Muratu I]], prvom [[sultan]]u Otomanskog carstva.<ref name=Kinross/> Janjičari su bili prva otomanska stalna vojna formacija, zamjena za dotadašnju plemensku dobrovoljačku vojsku -''gazi'', čiji je moral i lojalnost često bio upitan.<ref name=Kinross/> Otomanski Turci nisu imali ograda prema "robovskoj (podaničkoj) vojsci" jer su dotad imali velikih iskustava sa regrutiranjem najamničkih i podaničkih jedinica.
 
Red 26:
Nakon [[1380]], janjičarske jedinice popunjavale su se kroz [[Feudalizam|feudalni]] sistem ''[[Danak u krvi|danka u krvi (devşirme)]]'', u kojim su se obaveze prema vladaru morale plaćati - i služenjem.<ref name=Nicolle/>
 
Od Murata I. do sultana [[Murat IV.|Murata IV.]], koji je dokinuo [[1648]].<ref name=milo>[http://www.scribd.com/doc/41328188/Skripta-Milo Skripta za studente: OSMANSKO CARSTVO, Temeljni pojmovi i državno uređenje]</ref> [[Danak u krvi|danka u krvi]], janjičarske jedinice su se popunjavale uglavnom kroz sistem danka u krvi i to najviše od balkanskih kršćana. Od sultana [[Murat III|Murat III.]] (1574-1595) i [[Turci]] su mogli dati svoju djecu u janjičare, a od sultana [[Selim II.|Selima II.]] i janjičarski sinovi mogli postati janjičari.<ref name=milo/>
 
[[Jevreji|Židovi]] nisu nikada morali davati djecu za janjičare, a sve do [[17. vijek|17. st.]] niti [[Jermeni|Armenci]]. Isprva su prikupljana sva kršćanska djeca bez obzira na porijeklo, kasnije se [[Turci]] preferirali balkansku djecu <ref name="Kitsikis">Dimitri Kitsikis: ''Türk Yunan İmparatorluğu''. Istanbul,Simurg Kitabevi (1996).</ref><ref>Encyclopædia Britannica. Eleventh Edition</ref>
 
Janjičari su bili ''kapıkulları'' ([[turski jezik|turski]]:singular ''kapıkulu''), "sluge kod vrata" - "tjelesna straža Visoke Porte", čudnog položaja - nit potpuno slobodni ljudi, a niti potpuni robovi ([[turski jezik|turski]]: ''köle'').<ref>Shaw, Stanford; Ezel Kural Shaw (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Volume I. Cambridge: Cambridge University Press. str. 27. ISBN 0-521-21280-4.</ref> Janjičari su zapravo bili prva profesionalna stajaća vojska nakon Rimskog carstva, podvrgnuta strogoj vojničkoj disciplini, koja je dobijala plaću i penziju u starosti, a nakon obuke mogli su se i ženiti, od Sulejmana II <ref name=milo/>. Sve to od njih je stvorilo jednu posebnu klasu<ref>Zürcher, Erik (1999). Arming the State. United States of America: LB Tauris and Co Ltd. str. 5. ISBN 1-86064-404-X.</ref>, koja se vremenom toliko ojačala da je postala sama sebi svrha. Janjičari su ušli u sukobe sa otomanskom dvorskom aristokracijom, oko temeljnih pitanja vjere i upravljanja carstvom, postali su protivnici reformi (osobito onih koje bi dovodila u pitanja njihova stečena prava) na kraju su se toliko osilili da su svrgavali i postavljali sultane.
Red 39:
 
===Karakteristike janjičarskih jedinica===
Janjičarske jedinice bile su posebne u mnogo čemu, one su bile prva regularna vojska u [[Evropa|Evropi]] nakon [[Rimsko carstvoCarstvo|Rimskog carstva]] sa vlastitim [[uniforma]]ma, plaćom, vojnom muzikom [[mehter]], stanovali su u posebnim [[kasarna]]ma i prvi se počeli služiti vatrenim oružjem. Po tim karakteristikama janjičari su bili predhodnica modernih armija. Za razliku od njih [[Feudalizam|feudalni]] evropski vladari tog doba podizali su vojsku jedino za slučaj rata i jedino je tada plaćali. Janjičarski [[bataljon]], koji je stalno bio zajedno - postojao je blizak poput familije, za mirnodopskih vremena oni su služili za stražarsko policijske poslove a u slučaju nužde kao vatrogasci. Janjičari su kvartalno dobijali redovitu plaću, koju im je uručivao osobno sultan obučen u janjičarsku uniformu. <ref name=Uzun>İsmail Uzunçarşılı: Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları: Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. (1988.)ISBN 975-16-0056-1, str. 66-67, 376-377, 405-406, 411-463, 482-483</ref>
 
Za velikih bitaka janjičarske jedinice su bile odlučujuća snaga koja je donosila prednost, iako im je prvenstvena zadaća bila čuvanje sultana. No vremenom su janjičarske jedinice postojale sve manje efikasne u sukobima sa evropskim vojskama, naročito od [[17. vijek|17. st.]] iako su formalno brojem tada bile najveće. Razlozi za pad efikasnosti, ležali su i u činjenici da je s vremenom postati janjičar, bilo izrazito - lukrativno, pa su mnogi bogati i uticajni muslimani slali svoju djecu u janjičare, ali su pomoću korupcije izbjegli da ona prođu - vojničku obuku (adžami oglan). Tako da su oni na papiru bili odlični vojnici, iako u stvarnosti to uopće nisu bili - već su samo dobijali plaću.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Janjičari